Dit is een onderdeel van VondelPalamedes1736g.html. Klik hier voor het hele document.

kte een baek in zee, door ’t beeld des Gods, die korts
    (1900) Voor d’oostergevel braef ten toon stont met een torts,
    Wiens goude flonkervlam natuurlyk scheen te lichten,
    En neêr te stralen op der menschen aengezigten,
    Nu legt dat schoon gebou geschonden, en gesloopt.
    De heilige steenen, hier en ginder opgehoopt,
    (1905) d’Aloude heerlykheit besteenen, en beschreien.
    In dees gewyde kerk ging ’s krygsvolks moetwil weien,
    En brande, en blaekt ’et al, d’Aertswichelaer stont stom,
    En loeg om ’t plonderen van Febus heiligdom,
    En grenikte, als hy zag, hoe ’t schuim der menschen veilig
    (1910) Een schouspel maekte van den Frygiaenschen heilig.
    Deze eertyds een gewyde en afgekeurde plaets,
    Nu een verspogen vloek, na ’t woeden des soldaets,
    Ten vadermoort gedoemt, met gruwelyke woorden,
    Vast grimmelt van het volk, dat zwart van allen oorden
    (1915) Hier dringt, en t’zamenschoolt, en Idaes steilheit leeft
    Van menschen, daer de berg een open uitzicht heeft
    Op dezen heuveltop, men ziet ontelbre zielen
    In zyn cypressen, en geboge takken krielen,
    En beven in de blaên, wat is ’er een gewoel!
    (1920) Een ieder heeft zyn wit, dees draegt zich stil en koel
    In ’t wereltlyk beloop, noch weet wat hy zal wenschen,
    En om te kyken volgt slegts ’t spoor van andre menschen:
    Die braekt zyn gal, en scherpt zyn tong, gelyk een pyl,
    En bootst in ’t spreken na den priesterlyken styl,
    (1925) En schelt, en is vol viers, en groeit in ’s naesten schennis,
    En wort al heel bereên van yver, zonder kennis,
    En dorst naer edel bloet, een ander, ruim zo flaeu
    In tegenyveren, uit vreeze van het graeu,
    Zig intoomt, en met rou het treurspel komt bekyken,
    (1930) En ’t voorspel van ’t bederf der Europeesche ryken.
    Een eenig zwyger weegt de werelt in een schael,
[p. 68]
    ’s Volks razerny belacht, en zucht om ’s lyders quael.
    De domme menigten hare handen t’zamen klappen,
    Met dat hy, als een leeu, grootmoedig aen komt stappen,
    (1935) En klimt den heuvel op, eer dat hem iemant vergt.
    Hy keert, zo ras hy staet, naer ’t ryzende gebergt
    Dat staetig aengezicht, waermeê hy onbezweeken
    Plag in Mycenens zael voor ’t heilig recht te spreeken.
    En voor den Griexen staet te dingen, met zyn tong.
    (1940) ’t Nieusgierig volk, door ’s mans vrypostig wezen, hong
    In twyfel, of hy met den hals zyn’ schult zou boeten,
    b Dan of men door genaê het vonnis zou verzoeten.
Oat. Hoe klopt myn hart! de schrik myn aendagt breekt* en stoort:
    Doch vaer gy niet te min met uw vertelling voort.
(1945) Bo. Zo staende in ’t openbaer, met opgerechten hoofde,
    c O mannen, zegt hy, of uw heusheit noit geloofde
    Al ’t geen de valscheit heeft van lantverraet gedigt,
    Dat was myn leste wensch, ’k heb volgens mynen pligt
    Gansch vroom, en ongeveinst, en opentlyk gehandelt,
    (1950) En sterf een oprecht Griek, gelyk ik heb gewandelt,
    Uit had hy, als daer op van wederzyden hem
    De priesters by de Goôn verbaden met hun stem,
    En steenden overluit, na ’et sluiten der gebeden.*
    Zo weekenze af verbaest, en gaven zich beneden.
    (1955) Hy met zyn dienaers hulp, getroost, en wel te moê,
    Bereidde zig ter doot, en tot den middel toe,
    Ten halven lyve naekt, in ’t uiterst van zyn lyden,
    Den lyfknecht oorlof gaf, die treurig trat ter zyden,
    Na dezen jongsten dienst. Daer stont de Deugt gesiert
    (1960) Met ware onnoozelheit; van ’t leelyk ongediert
    Begreenen en begrimt, de gruwelyke krygers

b  Bedenken of Barnevelt niet wel op ’t schavot zelf zou-
    de verschoont worden.
c  Dit zyn de woorden, die d’Advokaet op ’t schavot tot
    de gemeente sprak.

[p. 69]
    Van* menschen nu veraert in luiperden, en tygers,
    Van reedlykheid ontkleet, bezeten van de Wraek,
    En helsche Razery, beving een grager smaek
    (1965) Naer ’t goddelyke bloet, zy knersten op de tanden.
    Men zag de gramschap uit hun dreigende oogen branden,
    Die gloeiden vreesselyk, als gloênde koolen viers:
    En nu verkropt van toorne, ontzinnig, vol getiers,
    En vloekens, als de haet hun krachten had geslepen.
    (1970) De vadermoordenaers en vloekers, steenen greepen,
    En blixemden met magt op dien manhaften vorst.
    Ik zag den eersten steen afstuiten van zyn borst,
    Den tweden van den slaep des hooft, en hoorde klinken
    Den slag van ’t bekkeneel terstont verging hem ’t blinken
    (1975) Van ’t eerlyk gryze hair, dat aenzicht van den staet
    Wert jammerlyk van bloet besprengkelt, en begaet,
    Met zeeg hy zwymend neêr, de moordenaers des braven
    Vast hagelen, zoo lang tot datze hem begraven,
    En smooren door ’t gewicht van steenen meer en meer:
    (1980) Gelyk God Bacchus rei ging razende te keer
    Den zoeten harpenaer, die vogels aen kost lokken,
    En dieren, en geboomt, met toortsen, stenen, stokken,
    En morselden zyn vleesch met allerlei geweer:
    Zodanig was het endt van dezen wyzen heer,
    (1985) Als ’t reukelose volk toevliegende, op ging krabbelen
    Het bloedig puin, en om de wrede stenen grabbelen,
    Dees uit nieusgierigheid, en die uit enklen haet,
    Op dat zyn dolheit, haet, en moordlust werd verzaet.
    d Veel doopten ’er in ’t bloed de vochtbeswete doeken,
    (1990) En wrongen ’t uit in wyn, en zopen ’t op met vloeken,
    En noden juichend tot d’onmenschelyke feest
    Hun spitsbroêr, van dien God, en zelven tuimelgeest
    Gedreven en geraekt, de hemel streele uw zinnen

d  Neusdoeken in Barnevelts bloed gedoopt, in wyn uitge-
    wrongen, en dien tot een triomfe uitgedronken.


[p. 70]
    Met troost, om door gedult dat onheil t’overwinnen.
(1995) Oat. Grootvader, slaeptge nu in zee, op uwen stoel,
    Noch voeltge t’ongelyk van uwen neve, spoel
    En wasch het aerdryk weêr van d’oude gruwelvlekken.
    Uw gramschap kon wel eer der bergen kruinen dekken,
    En; tot uw broeders wraek, de menschen en het vee
    (2000) [Toen Pyrrhe en haer gemael niet zag als bare zee]
    Verdrinken, en verdoen: nu ’t hooft om hoog gesteken,
    En toon uw koel, noch traeg, om straf en streng te wreken
    U zelven, en uw bloets geleden smaet, en hoon,
    Kom hanthaef uw geslacht, en d’oude sluierkroon
    (2005) Van koning Nauplius, zo zal elk een bekennen
    Dat niemant ongestraft het godlyk zaet mag schennen.
Nep. Myn zoon, die ’t broederlyk en deerlyk ongeluk
    Beklaegt, schep moedt, en toom en matig uwen druk.
    Zyn doot, zo onverdient, als staet en lant bederflyk,
    (2010) Roept wraek, en maekt zyn’ naem al ’t aertryk door onsterflyk.
    De dappere Ajax en Achilles blyven stout
    Bewaerders van het lyk, tot dat men namaels houdt
    ’s Mans uitvaert, als zyne asch met tranen wort begoten,
    Van Kadmus burgery, de schreiende Beôten:
    (2015) Wanneer de toeloop van ’t by hem verdadigt volk
    Zyn’ sterflykheit geleit ter onderaerdsche kolk,
    Gewelft met elpenbeen, gedekt met marmer zerken,
    Daer Themis antwoort geeft, en in haer kerk der kerken
    Het wierook voor haer smookt dicht aen de voeten van
    (2020) d’Aanbiddelyke maegt, men dezen groten man
    Een gouden pronkbeelt regt, de Griexe Joffers bringen,
    En schenken tot dees prael haere afgestreke ringen.
    Ik zie alrede staen den Heilig, hallef naekt,
    Vrypostig als een’ helt, die voor de vryheit waekt,
    (2025) Betekent door den hoedt, bewaert zo zorregvuldig,
    Met d’eene; d’andre handt, aen Trojes gout onschuldig,
    Hantvesten, toebetrout ’t gewyde perkement,
[p. 71]
    En zegels gade slaet, op dat ze niemand schend’.
    d’Eerwaerdige Godin ’s mans deugden schynt te vieren,
    (2030) En dekt het gryze hooft met heilige laurieren;
    Terwyl hem vreeslyke lyf en leven wort ontzeit,
    Van ’t grimmig ongedierte, op zyne onnozelheit
    [Gemat van ouderdom en veertigjarig worstelen]
    Als op een’ vetten roof, met opgesteeken borstelen,
    (2035) Met manen versch geschud, en muilen opgespart,
    Gebeten, en verhit. zyn fiere trotsheit tart
    e ’t Vuurspuwen van den draek, eene onrust zyner eeuwe,
    f Het huilen van den wolf, het brullen van den leeuwe,
    g ’t Schuimbekkende everzwyn, het naer geloei des stiers,
    (2040) Het grimmen van den beer, ’t gebriesch des tygersdiers,
    En ’s luipers tantgeknars, zoo leeft zyn faem de jaren
    En eeuwe door, in spyt der vadermoordenaren;
    De Fenix van zyn’ tyt: en hoe de Nyt meer bast,
    Hoe minder hy versaegt, die altyt hoger wast.
    (2045) ’t Is billyk dat zyn roem, en lof ten grave uitzwelle.
    Men wy hem in Eoolje een heilige kapelle,
    En jaergetydig feest, en zet op ’t hoog altaer
    Zyn gouden beelt, met zang, en deftig kerkgebaer.
    De priesters, met hun pracht en blinkende gewaden
    (2050) Aan ’t offren, halen op zyn heerlyke daden.
    Maer groot is ’t jammer, en beschreilyk ’t ongeval,
    ’t Welk om een vrome ziel gansch Grieken treffen zal;
    Groot is d’elende daer zyn haters zich in wikkelen.
    Myn neef, uw vader, gaet met geile minne prikkelen
    (2055) Der koninginnen en princessen eenzaem bedt,
    Wier bruidegoms de kryg voor Troje houdt verlet;
    Wier poezelagtig vleesch door ’t lang ontberen welig,

e  De boosheit der Kerkelyken.
f  De bitsheid van Aerssens.
g  De verwoedtheit van Prins Maurits.

