Dit is een onderdeel van KoninghIephthah1630ca.html. Klik hier voor het hele document.

160;   ,,Met vrolyck Rey-Gespel) opoff’ren inde vlam.
    ,,De Assche liggen hier, van haer verteerde Beenen,
    (1820) ,,O Leser die dit leest, wilt dese daet beweenen.
EERST.    Me-Vrou och dat ’tgeval op my zijn wreede ramp
Maeghd    Betoonde, siet! ick wou dit leven als een damp
    Verwisselen voor ’tbest, en my voor u verliesen,
    Waer Gode maer voldaen. MIR. Neen maeghden, geen verkiesen
    (1825) Of willich bieden helpt, ick ben de geen, de geen
    Die Gode ben belooft, ick bent! ick bent alleen
    Die d’Hemel heb versteurt, ick moet de straffe dragen.
    Ist reden? hoe? waer heen? wil ick de reden vragen?
[fol. G3r]
    Leestmen in Mose niet: Die sijnen mont op doet,
    (1830) En Gode yets belooft, dat hy het houden moet?
    Mijn Vader* heeft belooft, en sich aen God verbonden.
    Ach, isser wel een man ong’luckich meer gevonden?
    Voor eerst als jalourzy hem uyt den huys verjaeght,
    En als hy door den noot zijn vlient leven waeght,
    (1835) Mijn liefste Moeder quam de kille doot ontrukken,
    Zijn groene Zy: helaes! o Moeder! mocht ick drukken
    Dit bleeck-verbloost-Corael, eens aen u lieven mont,
    En kussen dy voor tlest. O neen! o neen! ghy cond
    U Asch-geworden-Hooft niet uyt de Aerd opheffen!
    (1840) Ghy slaept een ys’ren slaep, u kan geen ramp meer treffen.
    Nu, oft na desen staet in droeve ballingschap,
    Mijn Vader wiert verhooght, en tot het hooftmanschap
    Verheven, en in Eer geroepen en besworen,
    Hoe haest heeft hy ’tgeluc, de eer en winst verloren.
    (1845) Hy comt en heeft gestreen, en nadert na zijn huys,
    O bitter ongeval! O Ziel-verdruckent kruys:
    Zijn Dochter die voor eerst, hem vrolijck quam te groeten,
    Die sal hy na zijn Eedt, aen God opoff’ren moeten!
    Beschuldicht my niet meer, dat ick u herte buygh,
    (1850) Ick gae, maer ick kom weer. En waerelijck ick tuygh,
    Dat desen Eedt uwes monts om my niet werd gebroken,
    ’kStae onder uwe hand, doet g’lijck ghy hebt gesproken.

Derde Handelinghe. V. Uytcomste.

IEPTHAH. ISRAEL.

IEPHT.    Wie ister die mijn g’luck, en heerlijckheyt benijt?
    Wie isser die my haet? Om dat ick in mijn tijt
    (1855) Israel heb verlost, van d’hand der Ammoniten.
    Oft waerder een, hy most my gunnen de verdrieten,
    Dat ick onheylich kint, in on-echt ben geteelt,
    En heb tot noch mijn rol in ongeluck volspeelt.
    Mijn Broeders joegen mi’ uyt, in armoe en in schande,
    (1860) In druck en Ballingschap, tot Roover achter lande.
    Maer door den noot geparst, gedrongen en geknelt,
    Soo werd ick wederom in Eer en Staet gestelt.
    Ick greep de wap’nen* aen, en brocht de Isra’eliten*
    Te weyr, met hulpe van de trouwe Geliaditen,
    (1865) Hoe menichmael boog ick voor u (gelooft) mijn knien,
    En smeeckte mijnen God: o haddy maer gesien
    Hoe mijn besorgde geest met suchten was beslommert,
    En hoe’k om uwent wil mijn ziele heb bekommert.
    Ach! guntmen my dit noch, als om mijn’s vaders schult?
[fol. G3v]
    (1870) (Die ’kdragen moet helaes! Ick hebbet al vervult,)
    En gunt my immers niet, een quaet so vreemd en bitter,
    Als m’ oyt vernemen con. Den Hemel schijnt wort witter,
    Hy set zijn doot-coleur, gelijck of hy verschoot
    Van mijn heyloose ramp, en wreede Dochters doot.
    (1875) Ach Iephthah waerdy noyt uyt ’tsterffelijck zaet geronnen:
    En haddy noyt gesien het groote licht der Sonne.
    Maer waer uw’s Moeders Buyc u graf u Tomb geweest,
    So haddy noyt ’tgeval of vast Destin gevreest.
    Of waerdy door het sweert van d’Ammonyt gevallen,
    (1880) So cond de stomme galm u klachten niet weerschallen
    Oft had mijn eygen volck misgunnende my d’Eer,
    Mij door het coude stael gevelt ter aerden neer.
    Neen Geliaditers, neen hoe soudy my so g’luckich
    Ontmenschen? Neen, o neen! ’kmost eenmael noch te drukkich,
    (1885) De aengename vreucht, en bloeysel uyt mijn stam,
    Een ted’re schoone maeght opoff’ren inde vlam.
    Sal ick mijn losse Tong, of yver onbeteugelt
    Met vloecken schelden. Neen, heb ick mijn hoop gevleugelt
    So veerdich en so wis, so datse onverwrickt
    (1890) My dreef int groot gevaer, stoutmoedich onverschrickt.
    ’kEn heb mijn hevich breyn int minst oock niet te last’ren.
    Of grijzer, qua Planeet, den Hemel, of de Astren.
    Het Goddelijck besluyt, (tgeen oyt dit quaed voorsach,)
    En dreeffer my niet toe: ontschuldich ist al ach!
    (1895) Onschuldich ist Destin, oft Goddelijck besluyten,
    Onschuldich is mijn kint, mijn Dochter, d’Olijf* spruyten
    En hebben noyt mijn disch in soete vreucht bekroont.
    Maer ghy, o jonge spruyt, hoe eenich, so verschoont
    U noch dijn Vader niet. Laes! om een woord gesproken?
    (1900) Ach! Heer vergeeft het my? ghy siet het vlas noch roocken,
    En blust het kleyn geloof niet uyt o Heer, o niet
    Verbreekt in my (u knecht) het swack verbroken riet!
    ’kHeb dwaesselijc gedaen, en ’tyvrich onbedachtich,
    Doort’ onherkauwend woord verbonden my soo krachtich,
    (1905) Geheygront op den Eet die’k Gode schuldich ben,
    En dubbelfout verplicht, my selfs verbonden ken.
    Nu of de daed my schrict: ’khebt eenmael Heer gesworen,
    En deed ick ’tniet, o wee! Wie bleef voor uwen tooren,
ISRAEL.    Ontsichgelijcke Prins, en Roem van onse tijd,
    (1910) Dijn ongemeten druck so seer ons hert doorsnijt;
    Dat ’tgansche Israel vertreckt sich als gestolen,
    En gaen gelijck een hoop verstroeyde Lam’ren dolen.
    Ach! dat mijn Heer vergunt wiert met den Abraham,
    Te offren voor zijn Kint, een krom-ghehorende Ram.
    (1915) Wiens bloet voor Miria mocht des Altaers plat besprengen,
    Wat sou de goede God ons niet al Heyls toebrengen?
[fol. G4r]
    Hoe vrolijck wierden wy in opgestegen vreucht?
IEPH.    Ach neen!

