Deelbestand Ton Harmsen

Dit is een onderdeel van VondelPalamedes1736g.html. Klik hier voor het hele document.

#Vierde"> Continue

HET DERDE BEDRYF.

Diomed. Schilwacht, Agamem.

Dio. Hou schilwacht, hou! Schilt. Wie daer? Dio. Ik moet den veltheer spreken.
Schil. Wie zytge? melt uw’ naem, of geef het legerteken.
Dio. ’t Is Diomedes zelf. Schilt. Koom wek hem, daer hy leit.
Dio. Grootmeester van ons heir, die uwen leger spreit
(735) Van droge en dorre blaên, op, op, ’t is tyt te waken.
Aga. Wel Diomedes, vrient zeg op, wat zyn ’t voor zaken?
Wat brengt gy ons by nacht, is Hektor op de been?
Dio. ’k Heb een’ Trojaenschen spie den hals versch afgesneên
Als ik de ronde sloot hy is belast met brieven.
(740) Ik sleep den booswicht, het zal den vorst believen
Te vorschen naer ’t geheim. Aga. Kom hou de torts wat dicht,
Op dat ik dezen gast beschouwe in ’t aengezicht.
Dit ’s waerlyk een Trojaen, van kledinge en van wezen,
Dit ’s Priaams zegelring, ik moet het inhout lezen,
(745) Op mannen, ’t is verraet, myn dienaers, flux gaet heen,
Behalven Palameed, roept al den raet by een.

Agamem. Ulyss. Diomed. Nestor. Ajax.

Gy die, voor kronen gout en vorstelyke banden,
Den kopren hellem voert, en met uwe dappre handen
Uit stael van Asien het vier klinkt, schilden kerft,
[p. 28]
(750) En Simoïs met brein en bloet, vermengt, en verft,
Hoort toe: wy zullen u de reden gaen verklaren,
Waerom men buiten tyts den krygsraet laet vergaêren;
De Frygiaen [die ’t heir bespiedende by nacht,
Van Diomedes hant zo versch is omgebracht,
(755) Als hy de ronde sloot, verbaest hem quam gemoeten,
En sleepte doot en warm voor uwer aller voeten,
Daer gy hem leggen ziet,] was met een brief belaên,
Die me uit zyn boezem trok, en iemant schynt te raên
Tot grouwelyk verraet, men zal u laten horen
(760) Het inhoud van dit bladt, een donder in onze oren.
Neptunus waerde zoon, die uw grootvaders stadt
Begunstigt waer gy moogt; de letters van dit bladt
Getuigen myne gunst, waer door ik ben genegen
Te strekken over u myn koninglyken zegen.
(765) Dat gy ontfangen hebt het jongst gezonden gout
Verstont ik uit den spie, wiens mont gy toebetrout,
’t Geheimste van uw harte, ik heb alreê genoten,
De vruchten van ’t bestand, voor luttel tyts besloten,
En wacht op ’t uiterst vast. Is ergens gunst te koop
(770) Om gout, zo spaer geen munt, ik Priam leve op hoop.
Daer is ’t geheim des briefs, wat dunkt u, Griexe vorsten?
Ulys. Verdelgze, ô Juno, toch, die naer ons leven dorsten.
Dio. Ontdekze, ô Hekaté, die naer den ondergang
Van onze tenten staen. Nes. Ondek de waterslang,
(775) Gescholen onder ’t gras. Aj. Saturnus, breng de waerheit
Ten leste eens aen den dag. Ag. Wie twyfelt aen de klaerheit
Van ’t goddeloos verraet? Aj. Ik twyfel, met verlof,
Die alle treken ken, en saussen* van het hof.
Aga. Nu Ajax, geef gehoor, en spreek niet ongeregelt.
(780) Nes. Is ’t koning Priams merk? Aga. De brief was toegezegelt
Met ’s konings eigen ring, dog ’t wapen is mislukt
In ’t zeglen, en de hant in ’t schryven wat gedrukt.
Mistrout gy aen myn woort; geloof uwe eigene ogen.
[p. 29]
Daer vaders lees den brief. Aj. Een dogter van de logen,
(785) Een vondeling van ’t hof, een bastert van den nyt,
En overjaerden wrok, ’t uitbraeksel van de spyt.
Nes. Dit zwymt naar Priams hant, gelyk de druk van ’t wapen.
Aj. Zo paeit men ’t slegte volk: zo legt men kinders slapen,
Maer Ajax nimmermeer. Aga. ’t Zy hoe men dit verschoon’,
(790) De koning Nauplius is godt Neptunus zoon.
Aj. Ja Palamedes is ’t, Ik hou het u ten beste.
Aga. Neptunus eige stadt is Trojes hoge veste:
d’Eubeër draegtze gunst, met al zyn heiloos zaet.
Aj. Ja Palamedes is, die brout ons dit verraet.
(795) Die booswigt moet van kant. Ulys. Beschut ons, goede Goden.
Dio. Dat troff’ Laomedon. Aj. Of eer by tyts gevloden.
Dio. Zo groot een onheil treffe ons tenten nimmermeer.
Aga. Hier gelt geen lochenen: want hoe men ’t wende of keer’,*
’t Is Priams tekening,* wy twyflen nu niet langer,
(800) Of Palamedes gaet van deze boosheit zwanger.
Aj. Dit heeft men lang gezocht, en onder ’t volk gestroit,
En nu met dezen brief het schelmstuk opgetoit.
Nes. Gy heeren ziet wel toe, ’t zyn zorgelyke zaken.
Hy vangt wat wigtigs aen, die tot een schelm zal maken,
(805) Een’ welgeboren vorst, een’ man van groot bewint:
Dies wensch ik dat geen wraek uwe ogen en verblind’.
Men overweeg de zaek, en vell’ geen onryp oordeel.
Aga. Waer hoogheit wort gequest, heeft niemant eenig voordeel.
Nes. Of hoogheit is gequetst, dat hangt hier in geschil.
(810) Aga. Hy merkt de misdaet licht, dieze anders merken wil.
Nes. Wie iemant hatig is zeer licht een’ brief kan dichten.
Aga. Nabootsen hant en merk, onnozelheit betichten?
Nes. Dat is wel eer gebeurt. Aj. Al waer* het noit geschiet,*
Zo durfmen ’t nu bestaen. Ag. Die ’t leger heeft bespiet
(815) Met brieven afgerecht, legt hier voor u verslagen.
Aj. Indien hy levend waer, men mogt hem ondervragen.
[p. 30]
Aga. De doode melt de zaek, het is een Frygiaen.
Aj. Een slaef, die korteling in ’t oorlog wert gevaên.
Aga. Zo zou men alles wel in twyffel kunnen trekken.
(820) Aj. Zo zou men altyt wel des vromen naem bevlekken.
Aga. Die man was lang verdacht. Aj. Zo was de valsche tong,
Des groten logenaers. Aga. Gy, Ajax, zyt te jong,
Om Agamemnons mont zo kort te heeten liegen.
Of lust het u, zo wil u zelven niet bedriegen;
(825) Maer dat uw dege passe op ’t koninglyke stael.
Aj. Zo doet hy. Nes. Houdt gemak, gy heeren, laet de schael
Van ware billykheit beslechten d’ongelyken.
Hoe kan een toornig zwaert een wettig vonnis stryken!
Wie ’t recht heeft op zyn zy dik sneuvelt door het spits.
(830) Laet reên u scheiden: ’t zwaert is oordeloos, en bits.
Het zwaert zy op Dardaens meinedig zaet verbittert,
Dryf Hektor op de vlugt, als ’t in zyne ogen schittert,
En blixem. Jupiter nog geen der Goôn geheng’,
Dat d’eene bondgenoot het bloet des anders pleng’,
(835) Het Dorisch leger ryt’ zyne eigene ingewanden,
Geweer en wapens menig’ verwarre zwaert en handen,
Wat had de vyant stof te lachen in ons doot!
Hoe zou hy vier en torts in ons gedeelde vloot
Dan slingeren met magt, en met bebloede sabels
(840) Doorhouwen voor de vuist, ons ankertouw, en kabels,
En zenden brandende de kielen zeewaert in,
In ’t aenzien van de stad, en Priams hofgezin!
Verblyft de zaek aen my, vertrouwt myn zilverhairen,
En gryzen ouderdom, wien veel is wedervaren.
(845) Aga. Al* waer ’t myn eigen bloet, zo wil ik dat men straff’
De stichters van ’t verraet. Aj. Ik dat een open graf
Hen levendig* verzwelg’. Nes. Wy stemme ’t al te zaemen:
Maer waer de boosheit schuilt, valt donker om te raemen.
Aga. De goddeloze neemt de scheemring tot zyn wyk.
(850) Nes. Men stell’ dan ’t oordeel uit, tot dat het ieder blyk’.
[p. 31]
Aga. Ontbeert dit schyn en blyk? Nes. Het is te twyfelachtig.
Aga. Wat eischt gy voor bewys? hoe bondig? of hoe krachtig?
Nes. Dat klaer en helder licht gelyk de middag doet.
Aga. Hy quetst het vaderlant, die boze stukken voedt.
(855) Nes. Ik voe geen quaet, maer vrees onschuldig bloet te storten.
Aga. Gy vreest niet eens den staet door slapheit te verkorten.
Nes. De rechter handelt wys, die veel quaetdoenders spaert,
Om eene onnosle ziel te vryen van het zwaert.
Aga. Zo kan geen ryk bestaen. Nes. Zo kan het eeuwig duren.
(860) Gerechtigheit bout steên, en koninglyke muren;
Daer onrecht en gewelt palaizen ommerukt.
Van elken druppel bloets, door onrecht onderdrukt,
Gedoemt door ’t schendig stael, ontspruiten duizend wrokken.
Die bersten uit tot wraek, wiens zwaert eens uitgetrokken
(865) Keert langzaem in zyn scheê, wie heilig bloet vergiet,
Tergt Nemesis. zie toe, en roer dees Hydra niet.
’t Is licht een hooft gevelt, in reukelozen toren,
Maer kunst is ’t, grote kunst, den wortel gansch te smoren,
Wanneer de hals, in plaets van een, veel hoofden teelt.
(870) Aga. Myn oordeel van het uw hier inne niet verscheelt,
Ik kniel voor Themis troon; myn daden dat betuigen,
’t Waer razerny het recht uit haet en nyt te buigen.
Ik zal niets wetteloos bestaen door onbescheit.
Wie tegens ’t vaderlant en d’oppermajesteit
(875) Zig zelven schandelyk nog eerloos heeft vergrepen,
Die loopt geen lyfsgevaer.* Aj. Och, waren noit myn schepen*
Verzeilt van Salamin zo verre aen Tenedos!
Aga. Gevalt het u, zo ruk uwe ankertouwen los:
Het steekt den Grajen niet op tien of twalef kielen.
(880) Aj. Maer toen twee Ajaxen ’t gansch leger tegenhielen,
En redden uwe vloot, daer ’t al scheen overmant;
Daer Hektors fakkel reê de zeilen stak aen brant;
[p. 32]
Doen stak t’er naeu genoeg, hoe of dit uit wil vallen?
Myn vader Telamon was d’eerste, die de wallen
(885) Van Troje zelf beklom, en Herkles steef met kracht;
Een van de vyftig ook, die om de gulde vacht,
Door ’t klinkende gedruisch der Cyaneesche rotsen,
Naer Kolchos togen, en den Zeevoogt gingen trotsen:
Ik, volgende den aert van zulk een braven helt,
(890) Heb Helles vloet gekruist, en hier in ’t vlakke velt
Myn tent gespannen, en nam met ernst het leet ter harte
Van Menelaüs, en ’t verongelykte Sparte:
Dit’s myn bezolding nu; dit ’s, Ajax, al uwe eer.
Wat drael ik? ’k heb verlof: men gunt me dat ik keer’.
(895) Aga. Uw vader Telamon, de terger der Trojanen,
Was oorzaek van veel bloets, en veler Grieken tranen;
Was oorzaek dat de vloot der Frygen overwoey:
Dat Alexander, in vergoeding van zyn moey’,
Myn broeders bedgenoot, en dierbaer pant vervoerde,
(900) En door dien roof Europe, en Asie beroerde.
Wat uwe reis belangt, gy stoft al t’onbedogt,
Als of aen u alleen hing d’overzeesche togt.
Neen, Ajax, staak dien roem, en wilt het my vergeven,
Om eenen Ajax waer de togt niet nagebleven.
(905) Nes. Gy heeren, waer toe dient dit onderling verwyt?
Het baert afkerigheit als d’een den andren byt.
Ik bid den oppervorst hy wil zyn’ gramschap sussen,
En niet den oorlogs moed van dezen krygshelt blussen,
Wiens brave daden volgt d’onsterffelyke naem.
(910) De mont van yder een gaet zwanger van zyn’ faem.
Een veltheer, die met hoon zyne hopliên loont, na ’t stryden,
Ontziet zyn heirkracht niet de zenuw af te snyden.
Aj. a Daer legt ’t vervloekt geweer, de Goden straffen my.