[p. 72]
    De wellust kiest voor schaemte, en draegt zich overspelig,
    En heelt zyn kitteling, en lonkt, en streelt en kust,
    (2060) En onderlingen brant met zoet omhelzen bluscht,
    Versmaet der mannen trou, om ’t puik der jongelingen,
    d’Oneerelyke galm van spelen, danssen, zingen,
    Door ’t gulde welfsel rolt, en Venus stroit ’er zaet,
    Om neêrslag, bloet en moort, en allerhande quaet,
    (2065) Om tranen, en gehuil te majen, en te oegsten:
    Om vorst, en vorstendom, en ryken te verwoesten,
    Het dolende overschot met ongerusten stap
    Te sollen, over zee, en zant, in ballingschap,
    Zo verre, en zo uitheemsch, dat alle volken gapen,
    (2070) Beducht of ’t menschen zyn, of zeker slag van apen.
    Achilles gramschap slagt Thersites met een vuist.
    De moort slaet Diomeed voor Troje. ’t water bruist,
    En raekt aen ’t zieden, als myn grimmigheit verbolgen
    Haer vinnen van zich steekt, h waer op de stormen volgen,
    (2075) Die Agamemnon, in het keeren met zyn vloot,
    Afeischen rekening van Palamedes doot,
    En ’t bloet myns bloedverwants: en pynigen ’t gewissen
    Des fellen moordenaers, die enkle duisternissen,
    Met rode stralen viers, en kromme blixem ziet
    (2080) Gespouwen, en geklooft, en met zyne oren niet

h  Hier leest men hoe Agamemnons gewisse wert gepynigt:
    wat tegenspoeden hem op de hielen volgden, inzonderheit
    het schrikkelyk onweer, dat hem overviel. De Dichter
    wil zeggen, dat Prins Maurits daerom wroeging hadde,
    over des Advokaets doodt, en door dit onweer verstaet
    hy den onverzienschen storm, die zynen aenslag; op
    Antwerpen, om Breda te onzetten, ongelukkig beletten.
    ’t Is zeker dat Maurits, zittende voor ’t vier in zyn
    nachttabbert, ziende naer de tafel, zeide tot den page,
    in ’t aenhoren van Matthys van der Cros, Kamerling
[Zie verder onder p. 73.]

[p. 73]
    Als schorre donders hoort, en ysselyke slagen:
    En dryft onwetende naer Samos door de vlagen,
    In ’t eeuwig schuimend graf van Ikarus, en looft
    Den zaligen Priaem, voor ’t hoog altaer onthooft:
    (2085) Vergeet zyn zegefeest; en vangt in angst des levens,
    Met zyn gehoor ’t gekraek van stevens tegen stevens,
    Van zyde tegens zy, van kiele tegens kiel.
    De vader Nauplius bedroeft in zyne ziel.
    Zal op d’Eubeër kust de wederkomst der Greken
    (2090) Zo ras niet rieken, of hy laet een toorts ontsteken,
    En licht in zee van ’t slot, dat, steil en hoog gebout,
    Op ’s bergs verheven kruin, van wederzy beschout
    Een bare zee, wier diepte en holle waters woelen,
    d’Eilanden allesins en vasten gront bespoelen.
    (2095) De stuurliên van de vloot, verleit door deze toorts,
    Zich geven derwaert aen, daerze al te samen voorts,
    In plaetse van den noot en lyfsgevaer ’t ontslippen,
    Vervallen in ’t gedruisch der Kephareesche klippen,
    En ’t luidende gehuil van dien verborgen vloet,
    (2100) Die stadig barnende op de blinde klippen woedt.
    Daer houdt gerechte Wraek d’ontrampeneerde schepen
    Bezet, door rots en plaet, als van haer hant gegrepen:

    van zyn Excellentie (die dit vertelt heeft) Doet dat
    hooft weg: en nog: Ziet gy dat hooft niet? by Godt
    ziet gy dat hooft niet? doet het weg, zeg ik.
        Ook is waer dat hy gezeit heeft, als de page bezig
    was om van Maurits bonte tabbert, waer in hy slui-
    merende by ’t vier zat, een vonk af te slaen, die van
    het hout in ’t bont gesprongen was, en Maurits daer
    van wakker wierdt, zeide: Laat branden ’t een met
    het ander, God heeft my verlaten. Tegens den overste
    Prinsen zeide hy, (ziek te bed leggende,) Wat hebbe
    ik gedaen, ik hebbe eerlyke luiden gedechargeert,
    en een deel schelmen in plaets gestelt. Zie G. Brands
    rechtspl. in de aentekeningen, pag. 242. en 253.

[p. 74]
    Of met een’ dyk bewelt van zant, dat hallef dryft,
    En, by gebrek van vloet, hen sloopt en stukken wryft:
    (2105) Of achter driftig, voor gestrant op harde kaien!
    Of stootse aen splinters door den draistroom, in het zwaien.*
    De zeeliên vloeken d’onherbergerlyke reê,
    En haten ’t droge lant, en roepen om de zee;
    Wiens heesche en schorre keel, door ’t naer gehuil der menschen
    (2110) [Dat ydel en vergeefs met kerkbelofte en wenschen
    Myn gramschap paeie wil] word over ’t vlak verdooft.
    Ulysses evenwel, en ’t prat gekroonde hooft,
    Ontslippen dit gevaer, gespaert tot droever treurspel;
    Daer gener schipbreuk van het voorspook is, en veurspel.
    (2115) ’k Zie Klytemnestre alreê, geveinsdelyk en bly,
    Onthaelen haer’ gemael; en Argos burgery
    Den vorst met volle vreugt begroeten, en ontfangen.
    De lucht wort nu doorgalmt met fluiten, en gezangen,
    De kerken gaen ter feest, de koninglyke zael
    (2120) Wort statig toegerust met overdaet van prael,
    Men recht banketten aen, hoedanig, voor hun tranen,
    De jongste maeltyt was der blyde Frygianen.
    Het tafelbedde blinkt van ’t Frygiaensche paers,
    En ’s purpers glans vermeert by toorts, en wassekaers.
    (2125) ’t Gout van Assarakus verswelgt de Griexe wynen,
    En goden lekkerny, de koppen, vol robynen,
    Het sterffelyk gesicht, en d’ogen scheemren doen:
    ’t Gout recht ’er wildbraet aen, en i Paeu, en kallekoen,
    Hy legt ’er hoog en prat, munt uit door zyn sieraden,
    (2130) Het armelyne voer, Laomedons gewaden,
    Noch lest gedragen aen het lichaem van Priaem.
    Zyn bedgenoot besweert hem by ’s verwinnaers naem,
    Dat hy zyn vyants Prael en purper af wil leggen,

i  De Burgermeester Reinier Paeuw hieldt, dat deze woor-
    den op hem sloegen, te meer om dat het woord Paeuw
    met een grote P was gedrukt.