Verschoninghe.

KNECHT. IEPHTHAH.

KNECH    Geluck mijn Heer. So ’tu gelieft ghy meught
    De Boden in u huys sien van de Ephramïten,
IEPTH.    (1920) Is red’lijck haer versoek? KNE. De outste Heer die hieten*
    My nad’ren na u toe: En ’tscheen aen hun gelaet
    Sy waren vry ontstelt. IEP. Ist wederom dan quaet?
    Ist droef verslagen volck niet g’noech met my geprickelt?
    En ist ’tbenaude hert niet g’noech in ramp gewikkelt?
    (1925) En part ick tegen druck niet vry meer als de helft?
    Of isser meer onheyls? dat m’over ’thooft bewelft.
    ,,Ja ’tschijnt wie slapen gaet, bedroeft den vroegen morgen,
    ,,En ’teen oft ’tander quaet kan ’tsavonts ons verworgen.

Derde Handelinge. VI. Uytkomste.

MIRIA, met haer Gespelen, EERSTE
TWEEDE Maeghd.

MIRIA.    Komt Hemel stort u kruyck met lauwe tranen neer,
    (1930) En lacht so vriend’lic niet, in Lentes lieve weer,
    Besproeyt de Eglentier, en wit Lavendels k’leurich
    En laeft dit l’ovrich-groen, gelijck dees Maget treurich
    ’t Gedoot-verruwt Roosen-root, met warme tranen deckt.
    So dick dat d’Echo self (schijnt) met haer miltheyt geckt.
    (1935) Neen Echo ofte galm, die schuyl-wijs inde klippen,
    Mijn droeve klacht bespot, eer ick u ga ontslippen.
    Ick ween heylaes! ick schrey! o ramp, het is mijn deel!
    Ick worstel als de geen die’t sterven so geheel
    Verschrickt, verbaest, beroert, te meer de stonden gaende,
    (1940) Gerekent zijn in’t Jaer: Ick laet staen in twee Maenden
    Waer van de eene Maent by na al is vervult,
    Of ick sterf niet om mijn, maer om een anders schult,
    Sterven O God! O God met u alsiende ooghen,
    Suldy dees Dochter dood ach Heer! aenschouwen mogen:
    (1945) Neen, sluyt dijn oogen toe, verbijedt dijn ronde Son
    Dat hy niet aen en sie mijn doot: Ha! dat ick kon
    Met dees mijn tedre hant, ’tgevleugelt Jacht beteug’len,
    ’k Begaf my inde hooght, en ’kmaeckte my twee vleug’len,
    En ’kvloogh gelijck een Duyf, voor ’s Vaders aengesicht
    (1950) So verr’ als oyt den Moor zijn zolen heeft gelicht.
[fol. G4v]
    Wat raes ick wederom? Waer zijn mijn yd’le sinnen?
    Hoe Maeght? sit neer, bedaert, denkt ghy en kont niet winnen
    God eyscht gehoorsaemheyt, en kinderlijcke vrees
    Ick kent o Heer ick kent, ontferremt, en geeft dees
    (1955) My uwe arme Maeghd volstandigheyt ten lesten.
    De Ziel is dy gewijt! en Vader ’tlijf ten besten.
    Gheeft dat dit broosche Rif door u soo wert verrijckt:
    Dat mijn Verwesen Ziel int leste niet beswijckt.   
    Int lest o Heer int lest, wanneer mijn beenen trillen,
    (1960) En eer ’kmijn roode bloet moet op den Altaer spillen.
    Onnosel vry van ’tquaet: Wat quaet? tis heylich goet,
    O goet! o bitter goet, dat selfs den Hemel moet
    De Maeght na dese Maeght, in eeuwicheden weyg’ren,
    Al sou geen Vorst hier na tot hooger eeren steyg’ren.
    (1965) Wat is nu d’hoogen Roem, die Geliadts soon verkreeg?
    Dewijl zijn gouden Son so haest door ong’luc zeeg.
    Wat baet den Lauwer crans, die m’om zijn hooft ging vlechten
    Hy moet een wreede daet met d’eygen hant uytrechten.
    Ick seg met d’eygen hand, waer me hy d’Ammonyt
    (1970) Verwon en sloech ter neer. Ay Hemel u tapijt
    Bestickt voortaen niet meer, met so veel duyst geblicker
    Van Sterren* inde nacht, dien nacht als d’Alverslikker
    Mijns levens heug’nis wil gedencken by den dach:
    Doen m’een verloofde Maeghd op d’Altaer off’ren sach.
    (1975) Vierd Jarich desen tijt, o Isra’eltsche Maechden,
    En leert gehoorsaemheyt, die Gode oyt behaechden.
    Die is op ’t aertsch Tonneel voltrocken en volspeelt,
    ’tSchijnt ’kheb gelijcke doot met Isaack hier gedeelt.
    Maer hier in ongelijck het heylige gesteente,
    (1980) Bedeckte nimmer ’tplat met d’Asch van zijn gebeente.
    Sijn Vader die ’tgheloof in God soo had gevest,
    Streed tegen vleesch en bloet, maer won den strijt op’t lest,
    Liefd en gehoorsaemheyt die wilde en s’en wilde,
    Maer God die het versach, hun beyde haestich stilde.
    (1985) Maer laes hier is geen hoop, geen hoop, noch raet noch troost
    Ic moet, helaes! ik moet. EER. M. Mevrou, u wat verpoost
    Sit neder, rust u wat, u ameloose clachten
    Viert: En staeckt u Reen, wy sullen hier vernachten
    In’t naest gelegen Dorp. Dewijl de Sonne daeld,
    (1990) En ’tHemels krullich blaeu met bleeck Saffraen bestraelt.
    Het avond-mael genut, dat sal u wat verstercken,
    En ’tBed verlusten ’khoop. MIR. Ach Hemel wilt aenmerken
    Een Maeght die sterven moet door vaderlijcke schult,
    Maer die door g’hoorsaemheyt der maegden Choor vervult,
    (1995) Sy sterft gelijck de vrucht die ontijdich verschenen,
    Te vroech de moeder breekt, en vaert weer haestich henen.
    Sy wert gelijck een bloem die door de wint verslenst,
    Oft die een rijp vernielt, hoe lief datmese wenst.
[fol. H1r]
    Gepluckt met vreugt te sien, in ’sminnaers handen sterven
    (2000) Helaes! So moet dees bloem door doodes rijp bederven,
    Haer frisse groene Jeught die g’lijck den morgen bloost,
    Is met de kinsche lent van teer verstant bekroost,
    Hoe wel de blinde min met zijn bedriegerijen,
    My noeyt bedriegen kon, door t’wispelturich vrijen,
    (2005) K’Heb d’ingedruckte leer van kuysheyt meer bemint,
    Dan al de ydelheyt die m’in de werelt vint.
    K’heb staeg mijn ziel gequelt, ick wil het graeg belijen,
    Wanneer mijn Vader sich beholp met rooverijen,
    En als ick vrolijck sach verheven hem tot staet,
    (2010) En heb ick d’Arme noyt uyt hoverdy versmaet,
    K’was door ootmoedigheyt gescherrept so van sinnen
    Dat ick door g’hoorsaemheyt geoeffent kon verwinnen,
    d’Heyr-tochten van mijn lust, die wilden drang op drang,
    D’ontveyle wijde wech bewand’len also langh.
    (2015) Dit sterffelijcke licht, kon swerelts gloor bespeuren.
    Maer neen, k’heb ’t witte kleet so niet willen besmeuren,
    K’had laes gehoopt! helaes! dat eenmael in mijn tijt
    Ick in den echten staet: mijn Bruydegom toegewijt
    Sou hebben, t’heylichst tgeen natuer op ’thooghst bevolen
    (2020) My had: maer neen, o neen! EER. M. Me-vrou wy souden dolen
    Dit is den rechten wech, wy moeten nae ’tgeboomt
    Ter slincker handt nae’t dorp. MIR. Gaen wy, TWe. M. De nacht die coomt.

