the Beehive of URBAN,
Build no wax walls around the Holy Sacrament,
But ones of diamond, carbuncles and metals,
(1040) On which the sun blinds herself with her rays.
It was reasonable that the Swarm of Bees, sooner or later,
Would fly to Golgotha, from which it would take
With it the heavenly pick of cross-dew, sap and scents,
Made from the colours of roses and altar-lilies;
(1045) All food for wax and honey, for the hive
Of the soul, for which God’s flower withered and died.
Dat dit geen brootdienst maer godtsdienst zy, betuight Nazianzeen, met het voorbeelt van zijn eige zuster Gorgonie. (1047-1124)
Om, door een klaer aelout roemwaerdigh wonder,
U, in dien dienst en Godtseere, in ’t byzonder
Te stichten, lust my noch te rugh te treên
(1050) Vele eeuwen, naer Gregoor Nazianzeen,
Dat Oostersch licht, ’t welck, onder zijn scholieren,
Telt Sint Jeroen en andren, waert te vieren.
Nu luister toch, wat die doorluchte Helt
Der Kercke u van Gorgonia vertelt,
(1055) Zijn zuster zelf; de spiegel aller vrouwen,
Die trouwende oock de hant des Heilants trouwen.
Zy rijght een snoer van deughden om haer’ hals:
Haer godtsdienst, rein en louter, wraeckt het valsch:
Zy yvert slechts den Opperste ten prijze.
(1060) De broeder roemt haer daet, op deze wijze:
De felheit van haer kranckheit, buiten ’t spoor
Der koortsen, sloegh al ’t lichaem door en door,
En koockte ’t bloet, dat stremmende in zijn aren,
De leên verstijfde, als ofze marmer waren;
(1065) En holp het brein aen ’t hollen; niet een poos,
Maer deze quael hielt aen, als endeloos;
En baerde een meer dan menschelijcke ellende,
Die d’artsen tarte en kunst noch kruiden kende.
Der ouderen godtvruchte tranen, eer
(1070) Om hoogh verhoort, vermoghten nu niet meer.
De kerckgebeên des ganschen volx in rouwe,
Als om zich zelf, gestort voor zoo een vrouwe,
Die al de stadt te bedd’ holp van verdriet;
Al wat men zocht of aengreep was om niet.
(1075) Wat doet dees ziel, nu ieder zit verlegen?
Aen welck een arts verzoecktze troost en zegen?
Ay luister toe: hier leit dit wonder t’huis.
Toen ieder een nu wanhoopte aen haer kruis,
En niet vermoght met bidden, schreien, wenschen,
(1080) Ging zy den arts, den toevlught aller menschen,
By duister nacht opkloppen, op een stont,
Waer in zy juist een drop verquickings vont.
Zy worpt zich vlack, met een gerust betrouwen,
Voor ’t outer neêr, met hant en knie gevouwen,
(1085) En roept luits keels, ootmoedigh en verneêrt,
Hem aen, die hier op ’t outer wort ge-eert,
En van hun’ last de harten kan ontladen.
Zy maelt hem voor de ry der wonderdaden,
Ten troost zijns volx gebleken, van ’t begin
(1090) Der weerelt aen, alle eeuwen uit en in;
Naerdienze ’t schrift der oude en nieuwe schachten
Des heilboecks druckte, in ’t blat van haer gedachten.
Dus yverende, en meer en meer beroert,
Wortze, uit de streeck der schaemte, als wechgevoert;
(1095) Doch prijsselijck en deughtzaem en godtvruchtigh,
Naeryvertze de hant, die zoo Kristzuchtigh,
Aenroerende den zoom van ’t Kristgewaet,
De bloetwel stopt, door zulck een toeverlaet.
Nu neigh uw oor naer zusters daet te stouter.
(1100) De krancke, met den hoofde tegens ’t outer
Vast leunende, berst uit met luit gesteen,
En smelt in druck; als eertijts Magdaleen
In tranen, van Godts voeten opgegolpen.
Zy zucht, zy steent, en zweert niet ongeholpen,
(1105) Niet ongeredt te scheiden van ’t altaer.
Zoo overstrijcktze al ’t lichaem, hier en daer,
Met artseny van tranen, dieze sprengde
In hare hant; waer onder zy iet mengde
Van ’t Heilighdom des dierbren lijfs of bloets,
(1110) In hare hant verborgen: zoo vol moedts,
Vol hoops, gevoeltze, o wonder noit volprezen!
Zich, op een’ sprongk, van alle wee genezen.
Zy springht van vreught, en scheit een vrolijck mensch;
Die nu te loon ontfingk, naer heuren wensch,
(1115) Het geen zy wenschte, en Godt hadde afgebeden:
Haer sterck gemoedt verworf die kracht der leden.
Zoo zet de broêr zijn zusters daet ten toon,
Na dat haer asch te rust ging by de doôn.
Hy melde ’t noit gedurende haer leven:
(1120) Maer sedert, sterck van zielschrick aengedreven,
Bazuint hy ’t uit, op dat dit wonder klinck’,
In ieders oor, en JESUS eere blinck’.
Men magh ’t geheim der Koningen niet mellen;
Maer onbeschroomt Godts wercken elck vertellen. |
Naziansus witnesses to the fact that this is no bread-worship, but god-worship, with the example of his own sister, Gorgonia (1047-1124)
In order to edify you in particular, with a clear, age-old, miracle
Worth proclaiming, in this service
And honouring of God, it pleases me to step back
(1050) Many centuries to Gregory Naziansus,
That Eastern light, which amongst its pupils
Counts Saint Jerome and others, worthy of respect.
Just listen now to what this illustrious Hero
Of the Church tells you of Gorgonia,
(1055) His own sister, the mirror of all women
Who in marrying also takes the hand of the Saviour in marriage.
She threads a chain of virtues around her neck;
Her piety, pure and simple, challenges what is false:
She devotes herself only to praising the Most High.
(1060) The brother broadcasts her deed in this manner:
The fierceness of her illness beyond even a severe
Fever afflicted her body through and through,
And boiled the blood, that streaming in its veins,
Hardened the limbs as if they were marble;
(1065) And caused the brain to race; not a short while,
But this affliction persisted, as if it were endless;
And brought on her a misery that was not human,
Which defied the doctors, curable by neither skill nor herb.
Pious tears of the fathers, in olden times
(1070) Heard on high, could now do no more.
The church prayers of all the people in mourning,
As if for themselves, poured out for such a woman,
Who helped all the town in bed out of sorrow;
All that they tried or used was in vain.
(1075) What is this soul to do, now each one sits perplexed?
In which doctor does she seek consolation and blessing?
Now listen to the following miracle.
When each one despaired of her cross,
And achieved nothing with praying, wailing and wishing,
(1080) She went to the doctor, the refuge of all people,
To knock on his door at the dark of night, at an hour,
When she had just found a drop of life.
She throws herself down, with a calm faith,
Before the altar, with hand and knee bent,
(1085) And calls out at the top of her voice, humble and lowly,
To him who is honoured here on the altar,
And who can relieve hearts of their burden.
She paints for him the list of miracles that he had done,
For the consolation of his people, from the beginning
(1090) Of the world onwards, down the centuries;
As she had printed the writings of the old and new testaments
Of the book of salvation on the page of her thoughts.
Working fervently, she becomes more and more moved,
Away from the realm of shame, as if led away;
(1095) Yet praiseworthy and virtuous and pious,
Devotedly she follows the hand, which, yearning so for Christ,
Touching the hem of Christ’s cloak,
Stops the haemorrhage, by such help and support.
Now lend your ear to your sister’s yet more daring deed.
(1100) The sick woman, leaning now with her head
Against the altar, bursts out with a loud groan,
And melts under pressure, like Magdalene once did,
In tears, poured out on God’s feet.
She sighs, she groans, and swears she will never leave the altar,
(1105) Unless she is helped or cured.
So, she bathes all her body, here and there,
With medicine of tears, that she sprinkled
In her hand, which she mixed
With some of the Holy Sacrament of the precious body or blood,
(1110) Hidden in her hand: so full of spirit,
Full of hope, she feels, o miracle never sufficiently praised!
Herself cured, in a trice, of all pain.
She jumps for joy, and leaves, a happy person;
Who now received as a reward, as was her wish,
(1115) What she wished for, and had sought from God in prayer:
Her strong heart earned that strength of the limbs.
Thus the brother demonstrates his sister’s deed,
After her ash had gone to rest with the dead.
He never mentioned it during her life;
(1120) But since then, driven strongly by fear for his soul,
He trumpets it aloud, so that this miracle might ring
In everyone’s ear, and give lustre to JESUS’ honour.
People may not proclaim the secret of Kings;
But without fear tell of God’s works to each and everyone.
|
Kan een doot lichaem, veel eer kan een levendigh lichaem wonderen baren. (1125-1134)
(1125) En of de Nijt van spijt haer hart opeet’;
’t Gaet zeker, dat geraemt van een Profeet
’t Gestorven lijck slechts rakende op kan wecken;
Ja ’s lichaems schim voor artseny kan strecken.
’t Gaet zekerder, dat levende outervleesch,
(1130) Of bloet van Godt ’t wanhopend lijf genees’,
Met een de ziel, die worstelende in ’t midden
Der jammeren, niet weigert aen te bidden
Den zelven Godt, dien Abram hadt te vrient,
En in zijn zaet op ’t outer wort gedient.
|
If a dead body can, so much more can a living body bring miracles. (1125-1134)
(1125) And whether or not Envy eats up her heart with sorrow;
It is certain that the skeleton of a Prophet can wake up
The dead corpse only by touching it,
Indeed, the shadow of the body can act as medicine.