[p. 75]
    Ter eere van haer kunst, hy laet zicht licht gezeggen,
    (2135) Onkundig van ’t gevaer der strax aenstaende doot,
    Om ’t hantwerk aen te doen van zijne bedgenoot.
    Verschrikt nog vreest niet, nu een balling om zal brengen
    Het hooft der koningen; een overspeelder plengen
    Het bloet des echten mans, dit offer strekt den zoen
    (2140) Van Ifigeen, de disch zal zynen heer zien bloên,
    Het roode vocht den wyn bespatten, ’s konings leven
    Zal nu door d’eige hant der koninginne sneven.
    Het aengetogen kleet verraet den heer, ontzeit
    De handen doorgang, hoe zy zwoegt, en arrebeit
    (2145) En lucht zoekt, d’armen nog het hooft geen open vinden.
    Egist, de suffer, die van min zich liet verblinden,
    Stoot Agamemnon in de lenden, maer de moedt
    Beswykt in ’t wonden, en het moortmes keert bebloet
    Ten halven wederom, de koning raekt aen ’t worstelen:
    (2150) En als in ’t wilde woudt het boschzwyn, ruig van borstelen,
    Gegrepen van het net, ontvlieden wil met magt,
    En uitkomst zoekt alom, en woelt met domme kragt,
    Gansch ydel, nademael de strikken en de ruiten
    Van ’t looze jagers net door ’t woelen dichter sluiten:
    (2155) Zo woelt en poogt hy ook bedompelt, om het valsch
    En loos gebreit gewaet te rukken van den hals:
    Maer in den wyden schoot en mouwen ingewikkelt
    Raekt dieper in ’t gevaer, van duizent doôn geprikkelt.
    De dochter van Tyndaer sterkt razende, terwyl
    (2160) Haer’ boel, en schiet ’er toe, gewapent met een byl:
    En, als men aen ’t altaer, om plegtig feest te vieren,
    Voor ’t slagten met de byl, eerst merkt den nek der stieren,
    Zo miktze heene en weêr met haere wreede vuist.
    De wraek regeert de byl, zy neemt het wis en juist.
    (2165) Hy legt ’er toe de schelm. hy legt ’r, ’t is geklonken
    Met dezen dwingelant, wiens wreetheit heeft gedronken
[p. 76]
    Het bloed van Godt Neptuin, zo gratig, en zo helsch.
    ’t Hooft qualyk afgehakt hangd aen een lapken vels:
    Hier vloeit het schuimend root: daer grynzen mond en oogen.
    (2170) Kassandre, vol van Godt, komt razende ingevlogen,
    Bewyst den lyke en romp noch d’alleruitterste eer
    Met haren roozenhoed. zy gaetze flux te keer
    Met haer bebloede byl, en dekt den zielenloosen
    Met zynen schoonen buit, die vallende de roozen
    (2175) En frissche bloemen kreukt, en verft den elpenstoel.
    Leg daer, ô moorderes, leg daer, ô konings boel,
    O schantvlek van myn bedde, ô pest van zuivre zeden.
    Dat is de loon der lang gepleegde vuiligheden.
    Het daetlyk juichend hof, en vrolyke paleis
    (2180) Geeft nu een’ naeren galm, en is vol moortgeschreis.
    Elektre zwymt van schrik, en, angstig voor haer moeders
    Verwoetheit, bergt geswint d’onnozelheit des broeders,
    Door Strofius, haer neef. zy zelf verstooten, slyt
    In ’s kerkers duisternis den bloem van haren tyt.
    (2185) Tot d’overspeelder haer, om achterdocht te schouwen,
    Gelyk een landtmaegt, dwingt een’ akkerman te trouwen,
    Zo lang tot dat de wraek de moordenaers verrast,
    Die, alsze in Pallas kerk de groote goden vast
    Met blyschap offren, om Orestes overlyden,
    (2190) Besprongen worden, en benart aen alle zyden.
    De smert geeft wapens aen de dochter, en den zoon.
    De moedermoort bespat het aengezicht der Goôn,
    Die, toornig, en verhit, om ’t schendig kerk ontwyen,
    Dagvaerden staende voets de felle Razernyen,
    (2195) Met biezend slangen hair en ysselyk gegrim.
    De neêrslag knaegt hun hart, de moederlyke schim
    Stapt met een’ fakkel hen verwoet na door den tempel.
    Zy vlieden voor, en zien de Vloeken op den drempel,
    Zyn aller menschen vloek, om zulk een gruwelmoort.
[p. 77]
    (2200) De daken stierenze ongehuisvest altyt voort.
    Dat leert naer heilig bloet van Godenkinders dorsten,
    Tot in het derde lit, ik ga den val der vorsten,
    En koningen voorby, ik zwyg hoe Griekenlant
    Veroorzaekt moort uit moort, en mengelt brant in brant,
    (2205) En uitroeit stam met stam, geslachten met geslachten.
    Door schennis, schennis boet, verkrachten met verkrachten,
    Aen ’t kerkgewyde schent zyn handen onbesuist,
    En in zyn boesem wroet: terwyl Ulysses kruist
    De zeen, veel jaren lang in pekelschuim gedolven,
    (2210) Gesmeten herrewaert, en derwaert met myn golven,
    Gesolt, gerolt, door zoet en zuur, door heet en kout,
    Geweekt van ’t nat, gebraên van hitte, en zuur van ’t sout.
    Nu dat hy is ontslipt de Cefareesche lagen,
    De winden hem aen d’ongenadige oever jagen
    (2215) Van ’t forsche Tracisch volk, daer Hebrus koude vliet
    Zyn water loost, en in d’Egeesche baren giet:
    Van derwaert wederom naer d’Afrikaensche kusten;
    Daer zyn geselschap zich ter neer wil slaen en rusten,
    Verlokt door ’t lekker ooft: dan naer Trinakria*
    (2220) In ’t hol van Polifeem, den Cyclops, die te spaâ
    Zyn dronkenschap beklaegt, om dat hy nu, in ’t duiken
    En ryzen van de Zon, niet langer mag gebruiken
    Den zienelyken Godt, het aengebeden licht,
    Dan tweemael daer Eool zyn’ zetel heeft gesticht,
    (2225) En over buien heerscht, en breidelt dwarrelwinden:
    Dan weêr na Antifaet, zo hongrig op verslinden
    Van ’t rauwe menschen vleesch, waer hy ’t bekomen kon.
    Dan by de toveres, een dochter van de zon,
    Die haer verspieders loos verscheppen kan in zwynen,
    (2230) Den Ithakois verlet driehondert zonneschynen,
    Tot dat ze in ’t scheiden zig met Telegoon vertroost,
    In wiens schoon aenschyn zweeft, en leeft haer boelschaps kroost.
[p. 78]
    Van derwaert went hy ’t roer naer d’Oceaensche baren,
    En daelt daer onderaerdsche en dootse schimmen waeren;
    (2235) Dan word zyn dwalend schip aen Circes kust gestiert;
    Daer hy de staetsi van Elpenors uitvaert viert:
    Van hier langs d’oevers der soetsingende Sirenen,
    Die onder navel visch, en boven maegden schenen.
    Ik zwyg hoe hy ’t gevaer van Scylle, en van Charybd,*
    (2240) Haer’ draeistroom, barning, kolk en klip en rots ontslipt,
    De rotsen wit van schuim, en grondelose gronden,
    En ’t bassende gehuil der blauwe en zeegroen honden:
    En lant daer Phaëthuse haer vaders beesten hoedt.
    Die ’t hongerig scheepsvolk slagt, welk smet Ulysses boet
    (2245) Met schipbreuke, als hy naekt, tot berging van zyn leven,
    Na negen dagen, by Kalypso komt gedreven;
    Die, als hy is ontrukt de kaken van de doot,
    Hem seven jaren stooft, en koestert in haer’ schoot,
    En leert den Griek, met min te stoken, en te lessen,
    (2250) Hoe zacht een minnaer rust in d’armen der godessen,
    Waer by hy eenen zoon en schone dochter teelt.
    Deze op de moeder trekt, die is zyn vaders beelt.
    Na dat hy van haer scheit, en zy ’t niet kan ontseggen,
    En ziet Fëacie met blyschap voor zich leggen,
    (2255) Ik mynen drietant rep, en breek zyn nieuwe kiel.
    Daer bergt Leukothoë zyn half verdronke ziel.
    De strant ontvangt hem naekt, hier schuilt hy in de bladen.
    De koninglyke maegt bestelt uit min gewaden
    Den naekten vreemdeling, begaen om Peneloop,
    (2260) Hy vind zyn bedgenoot ten lesten by een’ hoop
    Verliefde vryers, die vast naer heur kuisheit dingen,
    Omcingelt, en bezet, en durftze stout bespringen,
    En stort hen overhoop, en valt, na lange elent,
    In d’armen van zyn lief, maar voor het dreigement
    (2265) Der heilige Godspraek (die hem waerschuwt voor zyn bastert)*
[p. 79]
    Bevreest, hy razende de grote Goden lastert,
    En zig bezyden ’s weegs in eensaemheit versteekt,
    Ter tyt toe Telegoon door Circes sorg gequeekt,
    Belust zyn’ vader eens t’aenschouwen, buiten weten,
    (2270) Hem in zyne adren wont, met eenen tak, gereten
    Van doornen, aengeteelt uit een venynig zaet,
    Waer aen de booswigt sterft en bluscht Neptunus haet.
Oat. Grootvader, vlugtge uw’ zoon en laet hem in zyn lyen,
    Getroost met woorden, en met schone wichleryen,
    (2275) En martge met uw wraek? ô vader, wat zal ’t zyn?
    Het menschelyk geslagt word weelig, op Jupyn!
    Den hemel wort bestormt, beklommen van de boosheit
    Der nieuwe reusen; op, en bliksem hun godloosheit.




                    Priaem. Hecuba.

Dit ongeluk is hem voor ons te spâ beschoren.
    (2280) Waer dit wat eer gebeurt, noit hadden wy verloren
    Zo veel vermaerde steên, tot nadeel van ’t gemein,
    Nu Grieksche wysheit loop, en raeskal sonder brein.
    ’t Huis van Assarakus heeft zellef Pelops handen
    Den grootsten vyant der Trojanen aen zien randen,
    (2285) En, onder dexel van meineedig* lant verraet,
    Zo schendig doemen, vaer nu wel, ô Grieksche staet!
    O radeloze magt, die in uw degens strompelt,
    Droom van geen Troje meer: waek om niet overrompelt
    Te worden, noch verrast van Hektors bloedig stael.
(2290) Hecu. Die zegen dout op ons uit ’s hemels milde zael.
    De Goden tonen zig op heden goedertieren.
Pria. Ik wil dat hof, en stadt op deze tyding vieren.



[p. 80]
        Rey van Trojaensche Maegden.

Trojaensche wydberoemde jeugt,
    Zingt Pallas lof, en juicht van vreugt,
    (2295) En eert met kerkgebaren
    Haer drempels, en altaren.
        De feestelyke schaere danss’,
    En schudd’ voor haer den lauwerkrans.
    De maegdelyke pruiken
    (2300) In groene olyven duiken:
        En ’t hair met zilver niet vertuit,
    Noch perlesnoer, maer als een bruit
    Den witten hals bekleede,
    En dekk’ naer d’oude zede.
        (2305) Dat Asie te zamen school’:
    Al die op d’oevers van Paktool
    ’t Gout scheemren zien, en blinken:
    Of die Meander drinken:
        Of treên Kaysters boort, die wit
    (2310) Van langgehalsde zwanen zit,
    Die in de zilvren plassen,
    Haer blanke pluimen wassen:
        Of ’t volk van Sagaris besproeit:
    Die d’ankers schuurt, en bogtig vloeit:
    (2315) Of dat verdreven balling*
    Noch voeder heeft, noch stalling
        Voor Grieksche kleppers, en met druk
    Most vlieden, om Achilles juk,
    En heerschappy te schouwen
    (2320) In veilige landouwen:
        En voor Kaicus Xanthus koor,
    En d’Iliasche veste voor
    Lyrnes, wiens zwakke muuren
    Geen stormgevaert verduuren.
[p. 81]
        (2325) Wekt heilgen galm, en huw uw keel
    Aen luit en zangerige veêl.
    Wil heldre stemmen paren
    Met spel van wint en snaren:
        En trek met Goddelyk geluit
    (2330) De blyde ziel ten oren uit:
    Gelyk met maetgezangen
    Gy Paris gingt ontfangen.
        Toen op het water, rei aen rei,
    Met vreugt ontmoete zyn galei,
    (2335) En welkom hiet van harte
    De schone bruit van Sparte.
        Die Proteus brande met haer min,
    En uitblonk, als een Zeegodin:
    Zoo Venus quam bepeerelt
    (2340) In ’t perlemoer ter weerelt!
        En toen de schoonheit van Heleen
    Niet sterflyk, maer een zonne scheen,
    Die cierlyk uitgestreken,
    Het hooft eerst op komt steken:
        (2345) En in het zilver van den vloet
    Haer goude vlechten schittren doet:
    En in ’t kristal ’t vergulsel
    Ziet spiegelen van haer hulsel.
        O dochter van den Dondergodt,
    (2350) Minerve, gy bewaekt het slot
    Van uw Godsdienstig Trojen:
    De vyanden verstrojen:
        En Agamemnon drinkt verwoet
    Zyn trousten raetsmans edel bloet.
    (2355) Het leger durf zyn speeren
    Nu tegen Argos keeren.
        Mycene, van verstant berooft,
    Haer wysheits bekkeneel doorklooft,
    En langs het velt loopt scharssen
    (2360) Met d’ uitgetogene harsen.
[p. 82]
        Stads grootste vyant voor de poort
    Legt van zyn eigen volk vermoort.
    Lof lof zy u, Godesse,
    O strytbre krygeresse!
        (2365) Voor u galmt ’t vrolyke geschrei.
    Voor u klinkt ruispyp en schalmei.
    Voor u gehuwde vrouwen,
    En joffers feestdag houwen:
        En met gemengde reien treên
    (2370) Naer wit albast, en marmersteen.
    De priesters op uw drempels
    Ontsluiten alle tempels:
        Zoo flux ’t Godinnebeelt genaekt,
    Dat over Dardans stamhuis waekt,
    (2375) De schaeren naer u tochten
    En zyn met loof bevlochten.
        Stokoude gryzers, levens zat:
    Hunn’ wensch deelachtig, komen mat
    U offerwynen brengen
    (2380) En sidderende plengen.