a Dit is gebeurt, dat de Heer van Schagen in de tegen-
woordigheit van Prins Maurits den degen op den vloer
smeet.

[p. 33]
Indien ik oit hier na het zwaert gorde op myn zy.
(915) Geen helt behaelt hier lof, hoe dapper, hoe rechtschapen,
Hoe vroom hy zit te paert, dat zich een ander wapen’:
Ik dien geen’ dwingelant, nog geen vermeten hooft,
Dat niets pryswaerdig agt, dan ’t geen zyn harssen looft.
Nes. Nu Ajax toom den moedt; beweer uw zaek met reden.
(920) Aga. Wy zyn dit lang gewoon; ’t zyn d’oude oplopentheden:
Best dat hy eerst bedaer. Nes. ’t Is heftig gekrakkeelt.
Het druktme de gemoên aldus te zien gedeelt.
Ik wenschte dat die twist geslecht waer, en bevredigt.
Aga. Ik wensch het desgelyks. Nes. Als elk het zyn verdedigt,
(925) En trekt zyn’ streng naer magt, is ’t byster ongezien.
Aga. Wat Agamemnon dryft, moet eerst voor al geschiên.
Het voegt den minderen voor meerder magt te duiken.
Nes. Een koning kan zeer ligt d’ontfange magt misbruiken.
Aga. Dat oordeel staet aen hem. Nes. En ook aen zyn gemeent,
(930) Van wie hy zyne magt, en heerlykheit ontleent.
De koning is om ’t volk, de wyze kan zig voegen
Naer tyts gelegentheit, en yder een vernoegen,
Inzonderheit de ziel van zyn’ geheimen raet,
De leden van het ryk, en pylers van den staet.
(935) Ik wenschte dat men zwichte, en ongeval verhoede.
Ulys. Ik spreek ’er zo veel in, men houd’ ’t my ten goede:
Dat elk den vorst verschone, en quaet vermoeden schort’
Zo lang naer luit des briefs geen gout gevonden wort,
Omtrent de legerplaets van Palamedes tenten.
(940) Men onderzoek’ het stuk,* en staek’ dees dreigementen.
Dio. Die raet gevaltme wel. Aga. Wat zegt’er Nestor van?
Nes. Oprechte munt de proef gewillig lyden kan,
Zo zal ’t navorschen ook geen’ eerlyk’ man beschamen.
Ulys. Wie neemt dien last op zich? Aga. U beide zal ’t betamen.
(945) Ulys. Het waer ons aengenaemst, indien het andre deên.
Aga. Men volge myn bevel: verricht dit met u tween.

[p. 34]
Kalchas. Eurypilus.

Onsterfelyke Goôn, wiens overgroot vermogen
Uw priesterschap beschermt, als d’appel van uwe ogen,
Uit uw stoelen daelt, beschaduwt van een wolk,
(950) En handhaeft uw gemeente, uw eerophoudend volk,
En waerde speelgenoots, die over hunne waeien,
De zomen van hun kleet, en mantels laten swaeien;
b Wier langgebaerde kin van hairen hangt vermast;
Wier winkbraeu en gebaer niet lochent, hoe hun past
(955) Een wetteloze magt, die prat op vorsten banden,
En keizers kronen treet: wier hoeden breet van randen,
Gebogen van ter zy, voor spits, en achter spits,
Beschaduwen ’t gelaet, daer ’t liefelyk en bits
Zig in het statig mengt,* tot staving van geboden,
(960) En tucht van zielen; ô onsterfelyke Goden,
Die onze ootmoedigheid gebeurt hebt uit het stof
Op uwen tempeltroon, ô Goden, u zy lof,
Dat gy uwe eere wreekt, en straftze, die vermetel
Opdragen ’t kerkenrecht den wereltlyken zetel,
(965) Te vast en zeker staen op ’t slibberig en steil,
En buigen ’t heiligdom ten dienst van burgerheil.
Dat Palamedes ons nu muilbande, en ten spot maek’
’t Gezag des tempeliers, de zekerheit der Godtspraek:
Dat hy op ’t outer nu zyn nieuwe gruwlen zett’,
(970) En wuft, en onbesuist onze outerkleên besmett’.
Nu zal hy leeren wat het inheeft, dus t’ontyde,
Dus stout, de hant te slaen aen ’t priesterlyk gewyde.
Wy staen met Goden in een noit gekrenkt verbont.
Al wie ons wederspreekt, die wederspreekt Godts mont.*
(975) Wy zyn Godts beelden, zyn gewettigde gezanten,
Beroepen en gestelt tot Jupiters trouwanten

b Trigland.

[p. 35]
En stoet, en dragen zyn lievrei. Wie raet zoekt, gaet
Door onzen mont alleen by Jupiter om raet.
De wereltlyke stoel, die ons durf tegenwroeten,
(980) Moet nederzygen, staet op wankelbare voeten.
Een blixem is ons werk,* een donder yder woort.
Wy zyn de muur om ’t ryk, de sleutels van stads poort,
De fakkels om een lant in lichten brant te stellen.
Wy geven aen getergt* d’uitbraexelen der hellen,
(985) En vloeken vryen toom: en geen Monarch zo gaeu
Zyn heir brengt op de been, als wy het woeste graeu.
Daer komt Eurypilus. Wel zoon, myn zinnen hangen
In twyfel, tusschen vrees, en hartelyk verlangen.
Hoe is het spel vergaen? is ’t boschzwyn eens gejaegt?
(990) Eur. O eer des priesterdoms, men heeft te recht gedaegt
Den c vyant onzes naems, zo ras men Priams gaven
Hadde uit het aerdtryk daer zyn tent stont, opgegraven.
Kal. Myn hart van blyschap zwilt, en geeft den geest meer bots:
Myn ingewant springt op, en juigt van vreugt, nu Gods
(995) Erfvyant is beknelt, in d’Ithakoische strikken.
Dit ’s nootlot en Gods werk, geen menschelyk beschikken.
Eur. Maer of dees schalke noch het lyfsgevaer ontsprong,
Door zyn ervaren brein, en honigzoete tong?
Kal. De zaek lydt geen gevaer: wy zullen ’t zo bestellen
(1000) Dat zyn dootvyanden, en haters ’t oordeel vellen;
Na dat men ’t oude, en langvergeten uit den hoek
Gehaelt hebbe, en wel naeu doorzocht zyn levens boek,
Van dingen die hem zyn ontschoten door den jaeren:
En waer de logen gelt, daer zal men waerheit sparen,

c Kalchas en Eurypilus speelen hier de rolle van heersch-
zugtige kerkelyken, zig verheugende over de gevangenisse
van den Advokaet, dien zy hunnen vyandt noemen.

[p. 36]
(1005) En geven ’t valsch een’ schyn van oprecht en een verf
d Van bloetbadt en verraet, van lien- en lantbederf.
Zyn vonnis boven aen zal in het voorhooft voeren,
Hoe godtloos hy bestont het heilige aen te roeren,
En brak met enen bant ’s ryks banden altemael,
(1010) Het heir verwarrende met een gedeelde tael,
e Verwekkende een gedrogt en Hydra van geschillen,
Van noot,* gebeurlykheit, van moeten, en van willen,
En eischte in dit geschrey dat slechts zyn bovenzang
Alleen zou zyn gehoort, in kerk- en priesterdwang,
(1015) f Ja wetten smedende, waer naer wy outerknechten,
Een hemelsch Godtvry volk, ons zouden moeten rechten.*
g Hy steef het onderscheid van nodig en van nut,
h En strekte* door gezag der nieuwigheden stut,
i Afslaende een wettige verzameling van papen,
(1020) k En brengende om zyn tent vreemt krygsvolk in hun wapen.
Zelfs buiten ’s maerschalks last: en duizent dingen meer.
Maer gaenwe binnen: want de raet vergadert weêr.

d Hier spellen zy de dingen, daer men hem van zou be-
schuldigen.
e Versta de geschillen over ’t stuk der eeuwige verkiezinge,
met der zelver aenkleven.
f Hy meent de resolutien der Heeren Staten van Hollandt
tot vrede der kerken genomen, die de kerkelyke hielden,
door den Advokaet uitgewerkt.
g Het onderscheit, tusschen nootzakelyke en nutte geloofs-
punten.
h Willende zeggen, dat hy de Remonstranten; die men
van nieuwigheden betichte, begunstigde.
i Een Nationale Synode, op dien voet, als de kerkelyke
die begeerden, en daer na verkregen, zie de Histor.
der Reform. 2 deel pag. 640.
k Dit is het aennemen der Waertgelderen, boven ge-
melt, ’t welk hem werdt geweten.