It is more certain that the living altar-flesh
(1130) Or blood of God can cure the despairing body,
And also the soul, which, wrestling in the midst
Of woes, does not refuse to worship
The same God, whom Abram had as a friend,
And in whose seed he is worshipped on the altar.
|
Kan de zoom van Kristus kleet een bloetwel stoppen, veel meer vermagh dit Kristus lichaam zelf. (1135-1142)
(1135) Zoo Kristus zoom oit sloot de bloedende aren,
En schoof een schot voor ’t leet van twalef jaren;
Indien Godts rock oit runde een’ rooden vloet
Des bloets; wat kracht ontbeert Godts eigen bloet
En outervleesch, het kleet van Kristus Godtheit,
(1140) Wiens wijsheit schijnt in ’t oogh der weerelt zotheit?
In zwackheit schuilt d’aenbiddelijcke kracht,
Die blijckende, te grooter wort geacht. |
If the hem of Christ’s robe can stop a haemorrhage, so much the more can Christ’s body’s itself do so. (1135-1142)
(1135) If Christ’s hem once closed the bleeding veins,
and put an end to the suffering of twelve years;
If God’s cloak once clothed a red flood
Of blood, then what power is lacking in God’s own blood
And altar-flesh, the clothing of Christ’s Divinity,
(1140) The wisdom of which appears as foolishness in the eye of the world?
In weakness, the power worthy of worship hides,
Which by appearing is considered all the greater.
|
Het Manne wert Gode ten roem bewaert; (1143-1147)
Gelijck het Man, der stammen hongertemmer,
Lagh door Godts last in Arons gouden emmer
(1145) Bewaert, ten roem van Godt, by den Hebreeu;
Op dat men moght erkauwen, eeuw aen eeuw,
Van spruit tot spruit, dees weldaet, eer genoten; |
The Manna was kept to the glory of God; (1143-1147)
Just as the Manna, that stemmed the hunger of the tribes,
Was kept by God’s command in Aaron’s golden jar
(1145) To the glory of God, by the Hebrew,
So that they might, from age to age,
From generation to generation, chew over this blessing, enjoyed long before;
|
met grooter recht magh de Kerck Kristus lichaem bewaren en opsluiten, hem ter eere, zich ten oirbaer. (1148-1157)
Zoo heeft de Kerck, van outs her, opgesloten
En naeu bewaert ’s Geheimmercks rijcken schat,
(1150) Of in een slecht of kostelijcker vat,
Naer ’s tijts beloop, ten oorbaer van den Kristen,
Tot Kristus roem, ten trots van zoo veel listen
En lagen en afgrijsselijck gewelt,
Van ’s afgronts heir alsins te werck gestelt,
(1155) Om dit juweel des outers te verpletteren,
Door haet van Jode of Heiden of Aertsketteren.
’t Niceensch Besluit bezorght, op hare reis, |
with greater justification the Church may keep and confine Christ’s body, to his glory, to its own benefit. (1148-1157)
So, the Church, from long ago, has confined
And closely guarded the rich treasure of the Secret Mark,
(1150) Either in a simple or more precious jar,
In the course of time, for the benefit of the Christian,
To the glory of Christ, despite so many tricks
And deceits, and terrible violence,
By the army of the abyss, put to work in so many ways,
(1155) To smash this jewel of the Altar,
Through the hate of Jew or Heathen or Arch-heretics.
The Nicene Decree looks after the doomed soul
|
Zoo bewaerde men het H. Sakrament, ten troost der krancken, en tot nut en nootgebruick. (1158-1164)
De vege ziel naer ’t hemelsche pallais.
’t Geheimmerck ’t oogh van overouts bejegent,
(1160) En van ’t altaer de zameningen zegent,
En streckt, ter noot, een toevlught onder ’t kruis,
In bosch en hol, op zee en binnen ’s huis,
Of langs den wegh, ter sluick en zonder kennis,
Daer ’t wort gedreight met misgebruick en schennis. |
Thus they kept the H. Sacrament, to console the sick, and for use in times of need. (1158-1164)
On its journey to the heavenly palace.
The Secret Mark has remained on view from of old,
(1160) And from the altar blesses those gathered round,
And offers, in time of need, a refuge, under the cross,
In wood and hollow, at sea and at home,
Or along the way, in secret and without being known,
Where it is threatened with mis-use and desecration.
|
Dit betuigt Serapion in Decius benaeuden tijt: (1165-1170)
(1165) Toen Decius bebloede Kristus bron,
Die zielen bade, ontfing Serapion
In ’t uiterste, van stervens noot gedrongen,
Zijn kerckgerecht, by nacht, door eenen jongen,
Gezonden van den Priester, nu te bedt
(1170) Gestort van flaeuwte en in zijn ampt belet. |
Serapion witnesses to this in Decius’ time of repression: (1165-1170)
(1165) When Decius bloodied Christ’s source,
That bathed souls, Serapion received,
At the end of his life, oppressed by the distress of dying,
His church meal, at night, from a youth,
Sent by the Priest, who had fainted on his bed,
(1170) And was prevented from doing his duty.
|
Iustijn de Martelaer onder Antonijn: (1171-1172)
Noch grijzer eeuw getuight het pleghtigh zenden
Des zielgerechts aen ’t kranckbedt, vol ellenden. |
Justin Martyr under Antoninus: (1171-1172)
A more distant time witnesses to the solemn sending
Of the soul-food, to the sickbed, full of misery.
|
Tharsijt, gemartelt toen Steven d’eerste op den stoel zat. (1173-1188)
Toen Steven, d’eerste op Peters stoel gewijt,
Zijn sleutels droegh, in dien benepen tijt,
(1175) Gemoete op wegh een drom van hofsoldaten
Tharsijt, wiens trouw zy woest en uitgelaten
Afeischen, wat hy heimlijck by zich draeght:
De jongelingk noch angstigh noch versaeght
Besloot, al zoudt hun grampschaps vinnen scherpen,
(1180) Dit Heilighste geen honden voor te werpen;
Dit Heilighste, dat in het linnen lagh
Wel zuiverlijck gewonden, uit ontzagh.
Hier over slaen en stooten die verwoeden
Den trouwen helt met steenen en met roeden,
(1185) Tot dat hy stort, en giet met bloet zijn’ geest
Ten adren uit; om op het hemelsch feest,
Met eene kroon, van goude roên en steenen
Gewrocht, te treên, van schooner dagh beschenen. |
Tharcisius, martyred when Stephen the First sat on the chair. (1173-1188)
When Stephen the First, consecrated on Peter’s chair,
Carried his keys, in that time of persecution,
(1175) A mob of officers met on the way
Tharcisius, whose treasure, which he carried in secret on his person,
They savagely and wildly wanted to steal:
The youth, neither fearful or flinching,
Decided, even though it would sharpen their wrath more acutely,
(1180) to throw this Sacrament before no dogs;
This Sacrament, that out of respect
Was wrapped up neatly in the white cloth.
Above this, those wrathful men beat
And push the pious hero with stones and with flails,
(1185) Until he falls, and his spirit flows with blood
Out of his veins, to enter the heavenly feast,
Decorated with a crown of golden flails and stones
Lit up by a brighter day.
|
en Sint Ambroos, door zijn eerwaerdigste pen, van Sater sijnen broeder. (1189-1234)
En Sater, Sint Ambroos zijn volle broêr,
(1190) Noch kerckscholier [toen hy de zee bevoer
En schipbreuck leedt, op berrenende klippen]
Niet schrickende voor ’t water op de lippen,
Noch ’t schuimbecken der bulderende Doot;
Nam rustigh voor, in ’t nijpen van den noot,
(1195) Niet onvoorzien van ’t Kristgeheimenisse,
Te vliên naer Godt, ten troost van zijn gewisse.
Hy eischte dan het godtlijck Outermerck
Van andren, ree gekerstent in de kerck.
Hy eischte ’t niet om zijn nieuwsgierige oogen
(1200) Hier me te voên; maer om zijn onvermogen
Te vestigen door dees verholenheit
Van zijn geloof. ’t Gevaer dan overleit,
Liet hy ’t Geheim in eene bebus* binden; *Orarium.
Die om zijn’ hals gehangen, alle winden
(1205) En watren tarte, als hy zich gaf op ’t vlack,
En zocht, om ’t lijf te bergen, mast noch wrack,
Naerdien dees schilt der Godtheit hem bedeckte,
En in den noot alleen een noothulp streckte.
Zijn dapperheit, daer ’t schip te gronde ging,
(1210) Aen mast noch wrack, maer ’t vast betrouwen hing:
En deze hoop bezweeck hem niet. In ’t ende
Hy eerst van al gelandt, na deze ellende,
Behouden ’s lijfs, begroete, mont aen mont,
Den Overste, tot wiens gebodt hy stont:
(1215) En bergende zijn knapen uit de zorgen
Der zee; of ziende een deel alree geborgen;
Vloogh, zonder eens naer kist of schat te zien,
Ten tempel in, om Godt zijn eer te biên;
Voor zulck een heil te loven met gebeden
(1220) Zijn eeuwige geloofsverholentheden;
Te melden voor des Godtheits aengezicht,
Dat danckbaerheit zy d’aengenaemste plicht.
Ambroos beluit aldus den kuischen Sater,
Die zich, getroost op ’t Kristmerck, gaf te water.
(1225) Ambroos, die dus zijn broeders uitvaert houdt.
Wijst aen wat kracht hy ’t Heilighdom betrouwt;
Het zelve lijf, dat tredende op de baren,
Zijn broeders lijf in ’t zeeschuim kost bewaren.
Hy straft veel min dat dees afgodisch ruickt,
(1230) Die ’t Kristmerck eert, zoo mevoert, zoo gebruickt.
Aen ’t voedzaem Lam, om Saters hals gehangen,
Was meer dan aen het gulden Vlies gevangen.
Wat element een ander dreight en plaeght;
Hy zwicht niet eens, die zulck een’ halsbergh draeght. |
and Saint Ambrose, by his pen most worthy of honour, of his brother Sater. (1189-1234)
And Sater, Saint Ambrose’s blood brother,
(1190) Not yet baptized [when he went to sea
And suffered shipwreck on foaming cliffs]
Not crying out with his lips in the face of water,
Nor the foaming jaws of roaring Death,
Calmly resolved, in dire straits,
(1195) Not unfurnished with Christ’s mysteries,
To go to God, to the consolation of his conscience.
