Dit is een onderdeel van OvidiusHeroides1580.html. Klik hier voor het hele document.

facerent, quam me mea lumina flerent,
    Postquam desieram vela videre tua?
Aut ego diffusis erravi sola capillis,
    (50) Qualis ab Ogygio concita Baccha deo;
Aut mare prospiciens in saxo frigida sedi,
    Quamque lapis sedes, tam lapis ipsa fui.
Saepe torum repeto qui nos acceperat ambos,
    Sed non acceptos exhibiturus erat
(55) Et tua quae possum pro te vestigia tango
    Strataque quae membris intepuere tuis.
Incumbo lacrimisque toro manante profusis
    "pressimus" exclamo "te duo, redde duos!
Venimus huc ambo; cur non discedimus ambo?
    (60) Perfide, pars nostri, lectule, maior ubi est?"
Quid faciam? quo sola ferar? vacat insula cultu;
    Non hominum video, non ego facta boum.
Omne latus terrae cingit mare; navita nusquam.
    Nulla per ambiguas puppis itura vias.
(65) Finge dari comitesque mihi ventosque ratemque,
    Quid sequar? accessus terra paterna negat.
Ut rate felici pacata per aequora labar,
    Temperet ut ventos Aeolus; exul ero.
Non ego te, Crete, centum digesta per urbes,
    (70) Adspiciam, puero cognita terra Iovi.
At pater & tellus iusto regnata parenti
    Prodita sunt facto, nomina cara, meo,
Cum tibi, ne victor tecto morerere recurvo,
    Quae regerent passus, pro duce fila dedi.
(75) Tum mihi dicebas: "per ego ipsa pericula iuro
    Te fore, dum nostrum vivet uterque, meam."
Vivimus, & non sum, Theseu, tua, si modo vivis,
    Femina periuri fraude sepulta viri.
Me quoque, qua fratrem mactasses, improbe, clava!
    (80) Esset, quam dederas, morte soluta fides.
Nunc ego non tantum, quae sum passura, recordor,
    Sed quaecumque potest ulla relicta pati.
Occurrunt animo pereundi mille figurae,
    morsque minus poenae quam mora mortis habet.
(85) Iam iam venturos aut hac aut suspicor illac,
    Qui lanient avido viscera dente lupos.
Forsitan & fulvos tellus alat ista leones?
    Quis scit an & saevas tigridas insula habet.
Et freta dicuntur magnas expellere phocas;
    (90) Quis vetat & gladios per latus ire meum?
Tantum ne religer dura captiva catena,
    Neve traham serva grandia pensa manu,
Cui pater est Minos, cui mater filia Phoebi,
    Quodque magis memini, quae tibi pacta fui!
(95) Si mare, si terras porrectaque litora vidi,
    multa mihi terrae, multa minantur aquae.
Caelum restabat; timeo simulacra deorum;
    Destituor rapidis praeda cibusque feris.
Sive colunt habitantque viri, diffidimus illis;
    (100) Externos didici laesa timere viros.
Viveret Androgeos utinam, nec facta luisses
    Impia funeribus, Cecropi terra, tuis;
Nec tua mactasset nodoso stipite, Theseu,
    Ardua parte virum dextera, parte bovem;
(105) Nec tibi, quae reditus monstrarent, fila dedissem,
    Fila per adductas saepe recepta manus.
Non equidem miror, si stat victoria tecum
    Strataque Cretaeam belua planxit humum.
Non poterant figi praecordia ferrea cornu;
    (110) Ut te non tegeres, pectore tutus eras.
Illic tu silices, illic adamanta tulisti,
    Illic, qui silices, Thesea, vincat, habes.
Crudeles somni, quid me tenuistis inertem?
    Aut semel aeterna nocte premenda fui.
(115) Vos quoque crudeles venti, nimiumque parati
    Flaminaque in lacrimas officiosa meas;
Dextera crudelis, quae me fratremque necavit,
    Et data poscenti, nomen inane, fides:
In me iurarunt somnus ventusque fidesque:
    (120) Prodita sum causis una puella tribus.
Ergo ego nec lacrimas matris moritura videbo
    Nec mea qui digitis lumina condat, erit.
Spiritus infelix peregrinas ibit in auras
    Nec positos artus unguet amica manus.
(125) Ossa superstabunt volucres inhumata marinae;
    haec sunt officiis digna sepulcra meis.
Ibis Cecropios portus patriaque receptus,
    Cum steteris urbis celsus in arce tuae
Et bene narraris letum taurique virique
    (130) Sectaque per dubias saxea tecta vias;
Me quoque narrato sola tellure relictam;
    Non ego sum titulis subripienda tuis!
Nec pater est Aegeus, nec tu Pittheidos Aethrae
    Filius; auctores saxa fretumque tui.
(135) Di facerent ut me summa de puppe videres,
    movisset vultus maesta figura tuos.
Nunc quoque non oculis, sed qua potes, adspice mente
    haerentem scopulo quem vaga pulsat aqua;
Adspice demissos lugentis more capillos
    (140) Et tunicas lacrimis sicut ab imbre graves!
Corpus ut impulsae segetes aquilonibus horret
    Litteraque articulo pressa tremente labat.
Non te per meritum, quoniam male cessit, adoro;
    Debita sit facto gratia nulla meo.
(145) Sed ne poena quidem. si non ego causa salutis,
    Non tamen est cur sis tu mihi causa necis.
Has tibi plangendo lugubria pectora lassas
    Infelix tendo trans freta lata manus;
Hos tibi qui superant ostendo maesta capillos;
    (150) Per lacrimas oro, quas tua facta movent:
Flecte ratem, Theseu, versoque relabere vento;
[p. 108]
    Si priùs occidero, tu tamen ossa feres.

Continue

IN UNDECIMAM
Epistolam Argumen-
tum.

    Macareus & Canace Aeoli regis ventorum filii, cùm turpiter se amarent, & consanguinatis praetextu culpam tegentes concumberent, Canace filium peperit: quem dum clam è regia per nutricem emetteret, ut aleretur, infelix infans suo vagitu se avo prodidit, qui filiorum incensus scelere innocuum infantem iussit canibus exponi, & per satellitem Canace gladium misit, quo illa pro meritis uteretur: ex quo se interfecisse creditur. Sed prius quàm moreretur, Macareo, qui iam in templum Apollinis Delphici aufugerat, hac epistola casum suum narravit, illum precando, ut expositi infantis ossa legat, & unà cum suis urna componat.

[p. 109]


CANACE MACAREO.

AEolis Aeolide, quam non habet ipsa salutem
Mittit, et armata verba notata manu.
Si qua tamen caecis errabunt scripta lituris,
    Oblitus à dominae caede libellus erit.
(5) Dextra tenet calamum, strictum tenet altera ferrum,
    Et iacet in gremio charta notata meo.
Haec est Aeolidos fratri scribentis imago,
    Sic videor duro posse placere patri.
Ipse necis cuperem nostrae spectator adesset
    (10) Auctorisque oculis exigeretur opus
Ut ferus est multoque suis truculentior euris,
    Spectasset siccis vulnera nostra genis.
Scilicet est aliquid cum saevis vivere ventis;
    Ingenio populi convenit ille sui.
(15) Ille Noto Zephyroque & Sithonio Aquiloni
    Imperat & pinnis, Eure proterve, tuis.
Imperat heu! ventis; tumidae non imperat irae
    Possidet & vitiis regna minora suis.
Quid iuvat admotam per avorum nomina caelo
    (20) Inter cognatos posse referre Iovem?
Num minus infestum, funebria munera, ferrum
    Feminea teneo, non mea tela, manu?
O utinam, Macareu, quae nos commisit in unum,
    Venisset leto serior hora meo!
(25) Cur umquam plus me, frater, quam frater amasti
    Et tibi, non debet quod soror esse, fui?
Ipsa quoque incalui, qualemque audire solebam,
    Nescio quem sensi corde tepente deum.
Fugerat ore color, macies adduxerat artus,
    (30) Sumebant minimos ora coacta cibos;
Nec somni faciles & nox erat annua nobis
    Et gemitum nullo laesa dolore dabam.
Nec cur haec facerem, poteram mihi reddere causam
    Nec noram quid amans esset; at illud eram.
(35) Prima malum nutrix animo praesensit anili;
    Prima mihi nutrix "Aeoli," dixit, "amas!"
Erubui gremioque pudor deiecit ocellos;
    haec satis in tacita signa fatentis erant.
Iamque tumescebant vitiati pondera ventris
    (40) Aegraque furtivum membra gravabat onus.
Quas mihi non herbas, quae non medicamina nutrix
    Attulit audaci supposuitque manu,
Ut penitus nostris, hoc te celavimus unum,
    Visceribus crescens excuteretur onus!
(45) A! nimium vivax admotis restitit infans
    Artibus & tecto tutus ab hoste fuit.
Iam noviens erat orta soror pulcherrima Phoebi
    Et nova luciferos Luna movebat equos;
Nescia, quae faceret subitos mihi causa dolores,
    (50) Et rudis ad partus & nova miles eram.
Nec tenui vocem. "quid" ait "tua crimina prodis?"
    Oraque clamantis conscia pressit anus.
Quid faciam infelix? gemitus dolor edere cogit,
    Sed timor & nutrix & pudor ipse vetant.
(55) Contineo gemitus elapsaque verba reprendo
    Et cogor lacrimas combibere ipsa meas.
Mors erat ante oculos & opem Lucina negabat
    Et grave si morerer mors quoque crimen erat;
Cum super incumbens scissa tunicaque comaque
    (60) Pressa refovisti pectora nostra tuis,
Et mihi "vive, soror, soror o carissima," aisti
    "vive nec unius corpore perde duos.
Spes bona det vires; fratri nam nupta futura es.
    Illius de quo mater & uxor eris."
(65) Mortua, crede mihi, tamen ad tua verba revixi
    Et positum est uteri crimen onusque mei.
Quid tibi grataris? media sedet Aeolus aula;
    Crimina sunt oculis subripienda patris.
Frugibus infantem ramisque albentis olivae
    (70) Et levibus vittis sedula celat anus
Fictaque sacra facit dicitque precantia verba;
    Dat populus sacris, dat pater ipse viam.
Iam prope limen erat. patrias vagitus ad aures
    Venit & indicio proditur ille suo.
(75) Eripit infantem mentitaque sacra revelat
    Aeolus. insana regia voce sonat.
Ut mare fit tremulum, tenui cum stringitur aura,
    Ut quatitur tepido fraxina virga Noto,
Sic mea vibrari pallentia membra videres;
    (80) Quassus ab imposito corpore lectus erat.
Inruit & nostrum vulgat clamore pudorem
    Et vix a misero continet ore manus.
Ipsa nihil praeter lacrimas pudibunda profudi.
    Torpuerat gelido lingua retenta metu.
(85) Iamque dari parvum canibusque avibusque nepotem
    Iusserat in solis destituique locis.
Vagitus dedit ille miser, sensisse putares,
    Quaque suum poterat voce rogabat avum.
Quid mihi tunc animi credis, germane, fuisse
    (90) (Nam potes ex animo colligere ipse tuo)
Cum mea me coram silvas inimicus in altas
    Viscera montanis ferret edenda lupis?
Exierat thalamo. tunc demum pectora plangi
    Contigit inque meas unguibus ire comas.
(95) Interea patrius vultu maerente satelles
    Venit & indignos edidit ore sonos:
Aeolus hunc ensem mittit tibi, tradidit ensem,
    Et iubet ex merito scire, quid iste velit.
Scimus & utemur violento fortiter ense;
    (100) Pectoribus condam dona paterna meis.
His mea muneribus, genitor, conubia donas?
    hac tua dote, pater, filia dives erit?
Tolle procul, decepte, faces, Hymenaee, maritas
    Et fuge turbato tecta nefanda pede!
(105) Ferte faces in me quas fertis, Erinyes atrae,
    Et meus ex isto luceat igne rogus!
Nubite felices Parca meliore sorores;
    Amissae memores sed tamen este mei!
Quid puer admisit tam paucis editus horis?
    (110) Quo laesit facto vix bene natus avum?
Si potuit meruisse necem, meruisse putetur;
    A! miser admisso plectitur ille meo!
Nate, dolor matris, rapidarum praeda ferarum,
    Ei mihi! natali dilacerate tuo,
(115) Nate, parum fausti miserabile pignus amoris,
    haec tibi prima dies, haec tibi summa fuit.
Non mihi te licuit lacrimis perfundere iustis,
    In tua non tonsas ferre sepulcra comas;
Non super incubui, non oscula frigida carpsi;
    (120) Diripiunt avidae viscera nostra ferae.
Ipsa quoque infantis cum vulnere prosequar umbras;
    Nec mater fuero dicta nec orba diu.
Tu tamen, o frustra miserae sperate sorori,
    Sparsa, precor, nati collige membra tui
(125) Et refer ad matrem socioque impone sepulcro
    Urnaque nos habeat quamlibet arta duos!
[p. 114]
Vive memor nostri, lacrimasque in funere funde,
    Néve reformida corpus amantis amans.
Tu (rogo) proiectae nimium mandata sororis
    (130) Perfer, mandatum perfruar ipsa patris.

