b Bedenken of Barnevelt niet wel op t schavot zelf zou- de verschoont worden. c Dit zyn de woorden, die dAdvokaet op t schavot tot de gemeente sprak. |
d Neusdoeken in Barnevelts bloed gedoopt, in wyn uitge- wrongen, en dien tot een triomfe uitgedronken. |
e De boosheit der Kerkelyken. f De bitsheid van Aerssens. g De verwoedtheit van Prins Maurits. |
h Hier leest men hoe Agamemnons gewisse wert gepynigt: wat tegenspoeden hem op de hielen volgden, inzonderheit het schrikkelyk onweer, dat hem overviel. De Dichter wil zeggen, dat Prins Maurits daerom wroeging hadde, over des Advokaets doodt, en door dit onweer verstaet hy den onverzienschen storm, die zynen aenslag; op Antwerpen, om Breda te onzetten, ongelukkig beletten. t Is zeker dat Maurits, zittende voor t vier in zyn nachttabbert, ziende naer de tafel, zeide tot den page, in t aenhoren van Matthys van der Cros, Kamerling [Zie verder onder p. 73.] |
van zyn Excellentie (die dit vertelt heeft) Doet dat hooft weg: en nog: Ziet gy dat hooft niet? by Godt ziet gy dat hooft niet? doet het weg, zeg ik. Ook is waer dat hy gezeit heeft, als de page bezig was om van Maurits bonte tabbert, waer in hy slui- merende by t vier zat, een vonk af te slaen, die van het hout in t bont gesprongen was, en Maurits daer van wakker wierdt, zeide: Laat branden t een met het ander, God heeft my verlaten. Tegens den overste Prinsen zeide hy, (ziek te bed leggende,) Wat hebbe ik gedaen, ik hebbe eerlyke luiden gedechargeert, en een deel schelmen in plaets gestelt. Zie G. Brands rechtspl. in de aentekeningen, pag. 242. en 253. |
i De Burgermeester Reinier Paeuw hieldt, dat deze woor- den op hem sloegen, te meer om dat het woord Paeuw met een grote P was gedrukt. |
* Kasper Zwenkveldt. |
* David. |
[Dit gedicht is door Petrus Burmannus Secundus in het Latijn vertaald.] |
* Met dusdanig opschrift, zyn te Leiden penningen gemunt, geduurende het beleg, tot onweersprekelyk bewys, dat men voor t Vaderlandt, en Vryheit gevochten heeft, en niet om de Gommaristen beuls te maken, over het geweten van andere Christenen. a De gedachtenis van t wonderlyk ontzet, viert men jaer- lyks te Leiden, den derden van Wynmaendt. b Claudius Civilis, die de Roomsche macht gestuit heeft ge- lyk Vander Werf de Spaensche. |
c Beter verheert, als verhoeft. d Het Synode is te Dordrecht op de Doelen gehouden, daer de Kristenen verdoemt werden, die Duivels eigenschap- pen, Gode niet darven toeschryven. |
e Hogerbeets, doprechtigheit zelf, en zyne getrouwe ge- malin, die degelyke ziel, zyn in eeuwige gevangenisse ver- stikt: wier bloet noch het verleden jaer, zo bitter vervolgt wert, om immers de Remonstrantsche Christenen met ver- radery te brandmercken. O booswichten! ô Nerones! In deze woorden ziet ook Vondel op den Heere Willem van Dam,* Hogerbeets schoonzoon, die in den jare 1629 we- gens t overgeven van Amersfoort veel hadt te lyden, doch zedert in zyne eere wiert herstelt. f Dus noemt men te Leiden het Stadts gevangenhuis. g t Heeft geen kleenbedenken, waerom verloope monnikken en leerlingen van Jesuiten, in dit lant, zo den meester maken boven anderen, gelyk Fabritius te Leide, enTrig- lant noch onlangs tAmsterdam. |
h Wy roepen hemel en aerde tot getuigen, over donbeschaem- de logens der oproerige Predikanten, die, om heerschap- pye tegens hunne wettige Overheden inspannen. i Op het papiere gelt hadt de leeuw in zyn klauwen een lans met een hoet, het teken der vryheit. k Toen tiraniseerde Koning Philips, nu Koning Broekhoven. l Vreemdelingen, Puriteinen, en Akervarkens, wroeten den Hollantsche tuin om. m t Moet vroeg krommen, dat een goe haek wil worden.* |