Derde Handelinge. VII. Uytkomste.

HARDER, MIRIA, EERSTE TWEEDE
Maeghd.

HERD.    Begloort ’tbetrokken blaeu stijght uyt de water grachten,
    O Heugelijcke Son! ick sal u komst verwachten
    (2025) By ’twit-gevlockte-Vee, ’tgeen om ’tgeberghte graest,
    En met ’tbedouwde Gras zijn gragen honger aest.
    De kudden troppen vast soet-bletich na den and’ren,
    En nad’ren na de Wey, terwijlen ick int wand’ren
    Verlustich mijnen geest, op ’tschoon geschildert kleet,
    (2030) Tgeen d’Hemel marmer-locht so schittrich heeft bespreet
    ,,’tSchijnt dat de Werelt is als op een nieu geschapen,
    ,,’tSchijnt dat de Vrou-natuur tot noch toe heeft geslapen,
    ,,’tSchijnt dat de Winter eerst de asch-bestoven Grijs
    Sich spiegelt onder ’tNoord, int hart azurich Ys,
    (2035) En Dat de groene tijdt so Bloem-rijck inde Lenten,
    Wil d’ingestorte cracht door wercken heerlijck prenten,
    (Nae’t Goddelijck vernuft) in onse Moeder d’aerd,
[fol. H1v]
    Die voor drie maenden ons geen Vruchten heeft gebaerdt,
    Nu lachtse wederom, en voelt de warme stralen
    (2040) Des Sons in macht versterckt, zijn crachten weer verhalen
    De Ram die vat de hit, in d’ongeschoren ruygt,
    (Na (Taurus) tweelings Beeld, nu om zijn comste juyght!
    De Beecken silvrich klaer beschamen de Kristallen,
    En komen met gedruys van dhoochte nedervallen,
    (2045) En geven d’Echo Werck, om met een heesch geluyt
    Te roepen d’Hemel eer, en Godes wondren uyt.
    Hoe wonder net en schoon, hoe aerdich, suyver, kleurich,
    Schakkeer dy het gebloemt, so s’in verheugend geurich
    O Grooten Constenaer! diet alles door u woort,
    (2050) En door den geest uws monts dit iet uyt niet bracht voort,
    Ick wonder my verstomt! bedenckende u vroetheyt!
    Versinnende u cracht! en siende op u goetheyt
    Sie ick mijn Vliesen aen, ick leer ootmoedich zijn
    Ick leer gehoorsaemheyt, herkau ick selver mijn
    (2055) Bezoedelt leven, laes hoe ick tot quaet gewenne.
    Ick leer mijn eygen selfs, eerst selfs ten rechten kennen.
    Sie ick de Aerde aen, stracx werd mijn geest verkloeckt
    ’Kgedencks is door de sond van God om ons vervloeckt
    Ster-oogh ick na de Locht, ’ksie vreemde Beeldtnis krollen
    (2060) Van Wolcken, die de tent des Hemels wit berollen
    Noch seyd de geest tot my dit alles is niet reyn
    Door vliegh ick d’Hemel self, soo dat ick seker meyn
    Onsondich zijn de Boon die Godes wil vertolken,
    d’Omringers, en de wacht der Israeelijtsche volcken,
    (2065) Men vinter dwaesheyd in, getuyght de geest mijn ziel.
    Siet om een harten woort een Schaer der Eng’len viel.
    Wat Rey van Joff’ren comt gedachtens-reden stooren?
    Best schuyl ik achter tgroen. Sy schijnt bedroeft, ’kmoot hooren.