Continue

IN DUODECIMAM EPISTO-
lam Argumentum.

    Cùm florida iuventute & formositate valeret Iason, quàm primùm Colchon attigit, à Medea Aeëtae Colchorum regis & Hecastes filia receptus est, & amatus, habitaque coniugii sponsione illum edocuit, quónam pacto in optatam deveniret praedam. Aureo igitur vellere rapto, clàm cum Medea fugam arripuit. Quos cùm insequeretur Aeëta, illa Absyrti fratris, quem secum ducebat, membra dispersit, ut ita patrem ossa filii legentem, remoraretur: & sic incolumes in Thessaliam tandem devenerunt. Ubi Aesonem Iasonis patrem annis iam decrepitum, in robustiorem aetatem reduxit. Medea praeterea in Peliae mortem suas filias armavit: fingens enim ei iuventutem restituere velle, quemadmodum Aesoni fecerat, filiabus persuasit, ut omnem sanguinem frigidum atque veterem cultris exhaurirent, ut novum atque floridum posset infundere. Quod cùm fecisset puellae, statim expiravit Pelias. Iason verò, seu criminis enormitate, seu ex alia caussa Medeam repudiavit, & Creusam Creontis regis Corinthiorum filiam in uxorem assumpsit. Furibunda igitur Medea ad Iasonem scripsit, ingratitudinem in eo expostulando, praesentemque ultionem, nisi recipiatur, minitando.

[p. 115]


MEDEA IASONI.

EXul inops comtempta novo Medea marito
Dicit, an a regnis tempora nulla vacant?
At tibi Colchorum, memini, regina vacavi,
    Ars mea cum peteres ut tibi ferret opem!
(5) Tunc quae dispensant mortalia fila sorores,
    Debuerant fusos evoluisse meos;
Tum potui Medea mori bene! quidquid ab illo
    Produxi vitae tempore, poena fuit.
Ei mihi! cur umquam iuvenalibus acta lacertis
    (10) Phrixeam petiit Pelias arbor ovem?
Cur umquam Colchi Magnetida vidimus Argon
    Turbaque Phasiacam Graia bibistis aquam?
Cur mihi plus aequo flavi placuere capilli
    Et decor & linguae gratia ficta tuae?
(15) Aut, semel in nostras quoniam nova puppis harenas
    Venerat audacis attuleratque viros,
Isset anhelatos non praemedicatus in ignes
    Inmemor Aesonides oraque adusta boum!
Semina iecisset totidem sevisset & hostes,
    (20) Ut caderet cultu cultor ab ipse suo!
Quantum perfidiae tecum, scelerate, perisset!
    Dempta forent capiti quam mala multa meo!
Est aliqua ingrato meritum exprobrare voluptas;
    hac fruar, haec de te gaudia sola feram.
(25) Iussus inexpertam Colchos advertere puppim
    Intrasti patriae regna beata meae.
Hoc illic Medea fui, nova nupta quod hic est;
    Quam pater est illi, tam mihi dives erat.
Hic Ephyren bimarem, Scythia tenus ille nivosa
    (30) Omne tenet, Ponti qua plaga laeva iacet.
Accipit hospitio iuvenes Aeeta Pelasgos,
    Et premitis pictos corpora Graia toros.
Tunc ego te vidi, tunc coepi scire, quid esses;
    Illa fuit mentis prima ruina meae.
(35) Et vidi & perii! nec notis ignibus arsi,
    Ardet ut ad magnos pinea taeda deos.
Et formosus eras & me mea fata trahebant:
    Abstulerant oculi lumina nostra tui.
Perfide, sensisti! quis enim bene celat amorem?
    (40) Eminet indicio prodita flamma suo.
Dicitur interea tibi lex, ut dura ferorum
    Insolito premeres vomere colla boum.
Martis erant tauri plus quam per cornua saevi,
    Quorum terribilis spiritus ignis erat,
(45) Aere pedes solidi praetentaque naribus aera,
    Nigra per adflatus haec quoque facta suos.
Semina praeterea populos genitura iuberis
    Spargere devota lata per arva manu,
Qui peterent natis secum tua corpora telis:
    (50) Illa est agricolae messis iniqua suo.
Lumina custodis succumbere nescia somno
    Ultimus est aliqua decipere arte labor.
Dixerat Aeetes: maesti consurgitis omnes,
    mensaque purpureos deserit alta toros.
(55) Quam tibi tunc longe regnum dotale Creusae
    Et socer & magni nata Creontis erat?
Tristis abis. oculis abeuntem prosequor udis
    Et dixit tenui murmure lingua: "vale!"
Ut positum tetigi thalamo male saucia lectum,
    (60) Acta est per lacrimas nox mihi quanta fuit.
Ante oculos taurique meos segetesque nefandae,
    Ante meos oculos pervigil anguis erat.
Hinc amor, hinc timor est, ipsum timor auget amorem.
    mane erat & thalamo cara recepta soror
(65) Disiectamque comas aversaque in ora iacentem
    Invenit & lacrimis omnia plena meis.
Orat opem Minyis, alter petit, impetrat alter,
    Aesonio iuveni quod rogat illa, damus.
Est nemus & piceis & frondibus ilicis atrum,
    (70) Vix illuc radiis solis adire licet;
Sunt in eo, fuerant certe, delubra Dianae:
    Aurea barbarica stat dea facta manu.
Noscis an exciderunt mecum loca? venimus illuc;
    Orsus es infido sic prior ore loqui:
(75) "ius tibi & arbitrium nostrae fortuna salutis
    Tradidit inque tua est vitaque morsque manu.
Perdere posse sat est, siquem iuvet ipsa potestas;
    Sed tibi servatus gloria maior ero.
Per mala nostra precor, quorum potes esse levamen,
    (80) Per genus & numen cuncta videntis avi,
Per triplices vultus arcanaque sacra Dianae
    Et si forte aliquos gens habet ista deos:
O virgo, miserere mei, miserere meorum,
    Effice me meritis tempus in omne tuum!
(85) Quodsi forte virum non dedignare Pelasgum,
    Sed mihi tam faciles unde meosque deos?
Spiritus ante meus tenues vanescet in auras,
    Quam thalamo, nisi tu, nupta sit ulla meo.
Conscia sit Iuno sacris praefecta maritis
    (90) Et dea marmorea cuius in aede sumus!"
Haec animum, & quota pars haec sunt? movere puellae
    Simplicis & dextrae dextera iuncta meae.
Vidi etiam lacrimas, an pars est fraudis in illis?
    Sic cito sum verbis capta puella tuis.
(95) Iungis & aeripedes inadusto corpore tauros
    Et solidam iusso vomere findis humum.
Arva venenatis pro semine dentibus imples,
    Nascitur & gladios scutaque miles habet.
Ipsa ego, quae dederam medicamina, pallida sedi,
    (100) Cum vidi subitos arma tenere viros,
Donec terrigenae, facinus mirabile! fratres
    Inter se strictas conseruere manus.
Insopor ecce vigil squamis crepitantibus horrens
    Sibilat & torto pectore verrit humum.
(105) Dotis opes ubi erant? ubi erat tibi regia coniunx
    Quique maris gemini distinet Isthmos aquas?
Illa ego, quae tibi sum nunc denique barbara facta,
    Nunc tibi sum pauper, nunc tibi visa nocens,
Flammea subduxi medicato lumina somno
    (110) Et tibi quae raperes vellera tuta dedi.
Proditus est genitor, regnum patriamque reliqui,
    munus in exilio quod licet esse tuli,
Virginitas facta est peregrini praeda latronis,
    Optima cum cara matre relicta soror.
(115) At non te fugiens sine me, germane, reliqui.
    Deficit hoc uno littera nostra loco:
Quod facere ausa mea est, non audet scribere dextra.
    Sic ego, sed tecum, dilaceranda fui!
Nec tamen extimui, quid enim post illa timerem?
    (120) Credere me pelago femina iamque nocens.
Numen ubi est? ubi di? meritas subeamus in alto,
    Tu fraudis poenas, credulitatis ego.
Compressos utinam Symplegades elisissent
    Nostraque adhaererent ossibus ossa tuis!
(125) Aut nos Scylla rapax canibus misisset edendos!
    Debuit ingratis Scylla nocere viris.
Quaeque vomit totidem fluctus totidemque resorbet,
    Nos quoque Trinacriae subposuisset aquae!
Sospes ad Haemonias victorque reverteris urbes;
    (130) Ponitur ad patrios aurea lana deos.
Quid referam Peliae natas pietate nocentes
    Caesaque virginea membra paterna manu?
Ut culpent alii, tibi me laudare necesse est,
    Pro quo sum totiens esse coacta nocens.
(135) Ausus es, o iusto desunt sua verba dolori!
    Ausus es "Aesonia" dicere "cede domo!"
Iussa domo cessi natis comitata duobus
    Et, qui me sequitur semper, amore tui.
Ut subito nostras Hymen cantatus ad aures
    (140) Venit & accenso lampades igne micant
Tibiaque effundit socialia carmina vobis,
    At mihi funerea flebiliora tuba,
Pertimui, nec adhuc tantum scelus esse putabam,
    Sed tamen in toto pectore frigus erat.
(145) Turba ruunt & "Hymen" clamant "Hymenaee!" frequenter;
    Quo propior vox haec, hoc mihi peius erat.
Diversi flebant servi lacrimasque tegebant,
    Quis vellet tanti nuntius esse mali?
Me quoque quidquid erat potius nescire iuvabat,
    (150) Sed tamquam scirem, mens mea tristis erat,
Cum minor e pueris iussus studione videndi
    Constitit ad geminae limina prima foris:
"hinc" mihi "mater adi! pompam pater" inquit "Iason
    Ducit & adiunctos aureus urget equos!"
(155) Protinus abscissa planxi mea pectora veste
    Tuta nec a digitis ora fuere meis.
Ire animus mediae suadebat in agmina turbae
    Sertaque conpositis demere rapta comis.
Vix me continui, quin sic laniata capillos
    (160) Clamarem "meus est!" iniceremque manus.
Laese pater, gaude! Colchi gaudete relicti!
    Inferias umbrae fratris habete mei!
Deseror amissis regno patriaque domoque
    Coniuge, qui nobis omnia solus erat.
(165) Serpentes igitur potui taurosque furentes,
    Unum non potui perdomuisse virum.
Quaeque feros pepuli doctis medicatibus ignes,
    Non valeo flammas effugere ipsa meas.
Ipsi me cantus herbaeque artesque relinquunt
    (170) Nil dea, nil Hecates sacra potentis agunt.
Non mihi grata dies, noctes vigilantur amarae
    Et tener a misero pectore somnus abit.
Quae me non possum, potui sopire draconem.
    Utilior cuivis quam mihi cura mea est.
(175) Quos ego servavi, paelex amplectitur artus
    Et nostri fructus illa laboris habet.
Forsitan &, stultae dum te iactare maritae
    Quaeris & iniustis auribus apta loqui,
In faciem moresque meos nova crimina fingas.
    (180) rideat & vitiis laeta sit illa meis.
rideat & Tyrio iaceat sublimis in ostro,
    Flebit & ardores vincet adusta meos.
Dum ferrum flammaeque aderunt sucusque veneni,
    hostis Medeae nullus inultus erit.
(185) Quod si forte preces praecordia ferrea tangunt,
    Nunc animis audi verba minora meis.
Tam tibi sum supplex, quam tu mihi saepe fuisti,
    Nec moror ante tuos procubuisse pedes.
Si tibi sum vilis, communis respice natos:
    (190) Saeviet in partus dira noverca meos.
Et nimium similes tibi sunt, & imagine tangor
    Et quotiens video, lumina nostra madent.
Per superos oro, per avitae lumina flammae,
    Per meritum & natos, pignora nostra, duos,
(195) redde torum, pro quo tot res insana reliqui!
    Adde fidem dictis auxiliumque refer!
Non ego te imploro contra taurosque virosque,
    Utque tua serpens victa quiescat ope;
Te peto, quem merui, quem nobis ipse dedisti,
    (200) Cum quo sum pariter facta parente parens.
Dos ubi sit, quaeris? campo numeravimus illo,
    Qui tibi laturo vellus arandus erat.
Aureus ille aries villo spectabilis alto,
    Dos mea, quam, dicam si tibi, redde, neges.
(205) Dos mea tu sospes, dos est mea Graia iuventus.
    I nunc, Sisyphias, inprobe, confer opes.
Quod vivis, quod habes nuptam socerumque potentes,
    hoc ipsum, ingratus quod potes esse, meum est.
Quos equidem actutum, sed quid praedicere poenam
    (210) Attinet? ingentis parturit ira minas.
Quo feret ira sequar. facti fortasse pigebit;
    Et piget infido consuluisse viro.
Viderit ista deus, qui nunc mea pectora versat.
    Nescio quid certe mens mea maius agit.