                        EINDE.

Continue

J. VAN VONDELS

HEKELDICHTEN,

MET AENTEKENINGEN,

Uit ’s Dichters mondt opgeschreven.

Thans merkelyk vermeerdert;

Verciert met koperen platen.

[Fleuron].

t’AMERSFOORT,

By PIETER BRAKMAN. 1707.



[p. 1]

J. VAN VONDELS

HEKELDICHTEN.

_________________________________

GENEESDRANK DER

GEESTDRYVEREN.

Tot verdediging van Gods beschreven Woort.

Gods woort gegoten wort in allerhande vormen
Van ’t wispelturig brein; een Kristen door veel stormen
Beproeft en afgemat: na ’t een volgt ’t ander wee.
De waerheit als een rots in ’s weerels wilde zee
(5) De woeste baren stuit der zinnen, die oneven
Dus worden van den wint der leeringen gedreeven.
’t Vernuft, dat nimmer rust, maer in verandring leeft,*
Noch heden dezen dag Geestdryveren voedzel geeft;
Een schadelyke pest, al lang van d’oude vaderen
(10) Gepleistert, en geheelt in hun beschreve bladeren:
En weder op een nieuw, naer deze kust gewaeit,
Gekoestert, en gequeekt, en yverig gezaeit
Van menschen, zonder geest, van droomers, en profeten,
Van zienders, met den geest der dwalinge bezeten,
(15) Tot lant en zielbederf, dewyl, ’s Geestdryvers vier
Verteert het hoog gezag van ’t Godtgewyt papier,
Als hy vermetel dryft, en listig poogt te planten
Dat niemant als Gods woort ’t geschrift van Gods Gezanten
Omhelzen mag, maer eer den Geest die heimlyk blaest,
(20) En ’t Kristbetrouwent hert met zeltsame inspraek aest.
Op dat dees logentael best waerheit zoude schynen,
Leent hy getuigenis van Epikurus zwynen,
[p. 2]
En smaelt op ’t heilig boek, en raedt ons op den leest
Te schoeien van een drift, en innerlyken geest,
(25) Waer door noodtzaekelyk, wie drinkt uit dezen beker,
Zyn vastigheit verliest, en tuimelt gansch onzeker;
Gelyk een dronkenbol, verzopen in den wyn,
Waent dat de weerelt drait, vermits zyn herssens zyn
Bestoven van den most: of als een kiel, van vlagen,
(30) En buyen overheert, als ’t roer is afgeslagen,
Op Godts genade dryft: of als een wandelgast;
Die zynen leitsman mist den weg zoekt by den tast:
Want maekt men ’t eeuwig woort een ieders innevallen,
Zoo is het allerley, zoo raekt het hooft aen ’t mallen,
(35) Zoo krygt de dwaling kragt, die anders is onnut,
Zoo breekt al d’afgront uit, dan komen uit dien put
De Razernyen voort, die onlangs uitgelaten,
Met fakkels moedernaekt, vervulden markt en straten;
En Christus wordt een klucht, daer ieder van gelooft
(40) Al wat hem schiet, en maelt in ’t los en breinloos hooft:
Zoo staen de Kerken leêg, en niemant van de leken
Den Bybel geeft gehoor; maer acht het zondagspreken
Voor louter letterwerk, en pryst den predikant
Den wonderbaren Geest, geboren in ’t verstant;
(45) Is wetender dan zy, die in Gods naem voorhenen,
Als lichten onder Joôd, en Heidenen verschenen,
Bevestigden hun leer, en ampt door ’t perkement,
Waer in des hemels wil, met lettren staet geprent,
En porden ider een aendachtelyk te letten,
(50) Niet op een spook des Geests; maer op beschreven wetten,
En uit der Priestren mont, op pene van den ban,
Te leeren Moses last, te smaeken hemelsch man’;
Verboden, streng, en scherp der zielen dorst te laven
Uit putten, die ’t vernuft gedicht had, en gegraven.
(55) Zo die Godts aenschyn zag ons tot Godts woort vermaent,
Dat bezigt als zyn zwaert; hoe ydel, hoe verwaent
Is hy, die dompen wil de Goddelyke lampen,
En dwalen in een’ nacht, vol nevelen, en dampen,
[p. 3]
Gestegen in het brein, dat altyd suft, en dwaelt,
(60) En daer de blinden waen slechts doode beelden maelt,
En oordeelt geest en God. wat zyn gepyns verwildert
In ’t bekkeneel begrypt, en zich voor oogen schildert,
Als een krankzinnig mensch, die zyn gedachten pynt,
En raest, en slaet geluit op al wat hem verschynt.
(65) Noch kan dit zotte volk zyn’ moetwil niet bedwingen,
Maar berst tot schelden uit, en oordeelt poppedingen,
Den waren Godesdienst, Gods woorden zonder kracht,
En letters zonder ziel, een donkre helsche gracht,
Den stoel van Lucifer, een deur van ketteryen,
(70) En baent aldus het pad tot duizend razernyen.
Die redelyker schynt, treedt wat bedekter voort,
Acht eigentlyk den zin der schrift niet Godes woort,
Maer een getuigenis van ’t eeuwig woort daer boven,
Den ryk gezalfden zoon, dien alle tongen loven,
(75) Hy draeft hier op zoo hoog, dat wie dit niet bestemt,
Is Nicodemus knaep, van ’t ware licht vervremt,
Heeft * Zwenkveld noit gesmaekt, die hoger was gestegen,
En hoorde een stem des troost, langs ongemeene wegen,
Dus vecht hy met zyn schim te dertel, en te trots:
(80) Want wie ontkent Godts woord te zyn den zoone Godts,
Die ’s Vaders wil verklaert, uit zynen schoot komt dalen,
En leert hoe Godt door hem laet zyn genade stralen
Op ’t menschlyke geslacht: Doch hierom niet te min
En laet het heilig boek, of liever Godes zin,
(85) Door letters uitgedrukt, niet na Gods woort te wezen.
Het zy wy ’s hemels wil dan in den Bybel lezen,*
Of hooren Christus Zelf, of die hy tot ons zendt;
Het is een zelve woordt, en wort ’er voor gekent,
Dat op verscheide wys hy* ieder laet betuigen,
(90) By monde, of by geschrift, om ’t harde hart te buigen;
Tot zyn gehoorzaemheit. Dit Woord dan in der daet
Een hamer is gelyk, die rots in stukken slaet;

*  Kasper Zwenkveldt.

[p. 4]
Een scharp twesnydent zwaert, Gods kragt, en eene leering
Waer door God kragtig werkt gemoet en zielbekeering,
(95) Het zaet, dat ons herbaert, een levendige spys;
Een licht op Davids pad; een Kristens paradys;
Een bron, die overvloeit van geestelyke gaven.
’t Vermag wat meer dan slechts het ruigste te beschaven
Gelyk de timmerman bereidt een vlak panneel,
(100) En schaeft het om de verf ’t ontfangen van ’t penceel.
De dichter * der Hebreen draef hooger in zyn dichten,
Hy leert dat Godes wet onze oogen kan verlichten;
Den dwazen wysheit leert en in benaeutheits graf;
De droeve ziel vertroost, ’t is ’s Koning schat en staf.
(105) Wy willen met dien staf ons op den weg begeven,
Gaen wandelen getroost naer ’t eeuwigdurend leven.
En schuwen Zwenkvelds geest, die op zyn droomen pogt,
En in ’t onzeker tast en schermt als in de logt.*


    Op de weegschael van Hollandt,

    Of de Hollandsche Transformatie.

    Gommer en Armyn te Hoof
    Dongen om het recht Geloof,
    Yeders ingebracht bescheit
    In de weegschael werdt geleit:
    (5) Doctor Gommer, arme knecht,
    Had ’t met den eersten slecht,
    Mits de schranderen Armyn,
    Tegens Beza, en Calvyn,
    Ley den rok van d’Advokaet,
    (10) En de kussens van den Raet,
    En het brein dat geenzints scheen
    Ydel van gezonde Reën:

* David.

Continue


[p. 5]
    Brieven die vermelden plat
    ’t Heilig Recht van elke Stadt.
    (15) Gommer zach vast hier en gins,
    Tot zoo lang myn Heer de Prins
    Gommers zyd’, die boven hing,
    Trooste met zyn staele kling,
    Die zoo zwaer was van gewicht,
    (20) Dat al ’t ander viel te licht:
    Toen aenbad elk Gommers pop,
    En Armyn die kreeg de schop.


GEUSE VESPER,

            OF

KRANKEN-TROOST,

Voor de Vier-en-twintich.

Op de wyze; Brande Partinice,

                I.
Had hy Holland dan gedragen,
    Onder ’t hart,
Tot zyn afgeleefde dagen,
    Met veel smart,
(5) Om ’t meineedig zwaert te laven
    Met zyn bloet,
En te mesten kraey en raven,
    Op zyn goet?

                II.
Maer, waerom den hals gekorven;
    (10) Want zyn bloet
Was in d’aders schier verstorven.
    In zyn goet
[p. 6]
Vondt men noit* de Pistoletten
    Van ’t verraet,
(15) Uitgestroit, om scharp te wetten
    ’s Volleks haet.

                III.
Gierigheid en wreetheid beide,
    Die het zwaert
Grimmig rukten uit de scheide,
    (20) Nu bedaert,
Zuchten: Wat kan ons vernoegen
    Goet en bloet?
Och, hoe knaegt een eeuwig wroegen
    Ons gemoet!

                IV.
(25) Weest te vreên, haelt Predikanten
    West en Oost:
Gaet en zoekt by Dortsche santen
    Heil en troost:
’t Is vergeefs, de Heer komt kloppen,
    (30) Met zyn Woort.
Niemant kan de wellen stoppen*
    Van dien moort.

            BESLUYT.
,, Spiegelt, spiegelt u dan echter,
    ,, Wie ghy zyt:
(35) ,, Vreest den worm, die dezen rechter
    ’t Hart afbyt.
Schent uw’ handen aen geen Vaders,
    Dol van haet.
Schelt gheen Vromen voor verraders
    (40) Van den Staet.



[p. 7]

            JAAR-GETYDE

        Van wylen Heer

JOAN VAN OLDEN BARNEVELT.

        Vader des Vaderlants.

[Dit gedicht is door Petrus Burmannus
Secundus
in het Latijn vertaald.]


        ORAKEL.

    Quid sentire putas omnes, CALVINE, recenti
    De scelere, & fidei violatae crimine?