Verschooninghe.

MIRIA, EERSTE TWEEDE Maeghd.
HARDER.

MIRIA.    Waer henen Lucifer? waer henen Morgen-star.
    (2070) Waer henen? ’ksie u niet. Of saeghdy my van varr’?
    Dat ghy u tint’len laet, wildy vant Oost naet Zuyen?
    Ist om my? laes! (Ick acht) nochtans ’ken mach verluyen
    Mijn tijt op’t bedde niet, hoe sacht het is gepluymt.
    Daer wert by my gheen tijt vergeten noch versuymt,
    (2075) Een-werf, o silv’re Maen: suldy maer d’hoorne cromme.
    Oft, o Hemel! ontfermt mijn tijdt die is alomme,
    Ick tel de tijt so nau die ’kVader schuldich ben,
[fol. H2r]
    Als Maend, Dagh, en Uyr, eer ick my derwaerts wen.
    ’t Schijnt dat dit steyl gebergt versacht door ’sHemels dauwe
    (2080) Mijn droeve ramp beweent, en dik wil wederhouwe
    My ’tlommerich geboomt, ’tgeen kronk’lich d’armen cromt,
    En vangt de vrye Maeght, die vry gevangen comt:
    Gevangen door een woort, waer door sy is gebonden,
    In Dodes bitt’re strick. Maer vry, dewijl de monden
    (2085) (Waer med’ d’onkuysche min, zijn geyle brant gewaeght)
    Ick noeyt gekust en heb, als een vry suyv’re Maeght.
    Ick tuygh alleen, ick tuygh! hoe wel ick sterf geduldich,
    ’kEn was, ken ben, noch sal int minst geen man zijn schuldich
    Hoe wel ick willich ken, gelijck als Moses seght:
    (2090) Gezegent voor de sond, is d’over oude Echt.
    De Echt die is een staet so waerdich en so heylich
    Dat sy is voor de lust, en snoode minne veylich.
    De Liefd der Echte-Lien sich brandende vermeert,
    Als ’tsoet bevallich kint zijn eerste woortjens leert,
    (2095) O woortjens! o woort! o Vader waert ghy stom
    Geboren,, ick en waer niet tot een eygendom
    Belooft,, gewyt, en moet voor Gode zijn een offer,
    Vernietigt door de vlam. Hoe? ’kwerd hoe langs hoe sloffer,
    Ick schort mijn tranen op, ’tschijnt dat mijn Boesem leegt.
    (2100) Daer breeckt de Sonne deur: O Son: waer’t dat ghy zeegt
    En dat ghy (naer den waen) u Paerden wilde wat’ren,
    So mocht den Echo weer mijn droeve clacht na schat’ren.
    Dan wiesch ick tbleec Corael weer met de lauwe Bron.
    Mijn’s weenens en d’Eclips beswallecte mijn Son,
    (2105) Mijn Son, Die laes, ach Heer! is na een wijl verschenen,
    O rampsalige tijd! TWE. M. Me-vrouwe staeckt u weenen
    Soo middelmatich, dat u lichaem niet verswackt.
MIRIA.    Wee Dochter! EER. M. Vrou hoe ist? MIR. my dunckt de Aerde sackt.
    Den Hemel overtreckt, de wolcken werden duyster,
    (2110) De Son die berght zijn hooft. Gespele siet wat ruyster?
    ’tIs schijnt een Rot-gesel vant Herderlijcke gilt.

Verschooninge.

HERDER.

HERD.    Me-Vrou ’kwensch u veel Heyls. MIR. Ach! Herder swijgt en wilt
    Een so bedruckte Maeghd, hel diep in ramp gedompelt,
    Meer wenschen eenigh Heyl, Wats tgene dat hy mompelt?
EER. M.     (2115) Hy vraeght na uwen staet, u Vaders naem en stadt,
MIRIA.    Ja had ick noyt de Eer-geboort, of naem gehadt
    So waer ick duysent fout gerekent meer g’lucsalich.
[fol. H2v]
HARD.    Beleefde wijse Maeght, u soete mont schoontalich
    Vervult met rijcke reen, en Goddelijck gevloey,
    (2120) Die drucken so mijn hart, dat ick voorwis vermoey,
    Veel eer sy slevens draet na ’tvoorschrick afgesleten,
    Eer ick u druckich eyndt, oft on’gluck sal vergeten:
    K’heb laes! verstaen Me-vrou sellfs aengehoort
    Vol al t’heyloose ramp veroorsaeckt door een woort:
    (2125) Maer antwoort g’heylicht beeld (so’t u gelieft) ick Herder
    Te slecht en recht van sin dees vrage, want ick werder
    Weetgierich toegeparst. MIR. Wats tgene u bekeurt?
HARD.    Ist Goddelijck geheym geloofdy oock versteurt
    ’Dzy om u eygen schult: oft d’onbedochte eede
    (2130) Uws Vaders? wat tuygt u geest? MIR. ’tis hooger als de reden,
    Ick twijffel niete min, al knort het swacke vleesch,
    T’is heylichlijck voorsien, en ick verwesen Wees
    K’beschuldich d’Hemel niet, maer eer mijn vaders sotheyt!
    Wijt ickt mijn selven? neen, veel minder dan de Godheyt:
    (2135) Ons heyl dat is uyt hem, en t’onheyl is uyt ons.
HARD.    Ghy antwoord wel Me-vrou: wy voelen d’hit des Sons,
    En ick verlies den tijdt mijn schapen mochten dwalen,
    Vergeeft mijn stoute reen en al te vry verhalen.
    Vaert wel bedruckte Maeght u ongemeten smart,
    (2140) Die blyft so lang ick leef ghesegelt op mijn hart.

Derde Handelinge. VIII. Uytcomste.

MIRIA. met haer Gespelen, EERSTE
TWEEDE Maeghd.