Continue

IN XIII. EPISTOLAM
ARGUMENTUM.

[p. 123]
    Protesaüs Iphicli filius ad Troiam quadraginta navibus, ut ait Homerus, navigans, cum caeteris Graecis Aulide portus Boeotiae ob tempestatem clausus est. Quod dum intellexisset Laodameia Acasti ex Laudothea filia, atque eius uxor syncerè maritum amans, multis somniis sollicitata, hanc epistolam ad eum scripsit: qua suadet, ut oraculi memor, à belli periculis abstineat. Datum enim Graecis fuerat responsum, eum, qui primus ex classe in terram Trojanorum descendisset, periturum. At Protesilaüs magnanimus primus exscendit, & ab Hectore occisus est.

LAODAMEIA
Protesilao.



Mittit & optat amans, quo mittitur, ire salutem
    Haemonis Haemonio Laodamia viro.
Aulide te fama est vento retinente morari:
    Ah, me cùm fugeres, hic ubi ventus erat?
[p. 124]
(5) Tum freta debuerant vestris obsistere remis;
    Illud erat saevis utile tempus aquis.
Oscula plura viro mandataque plura dedissem
    Et sunt quae volui dicere multa tibi.
raptus es hinc praeceps & qui tua vela vocaret,
    (10) Quem cuperent nautae, non ego, ventus erat.
Ventus erat nautis aptus, non aptus amanti;
    Solvor ab amplexu, Protesilae, tuo
Linguaque mandantis verba inperfecta reliquit;
    Vix illud potui dicere triste "vale."
(15) Incubuit Boreas abreptaque vela tetendit,
    Iamque meus longe Protesilaus erat.
Dum potui spectare virum, spectare iuvabat
    Sumque tuos oculos usque secuta meis;
Ut te non poteram, poteram tua vela videre,
    (20) Vela diu vultus detinuere meos.
At postquam nec te nec vela fugacia vidi,
    Et quod spectarem, nil nisi pontus erat,
Lux quoque tecum abiit, tenebrisque exanguis obortis
    Succiduo dicor procubuisse genu.
(25) Vix socer Iphiclus, vix me grandaevus Acastus,
    Vix mater gelida maesta refecit aqua.
Officium fecere pium, sed inutile nobis:
    Indignor miserae non licuisse mori.
Ut rediit animus, pariter rediere dolores;
    (30) Pectora legitimus casta momordit amor.
Nec mihi pectendos cura est praebere capillos
    Nec libet aurata corpora veste tegi.
Ut quas pampinea tetigisse bicorniger hasta
[p. 125]
    Creditur, huc illuc, qua furor egit, eo.
(35) Conveniunt matres Phylleides & mihi clamant:
    "Indue regales, Laodamia, sinus!"
Scilicet ipsa geram saturatas murice lanas,
    bella sub Iliacis moenibus ille gerat?
Ipsa comas pectar? galea caput ille premetur?
    (40) Ipsa novas vestes, dura vir arma ferat?
Qua possum, squalore tuos imitata labores
    Dicar & haec belli tempora tristis agam.
Dyspari Priamide, damno formose tuorum,
    Tam sis hostis iners quam malus hospes eras!
(45) Aut te Taenariae faciem culpasse maritae
    Aut illi vellem displicuisse tuam.
Tu, qui pro rapta nimium, Menelae, laboras,
    Ei mihi! quam multis flebilis ultor eris.
Di, precor, a nobis omen removete sinistrum
    (50) Et sua det reduci vir meus arma Iovi!
Sed timeo, quotiens subiit miserabile bellum;
    more nivis lacrimae sole madentis eunt.
Ilion & Tenedos Simoisque & Xanthus & Ide
    Nomina sunt ipso paene timenda sono.
(55) Nec rapere ausurus, nisi se defendere posset,
    hospes erat: vires noverat ille suas.
Venerat, ut fama est, multo spectabilis auro
    Quique suo Phrygias corpore ferret opes,
Classe virisque potens, per quae fera bella geruntur,
    (60) Et sequitur regni pars quota quemque sui?
His ego te victam, consors Ledaea gemellis,
    Suspicor, haec Danais posse nocere puto.
[p. 126]
Hectora, nescio quem timeo; Paris Hectora dixit
    Ferrea sanguinea bella movere manu;
(65) Hectora, quisquis is est, si sum tibi cara, caveto:
    Signatum memori pectore nomen habe!
Hunc ubi vitaris, alios vitare memento
    Et multos illic Hectoras esse puta
Et facito ut dicas, quotiens pugnare parabis:
    (70) Parcere me iussit Laodamia sibi.
Si cadere Argolico fas est sub milite Troiam,
    Te quoque non ullum vulnus habente cadat.
Pugnet & adversos tendat Menelaus in hostes,
    Hostibus e mediis nupta petenda viro est.
(75) Causa tua est dispar: tu tantum vivere pugna,
    Inque pios dominae posse redire sinus!
Parcite, Dardanidae, de tot, precor, hostibus uni,
    Ne meus ex illo corpore sanguis eat!
Non est quem deceat nudo concurrere ferro
    (80) Saevaque in oppositos pectora ferre viros.
Fortius ille potest multo, quam pugnat, amare.
    Bella gerant alii; Protesilaus amet!
Nunc fateor: volui revocare, animusque ferebat;
    Substitit auspicii lingua timore mali.
(85) Cum foribus velles ad Troiam exire paternis,
    Pes tuus offenso limine signa dedit.
Ut vidi, ingemui, tacitoque in pectore dixi:
    "signa reversuri sint, precor, ista viri!"
Haec tibi nunc refero, ne sis animosus in armis.
    (90) Fac, meus in ventos hic timor omnis eat!
Sors quoque nescio quem fato designat iniquo,
    Qui primus Danaum Troada tangat humum:
Infelix, quae prima virum lugebit ademptum!
    Di faciant, ne tu strenuus esse velis!
(95) Inter mille rates tua sit millensima puppis
    Iamque fatigatas ultima verset aquas!
Hoc quoque praemoneo: de nave novissimus exi!
    Non est, quo properas, terra paterna tibi.
Cum venies, remoque move veloque carinam
    (100) Inque tuo celerem litore siste gradum!
Sive latet Phoebus seu terris altior exstat,
    Tu mihi luce celer, tu mihi nocte venis:
Nocte tamen quam luce magis. nox grata puellis,
    Quarum suppositus colla lacertus habet.
(105) Aucupor in lecto mendaces caelibe somnos;
    Dum careo veris gaudia falsa iuvant.
Sed tua cur nobis pallens occurrit imago?
    Cur venit a labris multa querela tuis?
Excutior somno simulacraque noctis adoro;
    (110) Nulla caret fumo Thessalis ara meo:
Tura damus lacrimamque super, qua sparsa relucet,
    Ut solet adfuso surgere flamma mero.
Quando ego te reducem cupidis amplexa lacertis
    Languida laetitia solvar ab ipsa mea?
(115) Quando erit, ut lecto mecum bene iunctus in uno
    militiae referas splendida facta tuae?
Quae mihi dum referes, quamvis audire iuvabit,
    multa tamen capies oscula, multa dabis.
Semper in his apte narrantia verba resistunt;
    (120) Promptior est dulci lingua refecta mora.
Sed cum Troia subit, subeunt ventique fretumque;
    Spes bona sollicito victa timore cadit.
Hoc quoque, quod venti prohibent exire carinas,
    me movet: invitis ire paratis aquis.
(125) Quis velit in patriam vento prohibente reverti?
    A patria pelago vela vetante datis!
Ipse suam non praebet iter Neptunus ad urbem.
    Quo ruitis? vestras quisque redite domos!
Quo ruitis, Danai? ventos audite vetantes!
    (130) Non subiti casus, numinis ista mora est.
Quid petitur tanto nisi turpis adultera bello?
    Dum licet, Inachiae vertite vela rates!
Sed quid ago? revoco? revocaminis omen abesto
    blandaque compositas aura secundet aquas!
(135) Troasin invideo, quae si lacrimosa suorum
    Funera conspicient, nec procul hostis erit;
Ipsa suis manibus forti nova nupta marito
    Imponet galeam Dardanaque arma dabit;
Arma dabit, dumque arma dabit, simul oscula sumet,
    (140) hoc genus officii dulce duobus erit,
Producetque virum dabit & mandata reverti
    Et dicet: referas ista fac arma Iovi!
Ille ferens dominae mandata recentia secum
    Pugnabit caute respicietque domum.
(145) Exuet haec reduci clipeum galeamque resolvet
[p. 129]
    Excipietque suo corpora laxa sinu.
Nos sumus incertae, nos anxius omnia cogit,
    Quae possunt fieri, facta putare, timor.
Dum tamen arma geris diverso miles in orbe,
    (150) Quae referat vultus, est mihi cera, tuos.
Illi blanditias, illi tibi debita verba
    Dicimus, amplexus accipit illa meos.
Crede mihi, plus est, quàm quod videatur, imago,
    Adde sonum cerae, Protesilaüs erit.
(155) Hanc specto, teneoque sinu pro coniuge vero,
    Et tamquàm possit verba referre, queror.
Per reditus corpusque tuum, mea numina, iuro,
    Perque pares animi, coniugiique faces,
Perque quod ut videam canis albere capillis,
    (160) Quod tecum possis ipse referre, caput:
Me tibi venturam comitem, quocunque vocaris,
    Sive quod heu timeo, sive superstes eris.
Ultima mandato claudatur epistula parvo,
    Sit tibi cura mei, sit tibi cura tui.