He wished then for the Godly Altar-mark
Of others, already christianized in the church.
He did not want it, in order to feed his curious eyes
(1200) With it, but in order to give strength
To his helplessness with this secret
Of his faith. Having considered the danger,
He placed the Secret in a prayer box*, (*Orarium)
Which, hung round his neck, defied all winds
(1205) And waters, as he gave himself up to the sea,
And sought, in order to protect his body, neither mast nor timber;
Since this image of Divinity protected him,
And was the only thing that saved him in this peril.
His bravery, when the ship ran aground,
(1210) Hung not on mast or timber, but on firm faith;
And this hope did not abandon him. Finally,
He reached shore first of all, after this tragedy,
With his body safe, and greeted, face to face,
The Captain, under whose command he stood;
(1215) And rescuing his crew out of the perils
Of the sea: or seeing some already saved,
Dashed off, without even seeing chest or treasure,
Into the house of God, to give him his honour;
To praise with prayers, for such a rescue,
(1220) His eternal faith-mysteries,
To announce before the gaze of God,
That thankfulness is the most pleasant duty.
Ambrose gives funereal honour to chaste Sater,
Who dived into the water, trusting in the Christ-mark.
(1225) Ambrose, who thus conducts his brother’s funeral,
Shows what power he ascribes to the Holy Sacrament;
The same body, that walking on the waves,
Could save his brother’s body in the foaming sea.
He in no way condemns as idolators
(1230) Those who honour the Christ-mark, take it with them, use it thus.
Much more was gained from the nutritious Lamb,
Hanging round Sater’s neck, than from the golden Fleece.
Whatever element threatens and plagues another,
He who wears such a neckchain does not succumb to it at all.
|
Nu volght het feest van het H. Sakrament, en d’ ommegang met het zelve Heilighdom: (1235-1241)
(1235) Nu staet ons noch ’t hooghwaerdigh feest te vieren,
Met pleghtige en godtvruchtige manieren;
Zoo dra de zon den zomer open sluit;
Dies luister toe, waer uit dees hooghtijt spruit.
Het Godtsmerck, om zijn Godtheit aengebeden,
(1240) Wert overdwers of voor de vuist bestreden
En aengerant, na d’eerste hondert jaer: |
Now follows the feast of the Holy Sacrament, and the procession with the Holy Sacrament itself: (1235-1241)
(1235) Now we ought to celebrate the most worthy feast,
With solemn and pious manners,
As soon as the sun opens the summer:
Therefore, listen to where this feast springs from.
The God-mark, worshipped for its Divinity,
(1240) Was indirectly or directly contested
And assailed, after the first hundred years:
|
eerst overdwers en slechts by gevolgh bestreden, (1242-1244)
Eerst overdwers, van een verwate schaer,
Die Davids Zoon, wiens glorie eeuwigh dure,
Berooft van d’eene of d’andere nature; |
first indirectly and only by implication, (1242-1244)
First, indirectly, by an arrogant army,
Which robs David’s Son, whose glory shall last forever,
Of one or other nature;
|
van Ketteren, die of Kristus Godtheit of menscheit verlochenden: (1245-1250)
(1245) Zoo dick de nacht haer blinde pezen slaeckt,
En, by gevolgh alleen, Godts lichaem raeckt.
De zevenste eeuw, verhit op ’t beeldestormen,
Durf voor de vuist dees outerzon hervormen
En smilten in haer ydel harssenvat;
(1250) Dat eeuw op eeuw zoo menigh boeck bekladt; |
by Heretics, who denied either Christ’s Divinity or humanity: (1245-1250)
(1245) As often as the night releases her blind bow,
And only indirectly strikes God’s body.
The seventh century, ignited by outbreaks of iconoclasm,
Dared to reform this altar-sun at will
And make it disappear in its empty mind,
(1250) Which century after century blots so many books,
|
sedert voor de vuist bevochten van Beeltstormers, Schot, Bertraem, Berengaer, Bruis, Albigensen, en andere kerckschenderen, (1251-1265)
’t Zy Schot, Bertraem of Berengaer of Bruizen
Of Albigois ’t Aertsheilighdom verguizen,
Met roock en galm van woorden, zonder pit,
En stom, zoo dra de Kerck te rechte zit,
(1255) En wet haer’ stijl en dondert naer beneden
Op ’t Nimrots rot, verbijstert van Godts reden.
Men rockent wel, maer spint zoo ras geen werck:
Men stormt met kracht het kruisbeelt uit de kerck;
En onvernoeght aen ’t plondren des Gekruisten,
(1260) Drijft Kristus zelf, met des kerckschenders vuisten,
In ’t aengezicht, en rant zijn lichaem aen
In ’t Heilighdom: daer ’t lichaem heeft gestaen,
Bestaet men ’t beelt zijns lichaems op te disschen.
Zoo bluscht men ’t licht, uit lust tot duisternissen:
(1265) Zoo gaet de schim des Heeren voor den Heer: |
subsequently contested at will by Iconoclasts, Scot, Bertram, Berengar, de Bruys, Albigenses and other violators of the church, (1251-1265)
Whether it is Scot, Bertram, or Berengar, or de Bruys’ followers,
Or Albigenses, who abuse the Most Holy Sacrament,
With smoke and noise of words without meaning,
And fall silent as soon as the Church passes judgment,
(1255) And sharpens her language and thunders below
Against Nimrod’s rot, overwhelmed by God’s reason.
They wind well on the distaff, but spin no work in so short a time.
They violently rip the crucifix from the church;
And not satisfied with plundering the Crucifix,
(1260) Attack Christ himself, with the fists of the church violator,
In the face, and attack his body
In the Holy Sacrament; where the body once stood;
They dare to dish up the image of his body.
Thus they extinguish the light, out of a desire for darkness.
(1265) Thus the shadow of the Lord replaces the Lord:
|
die altaren en beelden d’eene kerckdeur uitvagen, en door d’andere een beelt van Kristus lichaem invoeren en opdisschen. (1266-1272)
Men wraeckt een beelt, en haelt een ander weêr:
Men wisselt zijde en purperverf aen sletten:
Men pooght fijn gout voor koper om te zetten.
Zoo grijpt de hont de vleeschschim in het nat,
(1270) En mist den buit van ’t vleesch, alree gevat,
’t Gelijcken van de waerheit en de logen,
En zaeck en schijn, heeft menigh oogh bedrogen. |
who sweep altars and images out of one church door, and bring in and serve up an image of Christ’s body through the other. (1266-1272)
They denounce one image and replace it with another.
They replace silk and purple with rags.
They try to exchange fine gold for copper.
As the dog grasps at the reflection of meat in the water
(1270) And loses the booty of meat already in its mouth.
The comparison of the truth and lies
And reality and sign has deceived many an eye.
|
Urbaen de Vierde stelde het feest van het H. Sakrament in. (1273-1304)
Urbaen, de Vierde, een voorzaet en genan
Van mijn’ URBAEN, die nu in ’t wijt gespan
(1275) Van Vatikaen en zijn gewelfde bogen,
Al ’t volck bestraelt en zalight met zijn oogen;
De Vierde Urbaen, begoten met Godts zalf,
En uit zijn’ stoel, vijf eeuwen en een half,
Te rugge ziende, en zoo veel hooftgedroghten,
(1280) Waer van doorgaens Godts lichaem wiert bevochten;
Vereerde het met eenen blijden dagh;
Den droefsten, dien oit d’afgront rijzen zagh
Met schooner vier, om ’t Hooft der Heilighdommen,
In zijn triomf, te zien met glori brommen,
(1285) Op ’t jaerlix feest; geviert met danckbre vreught,
Voor ’t heilgenot der onvergeltbre deught
En weldaet, elck zoo zegenrijck verworven,
Door Godts Gezalfde, aen ’t heilzaem hout gestorven;
Om stervende eens te trappen onversaeght,
(1290) Op ’t hart des Doots, in ’t kruisperck uitgedaeght.
O feestdagh! rijs met ongewoone klaerheit.
Zoo paste het, dat d’onverwinbre Waerheit
Aertskettery en logen, dootsch en bang,
Eens ommevoerde in haren ommegang;
(1295) Om met dien glans en goddelijcken luister
De zwarte grijns te lichten van het duis
En doncker oogh; op dat het trane en zwicht’,
En schaemroot, zich laet’ dienen van dit licht.
Sta op, o Godt, en help den Haet verstroien:
(1300) Gelijck het vier de fackel kan ontdoien
En smilten; zoo verga, verteere en quijn’
Al wat de strael uws Heilighdoms beschijn’.
Dat heden ons geen lasteraers gemoeten:
Sint Peters kerck en kooren krijgen voeten. |
Urban the Fourth instituted the feast of the Holy Sacrament. (1273-1304)
Urban the Fourth, a forefather and namesake
Of my URBAN, who now, in the wide expanse
(1275) Of the Vatican and its vaulted ceilings,
Irradiates and blesses all the people with his eyes;
The Fourth Urban, anointed with God’s salve,
And from his seat, seeing, five centuries
And a half ago, so many arch heresies
(1280) By which God’s body was continually attacked,
Honoured it with a happy day,
The saddest, that hell ever saw rise,
With a more beautiful fire, to see the Chief of Sacraments
In its triumph scintillate with glory;
(1285) At the annual feast; celebrated with thankful joy,
For the salvation of virtue and blessing
That cannot be repaid, each acquired in such a blessed manner
Through God’s Anointed One, who died on the salvific wood,
In order, as he died, to tread undaunted
(1290) On the heart of Death, challenged at the cross’s edge.
O feastday! Rise with uncommon clarity.
So it was appropriate that unassailable Truth
Led Archheresy and lies, deathly and fearful,
Round in its procession, in order to illuminate
(1295) With this glow and divine lustre
The black smirk of the shady
And dark eye, so that it might cry and might yield,
And blushing, let itself be served by this light.