n Schout Bont zet zyne diefleiders in t goedt der vrome burgeren, die van den Predikanten, en het gepeupel, voor landverraders en Prince moorders, alleen uit haet en bitterheit, worden uitgekreten. o Onverdraegelyck is de tyranry der Gommaristen. |
p Christelyk besluit van den wyzen Raedt der vermaarde koopstadt Amstelredam. q Kloppenburg, Smout, en de vier Leidsche Schriftgeleer- den hebben gepoogt, onder schyn van Godsdienstigheidt, dAmsterdamsche burgers meineedig te maken, om de wettige Overheit te schoppen, en het Gomariste Pausdom in te voeren: waerom men zich ook jammerlk behelpt, den belachtelykne titel van Theologische Faculteit. Her uit gek. |
a Johan van Olden Barnevelt. In dit gedicht, t geen naer alle waerschynlykheid niet van Vondels maeksel is, schoon men het al en een oud drukje vindt, met den tytel, Uitroep der verlore vryheit, |
wordt door Jan Jansz geenzins Barnevelt verstaan: want die raedde niet tot het aenneemen van het Spaensch Pardon, tot onderdrukking der vryheid, waer voor hy het leven opgezet heeft. Deze Jan Janse, is dan zekere Jan Janse Baersdorp, met den by- naem van Halstein. Hy was Burgermeester te Leiden, in de jaren 1573 en 1574. nevens Pieter Adr. vander Werf, Cornelis van Noorden, en Kornelis Klaesz. Brou- wer. Hy zette met zynen amtgenoot van Noorden de quaedmeenenden in den Raedt, gedurende het twee- de beleg van Leiden, om de stadt aen de Spaenschen over te geven, en het aengeboden Pardon aen te nemen. Douza de Vader spreekt eens en andermael van hem en zyne twee quaedtgezinde amtgenoten Korn. Klaesz. Brouwer, dien hy Clusius, en van Noorden, dien hy Circius (eigentlyk de Noordtwestenwindt,) noemt in zyne Carmina Leidensia, en onder anderen; Lib. II Od. 2. Tribunos Quos Patrum accitos frequenti Concilio Bonus illi Circii tui, Collega, dictus Dimidium tui, O Leida, Jano progenitas Patre Et ipse Janus Septentrionali repentes, Usque rocalfaciebat aura. De zin is dat Jan Jansz. Halstein, de Wyk of Bouw- meesters door zynen ambtgenoot Corn. van Noorden |
reeds aengestookt, op t Raedthuis noch meer tot oproerigheid aenhitste: Wederom zegt hy van Jan van Houten, Secretaris der Stadt: Calcasti anilem sub pedibus metum. Janique conatus, gravesque Circi inimicitias & iras. Deze Jan Janse was Burgermeester, welke toen 15. burgers gewapent ten Raedhuize instooven, en uit den naem van 300 hunner medeburgeren zeiden, datze voedzel wilden hebben, of middel om het te verkrygen, met hooge woorden betuigden: Geen schuld aen het vergaen der menschen te willen dragen. Douza wederom. Magna illa totum quassarat opidum Metu suorum Patrium & Hostium, Confisa desensore Jano, Culluvies tunicata vulgi. Hy was echter in billyk vermoeden van noch 6 of 7 zwynen ten zynen huize verborgen te hebben, vol- gens het verhael van Dirk Volkertsz. Koornhart. Ju- stificatie van de Magistraet van Leiden, uitgegeven* 1579. |
c Philips de II. Koning van Spanjen. d Duc dAlba Hertog van Toledo. |
e Libertatis Ergo. f Mare Liberum. |
a Calvyn, in het derde boek, 23. hoofdstuk, en 7. afdeelinge zyner onderwyzinge, zeidt: Ik beken wel, dat het een Gruwelyk besluit is. b De zelve in zyn antwoort, op de 13 en 14 lasteringe des Fielts (hy meent Castalio) zeidt: braek nu uw galvergift tegen Godt, om dat hy onnozele kinderen van moeders borsten afrukt, en smaktze in het eeuwige vier. c Paulus. d Michiel Serveet, van geboorte een Spanjaerd, van Tar- ragona uit Catalonie, en van professie een Geneesmeester, deze man van voornemen zynde door Geneve te reizen: wierdt aenstonts op zyn komste aldaer, door J. Calvyns beschuldiging van Ketteryen in de gevangenis geworpen, |