Continue

IN XIIII. EPIST.
Argumentum.

    Danaüs Beli prisci filius ex pluribus coniugibus quinqaginta filias suscepit, quas dum Aegyptus eius frater, cui totidem erant filii, postulasset in nurus, Danaüs oraculi responso comperto, se manibus generi moriturum, volens periculum evitare, onscensis navibus Argos venit. Indignatus autem Aegyptus, eo quòd spretus esset, filios cum exercitu ad illum oppugnandum misit, had lege, ut non nisi interempto Danao ad se redirent, aut filiarum connu- [p. 130] bia inissent. Ille autem obsidione coactus filias sedaturum spopondit. Sed puellae, accepto à patre gladio, ut iussum erat, prima nocte, cum vino laetitiaque calentes iuvenes in profundissimum soporem descendissent, unaquaeque suum iugulavit: sola Hypermneaestra excepta, quae Lino quem Eusebius Liceum appellat, marito suo miserta pepercit, suasitque ut ad patrem Aegyptum detecto facinore quamprimum fugeret. Sed cùm pater Danaus ab omnibus perfectum facinus intellixet, praeterquàm ab Hypermnaestra, eam crudelissimè vinctam in carcere servandam tradidit. Quare Linum patruelem, eundemque maritum, quem servaverat, hac epistola rogat, ut vel opem ferat, captivitateque liberet: vel si mori contingat, ut sepulturae honore non careat. A Lino tandem, Danao trucidato, fuit liberata.

HYPERMNAESTRA LINO.




Mittit Hypermnaestra de tot modò fratribus uni.
[p. 131]
    Cetera nuptarum crimine turba iacet.
Clausa domo teneor gravibusque coercita vinclis;
    Est mihi supplicii causa fuisse piam.
(5) Quod manus extimuit iugulo demittere ferrum,
    Sum rea; laudarer, si scelus ausa forem.
Esse ream praestat, quam sic placuisse parenti;
    Non piget immunes caedis habere manus.
Me pater igne licet, quem non violavimus, urat,
    (10) Quaeque aderant sacris, tendat in ora faces
Aut illo iugulet, quem non bene tradidit ensem,
    Ut qua non cecidit vir nece, nupta cadam,
Non tamen ut dicant morientia "paenitet!" ora,
    Efficiet. non est, quam piget esse piam!
(15) Paeniteat sceleris Danaum saevasque sorores;
    hic solet eventus facta nefanda sequi.
Cor pavet admonitu temeratae sanguine noctis
    Et subitus dextrae praepedit ossa tremor.
Quam tu caede putes fungi potuisse mariti,
    (20) Scribere de facta non sibi caede timet!
Sed tamen experiar. modo facta crepuscula terris,
    Ultima pars lucis primaque noctis erat.
Ducimur Inachides magni sub tecta Pelasgi
    Et socer armatas accipit ipse nurus.
(25) Undique conlucent praecinctae lampades auro;
    Dantur in invitos impia tura focos.
Vulgus Hymen, Hymenaee vocant. fugit ille vocantes.
    Ipsa Iovis coniunx cessit ab urbe sua.
Ecce mero dubii comitum clamore frequentes
    (30) Flore novo madidas impediente comas,
In thalamos laeti, thalamos sua busta, feruntur
    Strataque corporibus funere digna premunt.
Iamque cibo vinoque graves somnoque iacebant
    Securumque quies alta per Argos erat.
(35) Circum me gemitus morientum audire videbar
    Et tamen audibam quodque verebar, erat.
Sanguis abit, mentemque calor corpusque relinquit
    Inque novo iacui frigida facta toro.
Ut leni Zephyro graciles vibrantur aristae,
    (40) Frigida populeas ut quatit aura comas,
Aut sic, aut etiam tremui magis. ipse iacebas
    Quaeque tibi dederant vina, soporis eras.
Excussere metum violenti iussa parentis;
    Erigor & capio tela tremente manu.
(45) Non ego falsa loquar. ter acutum sustulit ensem,
    Ter male sublato reccidit ense manus.
Admovi iugulo sine me tibi vera fateri;
[tandem victa mei saeva formidine patris]
    Admovi iugulo tela paterna tuo;
(50) Sed timor & pietas crudelibus obstitit ausis
    Castaque mandatum dextra refugit opus.
Purpureos laniata sinus, laniata capillos
    Exiguo dixi talia verba sono:
"saevus, Hypermestra, pater est tibi; iussa parentis
    (55) Effice; germanis sit comes iste suis!
Femina sum & virgo, natura mitis & annis;
    Non faciunt molles ad fera tela manus.
Quin age dumque iacet, fortis imitare sorores;
    Credibile est caesos omnibus esse viros.
(60) Si manus haec aliquam posset committere caedem,
    morte foret dominae sanguinolenta suae.
At meruere necem patruelia regna tenendo;
    Quae tamen externis danda forent generis
Finge viros meruisse mori: quid fecimus ipsae?
    (65) Quo mihi commisso non licet esse piae?
Quid mihi cum ferro? quo bellica tela puellae?
    Aptior est digitis lana colusque meis."
Haec ego. dumque queror, lacrimae sua verba sequuntur
    Deque meis oculis in tua membra cadunt.
(70) Dum petis amplexus sopitaque bracchia iactas,
    Paene manus telo saucia facta tua est.
Iamque patrem famulosque patris lucemque timebam.
    Expulerunt somnos haec mea dicta tuos:
Surge age, Belide, de tot modo fratribus unus!
    (75) Nox tibi, ni properas, ista perennis erit!
Territus exsurgis, fugit omnis inertia somni,
    Adspicis in timida fortia tela manu.
Quaerenti causam "dum nox sinit, effuge!" dixi,
    Dum nox atra sinit, tu fugis, ipsa moror.
(80) Mane erat & Danaus generos ex caede iacentes
    Dinumerat. summae criminis unus abes.
Fert male cognatae iacturam mortis in uno
    Et queritur facti sanguinis esse parum.
Abstrahor a patriis pedibus raptamque capillis
    (85) Haec meruit pietas praemia? carcer habet.
Scilicet ex illo Iunonia permanet ira,
    Cum bos ex homine est, ex bove facta dea,
At satis est poenae teneram mugisse puellam
    Nec modo formosam posse placere Iovi.
(90) Adstitit in ripa liquidi nova vacca parentis
    Cornuaque in patriis non sua vidit aquis
Conatoque queri mugitus edidit ore
    Territaque est forma, territa voce sua.
Quid furis, infelix? quid te miraris in unda?
    (95) Quid numeras factos ad nova membra pedes?
Illa Iovis magni paelex metuenda sorori
    Fronde levas nimiam caespitibusque famem;
Fonte bibis spectasque tuam stupefacta figuram
    Et, te ne feriant quae geris arma, times.
(100) Quaeque modo, ut posses etiam Iove digna videri,
    Dives eras, nuda nuda recumbis humo.
Per mare, per terras cognataque flumina curris;
    Dat mare, dant amnes, dat tibi terra viam.
Quae tibi causa fugae? quid, io! freta longa pererras?
    (105) Non poteris vultus effugere ipsa tuos.
Inachi, quo properas? eadem sequerisque fugisque;
    Tu tibi dux comiti, tu comes ipsa duci.
Per septem Nilus portus emissus in aequor
    Exuit insana paelicis ora bove.
(110) Ultima quid referam, quorum mihi cana senectus
    Auctor? dant anni quod querar, ecce, mei.
Bella pater patruusque gerunt; regnoque domoque
    Pellimur; eiectos ultimus orbis habet.
Ille ferox solus solio sceptroque potitur;
    (115) Cum sene nos inopi turba vagamur inops.
De fratrum populo pars exiguissima restat;
    Quique dati leto, quaeque dedere, fleo.
[p. 135]
Nam mihi quod fratres, totidem periere sorores,
    Accipiat lachrymas utraque turba meas,
(120) En ego, quòd vivis, poenae crucianda reservor:
    Quid fiet sonti, cum rea laudis agar?
Et consanguineae quondam centesima turbae,
    Infelix, uno fratre manente cadam.
At tu si qua piae Lyne est tibi cura sororis,
    (125) Quaeque tibi tribui munera dignus habes:
Vel fer opem vel dede neci; defunctaque vita
    Corpora furtivis insuper adde rogis.
Et sepeli lachrymis perfusa fidelibus ossa,
    Sculptaque sint titulo nostra, sepulchra brevi:
(130) Exul Hypermnaestra, pretium pietatis iniquum,
    Quam mortem fratri depulit, ipsa tulit.
Scribere plura libet, sed pondere lassa catenae
    Est manus: et vires, subtrahit ipse timor.

Continue

IN XV. EPISTOLAM
Argumentum.

    Paris, qui alio nomine Alexander dictus est, ob Helenam sibi à Venere promissam Lacedaemona navigans, à Menelao honorificentissime susceptus est, & honoratus. Sed cùm per id tempus oportuisset Menelaum, omneisque Minois pronepotes ad dividendus Attei opes Cretam adire, Paridem domi dimittens, Helenae mandavit, ut non minorem hospitis quàm suiipsius curam gereret. Verum Paris dum datam sibi opportunitatem videret, Helenam in amorem sui, quantum potuit, solicitare conatus est. Haec autem artificiosa epistola detegit quanto amoris aesu ardeat, se ab omnibus commendando, quibus amatores lau- [p. 136] dari solent. Et quia noverat muliebrem sexum esse fragilem, & gloriae, & laudis, & forma, qtque genere cupidissimum, omnia affert Paris, quae sibi Helenes animum conciliare possunt, & quae odium mariti atque contemptum excitent. Fugam itaque suadet, quam Troianis viribus tueri posse asserit.



PARIS HELENAE.