MIRIA.    Gespeeltjens* siet, ick gae, volbracht is nu mijn wand’ren,
    Helaes, mijn soete Rey, gedenckt het kan verand’ren.
    Ick was mijns Moeders vreucht, een Vorst een Rechters kint,
    Van yder een gelieft, van yder een bemint.
    (2145) Des Werelts-waen-heyls-gloor, of sins-pops-maelderijen
    Vermochten mijne ziel haer kuysheyt niet t’ontvrijen,
    (Onroemich) spreeck ick dit: Ick was ’tgeen ick beken,
    Een yder tot vermaeck, ’tgeen ick helaes! noch ben.
    Hoe langh, Speelnoots hoe langh, hoe langh mijn deughts vriendinne.
    (2150) Ick nader nae ons huys: O strick verwarde sinnen!
    Waer wildy wederom? wildy van daer ghy zijt?
    Dat d’Ollem, Bueck, of Eyck, oft Linden u bevrijt?
[fol. H3r]
    Wildy den populier, oft Dennen-boom, oft d’Elsen,
    d’Abeel, den Myrthen-boom, oft Ceder weer omhelsen?
    (2155) Wildy den Lauwerier (die voor geen blixem schrickt,)
    Oft Pallem-maeghden-Boom, wiens Lommer elc verquickt,
    Sijn Bruyn-groen mantel-schaeu noch voor een uurtje stelen?
    Of lust u d’Herder noch int velt te hooren spelen?
    Als hy d’hooft-slapen vlecht, en met Eyck-blad’ren ciert,
    (2160) Die op zijn gaetsche Pijp een deuntje tiereliert.
    Graeght u versturven lust te sien de Schaepjens scheyren,
    Bloem, kruyd, of Klaver-gras? Of lust u by de meyren
    De spertel-vochte-Vis, in Vyvers Beeck te sien?
    Om so voor noch een wijl u droeve ramp tontvlien.
    (2165) Saeghdy noch gaeren eens de Hurselende Bijen,
    In’t Honich-rijcke-velt, hun Zuyker-lekkernijen,
    Uyt Lentens schoon geblomt graegh stelen door ’tgezuyk?
    Lust u het Vissen weer, met Angel, Net, of Fuyck?
    In Iabocx klaren vloed, soet-spelich te sien plegen?
    (2170) Neen alles ist verby, kben nergens toe genegen,
    ’kHeb in mijn droeve reys genoech gesien; ick gae,
    Mijn tijdt die is verby, ick sukkel: ksit, ick stae.
    Ick treur, ick klaegh, ick schrey, ’kdoe d Echo antwoort gheven,
    En onderwijl verloopt ’tglas van mijn jonge leven.
    (2175) Ha, Speelnoots twert nu tijdt dat ick wert uytgeroeyt,
    My dunck ick sie mijn dood! ’ksie dat de vlamme gloeyt!
    Door zins-gemerck te wis, ’kmoet in de ingewanden
    Van ’tal-verteerend vyer, God zijn ten offerhanden.
    Mijn vader, siet, ick kom, ick kom, ’kversnel mijn gang,
    (2180) Mijn tijt die is vervult, mijn leven duert te lang.
    Wat seg ick? neen ten doet, wel hoe! is d’uyr verdwenen?
    Moet ick? moet ick? Ach ja! Ay Speelnoots ’kgae nu henen,
    ’kSal dees Bloem-rijcke Wegh, noch ’tLoof niet meer betreen.
    Ick ga, ghy blijft, maer dit sy u voort lest gebeen:
    (2185) Als jaerlijckx desen dach vervalt of is verschenen,
    Alsdan gaet uyt en wilt mijn droeve doot beweenen,
    Belooft my dit? EER. M. Ach, vrou! MIR. Wel hoe, wat is dit?
    Weygertmen een Maeghd, die in belofte sit?
    Die niet een sterflijck beeld int heylich Echt sal trouwen.
    (2190) Maer die noyt Oogh en sach, Die sal mijn ziel behouwen.
    Noch heylich offer-vuyr, noch swaert kan my niet scheen,
    Van dien ick eygen ben, die my int wit sal kleen.
    Die my een Maegden-kroon sal om het voorhooft drukken
    Daer my Ziels-eenich heyl en blyschap sal gelukken.
[fol. H3v]
    (2195) Vierd heughlijck mijn gedenck, ik gae en kom niet weer:
    Den Hemel zeghen dy, en geeft u vreucht en Eer.
TWE. M.    Me-Vrou al tgeen ghy wilt, dat sullen wy volbrengen,
MIRIA.    Wel gaen wy dan den dach sal om ons reen niet* lengen.
EER. M.    Wel zaligh was de Soon van d’ouden Abraham,
    (2200) De Dochter insgelycx die ons van Jephthah quam.

Derde Handelinghe. IX. Uytkomste.

LEVYT. IEPTHAH.