Rise up, o God, and help us scatter Hate.
(1300) As the fire can soften and melt
The torch: so may all that the ray of your Sacrament
Shines on, perish, decay and languish,
May today no cursers meet us:
St. Peter’s church and choir grow feet.
|
Rome viert dezen feestdagh zoo heerlijck als godtvruchtigh, met ommegangk en omdraght van het Hooghwaerdige: (1305-1360)
(1305) Wanneer URBAEN met d’Aertsgeheimenis
Der feestelijcke in top gezonge Mis,
Op ’t grafaltaer, het koor hebb’ begenadight,
En al de kerck gezuivert en verzadight
Met Offerspijs; dan stapt hy, op ’t gebrom,
(1310) Het grof gebrom der domklocke, uit den Dom
Van ’t om end om befaemde en roemrijck Rome;
Wiens hooft het past, dat oost en west betoome
Door Kristdienst, noch veel verder dan ’t gewelt
Van Cesars zwaert de weerelt wetten stelt.
(1315) Het morgenroot verrees met schooner wangen
En vrolijcker om zulck een eer t’ontfangen.
De burgery en grooten treden voor
’t Gewijde heir, gepaert op ’t jaerlix spoor;
Eerst Ordens, door banieren onderscheien,
(1320) En draght en kleur en eige lievereien;
Dan Amptenaers der Kercke, naer hun’ staet;
Bekent door staf en teken en gewaet.
De minder houdt den voortredt: andren stappen
Van minder op, en rijzen, als by trappen:
(1325) Gelijck het ampt dan min of meerder glimt,
En ongelijck in tittel, rijst en klimt;
Al effent Godt de minsten en de meesten.
Na henlien weckt een puickrey alle geesten
Met zangk en spel, om tijdiger bereit
(1330) De naeckende en opgaende majesteit
Van ’t Heilighdom, ja ’t hooft der Heilighdommen
Eerbiedigh en geknielt te wellekommen.
In ’t eindt genaeckt zijn Heiligheit URBAEN,
En voert dees Zon: dan ziet men onder gaen
(1335) Al ’t flickeren van zoo veel wasse lichten,
Als ’t hooghste feest ontstack, om ’t oogh te stichten:
Dan schijnt Godts licht gesteente en parlen doof,
En overtuight het knagende ongeloof.
Een hemel, rijck gewelft en klaer van stralen,
(1340) En onderstut van d’eer der Kardinalen,
Bedeckt het Hooft der Kercke, wit en grijs,
Nu torssende het toonstuck, zwaer van prijs;
Waer van de kunst en stof elckander wegen;
Doch wat ’s aen stof en menschewerck gelegen:
(1345) ’k Verfoey vernuft en gout en diamant,
En wat de kroon der kostlijckheden spant:
Een eedler schat bekoort hier arentsoogen,
En raeckt het hart; het welck alree bewogen
En sidderende, ootmoedigh en verbaest,
(1350) Den gloet gevoelt, die zoo veel zielen aest,
En levens queeckt; gevoelt, o zaligh teken!
De Godtheit zelf ter ronde wolcke uitbreken
Met zulck een kracht, die merckt en velt en straet,
Verbloemt met geur, zachtzinnigh strijckt en slaet,
(1355) Van ry tot ry, zoo veer de huizen vieren,
En elck om strijt de dierbre staetsi cieren
Met schilderkunst, tapijtwerck, bloemprieel,
Altaer en boogh en stichtigh straettooneel.
De hofsleep volght, en scharen en karrossen
(1360) Aenbidden Godt, die Rome quam verlossen. |
Rome celebrates this feastday as gloriously as it does piously, with procession and carrying round of the Holy Sacrament: (1305-1360)
(1305) When URBAN, with the Arch Mystery
Of the Mass, celebrated with wonderful singing,
Has blessed the priests on the grave-altar,
And purified and sated all the church
With Sacrificial Food, then he steps, at the sound,
(1310) The harsh sound of the bell of the Basilica,
Of the ding and dong of famed and renowned Rome,
Whose head it pleases to subdue East and West
By Christian worship, much further afield than the violence
Of Caesar’s sword places the world under its laws.
(1315) The morning red rose with more beautiful
And more joyful cheeks to receive such an honour.
The citizens and dignitaries walk before
The consecrated legion, in pairs on the annual trail:
First Monastic Orders, each with their own banner
(1320) And costume and colour and own liveries;
Then Officials of the Church, according to rank,
Identified by staff and sign and garb.
The lesser ones walk in front, others come after,
Ascending in rank, as on steps,
(1325) In keeping with whether the office shines more or less,
And unequal in title, rises and climbs,
Although God makes the least and the greatest equal.
After them, a choice chorus stirs all spirits
With singing and playing, to prepare people at regular intervals
(1330) For the approaching and ascending majesty
Of the Sacrament, indeed to welcome
Reverently and, genuflecting, the Chief of the Sacraments.
In the end his Holiness URBAN approaches,
And carries this Sun; then they see the flickering
(1335) Of so many wax lights go out,
As the high feast was lit up, to lift up the eye;
Then God’s light makes jewels and pearls dull,
And convinces the gnawing unbelief.
A baldachin, richly vaulted and brightly arrayed,
(1340) And carried by the pick of the Cardinals,
Covers the Head of the Church, white and grey,
Now lugging the monstrance, laden with value,
Whose art and material balance each other;
But what do metal and human work matter?
(1345) I detest human reason and gold and diamond,
And what precious things cover the crown:
A nobler treasure seduces here the eagle’s eye,
And touches the heart, which is already stirred,
And shaking, humble and overcome,
(1350) Feels the glow, which feeds so many souls
And cultivates lives; it feels ’o blessed sign!’
God himself break through the round cloud
With such a force that marks both field and street,
With the scent of flowers, tenderly taps and brushes,
(1355) From row to row, as far as the homes celebrate,
Each competing to decorate the precious procession
With paintings, tapestry, floral bower,
Altar and arch and edifying street theatre.
The main dignitaries follow and multitudes and carriages
(1360) Worship God who came to set Rome free.
|
Onroomschen, by Michol, Sauls dochter geleken, (1361-1364)
Maer Sauls kroost, dat in de trali leit,
Beschimpt terwijl Godts eere en heerlijckheit,
In ’t heimelijck; doch kan zoo loos niet veinzen,
Of ’t mompelen beschrijft ons zijn gepeinzen. |
Non-Romans, compared with Michol, Saul’s daughter, (1361-1364)
But Saul’s seed, which lies in the lattice window,
Meanwhile curses God’s honour and glory,
In secret; however craftily it dissembles,
The murmuring still describes for us its thoughts.
|
Beschimpen en lasteren de Godsdraght der Roomschen; (1365-1384)
(1365) Wat guighelspel, wat schouwspel ziet men hier?
Een Heidensche geen Kristensche manier:
Een’ rey om ’t kalf, van louter gout gegoten:
Onnutte pracht van Baäls feestgenoten:
Gesteente en gout en zilver, zonder maet
(1370) Van hovaerdye en ydele overdaet;
Godtvruchtiger uit hartelijck ontfarmen
Besteet ten steun der krancke en zijgende armen.
De Priesters treên als minnaers opgepronckt:
De Jongkvrouw schijnt een boel, die ’t hart ontvonckt:
(1375) ’k Zie vanen loof en straettooneelen pralen:
’k Hoor snarespel en fluiten en cymbalen:
Ick zie noch hoor hier niet dan razerny,
En ’t allerminst dat Kristus waerdigh zy,
Of zijne twaelve eenvoudige Herouten,
(1380) En hunnen stijl, in nedrigheit gezouten.
Zoo d’outste Kerck de jongste is voorgegaen,
Op zulck een spoor; men wijze ons ’t voorbeelt aen;
Zoo niet, men schuw’ dien Brootgodt na te treden,
Met torts, geloey en huichelaers gebeden. |
Scoff at and curse the Romans’ carrying of God; (1365-1384)
(1365) What conjuring, what theatre do we see here?
A Heathen, not a Christian, way:
A dance round the calf, cast from pure gold,
Useless splendour of Baal’s fellow feasters:
Jewels and gold and silver, beyond measure,
(1370) Of haughtiness and vain excess,
It would be more pious out of heart-felt pity
To devote ourselves to supporting the sick and the poor.
The Priests walk, tarted up like lovers,
The Young Girl looks like an adulteress, who scintillates the heart.
(1375) I see banners, foliage and street shows sparkle,
I hear strings and flutes and cymbals:
I see and hear nothing here but madness
And nothing at all that could be worthy of Christ,
Or of his twelve simple Heralds,
(1380) And their way of life, seasoned with humility.
As the oldest Church went before the youngest
On such a track, let them give us an example.