I. ’s Lants treurspel weêr verjaert, om wiens gedoemde trouwe,
    Als weeu, of wees in rouwe,
Bedrukt en troosteloos, treurt Hollands goe gemeent
    Op Grootvaêrs kout gebeent.
(5) II. Zoo ras d’Aertslastertong van ’t huichelaers Synode,
    Den aert des afgronts Gode
Anteeg, en had Gods Naem, tot zuivring van haer zaek,
    Gebrandmerkt op haer kaek;
III. Ontbrak ’er ’t zegel, om dien gruwel kracht te geven,
    (10) Met quetzing van het leven,
En ’t afgemarteld bloet der aller vroomste borst,
    Daer helsche wraek naer dorst.
IV. De Bastertvierschaer dan, nae ’t schoppen van ’s volks Vaders,
    Geschandtvlekt als verraders,
(15) Verwyst ons Bestevaêr, met afgeleefden strot,
    Te verwen ’t Hofschavot.
V. Geduldig stapt hy met syn stoksken naer het ende
    Van doorgezolde ellende,
Van last, en barens wee. ô bank des doots! ô zant!
    (20) Waer toe verzeilt ons lant?
VI. De ziel nu zeilvlug om door d’ aders uit te varen,
    Begraut de trage jaren,
En noopt den ouderdom. Haer frissche jonge moet
    Wil bruissen, door zyn bloedt.
[p. 8]
(25) VII. Na onschult, en gebed, getroost, voor ’t zwaert te bukken
    Door boezems open rukken,
Zag elk in ’t oprecht hart: dat allezins bestreen,
    De maet sloeg, als voor heen.
VIII. Hy knielt, och! och! hy sneeft, met sleep van nederlagen,
    (30) En storting aller plagen.
De boôm van Duitschlant kraekt, en ziddert overal,
    Van zoo vermaert een’ val.
IX. Van zoo vermaert een’ val besterft de vreugt en hope,
    In ’t aenschyn van Europe:
(35) Euroop gevoelt dien slagh; zy zucht, en zit verdooft,
    Om ’t ploffen van dat Hooft:
X. Dat Hooft, dat heilig Hooft, dat spring- op springvloet schutte:
    Dat Nassaus glorie stutte:
Dat Hooft, dat Spanjen, eer het sloot zyn gouden mont,
    (40) Op goude bergen stont.
XI. De geest ontkerkert, zagh, van ’s hemels hooge deelen,
    Den dollen Moortlust speelen
Met romp en hooft, en ’t bloet verstrekken, versch en laeu,
    Een roof van ’t plondergraeu.
(45) XII. Zoo kinders, riep hy, zoo: vermaekt u op myn leste,
    Ik offer ’t lyf ten beste.
Myn ziel, och! of de Staet gebergt waer door myn doot!
    Vint rust, in Godes schoot.
XIII. De schim was heen, de stem voor wint ook heen gevlogen
    (50) Wy klaeghden ’t aen onze oogen:
En ’t oog was, na dat Licht, in ’t nare nacht gevecht,
    De VRYHEIT quyt, en ’t RECHT.

        ALTA MENTE REPOSTUM.

    De tyt en heeft nooit wechgenomen
    Den naem en ’t overschot der vromen:
    (55) Want na dat zy zyn overleên,
    Zo blinkt hunn’ deucht voor ider een.



[p. 9]

        GESPREK.

Tusschen eenen wandelaer en den galm der
            hofkerke.

Wie luistren in ’t gewelf om naer myn klagt te horen?
                    Ooren.
    Wie drukt hier BARNEVELT tirannig met dien steen?
                    Een.*
(5) Wat kon den Veltheer dus als een tiran verstoren?
                    Toren.
    Is hem om lantverraet het hooft ook afgesneên?
                    Neen.
Was ’t om de vryheit dan met kracht op ’t hart te treden?
                    (10) Reden.
    Wat werkt dit nu men voelt hoe veel zyn dood ons schaet?
                    Haet.
Wat schondt men boven ’t recht der vrygevochte steden?
                    Eden.
    (15) Wat zoekt de boosheit nu dit wraek roept* op de straet?
                    Raet.
Wat moet men doen die met den Prins te zamen zweeren?
                    Weeren.
    Zou dan de Bloetraet haest verwelken als het gras?
                    (20) Ras.
Wat zal men doen die ’t juk met goet en bloet wou keeren?
                    Eeren.
    Wat wort de Dwingelant, die ’t recht te machtig was?
                    As.



[p. 10]

* HAEC LIBERTATIS ERGO,

    PAPIEREN GELD,

            Geoffert.

Op het autaer der Hollandsche VRYHEIT.

Het jaergetydig feest, a in Wynmaend, by den Ryn,
Vernieut die burgery, hoe groot die vreugt most zyn,
Toen God ter harte nam het uitgemergelt Leiden,
En metden noordwint joeg een springvloet op de weiden:
(5) Waerom Baldeus, ziende alle ons galeyen vlot,
Zyn schanssen gaf tot buit den Amirael Boizot.
Toen was ’t: matroozen roeit, en vreest geen Spaensche fuiken:
Vaert rustig in den mont der hongerige buiken:
Smaakt broot en haring toe, en wat tot voedzel strekt.
(10) ’t Scherminkels heir viel uit: ’t geraemt met vel gedekt,
Het dor gebeent zo lang met ratten, katten, honden,
En paardevleesch gespyst verwoet en ongebonden,
Inslikte zonder maet het geen de hemel gaf:
En al de stadt verrees, als uit een open graf.
(15) De glori van ’t ontzet zy Gode toegezongen:
En eeuwig niettemin leef, op der vromen tongen,
De prys van Vander Werf, die bei de Catoos tart:
Een Burgermeester, die den moedt van b Burgerhart

*  Met dusdanig opschrift, zyn te Leiden penningen gemunt,
    geduurende het beleg, tot onweersprekelyk bewys, dat men
    voor ’t Vaderlandt, en Vryheit gevochten heeft, en niet om
    de Gommaristen beuls te maken, over het geweten van
    andere Christenen.
a  De gedachtenis van ’t wonderlyk ontzet, viert men jaer-
    lyks te Leiden, den derden van Wynmaendt.
b  Claudius Civilis, die de Roomsche macht gestuit heeft ge-
    lyk Vander Werf de Spaensche.

[p. 11]
[Die Hollant geen slaevin wou laeten van den Tiber.]
(20) Geërft heeft, en gestuit de stormen van den Iber.
Van pest en oproer, en gestrengen hongersnoot:
En voor stads VRYHEIT, zich geoffert aen de doot.
Hoe sprak hy tegens hen, die door ’t lang vasten kreeten,
En toonden ’t mager lyk, al razende en bezeten:
(25) Myn eedt verplicht myn trou. ’k Ontzeg u dezen eisch.
Indien u honger perst, slacht my, en eet myn vleesch.
Zoo kaetst een rots te rug ’t gewelt der woeste golven.
Zoo vrydt een harders hart zyn kudde voor de wolven.
Verwerf, ô Van der Werf; dien wel verdienden krans.
(30) Verleenme dichtens stof, en geef myn’ vaerzen glans.
Het lustme nu den naem der helden te ververschen,
In ’t aengezicht van die op hunne tanden knerssen,
En Holland poogen, nae ’t verschoppen van den Graef,
c Te maken schandelyk een tienmael snooder slaef.
(35) O Heldt! die met uw bloet, den burgerbrant wou blusschen,
Indienge nu uw bloet geschopt zaegt van het kussen,
Vervloekt, vervolgt, en van verradery beticht,
En op ons vry autaer de tiranny gesticht;
Gy zoudt uwe ogen noch uwe ooren naeu geloven.
(40) Wy klagen ’t Godt, en u, en roepen ’t voor den dooven:
Wat uitterlyk gewelt niet winnen kon op ’t lant,
Wort onder dekzel van een zuiver predikant,
Behendig ingevoert met ongestuimig woelen.
De Helhont buldert, door ’t Orakel van de d Doelen,
(45) Met macht gewapent: en het Trentische besluit
Wort, op den titel van hervorming, ingekruit.

c  Beter verheert, als verhoeft.

d  Het Synode is te Dordrecht op de Doelen gehouden, daer
    de Kristenen verdoemt werden, die Duivels eigenschap-
    pen, Gode niet darven toeschryven.

[p. 12]
e De spiegels van de deugt, zyn martelaers, t’Athenen.
Men hoort op f ’s Gravestein de Kriste zielen steenen.
Griffoenen slaen hun klaeu in ’t eerlyk burgers goet.
(50) Men plaegtze om ’s Heeren woort met ballingschap, en boet.
Men dwingtze, tegen recht, zich zelleven te grieven
Met eed, en leitze voor, als knevelaers en dieven.
Men geeftze om een sermoen den plondergeus ten roof,
En krygslien. Dit ’s de vrucht van ’t Gommarist geloof.
(55) Vergeefs hebt gy gestreen met WILLEM van Oranje,
En voor de borst gehad de monarchy van Spanje.
Een lichte g monnik, die zyn kap hing op den tuin,
Stelt Leiden nu de wet, en maekt zich ’s volks Tribuin,
En trekt ’t gezag aen zich, met eenen Burgermeester,
(60) Zo boos als onbeschaemt, elk ziddert ’er, elk vreest ’er.
Heeft uwe stadt nu voor Calvin de speer gevelt?
Heel anders spreekt ’t geschrift van ’t stom papiere gelt.
z’Ontfang haer eige munt in deugdige betaling;
Die tuigt van VRYHEIT, en verlochent de bepaling

e  Hogerbeets, d’oprechtigheit zelf, en zyne getrouwe ge-
    malin, die degelyke ziel, zyn in eeuwige gevangenisse ver-
    stikt: wier bloet noch het verleden jaer, zo bitter vervolgt
    wert, om immers de Remonstrantsche Christenen met ver-
    radery te brandmercken. O booswichten! ô Nerones! In
    deze woorden ziet ook Vondel op den Heere Willem van
    Dam,* Hogerbeets schoonzoon, die in den jare 1629 we-
    gens ’t overgeven van Amersfoort veel hadt te lyden, doch
    zedert in zyne eere wiert herstelt.

f  Dus noemt men te Leiden het Stadts gevangenhuis.

g  ’t Heeft geen kleenbedenken, waerom verloope monnikken
    en leerlingen van Jesuiten, in dit lant, zo den meester
    maken boven anderen, gelyk Fabritius te Leide, enTrig-
    lant noch onlangs t’Amsterdam.