en op den 27 Octob. 1553. ter zelver plaetse levendig ver- brant; en om den man pyn genoeg aen te doen, heeft men groen hout genomen, t welk hem eer hy den geest gaf wel drie uren lang in t vuur deet omlopen, roepende, ô Godt behout myne ziele! ô Jesu, gy Zone des eeuwigen Godts, ontfermt u over my! dit voorval deet een geleert Heer zeggen, dat de Antichrist niet alleen aen den Ty- ber, maer ook aan de Geneefse zee verschene was. Zie Gotfried Arnolds Kerk- en Ketter Historie, 2 deel pag. 749. het 23. hooftstuk. f Dit slaet op François van Aerssen Heer van Sommelsdijk, zie de aentekeninge op de Medaelje. * In het geschreven Memoriael van Dr. Cornelis Weesp, Raed, Burgemeester en Gecommitteerde Raed, we- gens de stad Leyden, vind men dit volgende: Alsoo in Mei 1617, zeker geschrift by den gewezen Am- bassadeur Aerssen in de Vergadering van de Heeren Staten Generael is overgelevert, dienende tot weder- legging van zeker boekje, genaemd Ontdekking van den Spaenschen Raed, waer van de Heer van der Myle vermeind wierd dauteur te zyn, voor zo veel hy Aers- sen daar in geraekt wierdt, zo heeft de Hr. Advocaet in de Vergadering van de Heeren Staten van Hol- landt in substantie deze woorden gebruikt. Ik heb dezen Aerssen tot het Ambassadeurschap helpen promoveeren, alzo ik bespeurde, dat hij gaeu was, en heeft ook zeer goede diensten gedaen; maer in t jaer 1606. heeft hy in presentie van my, en zo ik goede memorie heb, mede bij de Heeren van der Aa, en Joachimi geproponeert om dezen landen aen de Ma- jesteit van Vrankryk op te dragen op zekere conditien: [Zie verder onder p. 24.] |
als dat men de Roomsche Religie in het land zoude toelaten; en in t jaer 1607. daer aen heeft hy noch breder de zaek gededuceert, welke propositie of zy eerst van den Koning is voortgekomen, dan of Aerssen zelve die den Koning hadt ingegeven, kan ik niet wel zeggen; doch zoo heb ik een advys van een Grooten uit Vrankryk geschreeven; Aujourduy est cecy au Roi remonstré; en die overgrote rykdom van Aerssen is my zeer suspect. g Jes. 49: 15. Kan ook een vrouw hares zuigeling vergeten, dat zy haer niet en ontferme over den zone hares buiks; of schoon deze vergaten, zo en zal ik doch uwer niet vergeten. |
h Klachte van een Christelyke kraemvrouw, die, twelingen gebaert hebbende, bekommert is, voor hare vruchten, over de kinder duyvelsche predestinaci lere. i Pharao. Hier wort gevraegt of Godt als Pharao vermaek schept in t verslinden der kinderen. |
k Herodes. |
l S. Goulart, Predikant der Walsche Kerke tAmsterdam, wert in den jare 1615. in zyn dienst geschorst, om dat hy tegens de verwerpinge der kleene kinderen hadde ge- predikt. Zie Brants Historie der Reformatie 2 deel p. 261 en Uitenbogaert Historie p. 627. 629. H. de Groots ver- antwoordinge in t 6. Cap. p. 74. m Michiel Serveet. n François van Lorraine, Hertog van Guise door Jan Poltrot doorschoten. |
a De Plakkaten tegens de Remonstranten, toen in ver- scheide steden in onbruik geraekt. |
b De Raedsheer Baersdorp. c Henrikus Fabritius eertyts Monnik, toen Predikant te Leyden, een bitter vyant der Remonstranten. |
* Ziet het getuigenis van den Hr. P.C. Hoofdt van den |