If not, let us shun following this Bread-god,
With torch, song and hypocrites’ prayers.
|
doch de Godtvruchtigheit verdadight der Katolijcken staetsi, (1385-1392)
(1385) Dat wulpsche brein, in ’t schimpen veel te rijp,
Velt vonnis, eer het recht de zaeck begrijp’:
Noemt afgodiste en lasterlijcke vonden,
’t Geen steunt op vaste en diamante gronden
Zoo wel van ’t een als ’t ander Testament,
(1390) En ’t grijs gebruick der Kercke, alom bekent:
Gelijck my lust wat breeder u t’ontvouwen
Den gront, waer op dees staetsi plaght te bouwen. |
yet Piety defends the pomp of the Catholics, (1385-1392)
(1385) That wanton mind, far too versed in cursing,
Passes judgment, before it understands the matter correctly;
And calls idolatrous and blasphemous invention
That which rests on firm and adamantine grounds,
As much in the one as in the other Testament,
(1390) And the grey custom of the Church, known everywhere;
So it pleases me, to unfold further for you
The ground, on which this pomp is wont to be built.
|
uit de benaminge en het gebruick der Ommegangen in ’t algemeen, (1393-1398)
’t Woort Ommegangk begrijpt, in ’t algemeen,
Naer ’t Griex gebruick, lofzangen of gebeên,
(1395) In ’t openbaer gestort van Kerckgenooten;
Die, stichtelijck en schickelijck gesloten,
In orden treên, gelijck men is gewent,
Van plaets in plaets, tot een godtvruchtigh endt; |
based on the designation and custom of the Processions in general, (1393-1398)
The word Procession encompasses, in general,
According to the Greek custom, songs of praise or prayers,
(1395) Poured out in public by Fellow Church members,
Who, joined together in a reverent and orderly manner,
Proceed in their orders, as they are accustomed to do,
From place to place, for a pious purpose,
|
en zeer verscheide, niet zonder reden; (1399-1424)
Dat veelerley van aert, geen eenerleie
(1400) Manier vereischt; maer dat menze onderscheie,
Oock schick’ naer eisch van tijt en plaets en wijck
En volck, in maght en middel ongelijck:
Oock passe op zekre of op onzekre tijden;
Bequaem om iet te zeegnen, of te wijden;
(1405) Of in het brein te drucken eenigh merck
Van danck, voor deught, of zege, of wonderwerck,
Gewrocht van Godt en Kristus, of zijn Heiligen;
Of om een stadt of een landouw te veiligen
Van springvloet, dierte, aertbevinge, ooreloogh
(1410) En pest; en zoo den ree gespannen boogh
Van ’s hemels wraeck t’ontspannen, onder ’t micken
Des donderkloots, waer voor de rotsen schricken:
Of om met glimp te zetten in zijn eer
Een hoffelijck of eenigh kercklijck Heer;
(1415) Het zy hy leve, of d’oogen hebb’ geloken:
Of om een stadt of heirkracht te bestoken,
Of Kettery: wat wit men dan beschiet,
Naer dat de noot of oirbaer dit gebiet;
’t Gelaet gepast op ’t luiden der gezangen;
(1420) De glans in ’t oogh, of water op de wangen:
Eenstemmigheit bestiert den leeck en klerck,
En hun gebaer, ’t zij in of uit de kerck.
Zoo baert een lucht, een geest in vele pijpen,
Iet godtlijx, van geen ooren te begrijpen. |
and very different, not without reason; (1399-1424)
Which requires a variety of sorts,
(1400) Not just one; but which can be differentiated between,
And arranged according to need by time and place and town
And people, unalike in strength and means;
And adapted to safe and dangerous times
Suitable for blessing or consecrating something
(1405) Or to impress a mark in the mind
Of thanks, for an act of grace, or victory or miracle,
Wrought by God and Christ, or his Saints,
Or to protect a town or a region
From spring floods, famine, earthquake, war
(1410) And plague, and so to release the bow of heaven’s wrath
Already drawn, or the threatening throw of
The thunderball, before which the rocks cower;
Or in order to establish in his honour with lustre
A courtly or a churchly Lord,
(1415) Whether he lives or has closed his eyes;
Or in order to lay siege to a town or army
Or Heresy: whatever may be the intention,
As need or use requires;
The countenance adapted to the noise of the singing,
(1420) The sparkle in the eye, or water on the cheeks;
Unity governs the layman and priest,
And their manner, whether inside or outside the church.
Likewise one draught of air, one spirit in many pipes,
Gives birth to something divine, which can be understood by no ear.
|
en bekrachtight door goddelijck of menschelijck gebodt, naer het voorbeeld van Ioden en Kristenen. (1425-1432)
(1425) Dees staetsi treet dan in den naem van Godt,
Op menschelijck of goddelijck gebodt:
Van ieder slagh bestellen u Hebreeuwen
Afbeeldingen, gevolght van Kristensche eeuwen.
Toen Moses eer, aen d’overzy van ’t meir,
(1430) Het flus zoo trots nu versch verdroncken heir
Van Memfis zagh aenwentelen en stranden;
Hief hy en ’t volck het hart met bey de handen |
and strengthened by divine or human commandment, according to the example of Jews and Christians. (1425-1432)
(1425) This pomp then advances in the name of God,
By human or divine commandment.
Jewish precursors bring you every type of procession
Followed by Christian times.
When Moses in olden times, on the far side of the sea,
(1430) Saw the army of Memphis, just now so proud,
But now just drowned, dying in the waves,
He and the people raised up their hearts with both their hands,
|
Zoo vierde Moses over Faroos neerlaegh. (1433-1440)
Om hoogh, en stack een keel op overluit,
Wiens klanck en zangk en galm ’t gestarrent stuit.
(1435) Maria zelf de Profetin, zijn zuster,
Door zulck een zege en ’s broeders zangk beluster,
Aenvaert de trom, en zingt, op ’s Leitsmans spoor,
Den vrouwenrey en zoo veel trommels voor:
Hier houden beurt de mannen en de vrouwen,
(1440) Die keel en trom als aen malkander trouwen. |
Thus Moses celebrated Pharaoh’s defeat. (1433-1440)
And raised their voices so loudly that,
Their sound and song and echo rebound from the stars.
(1435) And Miriam herself, the Prophetess, his sister,
Made keener by such a victory and her brother’s song,
Takes the tambourine and sings, in the wake of the Leader,
In front of the women’s chorus and so many tambourines:
Here men and women follow in turn,
(1440) As if they marry voice and drum to each other.
|
Zoo wert de Bontkist met staetsi omgevoert, door woestijn en stroom; (1441-1448)
De Bontkist, een bewaerster van de spijs
Der Engelen en ’t broot van ’t Paradijs,
Wert omgevoert met Priesterlijck geleide,
Door stroom en kil, langs velt, woestijn en heide,
(1445) Tot ’s vyants vloeck, tot zegen van Godts volck;
Aenbiddende Godts voeten, met een wolck
Bedeckt; naerdien der sterfelijcken oogen
Geen Godtheit noch haer’ glans verdragen mogen. |
Thus the Ark is carried round with pomp, through desert and river; (1441-1448)
The Ark of the Covenant, a preserver of the food
Of Angels and the bread of Paradise,
Was carried round, accompanied by Priests,
Through river and gully, through field, desert and moor,
(1445) As a curse to the enemy, as a blessing of God’s people,
Worshipping God’s feet, covered with a cloud,
Because the eyes of mortals cannot bear
Either God or his glory.
|
en rontom Iericho: (1449-1452)
Op ’t ommegaen van ’t heir en ’s Priesters maet,
(1450) Zagh d’eerste na den zesten dageraet
Dien Koningsmuur van Godts bazuin getroffen,
Op ’t veltgeschrey ter aerde nederploffen. |
and around Jericho: (1449-1452)
At the procession of the army and the Priest’s beat,
(1450) The first day after the sixth dawn saw
That Regal Wall, at the sound of God’s trumpet,
At the great wailing, fall to earth.
|
ook in het leger, (1453-1454)
Men voerde zelf, uit Siloos trouwe hut,
Dit Heilighdom in ’t leger, tot een stut |
in the army too, (1453-1454)
They even carried, from Shiloh’s faithful tent,
This Holy Ark in the army, as an aid
|
en te Gabaa, (1455-1461)
(1455) Des wancklen volx. De Reien der Profeten,
Te Gabaä, daer d’Opperste is gezeten,
Op zijnen troon, gemoeten ’t Heilighdom
Met snarespel, schalmeie, pijp en bom;
Opweckende d’erfhaters, die hier waken
(1460) En schroomen zelf het Heilige aen te raken:
En wonder is ’t wat Davids hart beroert; |
and at Gabaa, (1455-1461)
(1455) To the wavering people. The Rows of Prophets
At Gabaa, where the Supreme Deity was set down
On his throne, go to meet the Holy Ark
With strings, shawm, pipe and tambourine,
Startling the traditional enemies, who keep watch here,
(1460) Yet who fear to touch the Holy Ark;
And it is a miracle that touches David’s heart:
|
en in Obededoms huis, (1462-1463)
Het zy hy dit naer Obededom voert;
Het zy hy dit, ’t welck Dagon kost verduren, |
and in Obed-edom’s house, (1462-1463)
Whether he takes the Ark to Obed-edom
Or he entrusts the Ark, which could stand up to Dagon,
|
en binnen Ierusalem; (1464-1465)
Beveelt den ringk der Koningklijcke muren,
(1465) Met duizenden, die voor en achter gaen. |
and in Jerusalem, (1464-1465)
To the ring of Regal walls,
(1465) With thousands who go before and after.
|
daer Koninck David, met den witten lijfrock aen, voordanst, in welck eenen dans hij heerlijcker triomfeert dan in alle zijne oorlogen, zoo de H. en groote Gregoor getuight. (1466-1478)
Hy zelf schiet ras den witten ephod aen,
En danssende, slaet voor de Cherubimmen
Zijn gulde harp, in ’t aenzien en begrimmen
Van Michols oogh; het welck niet eens beseft
(1470) Hoe ’s Konings dans zijn oorlogh overtreft:
Want oorloogh kan des vyants kracht beklemmen;
Die Godtsdans zelf zijn eige trotsheit temmen.
Zoo vatte dit mijn wijze Helt Gregoor,
Met David lang ten reie in ’t zaligh koor.
(1475) Op ’s Vaders wensch, na ’et leggen van Godts drempel,
Broght Salomon ’t Orakel in den tempel,
Op ’t heerelijckst, voor ieders ooge en oor.
De Koning trat met zijne stammen voor |
where King David, with the white ephod on, shows his dancing, in which he triumphs more gloriously than in all his wars, as the Holy Gregory the Great attests. (1466-1478)
He himself quickly puts on his white linen ephod
And dancing, plays his golden harp
In front of the Cherubim, in the threatening sight
Of Michol’s eye, which does not perceive at all,
(1470) How the King’s dance surpasses his war:
For war can oppress the enemy’s power,
But dancing for God can tame his own pride.
This is what my wise Hero Gregory concluded,
Long with David in the heavenly choir.