[p. 37]
Palamedes

lO nacht wiens donker kleet beschaduwt alle menschen,
Zo wel die heerlyk zyn, als die om nootdruft wenschen,
(1025) Wat boosheit dektge tog met dikke duisterheên?
m Wat lagen zoektge met uw schaduwen te kleên?
Men vordertme in den raet: hoe durf ik my betrouwen?*
Het is op my gemunt: daer is wat quaet gebrouwen.
Men mompelt allerleis: men stroit een valsch gerucht.
(1030) Myn vrienden zyn bezorgt: n men raedt me dat ik vlucht.
Hoe kan een vroom gemoedt, gy kent het, Hemellieden,
Van geen verraet bewust, verstaen tot eerloos vlieden,
Hoe kan een edel hart verzwelgen, dat men zegg’:
Die droop voor schellem deur voor Troje in ’t zwaer beleg,
(1035) En dorst zyn zaek, voor recht gedagvaert, niet verweren,
Dewyl hy ’t halsrecht, dat hem dreigde, niet kon keren.
Neen Palamedes blyf: ontzie geen ongeval.
Al schiet men pylen uit, gedoopt in bitse gal,

l Hier ziet men Palamedes de rolle van Oldenbarnevelt
voortspelen, en dat dikwils met woorden die in deszelfs
Remonstrantie of vertoog, den Staten van Hollandt in
den jare 1618. toegezonden, en met hunne privilegie
gedrukt, worden gelezen.
m Barnevelt naer de Vergaderinge rydende, wordt daer
vast gehouden.
n Hy werdt daegs voor zyne gevangenisse, van den Raets-
heer Berkhout, en noch een’ heer, van zyn ongeval ge-
waerschouwt, maer hy weigerde te wyken, zie de Histor.
der Reform. 2 deel, pag. 841.

[p. 38]
Noch brantmerk door uw vlucht, uit ydele vervaernis,
(1040) Uw naem en glori niet, u zelven tot bezwaernis,
Uw magen tot verwyt, uw vyanden tot vreugt:
Maer hef het hooft om hoog, en toon dat waere deugt,
Als d’eedle pallemboom, geen last te dragen weigert,
En tegens ’t zwaer gewicht der lasteringen steigert.

(1045) Het onverbreekbaer recht van ’t oude Griekenlant,
Ons hantvestboek, geschat een dier en heilig pant
De gulde vryheit, die vast treurt, en slaet aen ’t quynen,
Ik reis op reis dus lang heb tegens ’t ondermynen
Der bozen voorgestreên: ik blyf haer schutsheer noch
(1050) En voorspraek tegens list, en uitgemaekt bedrog,
Zo lang een druppel bloets zal uit myne adren leken;
Zo lang myn zuivre tong kan zuivre waerheit spreken.

De magt ontbreektme niet om dit gevaer t’ontvliên.
Jupyns en Paleus zoons my hulp en bystant biên.
(1055) Verbinden zich om stryt, met hoge en heil’ge eden,
Te keren ’s maerschalks wrok en ongeregtigheden,
Myn zuivre onnozelheit, in spyt van logentael,
En ziedend heete wraek, door wapens en door stael
Te vryen wettelyk: maer als ik ’t overwege,
(1060) ’t Is beter dat ik ly; dan mynen naem en zege
Met burgermoort bevlekke, en om hun onverstant
Griek tegens Griek: en standers tegen standers kant’:
’t Is beter dat men een’ verdelge hier op aerde,
Dan ’t euvel uitwasch’ met den schitterenden zwaerde.

(1065) Van dat men my verkoor tot aller vorsten mont,
En, als verdadiger, aen ons gebiet verbont,
Met zulk een’ dieren eedt, verstondt ik, zo ik ’t huiden
Hoognodig voor den staet [hoe schendig zy ’t misduiden]
En tot verzekering der vorsten in ’t gemeen,
[p. 39]
(1070) Noch oordeel, o dat ’t gezag op ’t heiligdom alleen
Den sceptren toebehoort, en vorstelyke banden,
Geen reukloos tempelier zyn vingers en zyn handen
Zal schenden aen den toom, en teugel, als een recht,
En hoogheit aen ’s lants staet onscheibaer vast gehecht.
(1075) p Het is van aenvang ook, by alle bontgenoten,
Eenparig zo verstaen, verdadigt, en besloten:
Zo dryf ik dan niet nieus of zeldzaems, zo men ’t noemt,
Gelyk d’Aertswichelaar, die ’t werelsdom verdoemt.
Genomen ik waer stom, en liet dien teugel slippen,
(1080) Tot wroeging myner ziele, en schennis myner lippen,
q Zou niet te duchten staen gewetens scherpe dwang,
Waer aen geketent is der steden ondergang?
Na ’t bannen van de deugt, het gruwelyk bestormen
Van raethuis, en van kerk; na ’t endeloos hervormen
(1085) Van tempel, tempeldienst, en wat aen ’t outer kleeft.
Wat raetsheer is zo jong die dit niet heeft beleeft?
De kerken galmen nog de kussens, en de zalen

o Dit begrypt zyn gevoelen, van ’t gezag en ’t regt ee-
ner Christelyke hooge Overigheit, over ’t kerkelyk, al-
tyts by hem verdadigt, ’t welk hem veel haets by zom-
mige kerkelyken heeft verwekt, zie zyne Rem. pag. 29
30. Uitenb. leven, pag. 18. 34.

p Te weten dat de Hooge Overheit ook magt hadde over
’t kerkelyk, en zaken van Godtsdienst, zie zyne Rem.
pag. 30. zyn Leven, pag. 160. Hugo de Groots ver-
antwoordinge, 2 Cap. pag. 14. &c.

q Hier toont de digter des Advokaets bekommernisse,
vrezende, dat indien de Overheit haer gezag in ’t ker-
kelyk liet vallen, dan de gewetens dwang zoude inge-
voert worden, en ontvout in de volgende vaerzen het
quaet gevolg van dien dwang.

[p. 40]
Ontbloot van gryzen raet, het roken van de palen,
Beschreien hun gewelt, en ’t zwaert van bloet bespat.
(1090) Hun dolheit rookt en spookt van d’een in d’andre stadt
Het heilig perkement, met heerlyk wasch bezegelt,
Betuigt hun razerny, te woest en ongeregelt.
Vergeeft het my, indien myn ouderdom vermast,
Na zo getrou een’ dienst, u raekt, en zich ontlast.
(1095) De Goden zullen, tot gerechtigheit bewogen,
Verdrukte waerheit eens hanthaven, als de logen,
Van Schalkaert ruw gesmeet, gevylt van Kalchas tong;
Gelyk een vuile damp verdwynt by out en jong.
r Men maekt den veltheer diets, om ons als kaf te wannen,
(1100) Als waer men tegens hem met yver ingespannen;
Schoon niemant meer, dan ik, zyne eer gevordert heeft:
Hoewel getrouwe dienst my qua beloning geeft.
s ’t Is waer, ik dulde ’t noit, noch zal het niet gehengen
Met myn bestemming, dat men reukeloos ga mengen
(1105) ’t Byzonder en ’t gemeen ’t welk groot verschil verwekt.
Het opperste gezag, als hy te velde trekt,
Is met gemenen raet zyn schepter opgedragen;
Niet om ’t byzonder recht der Vorsten te belagen,
En deze magt zo wyt te trekken, dat ’er een
(1110) ’t Byzonder eigendom zou smilten in ’t gemeen,
Zich, als een dwinglant, in den hogen zetel zetten,
En schenden de van outs bezwore Griexe wetten.

r Dat hy ’t gezag des Prinsen zogt te verminderen, was de
gemeene roep: maer ’t werdt by hem ontkent, en hy be-
riep zich op de diensten tot zyner bevorderinge gedaen,
zie Oldenb. Remonst. pag. 24. 25.
s. Dit, en de volgende vaerzen, geven te kennen, dat hy
’t vermeesteren van den Staet, en het onbepaelt gezag
niet zoude kunnen gedogen.

[p. 41]
Hoe kan ik schaemteloos dat onrecht met hem staen,
En tegens eer en eedt myn vaderlant verraên?
(1115) t ’t Bezetten van myn tent, met groten tal van wachten,
Geen wettig voetsel geeft tot allerlei gedagten,
Dewyl het is geschiet door Nestors wyzen raet.
Ik was alree gebragt in veler hopliên haet:
Men zag noch hoorde niet dan blixemen, en donderen!
(1120) Men mompelde van moort, bloetstortingen, en plonderen.
Wat vorst vermag dit niet? wat raekt het iemants kroon,
Dat ik voorzigtelyk verzeker myn persoon?
Dit maekt geen’ staet in staet, gelyk ze lastren darren,
Noch strekt niet om het heir door tweedracht te verwarren.
(1125) Maer eer tot eenigheit; dewyl myn lyfwachts eedt
Noch tegens ’t algemeen, noch ’s konings hoogheit street.
v Dat wy de schatkist van ’s lants middelen uitputten,
Waer door zig ’t weerloos heir niet langer kan beschutten,
Ja loopt geen klein gevaer van droeve nederlaeg,
(1130) Ten zy men met Priaem zig schandelyk verdraeg;
Is logen en verziert: ’t zou waerheit best gelyken,
Waer dit geduit op hen, die eerloos zig verryken.
Maer daer en deert het niet, ’t is niet zo zeer om my:
w Men poogt den vryen staet te quetsen door myn zy.

t Dit ziet op het aennemen der Waertgelderen in den jare
1617. in verscheide Hollandsche steden en t’Utregt, om
oproer voor te komen en daetlykheden afteweren, geschiet,
welk aennemen in de volgende vaerzen wordt verdadigt.
zie Oldenb. leven, pag. 169. 172. 173. 232. en Hugo
de Groots verantw. pag. 10. en 105.
v Dit had men den Advokaet te last geleit, en wordt ook in
zyn vertoog wederleit. Remonstr. pag. 49.
w Dus spreekt ook d’Advokaet in zyn vertoog aen de Sta-
ten zeggende: Ik bemerk, hoe langer, hoe klaerder,
dat men door myne zyde der landen staet en welstandt
zoekt te empieteren, of aen te grypen.