[p. 13]
(65) Des langen mantels, en der breet gerande hoên:
Die, onder de gemeent, h zoo grove logens voen:
En zulk een logentaal betreet den stoel der waerheit,
En schept erfduisternis uit middags heldre klaerheit.
Gy blaffers schuurt uw poort, geen logen heeft hier kans.
(70) i De Leeu die voert* ’t blasoen der VRYHEIT op zyn lans.
Hy pronkt hier niet, vermomt met Schriftgeleerde grynzen,
Om VRYHEIT geeft hy schot en lot, en pacht en chynzen,
En zweet van al den last: dus vergt hem niet te veel.
’t Is noch het zelve dier, dat k Flips greep by de keel:
(75) Dat Albaes aenval schutte, op zyn bebloede tanden,
Men ringeloor het niet met Synodaele banden.
Men nyp’ het in geen kou van Loeve- of Gravestein.
’t Wil ruimschoots weien; zulke kotten zyn te klein.
Zyn mont roept dat hy heeft voor ’t Vaderlant gevochten,
(80) En niet zyn tuin alleen voor Bogerman gevlochten,
Voor l Wael, of Vlaming, die ’s Lands ingeboren tergt:
Van wien hy, in zyn’ noot, is zacht geherrebergt.
Ondankbre vreemdeling, die om uw oproerstukken,
Korts naekt verbannen, tracht uw huisheer te verdrukken,
(85) En trappelt op het hert uw voester-vrouw, die elk
Gebakert heeft, en opgekoestert, met haer melk.
O bittre spruiten van dien alssembittren stamme,
m Die, naulyx ’t vier ontvloon, Serveet verwees ter vlamme,

h  Wy roepen hemel en aerde tot getuigen, over d’onbeschaem-
    de logens der oproerige Predikanten, die, om heerschap-
    pye tegens hunne wettige Overheden inspannen.


i  Op het papiere gelt hadt de leeuw in zyn klauwen een
    lans met een hoet, het teken der vryheit.


k  Toen tiraniseerde Koning Philips, nu Koning Broekhoven.

l  Vreemdelingen, Puriteinen, en Akervarkens, wroeten
    den Hollantsche tuin om.


m  ’t Moet vroeg krommen, dat een goe haek wil worden.*

[p. 14]
Hoe aerdge naer den struik, daerge uit gesproten zyt;
(90) Wanneerge galle braekt, en in de glazen smyt,
En spookt, als Duivels, langs de straeten op en neder.
n Schout Bont die grazelt vast, en blinkt in ’t gouden leder,
En, als een tiger, op d’ onnozelheit verwoet,
Parst wyn uit tranen, en laedt smeer by zweet en bloet
(95) Der schaemle burgren, die zoo mannelyk zich queten:
Die liever eene arm, op schiltwacht wilden eeten,
En met den anderen noch verdadigen hun zaek,
Als vallen in ’t gewelt des vyants, zoet op wraek.
Wat zynze vryer nu als Indiaensche slaven.
(100) Hen pikt geen Spaensche kraei, maer o* Gommers felle raeven,
Nu krassen om het aes van Hollands melkkoe,
Die boter karnt, en krygt de huit vol slagen toe,
Haer huit, haer gras, haer smeer, haer horens pacht betalen:
Noch deedze ’t willig, mogt haer ziel slegs adem halen,
(105) In d’algemeene lucht, vrypostig ongemoeit.
Maer och! zy zucht vergeefs: vergeefs is ’t, datze loeit.
Men slyt den tyt te hoof met Classicale grollen.
Men heeft het veel te drok, met Sisyfs steen te rollen.
Broekhoven vangt en spant, en graeft aen ’t Malie gât;
(110) Daer Amsterdam om lacht, die wel bestierde stad:
Wiens VRYHEIT gaet ten Rei op pypspel, trom en snaren:
Wiens Nieuwe tempel ryst met pylers op pylaren:
Dat lokt d’uitheemsche, die verbaest staen styf en sterk,
En breiden gunstig uit hun’ zegen over ’t werk.

n  Schout Bont zet zyne diefleiders in ’t goedt der vrome
    burgeren, die van den Predikanten, en het gepeupel, voor
    landverraders en Prince moorders, alleen uit haet en
    bitterheit, worden uitgekreten.

o  Onverdraegelyck is de tyranry der Gommaristen.

[p. 15]
p (115) Godt, Godt, zeidt d’Amstelheer, zal elks geweten peilen.
De VRYDOM ga zyn’ gang, en vlieg, met volle zeilen,
Den Ystroom uit en in: zo wordt ons vest gebout:
Zoo tast de Koopman tot den elleboog in ’t gout.
Geen Paep, geen stokebrand, mag hier den wervel draeyen;
(120) De tochtschuit leit gereedt, voor all’ die oproer krayen,
Als q Smout, en Kloppenburg: wien nu het harte breekt,
Zoo dik hy in den Briel voor zes paer ooren preekt:
Om dat hy trouweloos zyn rotgans Paus wou hullen,
En botsen d’Overheit met Geuzen aflaetbullen.

p  Christelyk besluit van den wyzen Raedt der vermaarde
    koopstadt Amstelredam.
q  Kloppenburg, Smout, en de vier Leidsche Schriftgeleer-
    den hebben gepoogt, onder schyn van Godsdienstigheidt,
    d’Amsterdamsche burgers meineedig te maken, om de
    wettige Overheit te schoppen, en het Gomariste Pausdom
    in te voeren: waerom men zich ook jammerlk behelpt,
    den belachtelykne titel van Theologische Faculteit. Her
    uit gek.

Gemunt in Vrystad, met oude Leidsche stempels.


Druk-Faut in ’t Papiere Gelt.
            aldus te beteren.

    Het kant-schrift, by de h gestelt,
    Van ’t oude Leids Papiere Gelt,
    Is by dien geen, die ’t heeft gezet,
    Verzuimt: want hy niet heeft gelet,
    (5) Door al te groote vaerdigheit,
    Op ’t speelwoort, Dichters aerdigheid.
    Doe Koning Flips, dat ’s recht gezeid.
    Nu Koning, Fy, dat ’s slegt bescheid.
[p. 16]
    ’t Moet Keutel zyn. Want ’s Koningsbeelt
    (10) Veel meer als drek van hem verscheelt.
    Broekhoven is zyn naem, niet waer,
    En in den Broek, wat Hof is daer
    Toch anders als het Keutels gat,
    Dar mee hy op de* sleutels zat
    (15) Van ’t vrome Leiden, van dien tyt
    Dat hy ’s Lants Vader, door de nyt*
    Heeft helpen doemen, dat om reen*
    Zyn maets, en hem, bekent alleen.

                                                S.K.


Uitroep des verloren

    VRYHEITS,

        TOT

        LEIDEN.

    Leidsche Roeper met uw bekken,
    Wilt haest door de stad eens trekken,
        Roept en klinkt doch over al
        Voor een yder groot en smal,

    (5) Roept; hoort, Luiden Vry geboren,
    Vry gevochten, vry verkoren,
        Brengt te voorschyn, brent ter hant,
        ’t Waertste goet van ’t Vaderlant.
    Laet de gulde vryheid blinken,

    (10) En zo luit als ’t Bekken klinken,
[p. 17]
        Laet aen ’t kostelykst Lant juweel
        Ider hebben part en deel.
    ’k Zal u heerlyk beloonen,
    En myn dankbaerheit betoonen;

        (15) Maekt maer dat ’er nu ter tyt
        Niemant om de Vryheit kryt;
    Wilze naerstelyk opzoeken,
    Achter d’Akademie Boeken,
        Achter Preekstoel, achter bank,

        (20) Of daer zy is tegen dank:
    Vatse, Roeper, by de lurven,
    (Immers isse niet gesturven?)
        Vat en brengeze rechtevoort
        Aen de Burgers, daerze hoort:

    (25) Aen de Burgers, die besloten
    Goet en bloet voor ’t Vry vergoten:
        Die getravajleert met Pest,
        En met honger hielden ’t nest:

    De den val des Spanjaerts zochten;
    (30) En de zaek daer toe ook brochten,
        Dat zy wonderlyk onzet
        Leefden na haer eigen wet.
    Waer toe dees hartnekkigheden?
    Waer toe ’t Spaens pardon vertreden?

        (35) Waerom hiet aen d’hand gegaen
        Na
a Jan Janses zoet vermaen?
    Wat beduiden al ’t beschermen?
    Waerom zo langduurig kermen?


a  Johan van Olden Barnevelt.
    In dit gedicht, ’t geen naer alle waerschynlykheid niet
van Vondels maeksel is, schoon men het al en een oud
drukje vindt, met den tytel, Uitroep der verlore vryheit,

[p. 18]
        Waerom tweemael in den noot,
        (40) Als ’er nu noch naekt de doot?
    Tweemael zag men haer omringen,
    Tweemael in de Wapen springen;


wordt door Jan Jansz geenzins Barnevelt verstaan:
want die raedde niet tot het aenneemen van het
Spaensch Pardon, tot onderdrukking der vryheid, waer
voor hy het leven opgezet heeft. Deze Jan Janse,
is dan zekere Jan Janse Baersdorp, met den by-
naem van Halstein. Hy was Burgermeester te Leiden,
in de jaren 1573 en 1574. nevens Pieter Adr. vander
Werf, Cornelis van Noorden, en Kornelis Klaesz. Brou-
wer. Hy zette met zynen amtgenoot van Noorden de
quaedmeenenden in den Raedt, gedurende het twee-
de beleg van Leiden, om de stadt aen de Spaenschen
over te geven, en het aengeboden Pardon aen te
nemen. Douza de Vader spreekt eens en andermael
van hem en zyne twee quaedtgezinde amtgenoten
Korn. Klaesz. Brouwer, dien hy Clusius, en van Noorden,
dien hy Circius (eigentlyk de Noordtwestenwindt,)
noemt in zyne Carmina Leidensia, en onder anderen;
Lib. II Od. 2.

                            Tribunos

        Quos Patrum accitos frequenti
    Concilio Bonus illi Circii tui,
    Collega, dictus Dimidium tui,
    O Leida, Jano progenitas Patre
        Et ipse Janus
    Septentrionali repentes,
        Usque rocalfaciebat aura.

De zin is dat Jan Jansz. Halstein, de Wyk of Bouw-
meesters door zynen ambtgenoot Corn. van Noorden

[p. 19]
        ’t Lyf en alles is versmaed,
        Waerom? om Jan Janses haet

    (45) Op ons vryen hals te laden?
    Om al ’t grouwelyk versmaden,
        Om den laster hoon, en spot,
        Met vervolging tot in ’t kot?
    Neen, ’t is en niet reden matig

    (50) Dat men alzo Wangelatig

    reeds aengestookt, op ’t Raedthuis noch meer tot
    oproerigheid aenhitste:
    Wederom zegt hy van Jan van Houten, Secretaris der
Stadt:

                Calcasti anilem sub pedibus metum.
                    Janique conatus, gravesque
                    Circi inimicitias & iras.

    Deze Jan Janse was Burgermeester, welke toen 15.
    burgers gewapent ten Raedhuize instooven, en uit
    den naem van 300 hunner medeburgeren zeiden,
    datze voedzel wilden hebben, of middel om het te
    verkrygen, met hooge woorden betuigden: Geen
    schuld aen het vergaen der menschen te willen dragen.
Douza wederom.