(1475) At the Father’s wish, after the building of God’s threshold,
Solomon brought the Ark into the temple,
In full glory, for everyone’s eye and ear.
The King walked with his tribes in front of
|
Salomon voerde, de Bontkist met noch ongelijck heerlijcker staetsi om. (1479-1486)
Het Heilighdom, gedragen van Levijten
(1480) En Priesteren, die ’t puick der kudden slijten,
Door vier en stael, in ’t kroonen van dien dagh,
Die Liban eerst met cedren decken zagh
Godts Kist, gewoon ten oorlogh op te trecken;
En die de kroone een reisgenoot kost strecken,
(1485) In ’t bangst der vlught, voor Absolon den zoon
Te reuckeloos in ’t staen naer ’s vaders kroon. |
Solomon led the Ark around, with a more glorious pomp which was never equalled. (1479-1486)
The Ark, carried by Levites
(1480) And Priests, who sacrifice the pick of the flock
With fire and steel, at the end of this day,
Which first saw Lebanon cover, with cedar,
God’s Chest, which usually marches into battle,
And which could be a travelling companion to the crown,
(1485) Fearful in flight in the face of Absalom, his son,
Too rash in trying to rest his father’s crown.
|
Het herbouwde Ierusalem wert met ommegangk en staetsi ingewijdt. (1487-1494)
Jerusalem, dat aen d’Eufraet most weenen
Zoo menigh jaer, om zijn verstroide steenen;
Had nauwelix herbouwt den nieuwen muur,
(1490) Of Levijs hart, doorgloeit van danckbaer vuur,
Ving aen de vest, in ’t oogh van die ’t benijdden,
Met ommegangk en offer in te wijden
En zegegalm, gemengt van out en jongk,
Die over bergh en heuvel heneklonck. |
The re-built Jerusalem was consecrated with procession and pomp. (1487-1494)
Jerusalem, which had to weep by the Euphrates
For so many years, for its scattered stones,
Had hardly rebuilt its new wall,
(1490) When Levi’s heart, set aglow with thankful fire,
Began, in full view of those who envied it,
To consecrate the ramparts with procession and sacrifice
And the roar of victory, made by young and old,
Which echoed over mount and hill.
|
Het Heidendom bootste het Iodendom na, zijne Afgoden ter eere: (1495-1504)
(1495) ’t Onzaligh hol, noit arm van booze listen,
Misbruickte dit, en droegh door Afgodisten
Zijn Goden om, van outs, in ’t west en oost;
En zalfde een pest met zulck een’ valschen troost:
Het roofde d’eer, den hemel toegemeten
(1500) Met volle maet, door d’uitspraeck der Profeten
En Koningen en Vadren, of door hem,
Die Horeb schudt met zijne donderstem.
Geen’ dienst ontfangt de rechte hant der vromen,
Of hy wort slinx van boozen aengenomen. |
Heathendom mimicked Judaism, to the honour of its Idols: (1495-1504)
(1495) Unholy hell, never poor in evil schemes,
Abused this, and, using Idolators, carried
Its Gods around, of old, in west and east;
And anointed a plague with such a false consolation;
It stole the honour, assigned to God
(1500) In full measure, by the pronouncement of Prophets
And Kings and Fathers, or by him,
Who shakes Horeb with his thunderous voice.
No religion receives the right hand of the pious,
Unless it is taken by the sinister, left hand of the evil.
|
Kristus nietemin stelde zijnen ommegangk en Palmfeest in, (1505-1525)
(1505) Onaengezien wat misbruick broght in zwangk,
Ging Kristus noch zijn’ grooten ommegangk,
Van David lang gespelt en Zacharias,
Inheiligen, als Koningk en Messias,
Langs straten, groen bestroit met loof en palm,
(1510) En kleet by kleet: des feestdaghs zegegalm
Geleide hem, van achter en van voren:
Gezegent zy den Koningk, uitgekoren
In Davids plaets, en die, hem ongelijck
In mogentheit, nu optreckt in zijn Rijck.
(1515) Hosanne, vrede en onvergangklijcke eere
Den opperste, wiens Rijck en maght vermeere,
Eeuw in eeuw uit. Zoo reedt hy Sion in,
Op zijn bespreide ootmoedige ezelin.
Zijn jongers, die ter zijde en om hem traden,
(1520) Bazuinden vast hun Konings wonderdaden.
Jerusalem, gepropt gepackt van liên,
Liep overendt, om Godts triomf te zien.
Den Wetgeleerde en Offraer, die dit hoorden
Met hartewee, verstomde hy met woorden
(1525) Des voorzaets, die op dees blijde inkomst slaen, |
Christ nevertheless instituted his procession and Palm celebration, (1505-1525)
(1505) Despite what abuse brought into fashion,
Christ still went on to consecrate his great procession,
Foreshadowed long ago by David and Zechariah,
As King and Messiah,
Along streets, decked in green of leaf and palm,
(1510) And cloak after cloak: the triumphant roar
Of the feast day accompanied him, in front and behind:
’Blessed be the King, chosen
In David’s place, and who, unequal to him
In power, now enters into his Kingdom.
(1515) Hosanna, peace and never-ending honour
To the highest, whose Kingdom and power shall multiply,
Century in, century out.’ Thus he rode into Zion,
On his humble donkey, covered with a cloak.
His disciples, who walked by his side and around him,
(1520) Trumpeted ceaselessly their King’s wondrous deeds.
Jerusalem, crammed full and packed with people,
Rushed to see God’s triumphal procession.
He silenced the Scribe and Chief Priest,
Who heard this with anguish, with words
(1525) From the forefathers, who refer to this happy entrance,
|
ten spiegel zijner Kercke, die onder het kruis zich stil hielt, (1526-1530)
Waermede Godt zijn Kercke is voorgegaen;
Die in een’ storm, drie eeuwen langk verbolgen,
Gerolt gesolt, belet wert hem te volgen
In ’t openbaer, met staetsi, spel en feest,
(1530) Voor ’t grimmigh zwaert des Heidendoms bevreest. |
mirroring his Church, which kept silent under the cross, (1526-1530)
By which God preceded his Church,
Which in a storm, lasting for three centuries,
Was scorned, kicked, prevented
From following him publicly, with pomp, play and feast,
(1530) Fearful of the fierce sword of Heathendom.
|
tot dat ze het hooft opstekende, zeven dagen te Rome onder Konstantijn triomfeerde; (1531-1542)
Maer naulix had Maxent den stroom gezopen,
Of Konstantijn sloot Godt zijn poorten open,
En treckende, wel zeven dagen langk,
Eens daeghs rontom, zong zijn’ Verlosser danck,
(1535) In ’t aengezicht der zeven morgenzonnen,
Voor zulck een zege, in ’t Heiligh Kruis gewonnen:
Al ’t Kristendom, geslaeckt van schrick en schroom,
Borst t’effens uit van blyschap, zonder toom:
De graven zelfs en lang verfoeide zercken,
(1540) Veranderden in outers, koor en kercken,
Voor ieders oogh geheilight en geciert,
En om ’t gebeent des Martelaers geviert. |
until she, raising her head, held a triumphal procession for seven days in Rome under Constantine; (1531-1542)
But hardly had Maxentius drunk the river,
Than Constantine flung open his gates for God,
And processing round, once a day for seven days,
Sang thanks to his Redeemer
(1535) In the sight of the seven morning suns,
For such a victory, won under the sign of the Holy Cross.
All of Christendom, freed from fear and fright,
Burst out in a trice in unbridled joy;
Even the graves and long-detested tombstones
(1540) Changed into altars, choir and churches,
Sanctified and decorated for everyone’s eye,
And celebrated because of the bones of the Martyr.
|
die namaels Konstantinopel met triomfe Gode toewijde, in den naem der H. Maeght Marie: (1543-1549)
De zelve Vorst, in d’Arriaensche tijden,
Beval den Raet der Vadren in te wijden
(1545) Byzantium, met grooter eere en faem
Vergroot; hernoemt naer haren bouwers naem.
Zy wijdden dan de zuiverste MARYE
De muren toe, op dat haer gunst bevrye
Het Nieuwe Rome en ’s Kristen Keizers troon. |
who later dedicated Constantinople to God triumphantly, in the name of the Holy Virgin, Mary: (1543-1549)
The Prince himself, in the times of Arianism,
Ordered the Council of the Fathers to consecrate
(1545) Byzantium, magnified with greater honour and fame;
Renamed after its builder’s name.
They then dedicated the walls to the purest MARY,
So that her favour might liberate
The new Rome and the throne of the Christian Emperor.
|
op Kristus voorgangk, die te Ierusalem de wijdinge der herbouwde stede en Kercke holp vieren. (1550-1554)
(1550) Dees stichter bouwde op ’t voorbeelt van Godts Zoon,
’t Onfaelbre licht der blintgebore blinden;
Dat vierigh zich liet binnen Sion vinden,
Op ’t jaergety der Kercke en steê, herbouwt
En rein gevaeght twee loopende eeuwen out. |
following Christ’s precedent, who helped to celebrate the dedication of the re-built town and Church in Jerusalem. (1550-1554)
(1550) This founder built following the example of God’s Son,
The unfailing light of the blind, born blind;
Which zealously let itself be found in Zion,
At the annual feast of the Church and place, rebuilt
And swept clean just two centuries earlier.
|
Konstantijns nazaten hielden in ommegangen en feesten zijn Godtvruchtigh spoor; (1555-1575)
(1555) Des Godtsdiensts zon te water uitgeklommen,
Zagh, in de ry en rey der Priesterdommen,
De Cesars treên op ’t Konstantijnsche spoor,
Met licht en pracht, alle achterste eeuwen door;
Het feest gepast naer zaeck en plaets en stonden:
(1560) De Kruisbanier had d’Adelaers verslonden,
En Rome Draeck en standerden gezwicht
Voor Kristus merck en Naem, met helder licht
Van schittrent gout in ’t purpren velt geschreven;
Gelijck het hing van Engelen geweven
(1565) In ’t luchtigh velt van d’overschene wolck.