Hanc tibi Priamides mitto Ledaea salutem,
    Quae tribui, sola te mihi dante, potest.
Eloquar? an flammae non est opus indice notae?
    Et plus, quàm vellem iam meus extat amor.
(5) Ille quidem lateat malim, dum tempora dentur
    Laetitiae mixtos non habitura metus.
Sed malè dissimulo. quis enim celaverit ignem,
    Lumine qui semper proditur ipse suo?
Si tamen expectas, vocem quoque rebus ut addam,
    (10) Uror, habes animi nuntia verba mei.
[p. 137]
Parce, precor, fasso, nec vultu cetera duro
    Perlege, sed formae conveniente tuae.
Iamdudum gratum est, quod epistula nostra recepta
    Spem facit, hoc recipi me quoque posse modo.
(15) Quae rata sit; nec te frustra promiserit, opto,
    hoc mihi quae suasit, mater Amoris, iter.
Namque ego divino monitu, ne nescia pecces,
    Advehor & coepto non leve numen adest.
Praemia magna quidem, sed non indebita posco:
    (20) Pollicita est thalamo te Cytherea meo.
Hac duce Sigeo dubias a litore feci
    Longa Phereclea per freta puppe vias.
Illa dedit faciles auras ventosque secundos,
    In mare nimirum ius habet orta mari.
(25) Perstet & ut pelagi, sic pectoris adiuvet aestum,
    Deferat in portus & mea vota suos.
Attulimus flammas, non hic invenimus, illas.
    hae mihi tam longae causa fuere viae.
Nam neque tristis hiems neque nos huc appulit error;
    (30) Taenaris est classi terra petita meae.
Nec me crede fretum merces portante carina
    Findere, quas habeo, di tueantur opes.
Nec venio Graias veluti spectator ad urbes;
    Oppida sunt regni divitiora mei.
(35) Te peto, quam pepigit lecto Venus aurea nostro;
    Te prius optavi quam mihi nota fores.
Ante tuos animo vidi quam lumine vultus;
    Prima tulit vulnus nuntia fama tui.
Nec tamen est mirum, si sicut oportuit arcu,
    (40) missilibus telis eminus ictus amo.
Sic placuit fatis; quae ne convellere temptes,
    Accipe cum vera dicta relata fide.
Matris adhuc utero partu remorante tenebar;
    Iam gravidus iusto pondere venter erat.
(45) Illa sibi ingentem visa est sub imagine somni
    Flammiferam pleno reddere ventre facem.
Territa consurgit metuendaque noctis opacae
    Visa seni Priamo, vatibus ille refert.
Arsurum Paridis vates canit Ilion igni,
    (50) Pectoris, ut nunc est, fax fuit illa mei.
Forma vigorque animi, quamvis de plebe videbar,
    Indicium tectae nobilitatis erat.
Est locus in mediis nemorosae vallibus Idae
    Devius & piceis ilicibusque frequens,
(55) Qui nec ovis placidae nec amantis saxa capellae
    Nec patulo tardae carpitur ore bovis;
Hinc ego Dardaniae muros excelsaque tecta
    Et freta prospiciens arbore nixus eram,
Ecce, pedum pulsu visa est mihi terra moveri,
    (60) Vera loquar veri vix habitura fidem,
Constitit ante oculos actus velocibus alis
    Atlantis magni Pleionesque nepos,
Fas vidisse fuit, fas sit mihi visa referre,
    Inque dei digitis aurea virga fuit.
(65) Tresque simul divae, Venus & cum Pallade Iuno,
    graminibus teneros inposuere pedes.
Obstupui, gelidusque comas erexerat horror,
    Cum mihi pone metum! nuntius ales ait:
Arbiter es formae; certamina siste dearum,
    (70) Vincere quae forma digna sit una duas.
Neve recusarem, verbis Iovis imperat & se
    Protinus aetheria tollit in astra via.
Mens mea convaluit, subitoque audacia venit
    Nec timui vultu quamque notare meo.
(75) Vincere erant omnes dignae iudexque querebar
    Non omnes causam vincere posse suam.
Sed tamen ex illis iam tunc magis una placebat,
    hanc esse ut scires, unde movetur amor.
Tantaque vincendi cura est; ingentibus ardent
    (80) Iudicium donis sollicitare meum.
regna Iovis coniunx, virtutem filia iactat;
    Ipse potens dubito fortis an esse velim.
Dulce Venus risit; nec te, Pari, munera tangant
    Utraque suspensi plena timoris, ait;
(85) Nos dabimus, quod ames, & pulchrae filia Ledae
    Ibit in amplexus pulchrior illa tuos.
Dixit, & ex aequo donis formaque probata
    Victorem caelo rettulit illa pedem.
Interea, credo, versis ad prospera fatis
    (90) regius agnoscor per rata signa puer.
Laeta domus nato per tempora longa recepto,
    Addit & ad festos hunc quoque Troia diem.
Utque ego te cupio, sic me cupiere puellae;
    multarum votum sola tenere potes.
(95) Nec tantum regum natae petiere ducumque,
    Sed nymphis etiam curaque amorque fui.
Quas super Oenonen facies mutarer in orbem
    Nec Priamo est a te dignior ulla nurus.
Sed mihi cunctarum subeunt fastidia, postquam
    (100) Coniugii spes est, Tyndari, facta tui.
Te vigilans oculis, animo te nocte videbam,
    Lumina cum placido victa sopore iacent.
Quid facies praesens, quae nondum visa placebas?
    Ardebam, quamvis hic procul ignis erat.
(105) Nec potui debere mihi spem longius istam,
    Caerulea peterem quin mea vota via.
Troia caeduntur Phrygia pineta securi
    Quaeque erat aequoreis utilis arbor aquis;
Ardua proceris spoliantur Gargara silvis,
    (110) Innumerasque mihi longa dat Ida trabes.
Fundatura citas flectuntur robora naves
    Texitur & costis panda carina suis.
Addimus antennas & vela sequentia malo
    Accipit & pictos puppis adunca deos;
(115) Qua tamen ipse vehor, comitata Cupidine parvo
    Sponsor coniugii stat dea picta sui.
Imposita est factae postquam manus ultima classi,
    Protinus Aegaeis ire lubebat aquis.
At pater & genetrix inhibent mea vota rogando
    (120) Propositumque pia voce morantur iter;
Et soror effusis ut erat Cassandra capillis,
    Cum vellent nostrae iam dare vela rates,
Quo ruis? exclamat, referes incendia tecum!
    Quanta per has nescis flamma petatur aquas!
(125) Vera fuit vates; dictos invenimus ignes
    Et ferus in molli pectore flagrat amor.
Portubus egredior ventisque ferentibus usus
    Applicor in terras, Oebali nympha, tuas.
Excipit hospitio vir me tuus: hoc quoque factum
    (130) Non sine consilio numinibusque deum.
Ille quidem ostendit, quidquid Lacedaemone tota
    Ostendi dignum conspicuumque fuit;
Sed mihi laudatam cupienti cernere formam
    Lumina nil aliud quo caperentur erat.
(135) Ut vidi, obstipui praecordiaque intima sensi
    Attonitus curis intumuisse novis.
His similes vultus, quantum reminiscor, habebat,
    Venit in arbitrium cum Cytherea meum.
Si tu venisses pariter certamen in illud,
    (140) In dubium Veneris palma futura fuit.
Magna quidem de te rumor praeconia fecit,
    Nullaque de facie nescia terra tua est;
Nec tibi par usquam Phrygia nec solis ab ortu
    Inter formosas altera nomen habet!
(145) Credis & hoc nobis? minor est tua gloria vero
    Famaque de forma paene maligna tua est.
Plus hic invenio, quam quod promiserat illa,
    Et tua materia gloria victa sua est.
Ergo arsit merito, qui noverat omnia, Theseus,
    (150) Et visa es tanto digna rapina viro,
More tuae gentis nitida dum nuda palaestra
    Ludis & es nudis femina mixta viris.
Quod rapuit, laudo; miror quod reddidit umquam.
    Tam bona constanter praeda tenenda fuit.
(155) Ante recessisset caput hoc cervice cruenta,
    Quam tu de thalamis abstraherere meis.
Tene manus umquam nostrae dimittere vellent?
    Tene meo paterer vivus abire sinu?
Si reddenda fores, aliquid tamen ante tulissem
    (160) Nec Venus ex toto nostra fuisset iners.
Vel mihi virginitas esset libata vel illud
    Quod poterat salva virginitate rapi.
Da modo te, quae sit Paridis constantia nosces:
    Flamma rogi flammas finiet una meas.
(165) Praeposui regnis ego te, quae maxima quondam
    Pollicita est nobis nupta sororque Iovis,
Dumque tuo possem circumdare bracchia collo,
    Contempta est virtus Pallade dante mihi.
Nec piget aut umquam stulte legisse videbor;
    (170) Permanet in voto mens mea firma suo.
Spem modo ne nostram fieri patiare caducam,
    Deprecor, o tanto digna labore peti!
Non ego coniugium generosae degener opto,
    Nec mea, crede mihi, turpiter uxor eris.
(175) Pliada, si quaeres, in nostra gente Iovemque
    Invenies, medios ut taceamus avos.
Sceptra parens Asiae, qua nulla beatior ora est,
    Finibus inmensis vix obeunda, tenet.
Innumeras urbes atque aurea tecta videbis
    (180) Quaeque suos dicas templa decere deos.
Ilion adspicies firmataque turribus altis
    moenia, Phoebeae structa canore lyrae.
Quid tibi de turba narrem numeroque virorum?
    Vix populum tellus sustinet illa suum.
(185) Occurrent denso tibi Troades agmine matres
    Nec capient Phrygias atria nostra nurus.
O quotiens dices: quam pauper Achaia nostra est!
    Una domus quaevis urbis habebit opes.
Nec mihi fas fuerit Sparten contemnere vestram:
    (190) In qua tu nata es, terra beata mihi est.
Parca sed est Sparte, tu cultu divite digna;
    Ad talem formam non facit iste locus.
Hanc faciem largis sine fine paratibus uti
    Deliciisque decet luxuriare novis.
(195) Cum videas cultus nostra de gente virorum,
    Qualem Dardanias credis habere nurus?
Da modo te facilem nec dedignare maritum,
    rure Therapnaeo nata puella, Phrygem.
Phryx erat & nostro genitus de sanguine, qui nunc
    (200) Cum dis potando nectare miscet aquas.
Phryx erat Aurorae coniunx, tamen abstulit illum
    Extremum noctis quae dea finit iter.
Phryx etiam Anchises, volucrum cui mater Amorum
    gaudet in Idaeis concubuisse iugis.
(205) Nec, puto, conlatis forma Menelaus & annis
    Iudice te nobis anteferendus erit.
Non dabimus certe socerum tibi clara fugantem
    Lumina, qui trepidos a dape vertat equos;
Nec Priamo pater est soceri de caede cruentus
    (210) Et qui Myrtoas crimine signat aquas;
Nec proavo Stygia nostro captantur in unda
    Poma, nec in mediis quaeritur umor aquis.
Quid tamen hoc refert, si te tenet ortus ab illis?
    Cogitur huic domui Iuppiter esse socer.
(215) Heu facinus! totis indignus noctibus ille
    Te tenet amplexu perfruiturque tuo;
At mihi conspiceris posita vix denique mensa
    multaque quae laedant hoc quoque tempus habet.
Hostibus eveniant convivia talia nostris,
    (220) Experior posito qualia saepe mero.
Paenitet hospitii, cum me spectante lacertos
    Imponit collo rusticus iste tuo.
rumpor & invideo, quid ni tamen omnia narrem?
    membra superiecta cum tua veste fovet.
(225) Oscula cum vero coram non dura daretis,
    Ante oculos posui pocula sumpta meos;
Lumina demitto cum te tenet artius ille,
    Crescit & invito lentus in ore cibus.
Saepe dedi gemitus; & te, lasciva, notavi
    (230) In gemitu risum non tenuisse meo.
Saepe mero volui flammam compescere, at illa
    Crevit, & ebrietas ignis in igne fuit.
Multaque ne videam, versa cervice recumbo;
    Sed revocas oculos protinus ipsa meos.
(235) Quid faciam, dubito; dolor est meus illa videre,
    Sed dolor a facie maior abesse tua.
Qua licet & possum, luctor celare furorem,
    Sed tamen apparet dissimulatus amor.
Nec tibi verba damus; sentis mea vulnera, sentis;
    (240) Atque utinam soli sint ea nota tibi.
A, quotiens lacrimis venientibus ora reflexi,
    Ne causam fletus quaereret ille mei.
A, quotiens aliquem narravi potus amorem,
    Ad vulnus referens singula verba tuos,
(245) Indiciumque mei ficto sub nomine feci;
    Ille ego, si nescis, verus amator eram.
Quin etiam ut possem verbis petulantius uti,
    Non semel ebrietas est simulata mihi.
Prodita sunt, memini, tunica tua pectora laxa
    (250) Atque oculis aditum nuda dedere meis
Pectora vel puris nivibus vel lacte tuamve
    Complexo matrem candidiora Iove.
Dum stupeo visis, nam pocula forte tenebam,
    Tortilis a digitis excidit ansa meis.
(255) Oscula si natae dederas, ego protinus illa
    Hermiones tenero laetus ab ore tuli.
Et modo cantabam veteres resupinus amores
    Et modo per nutum signa tegenda dabam.
Et comitum primas Clymenen Aethramque, tuarum
    (260) Ausus sum blandis nuper adire sonis;
Quae mihi non aliud, quam formidare locutae
    Orantis medias deseruere preces.
Di facerent, pretium magni certaminis esses,
    Teque suo posset victor habere toro,
(265) Ut tulit Hippomenes Schoeneida praemia cursus,
    Venit ut in Phrygios Hippodamia sinus,
Ut ferus Alcides Acheloia cornua fregit,
    Dum petit amplexus, Deianira, tuos.
Nostra per has leges audacia fortiter isset
    (270) Teque mei scires esse laboris opus.
Nunc mihi nil superest nisi te, formosa, precari
    Amplectique tuos, si patiare, pedes.
O decus, o praesens geminorum gloria fratrum,
    O Iove digna viro, ni Iove nata fores,
(275) Aut ego Sigeos repetam te coniuge portus
    Aut hic Taenaria contegar exul humo!
Non mea sunt summa leviter destricta sagitta
    Pectora; descendit vulnus ad ossa meum!
Hoc mihi, nam repeto, fore ut a caeleste sagitta
    (280) Figar, erat verax vaticinata soror.
Parce datum fatis, Helene, contemnere amorem,
    Sic habeas faciles in tua vota deos.
Multa quidem subeunt; sed coram ut plura loquamur,
    Excipe me lecto nocte silente tuo.
(285) An pudet & metuis Venerem temerare maritam
    Castaque legitimi fallere iura tori?
A, nimium simplex Helene, ne rustica dicam,
    hanc faciem culpa posse carere putas?
Aut faciem mutes aut sis non dura, necesse est;
    (290) Lis est cum forma magna pudicitiae.
Iuppiter his gaudet, gaudet Venus aurea furtis;
    haec tibi nempe patrem furta dedere Iovem.
Vix fieri, si sunt vires in semine amorum,
    Et Iovis & Ledae filia casta potes.
(295) Casta tamen tum sis, cum te mea Troia tenebit,
    Et tua sim quaeso crimina solus ego.
Nunc ea peccemus quae corriget hora iugalis,
    Si modo promisit non mihi vana Venus.
Sed tibi & hoc suadet rebus, non voce, maritus,
    (300) Neve sui furtis hospitis obstet, abest.
Non habuit tempus, quo Cresia regna videret
    Aptius, o mira calliditate virum!
res, & ut Idaei mando tibi, dixit iturus,
    Curam pro nobis hospitis, uxor, agas.
(305) Neglegis absentis, testor, mandata mariti;
    Cura tibi non est hospitis ulla tui.
Huncine tu speras hominem sine pectore dotes
    Posse satis formae, Tyndari, nosse tuae?
Falleris: ignorat, nec, si bona magna putaret,
    (310) Quae tenet, externo crederet illa viro.
Ut te nec mea vox nec te meus incitet ardor,
    Cogimur ipsius commoditate frui:
Aut erimus stulti, sic ut superemus & ipsum,
    Si tam securum tempus abibit iners.
(315) Paene suis ad te manibus deducit amantem;
    Utere mandantis simplicitate viri!
Sola iaces viduo tam longa nocte cubili;
    In viduo iaceo solus & ipse toro.
Te mihi meque tibi communia gaudia iungant;
    (320) Candidior medio nox erit illa die.
Tunc ego iurabo quaevis tibi numina meque
    Adstringam verbis in sacra vestra meis;
Tunc ego, si non est fallax fiducia nostri,
    Efficiam praesens, ut mea regna petas.
(325) Si pudet & metuis ne me videare secuta,
    Ipse reus sine te criminis huius ero.
Nam sequar Aegidae factum fratrumque tuorum;
    Exemplo tangi non propiore potes.
Te rapuit Theseus, geminas Leucippidas illi;
    (330) Quartus in exemplis adnumerabor ego.
Troia classis adest armis instructa virisque;
    Iam facient celeres remus & aura vias.
Ibis Dardanias ingens regina per urbes,
    Teque novam credet vulgus adesse deam,
(335) Quaque feres gressus, adolebunt cinnama flammae,
    Caesaque sanguineam victima planget humum.
Dona pater fratresque & cum genetrice sorores
    Iliadesque omnes totaque Troia dabit.
Ei mihi! pars a me vix dicitur ulla futuri.
    (340) Plura feres quam quae littera nostra refert.
Nec tu rapta time, ne nos fera bella sequantur,
    Concitet & vires Graecia magna suas.
Tot prius abductis ecqua est repetita per arma?
    Crede mihi, vanos res habet ista metus.
(345) Nomine ceperunt Aquilonis Erechthida Thraces
    Et tuta a bello Bistonis ora fuit.
Phasida puppe nova vexit Pagasaeus Iason,
    Laesa neque est Colcha Thessala terra manu.
Te quoque qui rapuit, rapuit Minoida Theseus;
    (350) Nulla tamen Minos Cretas ad arma vocat.
Terror in his ipso maior solet esse periclo;
    Quaeque timere libet, pertimuisse pudet.
Finge tamen, si vis, ingens consurgere bellum:
    Et mihi sunt vires, & mea tela nocent.
(355) Nec minor est Asiae quam vestrae copia terrae:
[p. 149]
    Illa viris dives, dives abundat equis.
Nec plus Atrides animi Menelaus habebit*
    Quàm Paris aut armis anteferendus erit.
Penè puer caesis abducta armenta recepi
    (360) Hostibus, et causam nominis inde tuli.
Penè puer iuvenes vario certamine vici,
    In quibus Ilioneus Deiphobusque fuit.
Néve putes, non me nisi comminus esse timendum
    Figitur in iusso nostra sagitta loco,
(365) Non potes haec illi primae dare facta iuventae,
    Instruere Atridem non potes arte mea.
Omnia si dederis, numquàm dabis Hectora fratrem,
    Unus is innumeri militis instar erit.
Quid valeam, nescis, et te mea robora fallunt,
    (370) Ignoras cui sis nupta futura viro.
Aut igitur nullo belli repetêre tumultu,
    Aut cedent Marti Dorica castra meo.
Nec tamen indigner pro tanta sumere bellum,
    Coniuge: certamen praemia magna movent.
(375) Tu quoque, si totus de te contenderit orbis,
    Nomen ab aeterna posteritate feres.
Spe modò non timida diis hinc egressa secundis,
    Exige cum plena munera pacta fide.