LEVYT.    Hoe ist voorsien-geval na Godes wijse schickking,
    Geregelt na zijn woort: Den eenen tot verquikking,
    Wanneer hy door de Zee van droefheyt heeft gereen.
    En d’ander die de Lucht wil na’dren door Tropheen,
    (2205) In volle rijcke vreucht verworven door de zege,
    Die loopt het avontuer voor stroom en wint wel tegen.
    Helaes Heer Iephthah, laes dijn Vorstelijcke staf,
    Brengt dy by ons meer ramps, dan oyt ’tgeluck dy gaf.
    Voor henen in ons Tob, als ghy d’uytheemsche plondert,
    (2210) En op d’onveyle baen noch vrient noch vyandt sondert,
    De achteloose staet bevest door roovery,
    Helaes: was u meer waert als dhooge heerschappy.
    En had u Israel noyt tot een heyl verkoren,
    So haddy noyt u erf, of liefste vreught verlooren.
    (2215) U Dochter die natuur int voorhooft heeft gemaelt,
    De schaemt en eerbaerheyt: wiens suyvre deucht bestraelt
    ’tOntelbaer maegden heyr, door stichtelijcke spreucken,
    Gevloeyt uyt wijsheyts-beek, die nimmer waerheyt kreuken
    Wat wildy doen, o Vorst? Wildy u eenich kint
    (2220) d’Heer offren door het vyer? o Prins o Prins versint.
    Men leest in’t Priester-Boeck: Capittel twintigh seven,
    Ghy kond een Lijf-rantsoen, of schatting daer voor geven,
    ’tStrijdt teghens liefd en recht, die ghy verbreken sult
    En beter is de Wet, dan uwe eedt vervult
    (2225) Nu wildijt God voldoen, ghy stoot teghen den prikkel
    U Verssenen: komt: en geeft eens tweemaels vijf den sikkel,
    (Na ’theylichdoms gewight,) in silver voor den Heer,
    Oft anders ist u quaet en sondight sonder Eer.
    Verwerpt dit bloedigh stuck, tstrijt tegen d’heylge wetten.
IEPHT.    (2230) Wat recht isser of wet? dat ick het magh beletten?
LEVYT.    ’tRecht van de Schattin Heer, voor sonderlinge Eet.
IEPHT.    Ick vraeg u oft my kan bevryden? LEV. God diet weet,
    En kent u g’loovich hert onsteken door liefds vlammen,
    Sy vierighlijck gebeen, hy wil sich niet vergrammen.
IEPHT.    (2235) Wat rady my tot tgeen, den Hemel nimmer moet
[fol. H4r]
    Gedogen? neen, o neen: die zijnen mont op doet
    En d’Heere yet belooft, dat salmen niet vertrekken
    Leest* men in tverhael des wets God wil mijn zonde dekken
    k’Heb sottelick belooft nochtans mijn ziel verstrickt,
    (2240) Vrywillich ist geschiet: Mijn dunckt de Son die blickt
    En wil mijn heerlijcheyt beswalcken door mijn,, dwaesheyt:
    Kan ik’t weerroepen? neen: mijn Dochter vry helaes,, schreyt
    Vry maeghden schreyt met haer, dewijl ick heb verschult
    Een quaet, daer sy om sterft, LEV. neen heer so niet, g’en sult
IEPHT.    (2245) Wat sal ick niet voldoen? LEV. God sal het u vergeven,
IEPHT.    Mijn naem wert uytgeroyt, LEV. neen hy wert geschreven
    By hun die door’t geloof God hebben oyt behaeght.
IEPHT.    Miria mijn Blom, mijn vrucht, waert mogelijk dag gy saeght
    In’t vaderlijck gemoet so duysterley begeren,
    (2250) Hoe ick u gaerne sou versoenen voor den Heere,
    So waerdy dobbel wis, hoe nood ick u ontsiel.
    Ach riep den Engel doch dat hy den slach weerhiel?
    Maer neen, o neen, mijn kint u vader sal LEV. siet Gode,
    Verbiet in zijne wet, en spreekt: Ghy sult niet dooden.
    (2255) Recht tot zijn eygen wraeck, ons s’naesten goet of bloet,
IEPHT.    Ick offer d’Heer na twoort helaes! Moet ick? ja ’kmoet!
    O wee rampsalich Vorst. LEV. So werdijt door den offer.
IEPHT.    k’Bevry ’tbelast gemoet, ick ben int minst niet sloffer
    Als Tharahs soon en was, d’Outvader Abraham.
LEVYT.    (2260) Die had bevel van God, IEP. En ick die voor my nam
    Voor Godes groote gunst danckbarich hem te roken
    Heb nu t’bevel des wets, gelijck ick heb gesproken
    ’tSou my een sonde zijn, die God my eysschen wil.
LEVYT.    Wie vonnist onse reen? wie oordeelt ons verschil?
IEPHT.    (2265) Volbreng ickt niet, waer heen wil ick mijn selven keere?
    Sal ick mijn Heyland self, die my verheft in eere,
    Beloven ’tgeen ick niet volbrengen wil, of soeck?
LEVYT.    O vreemde daed! IEP. Wat ist, of ick de Zege vloeck?
    Belofte, uyr of dach? rampsalich my verschenen.
    (2270) Mijn bloeysel is verdort! mijn glory is verdwenen!
    En ick gae over straet met neergeslagen hooft.
LEVYT.    Heer lost u Dochters Ziel? ’tis dwaesselijck belooft.
IEPHT.    O neen! klas gisteren noch: wie derf met d’hooghste spotten
    Hy heeft geen wel geval of lust aen d’reen der sotten.
    (2275) Hoe wel ick qualijck doe, nochtans noch meerder quaet
    Beging ick, so ick liet tgeen my te doen nu staet.


[fol. H4v]

Derde Handelinghe. X. Uytcomste.

IEPHTHAH. MIRIA.

IEPHT.    Nu is de tijd o tijd! verschenen en verstreken,
    Dat ick het Godlijck Beeld moet met mijn handen breken.
    Nu trilt tbeweeghlijck Hert, nu flauwen d’adren eerst,
    (2280) En ’tVaderlijcke bloet verkruypt by na om tseerst,
    De prickling des gemoets, bestrijen ’tHerts bewegen,
    En ick onsalich vorst, heb nederlaeg verkregen.
    Wat nederlaegh, of val ist, die ick nu beween?
    Is yemand mijn party? of starreker? O neen:
    (2285) Ick sellefs hebt verschult dees daed en my versproken,
    En laes twert niet aen my, maer op een Maeghd gewroken.
    Mijn Dochter! Dochter! Bruyt! Nu kledy u int wit,
    Daer ghy in’t Rey-gedrang van so veel Maechden sit.
    Daer ghy een Roosen-krans van heyl’ge lessen peerelt,
    (2290) Daer ghy met tranen neemt u afscheyt van de werelt,
    Daer Reden-rijck u Tong veel gulden veersen dicht
    Daer u Gespeeltjens med, zijn eeuwiglijck gesticht.
    O Lich-star, klare Lamp en Tourts, wiens Lemmets sperken
    ’kVerdomp door mijne Reen, ’kverniel door mijne werken,
    (2295) U vriendlijckheyt en liefd, u troost, u g’loof en trou
    Verdienet niet, mijn Kind! dat ick u dooden sou!
    Hoe tranen komdy weer ten oogen uytgebobbelt?
    Wat ben ick als een Kind? ’tIs lang genoch getobbelt,
    En met het vleesch en bloet door tsukkelen gestreen.
    (2300) Ist Heer u niet belooft? Jaet seker anders geen,
    U Wetten die ghy ons door Mose liet beschrijven,
    Die willen het voldoen: tWoort moet gesproken blijven.
    Hier naerdert, die my ’thert doch voor een wijle buyght.