            Magna illa totum quassarat opidum
            Metu suorum Patrium & Hostium,
                Confisa desensore Jano,
                Culluvies tunicata vulgi.

    Hy was echter in billyk vermoeden van noch 6 of
    7 zwynen ten zynen huize verborgen te hebben, vol-
    gens het verhael van Dirk Volkertsz. Koornhart. Ju-
    stificatie van de Magistraet van Leiden, uitgegeven*
    1579.

[p. 20]
        Worden over stuur gezet,
        En in Vrydom: Ryk belet.
    Zal ons eigen volk ons plagen
    En de vryheit dus verjagen,

        (55) Dus verplett’ren, dus vertreên,
        Anders niet of ’t Spanjaerds deên?
    Roeper, let wel op de gangen,
    Of de Vryheit is te vangen,
        Roeper, let oft heel gewis

        (60) Binnen ’t Slot te houden is?
    ’k Hoor (my dunkt) haer zelve spreken:
    En ’t verdrukte hoofd op steken:
        Zal een vrygevochten Maegt
        Dus ellendig zyn geplaegt?

    (65) ’t Roomsche Ryk plagt my te vieren
    En ontzag de Batavieren,
        En daer toe de vrye Vries
        Meer en meer in vryhet wies.
    Och hoe heeft myn volk gestreden,

    (70) Och wat heeft het niet geleden
        Om t’ontgaen des naem van slaef,
        By verdrukking van den
c Graef:
    Noch ontbreekt het niet aen handen,
    Om te weren alle schanden,

        (75) Al ’t geweld en overlast,
        Dat een Batavier niet past,
    Heb ik ’t Spaensche jok verbroken,
    En
d Toleedsche zwaert ontdoken,
        Moet ik ’t diergekochte pand

        (80) Nu noch zwerven achter ’t Landt?
    Leiden, is uw munt geslagen,
    Om een nieuw vreemd jok te dragen?


c  Philips de II. Koning van Spanjen.
d  Duc d’Alba Hertog van Toledo.

[p. 21]
        ’k Meen het om de Vryheit was,
        Dat men op uw penning
e las,
    (85) Niet om iemand te verdrukken,
    In ’t gewis of zulke stukken:
        Want neemt gy de Bruid alleen,
        ’t Is met anderen gemeen.
    Al die schot en lot betalen,

    (90) Mogen deze Bruid in halen,
        Luiter, Menno, Remonstrant
        Burgers van het Vaderlant.
    Alle die het met Oranjen
    Houden, tegen ’t Huis van Spanjen,

        (95) Hebben zy een vrye Zee,
        Waerom ook het land niet meê?
    Aen een Schip zoo ziet men reden
    ’t Hooft en al de trouwe leden:
        d’Equipagie gaet ons aen,

        (100) Laet ons meed’ ter Schepe gaen.
    Roeper, helpt ons aen ’t verloren,
    Om een dikken Duit t’oirboren,
        t’Waer gy met papieren gelt
        Woud’ te vreden zyn gestelt?



e  Libertatis Ergo.
f  Mare Liberum.

                        LIBERTATIS ERGO.



[p. 22]

a DECRETUM HORRIBILE.

        GRUWEL

DER VERWOESTINGE.*

Godt rukt b d’onnozelheit van moeders borsten af,
En smaktze in ’t eeuwig vier,
ô poel! ô open graf!
Waer berg ik my van stank? durf dit gedroght zyn pooten
Noch branden aen Serveet, en hem ten afgront stoten,
(5) Als een Godtslasteraer: nadien dit schendig boek
In ’s hemels aenschyn spuwt dien gruwelyken vloek?
Waer ben ik? onder ’t licht der Godtgeleerde lampen?
Of onder Lucifer, in ’t zwarte ryk der dampen?
Is dit het nootlot van ’t verkoren c wierookvat?
(10) Is dit de ziekentroost, en Kristelyke schat?
En was die lastermuil dus op d Michiel gebeten?
Of was het om, met eer, zyn Spaensche goude keten,

a  Calvyn, in het derde boek, 23. hoofdstuk, en 7. afdeelinge
    zyner onderwyzinge, zeidt: Ik beken wel, dat het een
    Gruwelyk besluit is.
b  De zelve in zyn antwoort, op de 13 en 14 lasteringe des
    Fielts (hy meent Castalio) zeidt: braek nu uw galvergift
    tegen Godt, om dat hy onnozele kinderen van moeders
    borsten afrukt, en smaktze in het eeuwige vier.
c  Paulus.
d  Michiel Serveet, van geboorte een Spanjaerd, van Tar-
    ragona uit Catalonie, en van professie een Geneesmeester,
    deze man van voornemen zynde door Geneve te reizen:
    wierdt aenstonts op zyn komste aldaer, door J. Calvyns
    beschuldiging van Ketteryen in de gevangenis geworpen,

[p. 23]
Die klinkklaer zich, door zoo veel rode schakels, vout,
f Te stryken? zou men dan, om pistolettegoudt,
(15) Of heldren zonneglans van Fransche lelikronen, *
Geen Vaderlandt verraên, en zeven Vorsten tronen?

    en op den 27 Octob. 1553. ter zelver plaetse levendig ver-
    brant; en om den man pyn genoeg aen te doen, heeft men
    groen hout genomen, ’t welk hem eer hy den geest gaf wel
    drie uren lang in ’t vuur deet omlopen, roepende, ô
    Godt behout myne ziele! ô Jesu, gy Zone des eeuwigen
    Godts, ontfermt u over my! dit voorval deet een geleert
    Heer zeggen, dat de Antichrist niet alleen aen den Ty-
    ber, maer ook aan de Geneefse zee verschene was. Zie
    Gotfried Arnolds Kerk- en Ketter Historie, 2 deel pag.
    749. het 23. hooftstuk.
f  Dit slaet op François van Aerssen Heer van Sommelsdijk,
    zie de aentekeninge op de Medaelje.
*  In het geschreven Memoriael van Dr. Cornelis Weesp,
    Raed, Burgemeester en Gecommitteerde Raed, we-
    gens de stad Leyden, vind men dit volgende:
Alsoo in Mei 1617, zeker geschrift by den gewezen Am-
    bassadeur Aerssen in de Vergadering van de Heeren
    Staten Generael is overgelevert, dienende tot weder-
    legging van zeker boekje, genaemd Ontdekking van
    den Spaenschen Raed, waer van de Heer van der Myle
    vermeind wierd d’auteur te zyn, voor zo veel hy Aers-
    sen daar in geraekt wierdt, zo heeft de Hr. Advocaet
    in de Vergadering van de Heeren Staten van Hol-
    landt in substantie deze woorden gebruikt.
Ik heb dezen Aerssen tot het Ambassadeurschap helpen
    promoveeren, alzo ik bespeurde, dat hij gaeu was, en
    heeft ook zeer goede diensten gedaen; maer in ’t jaer
    1606. heeft hy in presentie van my, en zo ik goede
    memorie heb, mede bij de Heeren van der Aa, en
    Joachimi geproponeert om dezen landen aen de Ma-
    jesteit van Vrankryk op te dragen op zekere conditien:
[Zie verder onder p. 24.]

[p. 24]
Maer dit verklaert geen text, noch mikt op ’t rechte doel.
Myn yver dwaelt van ’t spoor: hy slacht den predikstoel.
    Quakzalvers venten dit vergift noch voor driakel.
(20) Dees kinderduivel was, een eeu lang, ’s volks Orakel.
’k Getroostme licht, zoo mans noch derwaert bevaert gaen,
Maer dat m’er vrouwen vindt, en kan ik niet verstaen;
Voornamelyk die, met een hartelyk genoegen,
Gezwangert, onder ’t hart, oit ziel en leven droegen,
(25) En levend tuigen, met hoe hartelyk een zucht
Het moederlyk gemoet omhelst zyn lieve vrucht.
Hier uit heeft Salomon het vonnis vlak gestreken,
En noch kon hongersnoot dat stalen hartslot breken.
De buik en luistert naer geen kinderlyk gekarm.
(30) De honger holt en raest, en vult den blinden darm.
Men noem’ dan dit een’ moort van ongezonde zinnen.
g En schoon een moeder staekt haer zuigeling te minnen,*
Des Scheppers liefde, die ’t onschuldig schepsel kust,
En koestert en omarmt, wort nimmermeer geblust.
(35) Dat staet, gelyk een rots, die stormen kan verduuren.
Dit slot beschermt ’t Geloof, met diamante muuren.
Hier ziddert niemant, voor de blixem van Kalvyn,
Die, door het misbruik krachteloos geworden zyn,
Waerom hy mutserts dient te prachten van de Goden,

    als dat men de Roomsche Religie in het land zoude
    toelaten; en in ’t jaer 1607. daer aen heeft hy noch
    breder de zaek gededuceert, welke propositie of zy
    eerst van den Koning is voortgekomen, dan of Aerssen
    zelve die den Koning hadt ingegeven, kan ik niet wel
    zeggen; doch zoo heb ik een advys van een Grooten
    uit Vrankryk geschreeven; Aujourduy est cecy au Roi
    remonstré; en die overgrote rykdom van Aerssen is my
    zeer suspect.
g  Jes. 49: 15. Kan ook een vrouw hares zuigeling vergeten,
    dat zy haer niet en ontferme over den zone hares buiks;
    of schoon deze vergaten, zo en zal ik doch uwer niet
    vergeten.

[p. 25]
(40) Op dat in eere blyf de klapmuts der Synoden:
Want Loevestein dat slacht de Rotterdamsche kerk,
Die ledig loopt van zelf. Het volk en maekt geen werk
Van deez’ verdoemelyke moortpredestinaci:
Al zit zy opgepronkt met Trentens doelestaci:
(45) Al wort de bybel hierom op een nieu vertaelt:
Elk wallegt van dien draf: die wyn is lang verschaelt,
Hy smaekt op niemants tong, die lekker is op ’t proeven,
En dient slechts om het kranke kraembedt te bedroeven;
Als ’t afgepynde brein zich ernstig innebeelt:
(50) h Wat baetme, dat ik heb een tweling vrucht geteelt,
En datze beide rein door ’t doopzel zyn gewassen
In Christus dierbaar bloet, die kostelyke plassen?
Men twyffelt wie van tween in ’t ende wort verdoemt.
Men troost ons met een leer die gruwelen verbloemt
(55) En teedre harssens maekt door ’t mymeren verwerder.
Och schaepkens! wie van u zal dolen, zonder harder,
In duistere woestyn, daer kruit noch lover wast?
Daer ’t grimmig ongediert des diepen afgronts bast,
En huilt, en brult, en loeit; om zoje quaemt te stikken
(60) Aen ’t eerste zog, u voort, als wiltbraet, op te slikken:
Wie van u beide zal een brok zyn van de hel?
Schept Godt, als Nero, dan in dit moordadig spel
Des helschen schouburgs vreugt, om zyn verdoemde slaven
In ’t ingewant van beer en tiger te begraven?
(65) Is Godt een stokebrant, tot glori van zyn hof?
En lust hem Troje weêr in puin en glimmend stof
Te storten, met haer pracht van tempels en gewelven:
En zoo veel weeskens diep in assche te bedelven?
Is Godt de i krokodil, die ’t versch geboren kindt,
(70) Aen d’oevers van den Nyl, voor lekkerny verslindt?

h  Klachte van een Christelyke kraemvrouw, die, twelingen
    gebaert hebbende, bekommert is, voor hare vruchten,
    over de kinder duyvelsche predestinaci lere.
i  Pharao. Hier wort gevraegt of Godt als Pharao vermaek
    schept in ’t verslinden der kinderen.