De Priesterschap en maght van oorloghsvolck
Treên moediger, op ’t Kruis en zijnen zegen,
Den vyanden van Godt en Kristus tegen.
Het schantmerck, dat verfoeit wiert op Kalvaer,
(1570) Voert Reien van en aen het hoogh altaer.
Wie schaemt zich ’t Kruis te zwaeien en t’ontvouwen,
’t Geen zalight al die op zijn kracht betrouwen,
En ’t heiligh bloet, dat duizenden verlost?
’t Verdoemde heir staet stom voor dezen post,
(1575) En allerstomst voor ’t voedtzame Outerteken, |
Constantine’s descendants carried on in processions and feasts along his Pious path; (1555-1575)
(1555) The sun of the Religion, climbing out of the water,
Saw in the line and chorus of Priests
The Emperors tread along Constantine’s path,
With light and splendour, in all the following centuries,
With the feast being adapted according to matter and place and time:
(1560) The banner of the Cross had devoured the Eagles,
And Rome had replaced Dragon and standards
With Christ’s mark and Name, written with bright light
Of glistening gold in the purple field,
As it hung, weaved by Angels
(1565) In the airy field of the brilliant cloud.
The Priests and power of war-folk
Tread more boldly, under the Cross and its blessing,
Against the enemies of God and Christ.
The mark of shame, that was loathed on Calvary,
(1570) Leads Choirs to and from the high altar.
Who is ashamed of waving and unfolding the Cross,
Which blesses all, who trust in its power,
And the holy Blood, that saves thousands?
The damned army stands dumb before this rood,
(1575) And dumber than dumb before the nutritious Altar-sign, |
in ’t aenzien der Onroomschen, die de Godsdraght lasteren: (1576-1580)
Begint den beck des lastraers op te breken,
En gilt op ’t lest: schaf af dees wulpsche wijs:
Dit wert u slechts geschoncken tot een spijs,
En niet om langs de straten om te dragen;
(1580) Oubolligheit, die noit aeloutsten zagen. |
in the sight of the Un-roman, who curse the carrying of God: (1576-1580)
Begins to break open the beak of the slanderer,
And finally shouts: ’Do away with this wanton way:
This is only given to you as food,
And not to be carried around along the streets;
(1580) Nonsense, which the oldest of all never saw.’
|
het welck hier verdadight wort, eerst met het toezenden van ’s Heeren lichaam aen de krancken. ten tijde van Iustijn, den Martelaer: (1581-1592)
De Martelaer Justijn [een Filosoof,
Die ’t kermend Kruis beschermde, en ’t Kristgeloof
Der twaelve, hem by monde schier gegeven,
Heeft met de penne en inck zijns bloets beschreven]
(1585) Betuight u, hoe men ’t Godtgeheilight zont
Den Kristen, dien men niet ter stede vondt,
Daer ’t volck ontfingk, naer d’Apostolische orden,
Het vleesch en bloet der Godtheit, mensch geworden.
Eusebius en Nicefoors papier
(1590) Verzekren u, uit Polykarps scholier,
Den nagebuur der heileeuw, dat de Hoofden
Des Roomschen stoels [die met hun adren doofden |
which is defended here, first by the sending of the Lord’s body to the sick, in the time of Justin Martyr: (1581-1592)
Justin Martyr [a Philosopher,
Who defended the wailing Cross, and described,
With his pen and the ink of his blood, the Christian faith
Of the twelve, almost transmitted orally to him]
(1585) Witnesses to you, how they send the Holy Sacrament
To Christians, who were not to be found at the place
Where the people received, in accordance with Apostolic orders,
The flesh and blood of God, become man.
Eusebius’ and Nicephorus’ writings
(1590) Confirm to you, via Polycarp’s pupil,
The neighbour of the holy century, that the Heads
Of the Roman seat [who with their veins put out
|
en aen de Bischoppen van Asie, die te Rome quamen. (1593-1600)
’t Afgodisch vier van Numaes zwart altaer]
Den Bisschoppen van Asie [als zy daer
(1595) Te Rome, om iet gewightighs quamen varen]
Bejegenden door Kercklijcke Amptenaren
Met Heilighdom der Danckspijze; als een merck
En pant van vrede en liefde, in d’eerste Kerck.
Zy zonden dit den Asiaenschen tegen,
(1600) Gelijck een groete en wellekomen zegen. |
and to the Bishops of Asia, who came to Rome. (1593-1600)
The Idolatrous fire of Numa’s blackened altar]
Greeted the Bishops of Asia [when they came
(1595) There to Rome to bring something important]
Through Church Officials,
With the Holy Food of Thanks;
As a mark of peace and love, in the first Church.
They sent this to the Asians,
(1600) As a greeting and blessing of welcome.
|
De gemelde voorbeelden van Serapion, Tharsijt, Sater en Gorgonie betuigen het verscheide gebruick van ’t Hoogwaerdige, ’t welck Exupeer oock betuight, en wert van Sint Ieroen geprezen. (1601-1619)
Ick melde u, hoe Serapion by nacht
Het Godtsmerck op zijn kranckbedt wiert gebraght:
Hoe ’t by Tharsijt in linnen lagh gewonden:
Hoe ’t Sater droegh door golven zonder gronden:
(1605) Hoe ’t, als artsny gebezight, quam te sta
De stenende heldin Gorgonia:
En schenck u tot een toemaet, eisch niet verder,
Hoe Exupeer, de Tholozaensche Herder,
Het eigen bloet en lijf, dat heil verworf
(1610) Aen ’t kruishout, droegh by straet in glas en korf;
Dies Sint Jeroen hem noemt den overrijcken,
Om zulck een’ schat, waer voor al ’t gout moet wijcken.
Wie weigert dan dat dier Geheimnismerck
Den overtret des drempels van de Kerck?
(1615) Of ’t nut gebruick, zoo heilzaem buiten ’t nutten?
Naerdien wy dit met Wondren onderstutten
En ouderdom, die prijst, veel min bestraft
Deze erfgewoont, te spa nu aengeblaft
Met ongeverfde en onscharlake troni. |
The examples mentioned of Serapion, Tharcisius, Sater en Gorgonia witness to the varied use of the Holy Sacrament, to which Exuperius also witnesses, who is praised by Saint Jerome. (1601-1619)
I told you how Serapion was brought God’s Mark
By night on his deathbed;
How with Tharcisius it lay wound up in a cloth;
How it carried Sater through bottomless waves;
(1605) How it, put to use as a medicine, helped
The groaning heroine, Gorgonia;
And grant you another, don’t ask for any more,
How Exuperius, the Pastor of Toulouse,
Carried the same blood and body, that won salvation
(1610) On the cross, through the streets in jar and basket;
So, St. Jerome calls him the richest of men,
For such a treasure, before which all gold must bow.
Who then refuses to allow that costly Secret Mark
To step over the threshold of the Church?
(1615) Or the beneficial use, so salutary beyond partaking?
So, we support this with Miracles,
And ancient tradition, which praise, and punish much less
This inherited custom, barked at too late now
With unblushed and unscarlet mug.
|
Noch beschimpen d’Onroomschen de Godtsdraght, in ’t eerst niet openbaer geviert, doch de benaeude tijt verboodt dit: (1620-1630)
(1620) Doch d’outheit viert met pracht noch ceremoni
Haer Godtsdraght niet, als nu in ’t openbaer,
Zeit Michol, die vast grenickt; en ’t is waer,
Indien men ooge op d’aengevochte tijden;
Waer in het Kruis gedurigh schimp most lijden,
(1625) En even pal in zeven stormen staen,
Drie eeuwen langk; zoo schuw van zon en maen
En starrelicht, in graven en speloncken,
In kerckeren en kluisteren gekloncken;
Der Griecken en Hebreeuwen guighelspel
(1630) En aenstoot: maer de Kerck op hare stel |
The Un-roman still curse the carrying of God, at first not openly celebrated, for the time of persecution forbade this: (1620-1630)
(1620) Yet antiquity does not celebrate its Carrying of God
With splendour or ceremony, as now in public,
Says Michol, who sniggers continually; and it is true
If we look at the contested times,
During which the Cross had to suffer scorn continually,
(1625) And had to stand up straight in seven storms,
For three centuries, so shy of sun and moon
And starlight, in graves and caves,
Chained in jails and fetters;
Foolishness and stumbling-block of the Greeks
(1630) And Jews; but the Church, having gained peace,
|
gelijck sedert bleeck. (1631-1642)
Geraeckt, hief aen met stemmige ommegangen
Van ’t heilrijck Kruis. De Godtsdraght lang ontfangen
Met korter sleep, voor ’t Godtsfeest van Urbaen,
Quam spader: ’t viel oock spade eer Jesses vaen
(1635) Leviten voerde: als zy de Bontkist hieven,
Met zulck een pracht, op ’t Koningklijck believen,
In top van eere, om heerlijck ingewijt,
Te schitteren in Davids berghtapijt,
Op ’t hooghste koor, van Salomon getimmert,
(1640) Daer zoo veel gouts der gouteeu blaeckt en schimmert.
Wie blijft zoo dom, die langkzaem onderscheit,
De Kerck in druck, of in haer majesteit? |
as happened subsequently. (1631-1642)
Started up with loud processions
Of the holy Cross. The God-procession, long-welcomed
With a shorter train, before the God-feast of Urban,
Came later; it was also later that Jesse’s banner
(1635) Led the Levites, when they raised the Ark,
With such splendour, at the will of the King,
To the height of honour, dedicated with majesty
To glisten in David’s mountain tent,
In the inner sanctuary, built by Solomon,
(1640) Where so much gold of the golden age glistens and shines.