[p. 42]
(1135) Men roept tot slaefschen dienst het vrygevogte Grieken;
En trekt bedektelyk slagveren uit zyn wieken.
Men gaet de vroomsten na, op dat men ’t recht verstomm’.
De godsdienst strekt een gryns: het schelmstuk gaet voor mom.
Wat arm’ en byster is, tot Agamemnons voordeel,
(1140) De zaken handhaeft, niet uit wetenschap en oordeel,
Maer puer uit eige baet.* ’t geraes, ’t gedrang, ’t gewoel
Is om den heilig niet, maer om den heil’gen stoel.
Ik zal gedagvaert dan voor Agamemnon treden,
En tegenwoordig zelf den lozen raet bekleden,
(1145) En uitstaen met gedult, het zy ook wat het zy.

[In de oudere uitgaven volgt hier het vers:
Koom, lasters logentael, ick ken my selven vry.*]

Koom, overjaerde wrok: koom langgedreigde wrake:
Ik steun op myn gemoedt, en myn gerechte zake.
Ik stap myn’ dood te moet: zy strek ’t gemeen tot baet,
(1150) Als ik myn bloet vergiet, ten offer voor den staet.

Palam. Agamemn. Nes. Diom. Ulys.

Ik ben, op uw ontbodt, beheerscher van Mycenen,
En overste van ’t heir, hier in den raet verschenen.
Wat onrust steurt uw rust, en dagvaert ons by nacht?
Aga. Gy, Palamedes, waert van overlang verdacht,
(1155) En ’t quaet vermoeden groeit, als of gy met de Frygen
Had heimelyk bestant. Pal. Onnooslen te betygen
Is kleene kunst, en die geen brave heeren past,
Dat lastren eischt bewys, daer is wat meer aen vast.*
Wy hebben niet gemeens met dat meinedig Trojen.
(1160) Aga. Hoe komt gy dan berucht? Pal. Dat vraeg hen die dit strojen,
Tot schennis mynes naems. Aga. Gemeenlyk wil ’t zo gaen
Waer iemant wort belast, daer is een weinig aen.
Pal. Zo maekt de lastering dan vrome lieden schuldig?
[p. 43]
Aga. Dat volgt niet: maer ’t geroep is nu zo menigvuldig
(1165) In aller krygsliên mont, en zelf in Priams stadt,
Zo dat men vast gelooft hier hapert dit of dat.
Pal. Onzeker lantgerucht moet logen zyn of waerheit.
Dat elk ’t bedenken schorte, en wagt’ op meerder klaerheit.
Aga. De staet en lydt het niet, het leger loopt gevaer.*
(1170) Pal. Wat eischt dan d’oppervorst, dat ik de waerheit spaer’,
En logentael verdichte, en valsche strikken breide,
Myne eige ziel verworge, en zoo van ’t leven scheide?
Aga. Spreek waerheit: melt ons flux wat in dien boezem steekt.
Pal. Een vroom en oprecht hart, een ziel, die deugden queekt,
(1175) En noit zich kreuken liet door koninglyke giften.
Aga. Gy zoon van Nauplius, men zal uw woorden ziften:
Bedrieg u zelven niet, noch hael geen zwaerder straf
Uw misdaet op den hals: men heeft ’er tyding af.
Heeft Paris met de g’lay u niet aen boort gelegen?
(1180) Zie daer hy staet verstomt: hy heeft ’er op gezwegen:
Hy zet zyn dootverf: hy besterft in ’t aengezicht:
Het quaet geweten wroegt: het schellemstuk betigt
Zyn eigen meester zo, zo zal ik ’t kluwen krygen:
Wy hebben ’t ende alreê: hy staet het toe met zwygen.
(1185) Pal. Niets schellems sta ik toe, noch ben in ’t minst bewust
Van myneedt of verraet, noch in ’t gemoedt ontrust:
Neen Agamemnon, neen, maer sta al heel verwondert
Om dees beschuldiging, die in myne oren dondert.
Ik* zie gy dingt uit wraek naer myn onnozel bloet;
(1190) Dat kuntge storten, maer ’t vrysprekende gemoedt
Noit blusschen, neen voorwaer, myne onschult ’t hooft zal heffen
Ten golven uit hoe fel haer lasterbuien treffen.
Is ’t om myn doot gedaen, zo spaert deze ydle reên.
Kom koel uw moedt aen my, en leime daetlyk heen.
(1195) Aga. Hy maekt zig zelven t’zoek, ja durf den koning tergen,
[p. 44]
Ontkent ’t bekende stuk, en waent het te verbergen.
Wy moeten strenger gaen, men breng’ de pynbank hier,*
En perss’ de waerheit uit met water en met vier:
Het is hardnekkigheit, brengt herwaert haire koorden,
(1200) En rekt hem kruisgewys; hy past op niemants woorden.
Wy hebben dat wel eer halsterker hooft verleert.
Pal. Dit ’s strydig tegens recht. Aga. Geen wettig krygsrecht keert
Zich aen het burgerrecht, de vorsten, vol en dronken,
Hantvesten nu en dan de Griexe steden schonken.
(1205) Hy neemtze, die ze gaf den volke in eigendom:
’t Is heerengift: een heer die eischtze wederom.
Indienze ons dienstig zyn, wy willen dat ze spreken,
Maer zwygen, zo ze ons ’t hooft met tegenstribben breken.
Pal. Men heeft ’er dan vergeefs het oorlog om gevoert,
(1210) x Vergeefs ’t aenpalend ryk des nabuurs om beroert,
En ydel opgestoft. uw vader in zyn leven
Sprak dikwyl, waer toe ’t recht in perkement geschreven,
Met letters, root van gout, gesterkt met heerlyk wasch;
Indien geen burger ooit des zellefs vruchten las,
(1215) Noch deel had aen ’t genot, och, overheerde Argiven.
Aga. Wy staen op ’s vyands boôm: myn willen, myn believen
Is aller Grieken wet, acht iemant myne stem*
Een’ krachtelozen galm*, dees degen geeft ze klem.
Nu antwoort op ons vraeg: hier gelt geen tegenstreven.
(1220) Pal. Ik ben, heer koning, u noit antwoort schuldig bleven.
Aga. Nu rant den booswicht aen gy pynigers, komt voort.
Wat voer ik woordenstryt met dezen schelm? hy hoort
Noch luistert naer myn reên, men legg’ hem ’t vier wat nader.
Daer is niet aen verbeurt al sneuvelt de verrader.
(1225) Pal. Gy heeren, ziet voor u: ik ben in uwe magt:

x Dit ziet op de Nederlantse oorlogen, gevestigt op ’t verbre-
ken der Privilegien, zelfs na ’t vervolg van Prins Wil-
lem van Oranje.