Verschooninghe.

MIRIA Met haer Gespelen, l
TWEEDE Maeghd.

MIRIA.    Tuyght, Gespeeltiens tuyght, tuyght Vader, Hemel tuycht
    (2305) Tuyght Maeghden: hoe dat ick gewillich geerne sterve,
    En buygh my onder ’tswaert, gedenckt so menich werve:
    Als m’in den Tempel leerdt Isaacx gehoorsaemheyd,
    Hoe willich en getroost hy was ter dood geleyd,
    Dat eenmael doch u geest van slaep-sucht sy ontwikkelt,
    (2310) En dat ghy door’t gesucht om Miria zijt geprikkelt.
    (Hoe wel ick’t niet en hoor) so laet u tonge smeen,
    En mompl’en binnens monts, dees Rijm-gestelde Reen.
[fol. I1r]
    ,,Helaes! Hoe schickt de Soon van Abram met de Dochter
    ,,Van Jephthah? d’Een die was bereyt, en d’ander sochter
    (2315) ,,Geen weyg’ring in, vol G’loofs en Liefd door sVaders hant
    ,,Verlost, (doch sonder weet) tot asschen zyn verbrant.
    Dat dit u voorbeelt zy, van g’hoorsaemheyt, o Maeghden,
    Ghy Jongmans die oyt laest, en die het wel behaeghden,
    Hoe Isaack onverschrickt sich booch op het gesteent.
    (2320) Ten minsten doch een traen om my zijn Suster weent!
    Sijn Suster, d’wijl ick ben hem g’lijck in wil van sinne,
    Gebooren inde Echt, van bloet oock een Jodinne,
    Maer siet hy wirt verschoont, en quam noch in het graf.
    Geliefdent God daer riep een stem van d’Hemel af.
    (2325) Hoe nu! wat sal de vrees my wederom beschamen?
    Ghespeeltjens vaert wel, gaet, vertreckt, en laet d’eensame
    Een lieflijck Offer zijn. Daer komt mijn Vader uyt.

Verschooninge.

IEPHTHAH. MIRIA. TROCHAEUS.

IEPHT.    Mijn liefste eenich Kind, en Gods beloofde Bruyt,
    Ongaerne, ach! (God weet) moet ick u licht uytblusschen!
MIRIA.    (2330) En ick wil om u Eedt u gaerne vriendelijck kussen,
    En seggen voor het lest: Mijn Vader, siet! ick ken
    Dat ick naest God (u kint) verbonden eygen ben.
    En hebdy my verlooft, door t’wijffelmoedigh hopen?
    Ghy hebt u niet misgaen, oft oock te verr’ verloopen,
    (2335) Ben ick u eygen niet? Ja Vader zijt te vreen!
    ’kWil willich om u woort na d’heyligen altaer treen,
    Volbrengt het Priester-ampt: Siet hier de Offerhande!
    Trochaeus, komdy noch? helaes! mijn goede Heer,
    Ick bid u singht het Lied, een arme Maeght ter eer,
    (2340) ’tGeen d’overstolpte geest in droefheyt heeft gedichtet.
    ’kNeem oorlof aen u vrient. Mijn Vader eer ghy richtet.
    En vraeght my niet een woort, ’kwert als een Lam te stom,
    ’tGeen voor sijn scheyrder swijght. IEP. Dochter! MIR. Vader ick kom.

IEPHTHAH. Offerhande.

IEPHT.    Ach! Heer vergeeft het my ick kent ’kheb my versproken,
    (2345) ’kHeb al te vierichlijck geyvert voor ’tgemeen,
    ’kHeb al te onbedacht gestort een dwase reen,
    Waer door ick ’theylich beeld by d’Altaer heb gebroken.
    Doch dwijle dat ghy my aen Ammon hebt gewroken,
    En ick het schuldich ben, dy Zebaoth alleen,
[fol. I1v]
    (2350) Soo werd den Offer U met ware danckbaerheen
    Voldaen: Die ’kheb belooft. Ay Heere laet dit roocken
    Voor u door g’hoorsaemheyt, waer in ghy my beproeft,
    Wat gelden: siet! ick ben als tot der doot bedroeft,
    ’kHeb heden u gewijt, helaes! die my vertrooste,
    (2355) Mijn Dochter, al mijn vreucht, een ted’re jonge spruyt.
    Die my* opt herte lach, een u verloofde Bruyt,
    Wiens Deughd, tGerucht vercond, vant Westen tot het Oosten.

TROCHEUS.

                        De Spiegel van de Maeghden,
                   De Licht-Star van de Deughd,
                    (2360) Die g’hoorsaemheyt behaeghden,
                    Wiens ziele leeft in vreughd,
                    Wiens gulde lessen dringen
                    By d’Hooghste daer sy is,
                   Sal ick ter eeren singen,
                    (2365) Dit tot gedachtenis.

’tMaeghden-Liedt.

Op de Wijse:
Ick placher te rusten al in den Schoot, &c.

    Een Dochter die uwe vriendinne was,
    O Maeghden, een offer daermen oyt van las,
                So rampsalich bevonden,
    T’gebeente is verteert tot asch,
    (2370) Bedouwt met tranen t’klavrich gras,
                Sy is door ’tvyer verslonden.
    2    Sy die noyt haers Vaders wille weerstre,
    En die noyt haer Ouders ongehoorsaem misde,
            En d’eere haer Gesuster.
    (2375) Hier noemde, is (gelijck de Zee,
    Die dick breeckt t’palich Bosch ontwee)
                Vernielt, dus zijt geruster.
    3    Mijn vader, siet uwe beloofte volbrocht,
    De vlamme te hongerich stijght na de locht,
                (2380) Nu ghy comt d’Altaer naken,
    Haddy geweest wat meer bedocht
    Ach Vader uwe Dochter mocht
                Blyven onder u daken.
    4    Nu Maeghden, u sellefs so red’lijck verwint,
    (2385) Op dat ghy de kuysheyt Ziel-yvrich bemint,
                Door Heylighe Ghedachten.
    Het alderwaerdighst datmen vint
    Is g’hoorsaemheyt, waer door het Kint
[fol. I2r]
                Sal sVaders recht groot achten.
    5    (2390) En volleght niet u hooft, oft krijg’len zin,
    Begheeft u selven niet tot de geyle Min,
                s’Is al te valsch fenynich.
    O soeckt de deughd, zy leyd u in
    Het heylich Echt, wiens oudt beghin
                (2395) Is alderklaerste schijnich.
    6    Gespeltjens zijt gheensins door schoonheyt bekoort,
    Siet op geen staeten, noch Rijckdomme. Een woort
                In yvricheyd gesprooken:
    Doet my sterven, en ick moet voort,
    (2400) Mijn bloedt besprenght des Altaers boort,
            Met my moetmen d’Heer roocken.
    7    De Prins en den Heer die’t alles vermach,
    Die gun u het volgen: Van een diemen sach
                Haer Vader eerst ontmoeten.
    (2405) Sy die voor heen te leven plach,
    En siet geen nacht, maer ’sHemels dach,
                O wendt darwaerts u voeten.