Who remains so dull, so slow to distinguish
Between the Church under persecution and the Church in glory?
|
De Kristen viert zijn onverganklijck Manne met grooter reden dan de Iode het verganckelijck. (1643-1649)
De Jode zal zijn Bontkist zoo vereeren,
En ’t Manne, een schim, een beelt van ’t lijf des Heeren
(1645) En Nieuw Verbont; de Kristen, koel en kout,
Zal zijnen Godt ontzeggen geur en gout;
’t Geen Kristus zelf, in Bethlehemsche stallen,
Ontfingk van ’t Oost, zoo vroegh te voet gevallen,
Zijn arme kribbe. O schrandre suffery! |
The Christian celebrates his imperishable Manna with greater reason than the Jew celebrates the perishable. (1643-1649)
If the Jew honours his Ark so much,
And the Manna, a shadow, a picture of the body of the Lord,
(1645) And New Covenant; will the Christian, coolly and coldly,
Deny his God incense and gold?
Which Christ himself, in Bethlehem’s stable,
Received from the East, which fell at once to its knees,
At his poor crib. O shrewd slow-wittedness!
|
d’Onroomschen dragen een dootlijck met staetsi om, en weigeren (1650-1652)
(1650) Hoe stoft ghy noch, dat dit hervormen zy
En louteren; die cierende uwen drempel,
Met gout en toets, de Godtheit van den tempel |
The un-Roman carry around a dead body with pomp, (1650-1652)
(1650) How can you still brag that this is reformation and
Purification, you who by decorating your threshold,
|
het levendige lichaem, der zielen voetsel, deze eere. (1653-1660)
Haer eere ontzeght? die zelf een stinckend lijck
Zijn staetsi gunt; en Godt van ’t hemelrijck
(1655) Zijn feest berooft en plondert zijn gewelven;
Om dat te kost te hangen aen u zelven?
Met staetsi draeght men ’t rottend lijf naer ’t graf;
’t Verrezen lijf, dat dooden leven gaf,
Het levend vleesch, ja Godt en mensch te zamen,
(1660) Ontzeit men wasch: is ’t recht? zoo magh zich schamen |
and refuse the living body, food of souls, this honour. (1652-1660)
With gold and marble, deny the God of the temple
His honour? You who even grant a stinking corpse
Its pomp, and rob the God of heaven of his feast
(1655) And plunder his vaults,
In order to hang this wealth around your necks?
With pomp the rotting corpse is carried to the grave;
The risen body, that gave life to the dead,
The living flesh, indeed, God and man together,
(1660) Is it denied a candle? Is that right? If it is,
|
Sint Ian Guldemonts lijck wert wel met fackelen geleit en ingehaelt. (1661-1666)
De Bosforus, die zijnen Guldemont,
Nu van de Doot geloken, tegenzont
Dien klaren dagh van fackelen en stralen;
Om statighlijck den balling in te halen,
(1665) Door duizenden van zielen, out en jong,
Noch hangende aen de keten zijner tong. |
The body of Saint John Chrysostom, Golden Mouth, was indeed led in and welcomed with torches. (1661-1666)
Then the Bosphorus should be ashamed, which met
Its Golden Mouth, now closed by Death,
With that clear day of torches and rays;
To welcome him back from exile in a stately manner,
(1665) With thousands of people, old and young,
Still hanging on the chain of his tongue.
|
De Maryen en Arimatye en Nikodeem balssemden en eerden Kristus lijck wel: (1667-1676)
Ick ga voorby den balssem van Marye,
En jongsten plicht van Heer Arimathye,
Met Nikodeem, zoo milt, om zielloos vleesch
(1670) Zijn eer te biên, in ’t midden van de vrees.
Geen arent schuwt om ’t Godtrijck aes te wemelen,
Dat uit het graf zich zette in top der hemelen.
Alle eere ontvonckt den Heilant; ’t zy die valt
Of in zijn eige of onder broots gestalt:
(1675) Het zelve lijf behout de zelve waerde,
In ’t Paradijs om hoogh, om laegh op d’aerde. |
The Marys and Arimethea and Nicodemus did in fact embalm and honour Christ’s body: (1667-1676)
I will not speak of the balm of Marys
And the last duty of Joseph of Arimethea,
With Nicodemus, so generous in offering his honour
(1670) To soulless flesh, in the midst of fear.
No vulture baulks at encircling God-rich food,
Which rose from the grave to the highest heaven.
All honour is pleasing to the Saviour, whether it comes to him
In his human body, or under the form of bread.
(1675) The same body maintains the same value,
In Paradise above, or on earth below.
|
Zommige Onroomschen bestemmen zelfs deze Kristeere, (1677-1679)
d’Onroomscheit zelf, noit tegenwrijtens moe,
Staet overtuight, de Kristeer willigh toe,
Zoo ’t vleesch des Lams zy tegenwoordigh onder |
Some non-Romans would even agree with this honouring of Christ, (1677-1679)
Un-Romanness itself, never tired of raising objections,
Eagerly allows for the honouring of Christ,
Only if the flesh of the Lamb is present under
|
zoo Kristus in het H. Sakrament tegenwoordigh zy. (1680-1684)
(1680) En in het graen: Doch of men schoon dit wonder
Verlochende, en alleen gezegent broot
Of Manne ontfing; zoo kan noch Grieck noch Joodt
Hen lasteren, die ’s hemels gaven sparen,
En op hun spoor, geleiden naer d’altaren. |
if Christ were present in the Holy Sacrament. (1680-1684)
(1680) And in the bread: yet even if denying
This miracle, and only receiving bread that is blessed
Or Manna, then neither Greek nor Jew
Can insult those, who save heaven’s gifts
And, following their example, go to the altar.
|
Oock verplicht het Kerckgebodt de Kristenen, zoo wel als Ionadabs bevel de Rechabiten, zijn nakomelingen, zoo waert by Godt. (1685-1705)
(1685) En schoon men hier slechts ’t moederlijck gebodt
Der Kercke hoorde en eerde; noch wort Godt
Aldus gedient in d’eere van Messias:
Gelijck ’t gevolgh der lesse uit Jeremias
U derwaert voert van eenen lager trap;
(1690) Als Rechabs neef zijn’ vader Jonadab
Gehoorzaem blijft, en weigert wijn te proeven,
En wijngerden en ackerlant en hoeven
En huis en schuur te bouwen; en bewoont
Zijn arme hut, met zulck een’ troost gekroont,
(1695) Dat Jonadab zal bloeien in zijn telgen,
Al quaem d’Eufraet de Cederbeeck verdelgen.
Hoe zou men nu afmalen dit geslacht,
Gelijck of ’t wijn en arbeit onrein acht,
En ydel zich betrouwde op menschenwetten!
(1700) Het is dan nut op Kerckgeboôn te letten,
En ’s moeders last; gelijck dit trouwe zaet
Zijn vaders les en wet ter harte gaet,
En schuwen leert dit gift der slangekelen;
Dat godtsdienst rust alleen op schriftbevelen;
(1705) Dewijl Godts schrift op ’t ongeschreven wijst, |
Furthermore, there is the Church commandment, which is binding on Christians, just as Jonadab’s command was binding on the Rechabites, his descendants, so worthy to God. (1685-1705)
(1685) And even if we were only obeying
And honouring the motherly commandment of the Church,
God would be served by the honouring of the Messiah;
Just as the aftermath of the lesson from Jeremiah
Leads you there from a lower step;
(1690) When Rechab’s descendants remain faithful
To their father Jonadab, and refuse to taste wine,
And to build and cultivate vineyards and farmland and farmsteads
And house and barn, and inhabit their poor huts,
Crowned with the consolation,
(1695) That Jonadab will flourish in his descendants,
Even though the Euphrates would destroy the Kidron Valley.
How should we now depict this tribe,
As if it considers wine and work unclean,
And vainly trusted in the laws of men!
(1700) It is then useful to heed Church Commandments,
And the mother’s order; as this faithful seed
Writes its father’s lesson and law on its heart,
And learns to shun this poison of the snake-throats:
That religion rests alone on scriptural commandments;
(1705) Because God’s scripture points to what is not written,
Praises obedience and Church customs,
|
De Hebreen vierden Hesters en Iudits gedachtenis, zonder bevel van Godt. (1706-1714)
Gehoorzaemheit en Kerckgewoonten prijst;
Geheughnis houdt van tempels in te wijden,
En Hester viert en Judiths jaergetijden.
Al draeght de Kerck aldus haer Godtheit om,
(1710) Noch smolt zy noit afgodisch Heidendom
Of Jodendom in Kristgewijde dagen.
Zy weet wel kiesch dat zuurdeech uit te vagen:
Zy lijdt niet, dat de merckpael wort verzet,
Die Kristdienst scheit van ’t Heidensch en Godts Wet; |
The Jews celebrated the memory of Esther and Judith, without a command from God. (1706-1714)
Remembers to dedicate temples,
And celebrates Esther and Judith’s yearly feast.
Though the Church processes her God in this way,
(1710) She never fuses idolatrous Paganism
Or Judaism with times consecrated to Christ.
She knows how to sweep away that leaven discreetly:
She does not allow to be removed the boundary marker,
Which separates Christianity from the Pagan and God’s Law,
|
De Roomsche Kerck eert geenen Afgodt: besnijt oock geene kinders: (1715-1722)
(1715) Van Isis en vrouw Ceres blinde bende,
Die vierende, beooghde een Godtloos ende;
Van Talmudist, die ’t kermend kint besnijt
En merckt, waer van u ’t eenigh Kint bevrijt.
Hadt Zonnestadt gewoonte en tempelzeden,
(1720) Bestemmende, uit heur aert, nature en reden,
Die ’t wit verworpt, dat Godt zijn eere ontzeit;
Men spaer ’t gezonde, en snoeie ’t onbescheit. |
The Roman Church honours no Idol, nor does it circumcise any children: (1715-1722)
(1715) From Isis and mother Ceres’ dazzled horde,
Which, celebrating, eyes a Godless goal;
From the Talmudist, who marks the wailing child,
With circumcision, from which the only Child frees you.
If Heliopolis had customs and temple practices,
(1720) According, in their type, with nature and reason,
which reject the goal of denying God his honour;
then let us save what is good, and prune what is immodest.
|
|