[p. 45]
Gebeurt me leet of smaet, dat is gewelt en kragt.
Gy moogt met luit gebaer de ruime lucht vervullen:
Maer denkt daer leven ’er, die ’t van u eischen zullen.
Belydenis, door pyn uit iemants mont geperst,
(1230) Wort zelden vast gelooft, en schoon gy ’t heelt, het berst
Ten dikken muuren uit, hy overtreet de palen*
Van billykheit, die zo waent iemant t’achterhalen.
Nes. Indien het u gevalt, ô veltheer, ga met my.
Op dat we ons onderling bespreken, aen d’een zy.
(1235) Aga. Wat zegt de vader goedts? Nes. Ik zal, ô grote koning,
Van u niet bidden ’t geen’ mag dienen tot verschoning
Van oproer, of verraet: is hier de minste schult,
Hy draeg’ verdiende straf, en peinen met gedult:
Maer dat gy geensint poogt, door pynigen en rekken,
(1240) Een misdaet uit den mont van dezen vorst te trekken,
Tot quetsing van de grootste, en van ’t byzonder recht
Des vorstelyken naems, en zo u zelf bevecht.
Men heeft ook op dit stuk nu lang genoeg gedrongen.
Misschien is ’t giftig spog van bitse lastertongen.
(1245) Maer is ’er anders iet, men legg’ hem dat te last,
En* geef zyne onschult plaets. Aga. De booswigt is al vast;
O roem van Neliüs stam, het schelmstuk zal ons scheiden.
Wy vonden goet hem dus een weinig om te leiden:
Maer of hy ’t lochnen dorst, alwaer hier blyk en schyn;
(1250) Zou dan de pynbank niet ons jongste toevlucht zyn?
Nes. ’t Geen blykt dat spreekt van zelfs: wie vuil is moet zig schamen,
Daer vele tekens klaer een zaek bestemmen t’zamen.
Men neem’ zo kort een’ weg als me immer nemen kan.
Aga. Sleept hier den doden spie, wat dunkt u van dien man?
(1255) Pal. Het is een zielloos lyf. Aga. Dit is ’t niet dat we vragen.
Is ’t niet de spie, die nu het leger quam belagen?
Pal. ’t Waer moogelyk. Aga. ’t Is hy zelf; die dikwyl was gewent
[p. 46]
Te sluipen door het heir in Palamedes tent.
Pal. Myn aengezicht dien mensch met kennis noit aenschoude.
(1260) Aga. Uwe ogen zagen hem, toe gy hem toebetroude
’t Geheim van brief op brief, wanneer hy van Priaem
U schriften bragt, en groete in ’s gryzen konings naem.
Pal. Myn hair moet, als Megeer, van zwarte slangen krielen;
Myn schim gevoele alleen de plaeg, die alle zielen
(1265) In ’t onderaerdsche hol van Dis is toegedoemt,
Myn naem een vloek zy, waer dees ergens wort genoemt
Of als Prometheus moet ik ’t leverpikken lyen;
Indien ik kennis heb aen die verraderyen.
Aga. Spaer uw meineedigheit, ô boos verraders hart:
(1270) Want hoe gy hoger zweert, hoe dieper gy verwart.
Lees zelf den lozen brief van ’s koning ring gezegelt,
Getekent met zyn hant, en vloek niet ongeregelt.
Pal. Het schryven is Priaem nog Hektor niet verboôn,
Noch strektme tot geen vlek, gy weet het, goede Goôn,
(1275) Zo verre van bedrog in uwen troon gezeten,
Hoe onbevlekt ik ben, en zuiver van geweten,
Aga. Nu Diomedes, tuig. Dio. Wat eischt men voor bescheet?
Aga. Tuig wat u wedervoer, als gy de ronde deedt.
Dio. ’t Was over middernach: de bleke starren vielen.
(1280) Eerst ging ik strandewaert bezichtigen ons kielen;
Maer alles was in stilt: toen namen wy ons padt
Naer Ida, tusschen ’t heir, en tusschen ’s vyandts stadt;
Van derwaert hoorden wy geruisch van iemants voeten,
En hielden stant, belust wat of ons zou ontmoeten,
(1285) Of spook, of dier, of mensch, ’t gerucht quam nader aen.
Myn oor begeerig ving het ritselen der blaên,
Van ’t lisch, en groene kruit, by schemering ten leste
Word ik de schelm gewaer (het dien’ al ’t heir ten beste)
En roep: wie daer? hy zwygt, en rukt gezwint voorby.
(1290) Ik volg met blank geweer, en quets hem in zyn dy,
En vat hem naer den kraeg: hy duikt, en of het Godt gaf,
[p. 47]
Steek ik den lozen spie met mynen dolk den strot af
Hy sneuvelt op het velt als ik hem dootlyk grief.
Men rukt zyn boezem op, en vindt ’er dezen brief,
(1295) Waer uit de bootschap blykt, aen wien hy was gezonden.
Aga. Tot meerder zekerheit, om alles te doorgronden,
Zo heeft men nagevorscht wie deze lagen brout:
Wie schelms genoten heeft het vyantlyke gout,
En ’t loos geheim ontdekt. Ulysses, doe ons open,
(1300) En toon ons, hoe men poogt den krygsraet om te kopen.
Ulys. Ik bidde ontschuldig my. Aga. Nu toon ons flux den schat,
Op dat de zake blyke, eer iemant ons bekladd’.
Ulys. Daer zietge, ô vorsten, ’t gout, tot ons bederf beschoren,
Wiens glans het oog verblinde, en schendig kost bekoren*
(1305) De lang beproefde trou, tot zulk een gruwzaemheit,
Als in Europa oit dreef en deerlyk wiert beschreit:
’t Meineedig Troje voedt met zulk een lokaes wolven,
En tygers in ons heir, dit heeft men opgedolven,
Daer Palamedes korts zyn leger had gespreet.
(1310) Och, dat een groote ziel zig zelve dus vergeet!
Aga. Hy schat het gout te hoog, die ’t ydel werelts goet schat.
En inhaelt om een heir te stellen in een bloetbadt.
Pal. Ik hoor, ik denk, ik zie, Jupyn gy kent myn wit,
Zo doetge, ô Themis, die voor zyne voeten zit,
(1315) Wiens Godspraek ik besweer, in deze myn verklening
Dat ze in Beotie van myne oprechte mening
Getuigenisse geef, zo lang haer Godheit spreekt,
En langs haer heilige kerk Cefisus stroomt en leekt.
Aga. Wy nemen ’t voor bekent: ’t verraet is ons gebleken,
(1320) Ga voort in hechtenis, tot dat ’er werd’ gestreken
Een vonnis over u. leg af ’t meineedig zwaert.
Leg af ontwapent hem: hy is deze eer niet waert.
Pal. Dit ’s openbaer gewelt.* Aga. Scheit dezen van de vromen,
[p. 48]
Door scherpe vangenis. laet niemant by hem komen,
(1325) Op dat hy ’t rechte loon naer zyn’ verdienste ontfang’.
Nes. Een die niet denken durf is wonder blode, en bang.

Rey van Eubeërs.

Het dun gezaeit gestarnt verschiet
Zyn’ glans, en gloeit zo vierig niet.
De schaduw is aen ’t overleenen.
(1330) De morgenstar dryft voor zig heenen
De benden van het hemelsch heir.
De voerman van den groten Beir,*
Op dat hy zyne beurt verwissel’,
Vlucht heen met omgekeerden dissel,
(1335) De goude Titan ryst alree
Met blaeuwe paerden uit der zee,
En schittert over bosch en duinen,
En Idaas bladerryke kruinen.
O wellekoome morgenstont,
(1340) Gy voert hem spelen in den mont
Van endeloze zaligheden,
Die rustig, lustig, wel te vreden,
Beschouwt al wat natuur ons geeft,
Wat schoonheit in haer aenschyn zweeft:
(1345) Wat Godlyk wort, door al haer leden,
Van ’t diep verwondren aengebeden.
Die in een liefelyke streek,
By ’t ruischen van een klare beek,
Zyn lanthuis sticht, en akkerwoning,
(1350) Wat is dat een gezegent koning!
Die nimmer vlamt op ydlen lof,
En zyne lusten met zyn hof
Bepaelt, en indrinkt met zyne oren
Den voglezang die zig laet horen,
[p. 49]
(1355) Daer morgendau, als perlen, leit
By druppels hier en daer gespreit,
Op roozebladen, versch ontloken:
Wanneer zig opdoen duizent rooken,
En duizent kleuren, voor het oog,
(1360) Van bloemen, als een regenboog,
Als Iris bruilofskleet geweven,
Een schildery vol geest, en leven.
Hy plant, hy poot, of hy verzet,
Belaegt de voglen met zyn net;
(1365) Of overleenende met yver,
Trekt spartelvisschen uit den vyver,
Met zyn geboge hangelroê:
Of is hy zulke spelen moê,
Hy spant zyn paerden in, voor ’t daegen,
(1370) En gaet met honden ’t knyn belaegen;
Of rydt, by klaren zonneschyn,
Door wegen, die gestrengelt zyn.
Als voormaels der Kretenzen doolhof;
Hier bloeit een afgetuinde koolhof;
(1375) Daer lacht een beemt, een klaverwey,
Omcingelt met een’ bomenrey.
Men melkt der koeien uiers wakker:
Hier zwoegt en ploegt men op den akker,
En ginder hoopt men op ’t gewas:
(1380) Daer zait men boekweit; ginder vlas,*
Hier groeit en bloeit het weelig koren,
Omheint met steekelige doren;
Daer spoeit een speeljacht over ’t meer:
Hier rookt een dorrep: ginder veer
(1385) Wil in ’t verschiet een slot verflaeuwen,
En hoger op ’t gebergte blaeuwen.
Ver dwaelt* hy van dit leven af
Dien d’onrust nagaet tot in ’t graf,
[p. 50]
En tot den avont, van den morgen,
(1390) Geknaegt, geplaegt wort van de zorgen,
De zorg, die nimmer rusten laet
Den slaef van enen vryen staet,
Die tot gemeene best zal ramen,
Verbinden zo veel hoofden t’zamen:
(1395) Hy wort gebeten van den nyt,
Hoe vroom en eerlyk hy zich quyt.
De tabbert, ik beken ’t, is eerlyk,
En ’t kussen deftig, en raetsheerlyk:
Maer och, wat is ’t een lastig pak!
(1400) Wat moeite nestelt onder ’t dak
Daer ieder vlamt op hoger stoelen,
En allerley gebreken woelen!
Die ramp vermyt myn burgerboer.
Hy drinkt uit gout noch parlemoer
(1405) Geen ankonit, nog spog van draken,
’t Welk ’t hart de ziel doet quynend braken.
Ook schuilt hy voor de ponjaerts vry,
Die, achter een tapissery,
Den man van staet het lyf ontzeggen,
(1410) En zyne voorspoet laegen leggen.
Geen vreeze maekt hem ’t leven zuur.
De gunst des volks, dat, wispeltuur
En wuft, nu streelt, nu steekt zyn heeren,
Hy zonder hartzeer mag ontbeeren.
(1415) Hy van ’t bedt niet opgeklopt
Half suizebollend: nog men stopt
Zyn hant vroeg morgen niet vol schriften.
Men zal zyn’ ommegang niet ziften.
Zyne huisgoön niemants wrok bespiet.
(1420) Men mat hem door veel aenspraeks niet,
Daer hy beschanst zit met papieren,
Die door de slaefsche zinnen zwieren.
[p. 51]
Hy ziddert niet voor ’s priesters stem,
Die al zyn vuilnis vaegt aen hem,
(1425) Zyn’ lantsheer schelt zo bits en snode,
En veinst zig Godts gezant en bode.
Door zo veel klippen en gevaers,
Door ’t onweer dat de wichelaers
En lastertongen wekken stedes,
(1430) Dryft d’afgeslaefde Palamedes.
Men ziet ’s mans schipbreuk te gemoet,
Ten zy Neptuin zyn wettig bloet
Verschone, en, aengebeên om bystant,
Dees zee bezadig met den drytant.

HET VIERDE BEDRYF.

Oates. Ajax.

(1435) O Chalcis, die uw strant bekleet met pracht van huizen,
En t’elkens zevenwerf hoort in een etmael bruizen
Euripus pekelschuim, zo dik, met zant gemengt,
Hy uit d’Egeesche zee gewelt van golven brengt,
De horens steekt om hoog, en komt uw hoge muren:
(1440) Den oever van weêrzyde, en Aulis haven schuren:
O vaderlyke stadt, hoe luttel voeltge noch
Hoe Argos wrok en wraek, en ’t Cefaleensch bedrog
Myn’ ongerusten geest ofmatten, en vermoeien;
Hoe hoop en vrees in my nu ebben, nu weêr vloeien.
(1445) Och, vader Nauplius, uwe afkomst is in noot.
Men dingt heur naer den hals, zy worstelt met de doot.
Men toetst de lasteringe, en schouwt hem vroom, en echter
[p. 52]
Betigt den vromen. a. stelt zyn’ vyant tot zyn’ rechter.
Hy die de schilt van ’t recht, de mont der vryheit is,
(1450) Ontbeert zyn’ vrydom in een zware vangenis.
Hoe kan Ulysses toch een wettig vonnis spreken,
Wiens haet niet lievers wenschte als zig aen hem te wreken,
Van dien tydt dat hy sleipte, in schyn van dol, het spoor
Aen strant, toen Palameed het kint leide in de voor,
(1455) Dies hy, zyn halve ziel, Penelopé moest missen,
Om, Sparte ten geval, de schantvlek uit te wissen,
Van Menelaüs bedde: en sedert, toen de Trax
Hem afsloeg zyn verzoek, en mynen broeder strax
Afvaerdigde met graen, als ’t schier was omgekomen,
(1460) Heeft d’oude wrok allengs in felheit toegenomen:
’k Verzwyg al ’t overig, wat Tydeus zoon belangt:
Men weet hoe een soldaet aen Agamemnon hangt,*
En van zyne handen vliegt: maer keert voor al, ô Grieken,
Dat toch die. b. razebul, die geen van allen rieken
(1465) Nog luchten mag, en pas twee woorden spellen kan,
Geensins ter vierschaer ga, en over zulk een’ man
En zyn manhaftigheit een onryp oordeel stamer’.
Die domme wort bereên van onzen vogelramer.
Thersites buldert uit wat Kalchas denkt of droomt.
(1470) d’Onwetenheit doorgaens is stout en onbeschroomt.
In ’t kort, loftuitery en baetzucht zien wy heden
En haet, en dommekracht den rechterstoel bekleeden.
Dit spelt myn’ geest niets goets, myn broeder is verraân.
De dwinglant stelt de wet: hoe kan dit wel vergaen?

a Dit was ook de klagte van des Advokaets vrouwe en
kinderen, zie Oldenb. leven pag. 147.
b Dit speelt op G.B. van Santen, een der rechteren.