Continue

IN DECIMAM SEXTAM
Epistolam Argumentum.

    Multi hanc epistolam non esse Ovidii contendunt, asserentes Sabinum omnes responsales literas [p. 150] confinxisse. Quod ipsius Ovidii testimonio comprobare nituntur, cùm in secundo Elegiarum ita ad Marcum scribat:
    Quàm citò de toto rediit meus orbe Sabinus,
        Scriptaque diversis rettulit ille locis.
    Candida Penelope signum cognovit Ulissis:
        Legit ab Hippolyto scripta noverca suo.
    Iam pius Aeneas miserae rescripsit Elissae:
        Quodque legat Phyllis, si modò vivit habet.
    Tristis ad Hypsipylen ab Iasone littera venit:
        Dat notam Phoebo Lesbis amica lyram.
Quod quidem nihil ad rem facere videtur, cum nullam interim de Helene mentionem faciat. Verum statim subiunxit hos duos versus:
    Et Paris est illic, & adultera nobile crimen,
        Et comes extincto Laodameia viro.
Quibus facilè convincuntur, nisi ad Sabinum referre malint.

[p. 155]


HELENA PARIDI
respondet.

[Niet in 1580: Si mihi quae legi, Pari, non legisse liceret,
    Servarem numeros sicut & ante probae.]
Nunc oculos tua cum violarit epistula nostros,
    Non rescribendi gloria visa levis.
(5) Ausus es hospitii temeratis advena sacris
    Legitimam nuptae sollicitare fidem!
Scilicet idcirco ventosa per aequora vectum
    Excepit portu Taenaris ora suo
Nec tibi, diversa quamvis e gente venires,
    (10) Oppositas habuit regia nostra fores,
Esset ut officii merces iniuria tanti?
    Qui sic intrabas, hospes an hostis eras?
Nec dubito quin haec, cum sit tam iusta, vocetur
    rustica iudicio nostra querela tuo.
(15) rustica sim sane, dum non oblita pudoris
    Dumque tenor vitae sit sine labe meae.
Si non est ficto tristis mihi vultus in ore
    Nec sedeo duris torva superciliis,
Fama tamen clara est, & adhuc sine crimine lusi
    (20) Et laudem de me nullus adulter habet.
Quo magis admiror, quae sit fiducia coepti
    Spemque tori dederit quae tibi causa mei.
An quia vim nobis Neptunius attulit heros,
    rapta semel videor bis quoque digna rapi?
(25) Crimen erat nostrum, si delenita fuissem;
    Cum sim rapta, meum quid nisi nolle fuit?
Non tamen e facto fructum tulit ille petitum;
    Excepto redii passa timore nihil.
Oscula luctanti tantummodo pauca protervus
    (30) Abstulit: ulterius nil habet ille mei.
Quae tua nequitia est, non his contenta fuisset.
    Di melius! similis non fuit ille tui.
reddidit intactam minuitque modestia crimen
    Et iuvenem facti paenituisse patet.
(35) Thesea paenituit, Paris ut succederet illi,
    Ne quando nomen non sit in ore meum?
Nec tamen irascor, quis enim succenset amanti?
    Si modo, quem praefers, non simulatur amor.
Hoc quoque enim dubito, non quod fiducia desit,
    (40) Aut mea sit facies non bene nota mihi,
Sed quia credulitas damno solet esse puellis
    Verbaque dicuntur vestra carere fide.
At peccant aliae, matronaque rara pudica est.
    Quis prohibet raris nomen inesse meum?
(45) Nam mea quod visa est tibi mater idonea, cuius
    Exemplo flecti me quoque posse putes,
Matris in admisso falsa sub imagine lusae
    Error inest; pluma tectus adulter erat.
Nil ego, si peccem, possum nescisse; nec ullus
    (50) Error qui facti crimen obumbret erit.
Illa bene erravit vitiumque auctore redemit.
    Felix in culpa quo Iove dicar ego?
Et genus & proavos & regia nomina iactas;
    Clara satis domus haec nobilitate sua est.
(55) Iuppiter ut soceri proavus taceatur & omne
    Tantalidae Pelopis Tyndareique decus;
Dat mihi Leda Iovem cygno decepta parentem,
    Quae falsam gremio credula fovit avem.
I nunc & Phrygiae late primordia gentis
    (60) Cumque suo Priamum Laumedonte refer!
Quos ego suspicio; sed qui tibi gloria magna est
    Quintus, is a nostro nomine primus erit.
Sceptra tuae quamvis rear esse potentia terrae,
    Non tamen haec illis esse minora puto.
(65) Si iam divitiis locus hic numeroque virorum
    Vincitur, at certe barbara terra tua est.
Munera tanta quidem promittit epistula dives
    Ut possint ipsas illa movere deas.
Sed si iam vellem fines transire pudoris,
    (70) Tu melior culpae causa futurus eras.
Aut ego perpetuo famam sine labe tenebo
    Aut ego te potius quam tua dona sequar.
Utque ea non sperno, sic acceptissima semper
    munera sunt, auctor quae pretiosa facit.
(75) Plus multo est, quod amas, quod sum tibi causa laboris,
    Quod per tam longas spes tua venit aquas.
Illa quoque, adposita quae nunc facis, improbe, mensa,
    Quamvis experiar dissimulare, noto,
Cum modo me spectas oculis, lascive, protervis,
    (80) Quos vix instantes lumina nostra ferunt,
Et modo suspiras, modo pocula proxima nobis
    Sumis, quaque bibi, tu quoque parte bibis.
A, quotiens digitis, quotiens ego tecta notavi
    Signa supercilio paene loquente dari!
(85) Et saepe extimui ne vir meus illa videret,
    Non satis occultis erubuique notis.
Saepe vel exiguo vel nullo murmure dixi:
    Nil pudet hunc! nec vox haec mea falsa fuit.
Orbe quoque in mensae legi sub nomine nostro,
    (90) Quod deducta mero littera fecit, amo.
Credere me tamen hoc oculo renuente negavi.
    Ei mihi, iam didici sic ego posse loqui!
His ego blanditiis, si peccatura fuissem,
    Flecterer; his poterant pectora nostra capi.
(95) Est quoque, confiteor, facies tibi rara potestque
    Velle sub amplexus ire puella tuos.
Altera sed potius felix sine crimine fiat,
    Quam cadat externo noster amore pudor.
Disce modo exemplo formosis posse carere;
    (100) Est virtus placitis abstinuisse bonis.
Quam multos credis iuvenes optare, quod optas?
    Qui sapiant, oculos an Paris unus habes?
Non tu plus cernis, sed plus temerarius audes;
    Nec tibi plus cordis sed minus oris, adest.
(105) Tunc ego te vellem celeri venisse carina,
    Cum mea virginitas mille petita procis.
Si te vidissem, primus de mille fuisses;
    Iudicio veniam vir dabit ipse meo.
Ad possessa venis praeceptaque gaudia serus;
    (110) Spes tua lenta fuit; quod petis, alter habet.
Ut tamen optarim fieri tua Troica coniunx,
    Invitam sic me nec Menelaus habet.
Desine molle, precor, verbis convellere pectus
    Neve mihi, quam te dicis amare, noce;
(115) Sed sine quam tribuit sortem fortuna tueri
    Nec spolium nostri turpe pudoris habe.
At Venus hoc pacta est, & in altae vallibus Idae
    Tres tibi se nudas exhibuere deae;
Unaque cum regnum, belli daret altera laudem
    (120) Tyndaridis coniunx, tertia dixit, eris!
Credere vix equidem caelestia corpora possum
    Arbitrio formam supposuisse tuo;
Utque sit hoc verum, certe pars altera ficta est,
    Iudicii pretium qua data dicor ego.
(125) Non est tanta mihi fiducia corporis, ut me
    maxima teste dea dona fuisse putem.
Contenta est oculis hominum mea forma probari;
    Laudatrix Venus est invidiosa mihi.
Sed nihil infirmo; faveo quoque laudibus istis;
    (130) Nam, mens, vox quare, quod cupit esse, neget?
Nec tu succense nimium mihi creditus aegre;
    Tarda solet magnis rebus inesse fides.
Prima mea est igitur Veneri placuisse voluptas;
    Proxima, me visam praemia summa tibi,
(135) Nec te Palladios nec te Iunonis honores
    Auditis Helenae praeposuisse bonis.
Ergo ego sum virtus, ego sum tibi nobile regnum?
    Ferrea sim, si non hoc ego pectus amem.
Ferrea, crede mihi, non sum; sed amare repugno
    (140) Illum, quem fieri vix puto posse meum.
Quid bibulum curvo proscindere litus aratro
    Spemque sequi coner quam locus ipse negat?
Sum rudis ad Veneris furtum nullaque fidelem,
    Di mihi sunt testes! lusimus arte virum!
(145) Nunc quoque, quod tacito mando mea verba libello,
    Fungitur officio littera nostra novo.
Felices, quibus usus adest! ego nescia rerum
    Difficilem culpae suspicor esse viam.
Ipse malo metus est; iam nunc confundor & omnes
    (150) In nostris oculos vultibus esse reor.
Nec reor hoc falso; sensi mala murmura vulgi
    Et quasdam voces rettulit Aethra mihi.
At tu dissimula, nisi si desistere mavis.
    Sed cur desistas? dissimulare potes.
(155) Lude, sed occulte! maior, non maxima, nobis
    Est data libertas, quod Menelaus abest.
Ille quidem procul est, ita re cogente, profectus;
    magna fuit subitae iustaque causa viae;
Aut mihi sic visum est. ego, cum dubitaret an iret,
    (160) Quam primum, dixi, fac rediturus eas!
Omine laetatus dedit oscula, resque domusque
    Et tibi sit curae Troicus hospes, ait.
Vix tenui risum, quem dum conpescere luctor,
    Nil illi potui dicere praeter erit.
(165) Uela quidem Creten ventis dedit ille secundis;
    Sed tu non ideo cuncta licere puta!
Sic meus hinc vir abest ut me custodiat absens.
    An nescis longas regibus esse manus?
Forma quoque est oneri; nam quo constantius ore
    (170) Laudamur vestro, iustius ille timet.
Quae iuvat, ut nunc est, eadem mihi gloria damno est,
    Et melius famae verba dedisse fuit.
Nec quod abest hic me tecum mirare relictam;
    moribus & vitae credidit ille meae.
(175) De facie metuit, vitae confidit, & illum
    Securum probitas, forma timere facit.
Tempora ne pereant ultro data praecipis, utque
    Simplicis utamur commoditate viri.
Et libet & timeo, nec adhuc exacta voluntas
    (180) Est satis; in dubio pectora nostra labant.
Et vir abest nobis & tu sine coniuge dormis,
    Inque vicem tua me, te mea forma capit;
Et longae noctes & iam sermone coimus
    Et tu, me miseram! blandus, & una domus.
(185) Et peream, si non invitant omnia culpam;
    Nescio quo tardor sed tamen ipsa metu.
Quod male persuades, utinam bene cogere posses!
    Vi mea rusticitas excutienda fuit.
Utilis interdum est ipsis iniuria passis.
    (190) Sic certe felix esse coacta forem.
Dum novus est, potius coepto pugnemus amori!
    Flamma recens parva sparsa resedit aqua.
Certus in hospitibus non est amor; errat, ut ipsi,
    Cumque nihil speres firmius esse, fugit.
(195) Hypsipyle testis, testis Minoia virgo est;
    In non exhibitis utraque lusa toris.
Tu quoque dilectam multos, infide, per annos
    Diceris Oenonen destituisse tuam.
Nec tamen ipse negas; & nobis omnia de te
    (200) Quaerere, si nescis, maxima cura fuit.
Adde quod, ut cupias constans in amore manere,
    Non potes. expediunt iam tua vela Phryges;
Dum loqueris mecum, dum nox sperata paratur,
    Qui ferat in patriam, iam tibi ventus erit.
(205) Cursibus in mediis novitatis plena relinques
    gaudia; cum ventis noster abibit amor.
An sequar, ut suades, laudataque Pergama visam
    Pronurus & magni Laumedontis ero?
Non ita contemno volucris praeconia famae,
    (210) Ut probris terras impleat illa meis.
Quid de me poterit Sparte, quid Achaia tota,
    Quid gentes Asiae, quid tua Troia loqui?
Quid Priamus de me, Priami quid sentiet uxor
    Totque tui fratres Dardanidesque nurus?
(215) Tu quoque qui poteris fore me sperare fidelem
    Et non exemplis anxius esse tuis?
Quicumque Iliacos intraverit advena portus,
    Is tibi solliciti causa timoris erit.
Ipse mihi quotiens iratus adultera! dices,
    (220) Oblitus nostro crimen inesse tuum!
Delicti fies idem reprehensor & auctor.
    Terra, precor, vultus obruat ante meos!
At fruar Iliacis opibus cultuque beato
    Donaque promissis uberiora feram:
(225) Purpura nempe mihi pretiosaque texta dabuntur,
    Congestoque auri pondere dives ero!
Da veniam fassae! non sunt tua munera tanti;
    Nescio quo tellus me tenet ista modo.
Quis mihi, si laedar, Phrygiis succurret in oris?
    (230) Unde petam fratres, unde parentis opem?
Omnia Medeae fallax promisit Iason:
    Pulsa est Aesonia num minus illa domo?
Non erat Aeetes, ad quem despecta rediret,
    Non Idyia parens Chalciopeve soror.
(235) Tale nihil timeo, sed nec Medea timebat;
    Fallitur augurio spes bona saepe suo.
Omnibus invenies, quae nunc iactantur in alto,
    Navibus a portu lene fuisse fretum.
Fax quoque me terret, quam se peperisse cruentam
    (240) Ante diem partus est tua visa parens;
Et vatum timeo monitus, quos igne Pelasgo
    Ilion arsurum praemonuisse ferunt.
Utque favet Cytherea tibi, quia vicit habetque
    Parta per arbitrium bina tropaea tuum,
(245) Sic illas vereor, quae, si tua gloria vera est,
    Iudice te causam non tenuere duae;
Nec dubito, quin te si prosequar arma parentur.
    Ibit per gladios, ei mihi! noster amor.
An fera Centauris indicere bella coegit
    (250) Atracis Haemonios Hippodamia viros:
Tu fore tam iusta lentum Menelaon in ira
    Et geminos fratres Tyndareumque putas?
Quod bene te iactes & fortia facta loquaris,
    A verbis facies dissidet ista suis.
(255) Apta magis Veneri quam sunt tua corpora Marti.
    bella gerant fortes, tu, Pari, semper ama!
Hectora, quem laudas, pro te pugnare iubeto;
    militia est operis altera digna tuis.
His ego, si saperem pauloque audacior essem,
    (260) Uterer; utetur, siqua puella sapit.
Aut ego deposito sapiam fortasse pudore
    Et dabo cunctatas tempore victa manus.
Quod petis, ut furtim praesentes ista loquamur,
    Scimus, quid captes conloquiumque voces;
(265) Sed nimium properas, & adhuc tua messis in herba est.
    haec mora sit voto forsan amica tuo.
Hactenus; arcanum furtivae conscia mentis
    Littera iam lasso pollice sistat opus.
Cetera per socias Clymenen Aethramque loquamur,
    (270) Quae mihi sunt comites consiliumque duae.

Continue

[p. 161]

IN DECIMAM SEPTI-
mam epistolam Argu-
mentum.

    Hellespontiacum mare septem tantùm stadiis, teste Plinio, Europam ab Asia dividens: Seston in Europa, Herus patriam, & Abydon in Asia, ex qua fuit Leanders, adversas urbes habet. Cùm autem Leander Abydenus Sestiam puellam Hero miserè deperiret, per Hellespontum noctu ad eam natare consueverat. Sed maris tempestate interclusus, iam praeteritis septem diebus, ad amicam Hero, per audacem nautam, ea tempestate Seston navigantem, hanc epistolam misit: in qua primùm amorem suum firmum & stabilem esse ostendit. Deinde queritur quòd natandi facultas, ob ferventissimum maris aestum, ei sit ablata. Demùm verò pollicetur se brevi iturum, & quanvis mare non fuerit tranquillum, se tamen periculis potiùs commissurum, quàm illius iucundissimo conspectu atque colloquio cariturum. Unde de eo sic cecinit Martialis:
        Cùm peteret dulces audax Leander amores,
            Et fessus tumidis iam premeretur aquis:
        Sic miser instanter effatus dicitur undas,
            Parcite dum propero, mergite dum redeo.

[p. 162]

LEANDER HERONI.