[p. 26]
Daer Moses nauwelyks in ’t kistje wort behouwen,
En dryft door ’t moortgeschrei der Isralytse vrouwen,
Door lyken zonder tal? is Godt een k huichelaer,
Die d’Ooster leistar vleit, met kerkelyk gebaer,
(75) En verft het moorttooneel der Betlehemsche straten,
En ziet de worsteling van vrouwen en soldaten,
Een deerlyk schouspel, noch met lachende ogen aen,
En pynicht Rachels geest, by duister, op te staen,
Om van krankzinnigheit, te spoken en te rabbelen,
(80) Het hair te scheuren, en den boezem op te krabbelen?
Is Godt een Moloch, van barmhartigheit vervreemt,
Die ’t offerpopken in zyn gloeiende armen neemt,
En laeft het, aen de speen, met oli, vier en vonken?
Maer dat ’s genadelyk een slaepdrank ingedronken.
(85) Zoo rust het ongewiegt, ontslagen van veel schriks.
Ik raeskal. plonderpaep, ga doop myn lam in Stijx,
In Kalchas hellevont: het zal Verworpling heten.
De Razeryen staen met fakkelen, als peeten.
Zoo wort het Plutoos kerk geheiligt, als een lidt.
(90) Wie rooft myn arrem schaep? wie braet myn hart aen ’t spit?
Wie droopt myn vleesch met bloet? wat baetme ’s Heeren zuivel,
Indien myn wichtje wort een spyze van den Duivel?
Of zal het eeuwig braên? en is het nimmer gaêr?
Of is ’t een vledermuis, op ’t ongewyde autaer?
(95) Myn ogen zyn vol rooks: myn neus vol zwavelreuken.
Is dit een kraemkoets, of een Belzebulsche keuken?
Wat galgetroosters staen daer achter de gordyn?
Of zyn ’t gewetens beuls? nu ben ik zonder pyn.
    Hoe dunkt u? is ’t geen tyt dat elk die kranke redde?
(100) Op bakermoeder: dryf die dokters weg voor ’t bedde,
Met bedstok, toffels, of met graeuwen: ’t is alleens.*
’t Geloof heeft nimmermeer met wanhoop iet gemeens.
Gy, kindervlegels, is dit zuiver reformeeren?
Of waerheits dorschvloer dicht met logenkaf stofferen,

k  Herodes.

[p. 27]
(105) Heeft Nassou aen dees’ leer geoffert ’s lands trofeen?
Is dit de zon, die klaer in modderpoelen scheen?
En rust hy zalig, die het hooft bergt in dees kappen?
Is dit uw galgleer met predestinacitrappen?
En wort l Goulart, die voor ’t onmondig wiegsken pleit,
(110) Van ’t Walenhek geschopt, en ’t vrye lant ontzeit?
Nu zal Gommaer den stoel aen spaenders stukken kloppen,
En, met zyn spreuken dees godloze breuken stoppen.
Men bulkt: de Poëzy die bid den Duivel aen,
Den baerelyken Droes. De werelt moet vergaen.*
(115) Dat ’s recht. Gommaer, dat ’s recht: verbrant die boze prye:
Zy stinkt tot in den baert van uw Theologye,
Die ’t aenschyn Gods begruist met zo veel schoorsteen roets;
Het welk de Moor blanket, als oirsprong alles goets:
Want hy, geknielt, slegts beeft voor dreigende Pagoden.
(120) Hoe nodig waer hem ’t licht van Bogermans Synoden,
En ’t Evangeliboek der Genevoische rots,
Verheerlykt door den strael der klare kennis Godts,
Wiens glans zelf m Michael ter aerde sloeg, met blintheit,
Door ’t vier, dat n Guize smolt, tot heil der bloetgezintheit,
    (125) Myn kraemziel, zyt getroost, gy hebt op uwe zy’
Jehova, die uw zaet al meer bemint als gy.
Hy heeft zyn harte bloet voor uwe vrucht vergoten,
En teekentze in het boek der zaelge bontgenoten.

l  S. Goulart, Predikant der Walsche Kerke t’Amsterdam,
    wert in den jare 1615. in zyn dienst geschorst, om dat hy
    tegens de verwerpinge der kleene kinderen hadde ge-
    predikt.
    Zie Brants Historie der Reformatie 2 deel p. 261 en
Uitenbogaert Historie p. 627. 629. H. de Groots ver-
antwoordinge in ’t 6. Cap. p. 74.
m  Michiel Serveet.
n  François van Lorraine, Hertog van Guise door Jan
    Poltrot doorschoten.

[p. 28]
De hemel is haer erf: hy loktze met zyn stem.
(130) Hy zameltze in den schoot van ’t nieuw Jerusalem.
Veel lieflyker als een klokhen met haer wieken
Beschaduwt en beschermt het ongepluimde kieken.
De waerheit is oprecht: zy heeft geen plondergryns
Zy toont u ’t Paradys, en d’eer des Cherubyns:
(135) Dat zyn de zieltjes, daer uw ziel om was verlegen,
Die zich, als Duiven op haer witte schachtjes wegen,
Veel witter als de melk, die uit uw tepel springt.
Zy weiden in het gout en hemelschblaeu. Hoe blinkt
Hun kuif en zachte pruik, van ingevlochte steenen,
(140) Van d’ongenaekbre zon der eeuwigheit beschenen!
Dit hangwiekt, en dat zwaeit den triomfanten palm.
Een ander streelt de snaer, en wekt yvoren galm.
Een ander blaest de fluit. Een ander goude noten
Uit roozebladen leest. Een ander onverdroten
(145) Eet Mann’, Een ander lept der Englen lekkerny.
Een ander lacht om Bezaes kinderkettery.


                    BEDE

        Aen de oppervyanden

Van de voorstanders der vryheit tot

                    LEIDEN.

Seneca. Qui sceptra duro saevus imperio* regit
              Timet timentes. Metus in auctorem redit.


Gewetensbeulen, die, vermomt in rechters rokken,
d’Eenvoude Godsdienst plaegt met moortgeweer en stokken:
    En tegens eed en eer uw gryze Keuren scheurt,
    Daer ’t Burgerheil om schreit, en ’t Vaderlant om treurt.
(5) Hou op van zieledwang, by glimp van a staets decreten:
Daer zyn geen zegels aen, de letters zyn versleten.

a  De Plakkaten tegens de Remonstranten, toen in ver-
    scheide steden in onbruik geraekt.


[p. 29]
    Doorleest uw hantvestboek (of hout het b Baersdorp vast?)
    En ziet, of ’t drukken ook den Burgervad’ren past.
Ai, staek uw wreet besluit, spoelt af uw bloed’ge handen,
(10) Hoe! zullen Vaders hier haer eigen Stad verbranden?
    En plett’ren met den voet dat kostelyke pandt
    Het Oorlogs aspunt, en den schat van Nederlandt?
Bedaert, bedaert u, ’k bidt; en laet die gruw’len varen,
c Paep Hendriks tonge zal uw’ kussens wel bewaren.
    (15) Vergunt uw’ Medechrist vry oeff’ning van ’t Geloof:
    En schenkt het burgerbloet den Krygslien niet te roof,
Gods zuiv’re vinger trekt de schubben van uw’ ogen.
Ziet daer het schynrecht, nu ’t de gryns is afgetogen,
    Betast ’t gedrocht ter deeg: ’t is zielentiranny,
    (20) Gesmeet op ’t ambeelt van de Kerklyke heerschappy;
De minste tekens doen dees vuile prye stinken,
Dat’s yder ruikt, ei! zie die purp’re tabbaerds blinken,
    De doemklok wort verstomt, ’s gerechts roe breekt in tween,
    En ’t Christdom roept al om: de bloetraet valt daer heen.

b  De Raedsheer Baersdorp.
c  Henrikus Fabritius eertyts Monnik, toen Predikant te
    Leyden, een bitter vyant der Remonstranten.



    * ROSKAM.

        Aen den

HEER P.C. HOOFT,

Drost van Muiden,

Hoe komt, doorluchte Drost, dat elk van Godtsdienst roemt,
En onrecht en gewelt met dezen naem verbloemt,

*  Ziet het getuigenis van den Hr. P.C. Hoofdt van den

[p. 30]
Als waer die zaek in schyn en tongeklank gelegen?
Of zou ’t geen Godsdienst zyn, rechtvaerdigheit te plegen,
(5) Maer slinks en rechts te staen naer allerhande goet?
Godt voeren in den mondt, de valschheit in ’t gemoet?
De waerheit greep wel eer die menschen by de slippen
En sprak: uw hart is verr’: gy naektme met de lippe,
De waerheit eischt het hart, en niet zo zeer ’t gebaer.
(10) Dit laetste zonder ’t eerst, dat maekt een huichelaer,
Die by een sierlyk graf zeer aerdig wort geleken,
Vol rottings binnen, en van buiten schoon bestreken.
    Zo was uw vader niet, die burgervader, neen:
Van binnen was hy juist, gelyk hy buiten scheen.
(15) ’k Geloof, men had geen gal in dezen man gevonden,
Indien, na dat de dood zyn leven had verslonden,
Zyn lyk waer opgesneen. Hoe was hy zoo gelyk
Dien burgermeestren, die wel eertyts ’t Roomsche ryk
Door hun oprechtigheit opbouden van der aerde
(20) In top, toen d’akkerbouw in achting was en waerde;
Toen deege deeglykheit niet speelde, raep en schraep,
En ’s vyants gout min golt dan een gebrade raep,
Hoe heeft hem Amsteldam ervaren wys en simpel,
Een hooft vol kreucken, een geweten zonder rimpel.*
(25) O beste Bestevaêr! wat waert gy Hollant nut,
Een styl des Raets, toen ’t lyf van ’t stoksken wert gestut,
a Op dat ik ga voorby ons Katilinaes tyen:
Toen ’t vaderlant in last, door twist der burgeryen,
Gy ’t leven waert getroost te heiligen den staet
(30)