[p. 53]
(1475) c Maer gins komt Ajax aen: men kent hem aen zyn schrede.
Het aenzicht is vol viers, hy mort en schynt t’onvrede,
Best zoek ik heul aen hem. O zoon van Godt Jupyn
Wat tyding brengt gy ons? zal heden, zonder schyn
Van recht, myn broeder dus onnozel sneven moeten?*
(1480) Aj. Den noit verdienden schult onschuldig zal hy boeten,
Ten zy het werd’ geschut. Oat. Wat raet? de tyt is kort,
Ik radeloos, wat raet? Aj. de zoon van d Peleus wort
Te Lesbos nu verlet: het zyn Ulysses streken.
Men heeft door Atreus zoons met voordacht dit besteken,
(1485) Maer zonder dit, e wy twee doorhieuwen met ons stael
’s Gevangens yzren bant, in spyt van logentael
En valsheit, die doortrapt dit, naer heur wensch, bestellen,
Het recht van dezen vorst verdrukken, en hen knellen
Door openbaer gewelt, zy willen ’er meê voort
(1490) Foei dat nu Atreus zaet de vorsten ringeloort,
Een man van groot gezag, voor zulk een snode vierschaer
Betrokken, sterven moet, zyn bloet stort, dat zo dierbaer
Geschat zal worden, als de naklagt komt te spaê,
Heel Griekenlant de lucht met droeve weêrgalm sla,
(1495) En jammerlyk geschal: wanneer de vlechten hangen,
De handen gaen in ’t haer, de tranen langs de wangen
Afbiggelen bedrukt, het schelmstuk wort verfoeit
Maer dat d’aertswichelaer geveinst hier onder roeit
Met zyn doortrapte tonge, en koestert onze plagen,

c Dit is recht gepast op de gedaente van den Heere van
Schagen, die, root en opdragtig, eene gezwolle ont-
stekentheit in ’t aengezicht vertoonde.*
d d’Ambassadeur van Vrankryk arglistig in Zeelandt op-
gehouden.
e Toeleg der Heeren van Asperen en van Schagen, om
Barnevelt op eenen Zondag avondt door de wacht heen
uit zyne gevangenisse te rukken.

[p. 54]
(1500) En bakert ons bederf, is schande te verdragen;
Dat een verlopen Fryg, gansch Grieken tot verdriet,
In zulk een’ fellen brant al juichende oli giet.
Het lustme nu beknopt zyn leven door te lopen.
Zyn vader Thestor had van kintsbeen af doorkropen
(1505) ’t Half levende ingewant der dieren, zo hy zy.
Hy noemde zich een’ zoon van Febus, en Aglay,
Nam acht op voglezang, op spook, en ydle dromen,
Op drift van Godt en geest, op ’t ruischen van de boomen
En ’s hemels aengezicht, in ’t aldernaeste dorp,
(1510) ’t Welk rookte by het f lek, omtrent een slinger worp.
Hier queekt hy Kalchas brein, en leert hem buldren, trappen,
En dromen mengen in lant nutte wetenschappen,
Ook ramen op een haer de haeren van een dog,
De korlen van een vyg, de biggen van een zog,
(1515) Eer zy geworpen had, en ’t maeksel van haer jongen.
Hy spitste zyn vernuft op dry en zeven sprongen,
Het wettige gebruik van woorde- en letter kracht,
Zeef bekken en gebeent, hy leit den zoon by nacht
Op hemelhoog gebergte, en starrende in de starren,
(1520) Geeft diepe raetzels uit, en laet hem kloek ontwarren
Verwarde vragen, en ontstrikken knopen, daer
Een Godtschalk Arabier, of out Egyptenaer,
Of Indiaensch Brachman van zweten zoude, en hygen.
Hier prachte Kalches mede, om nooddrufts eisch te krygen,
(1525) En bedelde achter lant, gelyk hy was gewent,
Tot dat Laokoön, en Panthus in het endt
Hem kruiden in het hof: die wist hy zo te smeken,
Te vleien met zyn tonge, en naer den mont te spreken,
Dat hy gewyt wert tot aertswichelaer van ’t ryk.

f Door het lek verstaet de Digter het lek van Geneven:
maer de Predikant Triglandus meende dat het een
steek op hem was, om dat hy te Vianen by de Lek
schoolmeester was geweest.

[p. 55]
(1530) Toen blies de staet hem op. hy zat vergult, gelyk
Een Godtheit op ’t altaer, en, die nog korts gaet bedelen,
Regeert de Tempeliers, en ringeloort ’s lants edelen.
Die rechte schyndeugt borst tot boze stukken uit,
Zag Godt nog menschen aen, schoffeerde een jonge bruyt,
(1535) Dorst stroien, dat geen ziel voor Minos hoeft te schromen,
Voor Cerberus, nog Styx, al Molokken, en dromen.
Eurypilus bedekte al ’t overige vuil,
Tot dat zyn meesters, bang, voor straf, gelyk een uil,
Van elk verpikt, het hof van Priam most begeven.

[(1540) In de oudere edities is de voorgaande passage
vier verzen langer. Om het aantal verzen
gelijk te houden hebben wij hier vier verzen
extra geteld]

Toen quam de balling naekt in Grieken aengedreven,
(1545) In Agamemnons hof, en vlamde op ’t out genot,
Verhaelde, hoe hy ’s nachts, door inspraek van den Godt
Apollo, wiert vermaent uit Trojes slot en wallen
Te wyken om t’ontvlien de drygende ongevallen,
Die ’t stamhuis van Dardaen nu hangen over ’t hooft.
(1550) Dit nam ons priesterschap dus in, en ’t wert gelooft
Van ’t volk; waer op de Faem door alle steên ging strojen
Hoe Kalchas zag by nacht den hogen burg van Troien
Verweldigt, d’oude wacht in ’t sluimeren gedoot,
Minervaes kerk van heil en heiligdom ontbloot,
(1555) De Sceesche poort berooft van wylen ’s konings asschen,
Het hof, in lichten brant, het Griexe zwaert verasschen;
De stat in wyn en slaep verdronken op haer feest;
En tot een klaerder blyk, hoe zyn verlichte geest
De Goden, vyantlyk op Ilium gebeten,
(1560) Zag waren. Pallas, op de kruin van ’t slot gezeten,
Met helm en beuklaer, schoot en drilde haere lans,
Of stak de krygstrompet van tin en hogen trans.

[Er is geen vs. 1563; het volgende vers heeft geen rijmwoord.]

Der Goden vader, afgestegen uit de wolken,
(1565) Dreef al wat Troje haet op d’af-komst van Dardaen,
Den vloeken toegedoemt, met ernst en yver aen.
[p. 56]
Zyn wreede Juno, met den aengegorden degen,
Bezet de waterpoort, en houdt alom de wegen
En straten veilig, langs de zee, en waterkant,
(1570) Verdagvaert overluit de krygsliên van het strant.
De vloot gaf drommen uit, den anderen tot bystant.
Neptunus schudde vast met zynen scherpen drytant,
d’Aloude grontvest, die zo diepe wortels schoot.
De priesterschap, verbaest en wit bestorven, vloot
(1575) Om troost naer d’outers toe, en godgewyde drempels:
Maer ydel, en vergeefs. zy vonden alle tempels
Verlaten van de goôn, geen heiligdom in ’t koor.
Zy wierookten te spaê: geen Godtheit gaf gehoor.
Daer spookten met haer toorts de wreede Razernyen,
(1580) Met slingerslangig hair, men zag aen alle zyen
De stadt ten val gedoemd, zo raekt hy in zyne eer:
Wat Ilium ontnam, gaf hem Mycene weêr.
De veltheer most zyn tong tot grote kosten huren,
En d’eerste in Ifigeen zyn huurlings wrok bezuren,
(1585) Toen hy, op dat de vloot van Aulis raekte in zee,
Haer overgaf door dwang ten zoen van Hekaté.
g Een eerlyk Burger, die dit aenzag met verwonderen,
Most vlugten, en bedrukt zyn huisgoôn noch zien plonderen
Van ’t krygsvolk, heimelyk door Kalchas opgeruit,
(1590) Die riep noch dat dees plaeg hem trof door Godts besluit.
De veltheer lochent niet dat Thestors zoon een schelm is:
En evenwel dewyl hy hem gelyk een helm is,
By dees gelegentheit, misbruikt hy ’s wichlaers dienst
En boosheit tot zyn wit: maer zal op ’t ongezienst
(1595) Dien booswigt die hem op de hals legt, nog verschoppen,
Gelyk het kint, na ’t spel, zyne afgesleurde poppen.
Oat. Myn broeder heeft den schalk gekeken door en door,
Van voetzool tot de kruin, en quam zyn laegen voor,

g De brouwer in ’t haentje te Amsterdam, of Rem Eg-
bertz Bisschop.