[Niet in 1580: Quam cuperem solitas, Hero, tibi ferre per undas
    Accipe Leandri, dum venit ipse, manum.]
Mittit Abydenus, quam mallet ferre, salutem,
    Si cadat unda maris, Sesta puella, tibi.
(5) Si mihi di faciles si sunt in amore secundi,
    Invitis oculis haec mea verba leges.
Sed non sunt faciles; nam cur mea vota morantur
    Currere me nota nec patiuntur aqua?
Ipsa vides caelum pice nigrius & freta ventis
    (10) Turbida perque cavas vix adeunda rates.
Unus, & hic audax, a quo tibi littera nostra
    redditur, e portu navita movit iter;
Adscensurus eram, nisi quod cum vincula prorae
    Solveret, in speculis omnis Abydos erat.
(15) Non poteram celare meos, velut ante, parentes,
    Quemque tegi volumus, non latuisset amor.
Protinus haec scribens, felix, i, littera! dixi,
    Iam tibi formosam porriget illa manum.
Forsitan admotis etiam tangere labellis,
    (20) rumpere dum niveo vincula dente volet.
Talibus exiguo dictis mihi murmure verbis,
    Cetera cum charta dextra locuta mea est.
At quanto mallem, quam scriberet, illa nataret,
    meque per adsuetas sedula ferret aquas!
(25) Aptior illa quidem placido dare verbera ponto;
    Est tamen & sensus apta ministra mei.
Septima nox agitur, spatium mihi longius anno,
    Sollicitum raucis ut mare fervet aquis.
His ego si vidi mulcentem pectora somnum
    (30) Noctibus, insani sit mora longa freti.
rupe sedens aliqua specto tua litora tristis
    Et, quo non possum corpore, mente feror.
Lumina quin etiam summa vigilantia turre
    Aut videt aut acies nostra videre putat.
(35) Ter mihi deposita est in sicca vestis harena;
    Ter grave temptavi carpere nudus iter:
Obstitit inceptis tumidum iuvenalibus aequor
    mersit & adversis ora natantis aquis.
At tu, de rapidis inmansuetissime ventis,
    (40) Quid mecum certa proelia mente geris?
In me, si nescis, Borea, non aequora, saevis.
    Quid faceres, esset ni tibi notus amor?
Tam gelidus quod sis, num te tamen, improbe, quondam
    Ignibus Actaeis incaluisse negas?
(45) Gaudia rapturo siquis tibi claudere vellet
    Aerios aditus, quo paterere modo?
Parce, precor, facilemque move moderatius auram!
    Imperet Hippotades sic tibi triste nihil!
Vana peto; precibusque meis obmurmurat ipse
    (50) Quasque quatit, nulla parte coercet aquas.
Nunc daret audaces utinam mihi Daedalus alas!
    Icarium quamvis hinc prope litus abest.
Quidquid erit, patiar, liceat modo corpus in auras
    Tollere, quod dubia saepe pependit aqua.
(55) Interea, dum cuncta negant ventique fretumque,
    mente agito furti tempora prima mei.
Nox erat incipiens, namque est meminisse voluptas,
    Cum foribus patriis egrediebar amans.
Nec mora, deposito pariter cum veste timore
    (60) Iactabam liquido bracchia lenta mari.
Luna fere tremulum praebebat lumen eunti
    Ut comes in nostras officiosa vias.
Hanc ego suspiciens, faveas, dea candida, dixi,
    Et subeant animo Latmia saxa tuo.
(65) Non sinit Endymion te pectoris esse severi;
    Flecte, precor, vultus ad mea furta tuos!
Tu dea mortalem caelo delapsa petebas;
    Vera loqui liceat! quam sequor ipsa dea est.
Neu referam mores caelesti pectore dignos,
    (70) Forma nisi in veras non cadit illa deas.
A Veneris facie non est prior ulla tuaque;
    Neve meis credas vocibus, ipsa vide!
Quantum, cum fulges radiis argentea puris,
    Concedunt flammis sidera cuncta tuis,
(75) Tanto formosis formosior omnibus illa est;
    Si dubitas, caecum, Cynthia, lumen habes.
Haec ego vel certe non his diversa locutus
    Per mihi cedentes sponte ferebar aquas.
Unda repercussae radiabat imagine lunae
    (80) Et nitor in tacita nocte diurnus erat.
Nullaque vox usquam, nullum veniebat ad aures
    Praeter dimotae corpore murmur aquae.
Alcyones solae memores Ceycis amati
    Nescio quid visae sunt mihi dulce queri.
(85) Iamque fatigatis umero sub utroque lacertis
    Fortiter in summas erigor altus aquas.
Ut procul adspexi lumen, meus ignis in illo est:
    Illa meum, dixi, litora lumen habent.
Et subito lassis vires rediere lacertis,
    (90) Visaque quam fuerat mollior unda mihi.
Frigora ne possim gelidi sentire profundi,
    Qui calet in cupido pectore, praestat amor.
Quo magis accedo propioraque litora fiunt,
    Quoque minus restat, plus libet ire mihi.
(95) Cum vero possum cerni quoque, protinus addis
    Spectatrix animos, ut valeamque facis.
Nunc etiam nando dominae placuisse laboro,
    Atque oculis iacto bracchia nostra tuis.
Te tua vix prohibet nutrix descendere in altum;
    (100) hoc quoque enim vidi, nec mihi verba dabas.
Nec tamen effecit, quamvis retinebat euntem,
    Ne fieret prima pes tuus udus aqua.
Excipis amplexu feliciaque oscula iungis,
    Oscula, di magni, trans mare digna peti!
(105) Eque tuis demptos umeris mihi tradis amictus
    Et madidam siccas aequoris imbre comam.
Cetera nox & nos & turris conscia novit
    Quodque mihi lumen per vada monstrat iter.
Non magis illius numerari gaudia noctis
    (110) Hellespontiaci quam maris alga potest;
Quo brevius spatium nobis ad furta dabatur,
    hoc magis est cautum, ne foret illud iners.
Iamque fugatura Tithoni coniuge noctem
    Praevius Aurorae Lucifer ortus erat;
(115) Oscula congerimus properata sine ordine raptim
    Et querimur parvas noctibus esse moras.
Atque ita cunctatus monitu nutricis amaro
    Frigida deserta litora turre peto.
Digredimur flentes repetoque ego virginis aequor
    (120) respiciens dominam, dum licet, usque meam.
Siqua fides vero est, veniens hinc esse natator,
    Cum redeo, videor naufragus esse mihi.
Hoc quoque, si credes: ad te via prona videtur;
    A te cum redeo, clivus inertis aquae.
(125) Invitus repeto patriam; quis credere possit?
    Invitus certe nunc moror urbe mea.
Ei mihi! cur animis iuncti secernimur undis
    Unaque mens, tellus non habet una duos?
Vel tua me Sestus, vel te mea sumat Abydos;
    (130) Tam tua terra mihi, quam tibi nostra placet.
Cur ego confundor, quotiens confunditur aequor?
    Cur mihi causa levis, ventus, obesse potest?
Iam nostros curvi norunt delphines amores
    Ignotum nec me piscibus esse reor.
(135) Iam patet attritus solitarum limes aquarum,
    Non aliter multa quam via pressa rota.
Quod mihi non esset nisi sic iter, ante querebar;
    At nunc per ventos hoc quoque deesse queror.
Fluctibus immodicis Athamantidos aequora canent
    (140) Vixque manet portu tuta carina suo;
Hoc mare, cum primum de virgine nomina mersa,
    Quae tenet, est nanctum, tale fuisse puto.
Est satis amissa locus hic infamis ab Helle est,
    Utque mihi parcat, nomine crimen habet.
(145) Invideo Phrixo, quem per freta tristia tutum
    Aurea lanigero vellere vexit ovis;
Nec tamen officium pecoris navisve requiro,
    Dummodo, quas findam corpore, dentur aquae.
Arte egeo nulla; fiat modo copia nandi,
    (150) Idem navigium, navita, vector ero
Nec sequor aut Helicen aut qua Tyros utitur Arcton;
    Publica non curat sidera noster amor.
Andromedan alius spectet claramque Coronam
    Quaeque micat gelido Parrhasis Ursa polo;
(155) At mihi quod Perseus & cum Iove Liber amarunt,
    Indicium dubiae non placet esse viae.
Est aliud lumen, multo mihi certius istis,
    Non errat tenebris quo duce noster amor;
Hoc ego dum spectem, Colchos & in ultima Ponti
    (160) Quaque viam fecit Thessala pinus eam
Et iuvenem possim superare Palaemona nando
    morsaque quem subito reddidit herba deum.
Saepe per adsiduos languent mea bracchia motus,
    Vixque per immensas fessa trahuntur aquas.
(165) His ego cum dixi: pretium non vile laboris,
    Iam dominae vobis colla tenenda dabo,
Protinus illa valent, atque ad sua praemia tendunt,
    Ut celer Eleo carcere missus equus.
Ipse meos igitur servo, quibus uror, amores
    (170) Teque, magis caelo digna puella, sequor.
Digna quidem caelo, sed adhuc tellure morare,
    Aut dic, ad superos & mihi qua sit iter!
Hic es & exigue misero contingis amanti,
    Cumque mea fiunt turbida mente freta.
(175) Quid mihi, quod lato non separor aequore, prodest?
    Num minus haec nobis tam brevis obstat aqua?
An malim, dubito, toto procul orbe remotus
    Cum domina longe spem quoque habere meam.
Quo propius nunc es, flamma propiore calesco
    (180) Et res non semper, spes mihi semper adest.
Paene manu quod amo, tanta est vicinia, tango;
    Saepe sed, heu, lacrimas hoc mihi paene movet!
Velle quid est aliud fugientia prendere poma
    Spemque suo refugi fluminis ore sequi?
(185) Ergo ego te numquam, nisi cum volet unda, tenebo
    Et me felicem nulla videbit hiems,
Cumque minus firmum nil sit quam ventus & unda,
    In ventis & aqua spes mea semper erit?
Aestus adhuc tamen est. quid, cum mihi laeserit aequor
    (190) Plias & Arctophylax Oleniumque pecus?
Aut ego non novi, quam sim temerarius, aut me
    In freta non cautus tum quoque mittet Amor;
Neve putes id me, quod abest, promittere, tempus,
    Pignora polliciti non tibi tarda dabo.
(195) Sit tumidum paucis etiam nunc noctibus aequor;
    Ire per invitas experiemur aquas.
Aut mihi continget felix audacia salvo
    Aut mors solliciti finis amoris erit.
Optabo tamen ut partis expellar in illas
    (200) Et teneant portus naufraga membra tuos.
Flebis enim tactuque meum dignabere corpus
    Et mortis, dices, huic ego causa fui!
Scilicet interitus offenderis omine nostri,
    Litteraque invisa est hac mea parte tibi.
(205) Desino; parce queri. sed ut & mare finiat iram,
    Accedant, quaeso, fac tua vota meis.
Pace brevi nobis opus est, dum transferor isto;
    Cum tua contigero litora, perstet hiems!
Istic est aptum nostrae navale carinae
    (210) Et melius nulla stat mea puppis aqua.
Illic me claudat Boreas, ubi dulce morari est;
    Tunc piger ad nandum, tunc ego cautus ero
Nec faciam surdis convicia fluctibus ulla
    Triste nataturo nec querar esse fretum.
(215) Me pariter venti teneant tenerique lacerti,
    Per causas istic impediarque duas
Cum patietur hiems, remis ego corporis utar;
[p. 170]
    Lumen in aspectu tu modò semper habe.
Intereà pro me pernoctet epistula tecum:
    (220) Quam precor ut minima persequar ipse mora.

Continue

IN DECIMAM OCTAVAM EPISTOLAM
Epistolam argumentum.

    Non satis constat cuius sit haec epistola cum praecedente, duabusque sequentibus. Nam nec quae legitur Leanndri ad Heronem, nec quae Heronis ad Leandrum, nec quae Acontij ad Cydippen, nec quae Cydippes ad Acontium ab Ovidio unquam scriptas fuisse, aut à Sabino, ipsemet comprob