CHOOREN,

                    ’tGeen geschiet is lang voor heenen,
                Is hier wederom verschenen
                (2410) Rouw van sinnen afgebeeld.
                Doch siet watter onder speelt:
                Maer versiet u snooden grijser,
                Mome, want g’en wort niet wijser
                Oft ghy schoon mijn dichten scheurt’
                (2415) En u om mijn sin versteurt.
                    Israel die boots kleynmoedich
                Voor, de vrije volcken vroedich
                Een verdruckten slaefschen staet.
                Daer tgemeyn door onder gaet,
                (2420) Ammons doen was onverstandel,
                Gelijck als den Spaenschen handel,
                Die, hoe wel men Reen gebruyckt,
                Voor het licht zijn ooghen luyckt.
               tBedroch, gewelt, kom uyt der aerden,
                (2425) Overlast die smeet de swaerden,
                ’tVolck wert tot den Crygh geterght,
                En het quaet wert meer ge-erght.
                d’Outste Geliadts, Staetsche lieden,
                Kiesen om het hooft te bieden
                (2430) Jephthah. Die gelyck Nassouw
                Syn ziele voor hun wagen wou.
                    Hy treckt op den Vyand tegen,
                Hy stryt, en verkryght den Sege,
[fol. I2v]
                En hy slaet een grooten Slach:
                (2435) Even g’lyck men seggen mach:
                Onsen helt, Roem van Orangien.
                Slaet ter neer hun die van Spangien,
                (Met zyn hulp) naest Godes macht
               Waer door hy groote wercken wracht.*
                    (2440) Dunckt u ’tzyn voor ons maer Fabule?*
                Verr’ gesochte nieu parabole?
                Lieve ist maer fantazy?
                Slaet ons Rymen dan verby,
                Let hier op wie met de Joden
                (2445) God verlaet en andere Goden
                Maeckt, dient en na hoereert
                ’tBeelt, dat hy als Gode eert
                    Of de Hemel waer de vrye
                Leere door de Ketterye
                (2450) Wil verdrucken wreet en straf,
                Die sal vallen in het graf,
                ’tGraf der Sonden daer d’Hebreuwen
                In versmoorden voor veel eeuwen.
                tGeen u is in rym gebrocht,
                (2455) En uyt d’outheyt opgesocht.
                    Laet dees Handel of Tragedi
                Laet* dit spel, of dees Comedi
                (Maechden) wesen dy een Leer.
                Biedt de valsche min geen eer:
                (2460) Jephthahs Dochter zy u Spiegel.
                Richters zyt niet al te kriegel
                Om te doen tgeen God gebiet
                Sulcken offer wil hy niet.
                    Wildy dat de Heer u grendels
                (2465) Sal verstercken de Lavendels
                Speelwys toonen u vertoogh
                Leven beeldigh voor u oogh.
                Batavia u gevlerckte kielen,
                Steden die vol menschen krielen
                (2470) Helpen niet, maer die uyt gonst
                Dy beschermt UYT ’sLEVEN IONST.

                                                Blijft Volstandigh.
       

<"index.html">Continue

Tekstkritiek.

fol. *2v uytheems-woort-behoevende-Nederduytsche er staat: uytheems-woort-behoevende. Neduytsche
fol. *2v Straet-Dichter er staat: Staet-Dichter
fol. *3r #146;tMaechdelijcke er staat: #146;tNaechdelijcke
fol. *4r droefheyt: er staat: droefheyyt:
voor vs. 1 IEPHTHAHS er staat: IEPHTHANS
vs. 14 Phylapelphia er staat: Phydapelphia
vs. 34 Heyr er staat: het Heyr
vs. 131 SERAH er staat: SEEAH
vs. 299 verneeren er staat: vermeeren
vs. 426 Ghevanghen, er staat: ghevanghen,
vs. 505 bersten er staat: berst en
vs. 526 THO. er staat: TRO.
vs. 641 trots er staat: tros
vs. 825 Salmuna er staat: Ralmuna
vs. 827 soon er staat: soo
vs. 1030 Toneel er staat: oneel
vs. 1044 doen aen, er staat: doen,
vs. 1092 d’Ammonijt er staat: ’dAmmonijt
vs. 1175 Met er staat: Nu
vs. 1439 volspeelde er staat: volpeelde
vs. 1441 Mnemosijn er staat: Mnemosiju
vs. 1523 wacht er staat: waecht
vs. 1591 voortaen er staat: voortaen.
vs. 1666: de sprekersaanduiding EERST. staat voor vs. 1665
vs. 1676 Rabba er staat: Kabba
vs. 1680 U er staat: u
vs. 1831 Vader er staat: Vadet
vs. 1863 wap’nen er staat: wap’pen
vs. 1863 Isra’eliten er staat: Isra’eliten.
vs. 1896 d’Olijf er staat: dO’lijf
vs. 1920 hieten er staat: hiet
vs. 1972 Sterren er staat: Serren
vs. 2141 Gespeeltjens er staat: Gespeetjens
vs. 2198 niet er staat: liet
vs. 2238 Leest er staat: Leese
vs. 2337 is een weesrijm
vs. 2356 wy er staat: my
vs. 2439 wracht, er staat: wraecht,
vs. 2440 Fabule? er staat: Eabule?
vs. 2457 Laet er staat: Taet