[p. 57]
Tot aller Grieken heil, en hiel met kragt den teugel,
(1600) Tot dat de wichelaer den voet kreeg in den beugel,
En door ’s veltmaerschalks fint de steun der stegelreep.
Nu leert hy ’t Duitsch paert heendraven naer zyn’ zweep,*
En wakker luisteren naer ’t prikkelen van de sporen:
Nu rydt hy die hem reedt, en heeft alreê gezworen
(1605) By Palamedes doodt, wat raet? de tyd is kort,
En hoe men langer wacht, hoe ’t quaet nog erger wort.
Aj. De raedeloze neemt het reedste tot zyn voordeel
Niet zo hy wil maer mag, zo Nestor over ’t oordeel
Mogt zitten, mogelyk viel ’t vonnis niet zo zwaer.
(1610) Al winst genoeg, indien wat tyts gewonnen waer:
Zo hem de vierschaer sloeg voor eeuwig in de boeien,
h Achilles midlerwyl mogt kloek hier onder roeien,
d’Oplopentheit des volx verkoelen, ’s maerschalks haet
Bedaeren. Nauplius zou spreken voor zyn zaet
(1615) En eersten erfgenaem, en zienze eens onder d’ogen,
Die zich behelpen met deze uitgestroide logen.
Oates, ’t voegt u eerst te dingen voor uw bloet.
Rant Agamemnon aen, en gryp hem in ’t gemoedt.
Betuig hem hoe het stryt met ’s rechters styl en orden,
(1620) Dat een betigte zal van zynen vyant worden
Veroordeelt en hou aen, en dryf het door, dat hy:
Den zoon van Neleus laet’ met d’overige dry
Ter vierschaer gaen: misschien zal hy u dit vergunnen
Uit schaemte, en ook dewyl dry rechters stemmen kunnen
(1625) Vermeestren ’s vierden stem, dit is ’t naeste dat ik weet.
Oat. Ik ga, och, Atreus hof en aert is veel te wreet:
Dies ben ik hopeloos, en vinde my verlaten.
Aj. Jupyn bescherme uw broêr, en schenze, die hem haeten.

h des Ambassadeurs van Vrankryks aenhouding tot eene
zachter rechtsvorderinge.

[p. 58]
Agamemnon, Oat.

i d’Eubeërs kryten vast: wy maken ’t dagelyx grover.
(1630) Het moet ’er evenwel nu onder door, of over:
Hier gelt geen deinzen: neen, de kans is nu gewaegt.
Oat. Gy die, als hooft van ’t heir, de byl van ’t leger draegt,
En zyt geboren tot den troon en ’t scepter zwaeien,
Wil door uwe heuschheit toch ons ongenoegen paeien.
(1635) De regters spannen vast de vierschaar: ’t valt my zwaer.
Myn broeder leven hangt in ’t uiterste gevaer.
Zy, wegen, altemael op hunnen vyant nydig,
De zaek niet naer den eisch, maer dragen zich eenzydig.*
Schut deze onbillykheit, en toomze door uw magt.
(1640) Aga. Gy spreekt te spa: de zaek is nu te verr’ gebragt.
De rechters zyn gelot: hy zalze kennen moeten.
Doch vint gy ’t goet, men zal de strengheit wat verzoeten
Met eene vierde stem, wy stellen ’t aen uw keur.
Vermeerder het getal, en draeg ons iemant veur.
(1645) Oat. Dit ampt voegt Nestor. Aga. Voort, myn schilt knaep, zonder beiden.
Zeg Nestor dat hy in het recht den twist help’ scheiden.
Dry stemmen sterke met zyn wysheit, om de maet
Te raemen, als het past, en zonder gunst, of haet.
Zy wanen ons dit werk met loosheit t’onder kruipen,
(1650) Maer ’t is de dootsnik: ’t zyn d’Eubeërs leste stuipen.
Het recht is zo doornaeit, en zo bezet in all’s.
Hy raekt ’er eer niet af, of ’t kost hem zynen hals.
De sabel moet ’er deur, het zy men ’t recht of Krom Houwt:
En eer de rechtbank zweeg, ik goot een tong van stom gout.
(1655) Dat honderdoogde hooft, dien wachter ben ik moê,
En Argos Argus haet, al was ’t maer om de koe,

i ’t Morren der Remonstranten, die tot Barnevelt gene-
gen waren.

[p. 59]
Die tot den buik toe treet in groene klaver weide.*
Ik zie het scherpregt ’t zwaert al trekken uit de scheide,
k Den ouden hontsvot bang staen ziddren voor den slag.
(1660) Daer legt de gryze kop, ’t lants uitgedient gezag.

Ulysses. Nestor. Thersites. Diomedes. Rey van Pelopone-
seren en Ithakoizen. Kalchas.

Gy heren, die, ten dienst van ’t Griexe leger, heden
Om Palamedes zaek ter vierschaer zyt getreden,
U allen is bekent het gruwelyk verraet,
Gebrouwen tot verderf van ’s lants gemenen staet.
(1665) En hoe d’Eubeër vorst, uit Nauplius gesproten,
Het toegezonde gout meineedig heeft genoten,
Van koning Priams spie, de hopliên omgekogt,
In ’t heimelyk, en ’t heir van langer hant gebrogt
In ’t uiterste gevaer, van onder Trojes wallen,
(1670) Voor ’t krieken van den dag, te worden overvallen:
Dewyl de misdaet dan geen schyn ontbeert, nog blyk,
Ontbreekt ’er dat men voort een wettig vonnis stryk’,
En naer ’t bedreven stuk den schuldigen leer’ boeten
Het geen zyn schult verdient, gy rechters zult dan moeten
(1675) Aenwyzen met uw’ stem wat hem te lyden staet,
Die zig vervoeren liet tot zulk een lantverraet,
Dat Nestor zig verklare. Nes. Ik wensch, doorluchtste heren,
Dat wy den Griexen staet, gewoon te triomferen,
In ’t recht niet quetsen, maer ’t gerecht veel liever hell’
(1680) Tot maetigheit, dan al te straf een vonnis vell’.
Ther. Wat zegt de gryze man? gy suft, ô oude vader,
Geen strengheit is te hardt het is een lantverrader;
Verschoonte nog een schelm, die ’t leger heeft verraân?

k Deze eige woorden, zeidt men, dat Prins Maurits sprak
toen hy Barnevelt op ’t schavot zag, verwagtende den
slag des doots.

[p. 60]
Betroume ’t scherprecht toe: laet my met hem begaen.
(1685) l Ik heb al lang gewenscht dien booswicht aen te randen,
En, tot elks schouspel, hem te villen met myn tanden.
Ulys. Thersites, hou gemak, en spreek op uwe beurt,
O Vader Nestor, dat gy ’t leger ongesteurt
En ongewont bewaert, is aller ere waerdig.
(1690) Dit zal gebeuren, zo wy heden heel rechtvaerdig
Den rechterstoel bekleên, en Themis ere biên.
Geen hoogheit, bloet, noch stam, verschonen noch ontzien:
Want zo men ’t heilig recht wil kreuken door verschoning,
En door de vingers zien, die ’t outer en de woning
(1695) Uit goutzucht lagen legt, te dragen zich als tolk
En voorspraek van dit stuk; gewisselyk al ’t volk
Zal t’zamenrotten en vergaderen by hoopen,
En mompelen dat men laet de grootste schelmen lopen,
En, die handtdadig zyn aen klene misdaên, hardt
(1700) Ter straffe vordert, en de goê gemeente sardt,

Hier volgen in de oudere edities vijf verzen, waarvan alleen het
eerste en het laatste halve vers met deze editie overeenkomen:

En als by d’ooren treckt. het krijgsvolck sal ons hoonen,
En roepen: dat wy sijn aensienders van persoonen:
Of dat wy ’t met hem staen die zulcke netten breyd.
Dio. Daer dient wel opgelet. het geen Ulysses seyd
Is niet dan al te waer. laet dees sijn’ schuld betalen.

(1705) En haer by d’oren trek. Dio. Laet hem zyn’ schult betalen,
Eer wy op onzen hals al ’s legers ongunst halen,
Ik zie veel zwarigheên, ’k betrouwme nauwlyks hier,
En vrees, niet zonder reên, dat duizenthoofdig dier,
By dees gelegentheit, en onder Trojes veste.
(1710) Ther. De vader was lang kintsch, men hou hem dit ten beste,
Wat uitspraek hoeft men hier? hy brengt zyn vonnis meê.
Nes. Om ’t heil van ’t vaderlant, vergunme deze beê,
En overweegt of ’t niet geraân is den mistrouden
Eubeër eeuwig in gevangenis te houden,
(1715) Op dat men ’t out geslacht het uiterste niet verg’,
En zulk een’ aenhang niet tot blinde wraekzugt terg’.*

l Deze woorden slaen op het zeggen van G. Beukelsz. van
Zanten, daer men van verhaelt dat hy wel eer gewenscht
hadde beul te mogen zyn en den Advokaet te verscheu-
ren; als ook op van Zantens grote baktanden.

[p. 61]
Hy heeft een’ langen sleep van hoog gebore magen.
De vader Nauplius, toen wy in Aulis lagen,
Zich in gedienstigheên niet weinig queet, en boodt
(1720) Al wat hy bieden mogt tot redding onzer vloot,
En Palamedes dienst ging boven elks vermoeden.
Ulys. Voorgaende deugden met een schelmstuk vergoeden
Is Grieken ongewoon;* een schandelyke daet
Wischt alle weldaân uit, voorlede vroomheit baet
(1725) Geen’ mensche, die van aert verandert, en verwandelt,
’t Oog naer den vyant went, en heimlyk met hem handelt.
Geen ry van out geslacht, noch stam, noch adeldom
Wort aengezien in ’t recht, nog buigt de wetten krom,
Want raekte dit in zwang, en was die dag geboren
(1730) [Wat zou d’er tegenstaen?] zo liep de staet verloren:
En om door kerkers zich t’ontslaen van Palameed,
Dit heeft bedenken in, en strydt met onzen eedt,
Die ons zo dier verbint, naerdien de man moet sterven,*
Die schult heeft aen verraet, en ’t algemeen bederven:
(1735) Ook geene burg nog huis verzekeren genoeg
Een’ heer van groot gezag, men houdt of spade of vroeg
Om zyn verlossing aen, men zoekt de wagt te krenken.
Men houdt al ’t vaderlant in onrust, en bedenken.
Men graeft de muren door, m of draegt hem in een kist
(1740) Voor boeken uit: men veinst: men hangelt, en men vischt
Om torens, en om graft, en, eer de wacht kan rieken,
Krygt een gevangen heer, gelyk een vogel, wieken,
Zweeft over zee en zant door vrye en ope lucht;
Zo gaf de Cekroper Dedael zig op de vlugt.
(1745) Dan van zyn vangenis, waer in hy zat gesteken,
Ontbonden, past zyn leedt en ongelyk te wreken,
Het geen hy t’onrecht droomt dat hem is aengedaen,
En durf al wat hy denkt uit wederwraek bestaen,
’k Verzwyg meer rampen, die den Grieken staen te zorgen.
(1750) Nes. Ontslaet u van die vrees, door vaste en wisse borgen.

m Dit slaet op Huig de Groot.

[p. 62]
Dio. Wat borge is mans genoeg? Nes. Achilles geeft zyn woort,
En Ajax. wel wat ’s dit? wie komt ons hier aen boort?
Ther. Het is de goê gemeente. Nes. O goddeloze treken!
Ther. Wat zegt gy? het is ’t volk, dat heeft ’r in te spreken.
(1755) Wat zegt er ’t leger toe? ontvouwt uw oordeel, dra.
Zal Palameed de lantverrader sterven? Rey. Ja.
Kal. Dat is Godts eige stem, gy rechters, opent d’oren,
En stemt met Godts gemeente, of vreest der Goden toren.
Ulys. Men lever’ hem den volke. Dio. Ik stem ’t.* The. Thersites ook.
(1760) Nes. Argivische landouw, myn ogen zien den rook
Nu opgaen voor den brant, en Kalchas ondertusschen
Wiegt Grieken noch in slaep, in steê van ’t vier te blusschen.
Dat heimelyk in zyne asch vast smeult, ontvonkt, en smookt.
En die u hoên zoude, is de stokebrant, die ’t stookt,
(1765) En voedt, uit lust tot wraek, die schrikkelyke vlammen.
Nu roemt op gene ry van vaderlyke stammen,
Op hoven schoon van bouw, nog steden, trots van muur:
Men sloopt en slecht het in ene onzalige uur:
Men velt met eenen slag wat langzaem is geklommen.
(1770) Gaet, Grieken, rukt omverr’ die zuil der vorstendommen.
Den Atlas, die ’t gebiedt op zyne schoudren schraegt,
En onverwrikbaer zulk een groot gevaerte draegt,

n Deze woorden slaen op het lossen van den Briel met zyne
twe sterktens, en Vlissingen met het slot Rammekens, aen
d’Engelschen, om hulpe van hun te verwerven in den jare
1585 verpandt, en meest door beleidts des Avokaets weer
aen den Staet gebragt. Oldenb. Remonst. pag. 35. zyn
Leven, Pag. 62. P. Scriverius out batavien, pag. 169.

[p. 63]
n* Den helt, die onlangs vryde uw dier verpande steden.
Gaet, Grieken, smoort de ziel van uwe gerechtigheden.
(1775) Verworgt uw’ trousten raet in zo veel ongevals.
Rukt vryheits voorspraek fel de tong uit zynen hals.
Myn ziel verdwyne aen lucht: dat Pylus myne benen
Ontfange, eer ik den val der Grieken hoor bewenen.

Rey van Eubeërs.

Och, waerom of der Goden onbescheit
(1780) Befaemde deugd hier rust en vrede ontzeit,
En, zonder staf, en omzien, dwingt te gaen
Zo steil een padt, zo ongebaende een baen;
Door kreupelbosch, door streken, ruig begroeit,
En onbestraet, daer ieder stap vermoeit
(1785) Een’ arbeitzaem’ hartvochtig’ man, geteelt
Om barrevoets geschoeit te gaen met eelt:
Daer vrou Natuur gezaeit heeft scherp gesteent,
Dat zweet uitperst een’ bergreus, lang gebeent’:
Daer niemant hem de rechte lantstreek wyst,
(1790) Geen spits van vlek of stadt voor ’t oog verryst?
Zo zwaer een’ weg, van ’s hemels hogen trans,
Dreef Junoos wrok den bastertzoon haers mans
Geweldig in, ’t geklater van haer’ zweep
Van kintsbeen af zyn grove krachten sleep.
(1795) Het teeder kint, voor d’eerste proeve greep
Twee slangen aen, die ’t voort te berste kneep.
De voester schept haer dootverf, en ziet stom
’s Kints vuistje zwart van adderen rontom.
Zyn stiefmoêr raest, op schone Alkmene beus
(1800) Als zy hem ziet van poelslang, leeuw en reus,
Van Diomeed, Busyr, en stiersgedruisch,
En Kakos moort met zege komen t’huis;
En gespen, tot een wonder van zyne eeuw,
Om zyne borst de slang, en fieren leeuw?
(1805) Geharrenast, als een uitstekent helt,
[p. 64]
Met die hy trots, ter neder had gevelt.
Wat gruwelyk, wat schrikkelyk gedrogt*
Van lucht en zee en aerde voortgebrogt,
Legt niet gekneust? elk looft Alcides deugt,
(1810) Zo wydt en zydt de zon het oog verheugt.
De Faem ’s helts naem voert over alle zeen.
Hy wordt, gelyk een Godtheit, aengebeên,
Van daer de zon de beide Mooren verft,
Tot daerze daelt, en in de baren sterft.
(1815) Maer endtlyk breekt hy met zyn harde knods
Ter nacht poorte in des onderaerdschen Gods.
Der schimmen wyk naer boven open lag:
Elk sprietoogt, blint geslagen van den dag.
Hy donkert op van ’t noit verlichte spoor,
(1820) En jaegt, vol moeds, den zwarten rekel voor,
Viert kort en voert de keten met zyn hant,
Waer mede hy dry hoofden leide aen bant.
De zon bezweem: de nacht viel uitgespreet
Op ’t aerdtryk neer, zo vlak gelyk een kleet;
(1825) Van schrik en vrees, hy dryft den helhont heen,
En voert dien schrik door alle Grieksche steen.
Zo had de vuyst van Herkules geklemt.
Men zag nu d’aerde en ’t onderaerdsch getemt,
Als hy zyn hooft door ’s hemels nave stak,
(1830) En onderstut het licht gestarrent dak.
Alcides* deugt genoot dit tot haer loon,
Dat hy om hoog met d’eeuwigheit der Goôn
Verheerlykt wert, en slaende ’t hooft om leeg,
Rook ’t wierook, dat van ’t outer opwaert steeg.
(1835) Alkmenaes zoon, die zulk een glori kreegt,
Wat baet het dat gy ’t aerdtryk hebt geveegt
Van ongedierte, en menigen tyran,
En d’oppergoôn u bruiken tot hun wan;
Als zedert uw vergoding d’opperhel,
[p. 65]
(1840) Naar heuren aert, wat gruwzaem is en fel
Heeft aangeteelt, en rokkent enkelt quaet;
Als onkruit weêr vertreet het edel zaet?
Och, dat gy noit van ons gescheiden waert.
Och, had gy doch gestaekt uw hemelvaert,
(1845) Zo zouden wy niet zuchten naer om hoog,
Zo zou geen traen neêrrollen uit ons oog.
Zo zouden wy niet derven d’eerste vreugt,
Noch treurig zien, hoe hooggemelde deugt
Dus overvalsch betigt wordt en bekladt;
(1850) Hoe heilig bloed ’t meineedig swaert bespat.
Hoe d’oppervorst, en aller schelmen tolk
Dat edel hooft ten rove geeft aen ’t volk,
’t Welk, opgeruit van ’t hof en ’s priesters haet,
In zyn bederf met blyschap weiden gaet.
(1855) Nu raest en woedt d’onwetende gemeent,
De Griexe staat voorbogtig overleent:
Flux alsze ontwaekt, en denkt haer dolheit na,
Komt naberouw en klagen veel te spaê.
Flus als ’s mans deugt, na ’s logens mist en damp,*
(1860) Het hooft opsteekt, en blinkt, als ’s hemels lamp,*
Zal ’s volks gekerm betuigen wie hy was,*
Maer al vergeefs bevochtigen zyne asch.

HET VYFDE BEDRYF.

Bode. Oates. Neptuin.

Vervloekte, afgrysselyke, en deerlyke moort,
Verfoeilyk schellemstuk, waer heeft men oit gehoort
(1865) Van zulk een’ gruwel? kan den hemel dit gehengen!
Wie zag doorluchtig bloet oit schandelyker plengen!
Oat. Verhael dees nederlaeg, vertel, van stuk tot stuk,
Myn broeders uitgang, en beklaeglyk ongeluk.
Bod. Zo fluks de rechters, na veel overlegs, ten leste
[p. 66]
(1870) Hem gaven ’s krygsvolk haet en hevigheit ten beste,
Teeg al de Pelopeesche en Itakoische schaer
Naer ’s opperhooftmans tent, en legerplaetse, daer
Men Palamedes hiel verzekert, en gevangen,
En paep Eurypilus hem sterkte, om zyne gangen
(1875) Te strekken naer de doodt getroost, en wel gemoedt:
En Kalchas spreekt hem aen; gy die ons aller bloet
En leven op een’ prys gezet hebt, en u merkelyk
Bezondigt, en misgaen aen ’t weereltlyk, en kerkelyk;
De goedige gemeente eischt billyk u ter straff’.
(1880) Uw jongste tyt is hier, dies breek dit marren af.*
d’Eubeër vorst rees op, van daer hy was gezeten,
En sprak: ô mannen, die met onrecht zyt gebeten
Op myne onnozelheit, wat is dit voor een wys,
Dat a veertigjaerge dienst, en zo veel slavernys,
(1885) Met storten van myn bloet vergolden wort in ’t ende?
Zy kreeten: lantverraêr, dat Godt Jupyn u schende:
Gy hebt uw vonnis weg, hy zweeg, en trat voorheen.
d’Aertsofferwichlaer quam de rechte zy bekleên,
Eurypilus de slinke, en schenen zich t’ontfarmen.
(1890) Een Cephaleensch soldaet, droeg voor hem op zyne armen
Het Troische gout, zo ’t hiet, in enen beukelaer.
Zo ging hy moedig, en met voegelyk gebaer,
Omcingelt en bestuwt van krygsliên, en van trossen,
En zette zynen tret naer Idaes hoge bossen.
(1895) Een heuvel ryst’er, aen den voet des bergs, die schuin
Zich als een schouburg kromt, van wiens verheven kruin
En toppunt, als de vloot eerst ankerde in dees haven’,

a. Men vindt hier, dat Palamedes ter doodt gaende, des Ad-
vokaets leste woorden gebruikt; veertigjarige dienst kon
niet op Palamedes passen, die jonger om hals raekte.
Ook besloten Vondels beschuldigers onder anderen uit
deze woorden, dat Palamedes den Advokaet verbeelde,
of zyne rolle speelde.

[p. 67]
Een Kerk, de zon gewyt, gesiert met ryke gaven,
Verstre