Dit is een onderdeel van JohandeBruneBanketwerk.html. Klik hier voor het hele document.

font> DIe een Venus knip ghekregen hebben, leeren de dierte van die vuyle koopmanschap kennen. Die plaghe dient haer zomtijts tot een heylzame medecijne. Die van de marct komen, weten de prijs.


CCLXXXIII. Mis-trouwe.

MIs-trouwe is de moeder van gerustheyd. Om in ’t vuyr niet te vallen, moet-men zelfs den roock vreezen. Een geschoude katte heeft oock vreeze van koud water. Die op het ys niet vallen wilt, blijve op het land wandelen: op dat hy den ezel niet en slachte, die een been brack, willende van weelde, op het ys danssen.


CCLXXXIV. Nijd.

DE nijd en is zoo haest niet geboren, of zy heeft haer galgen en beulen in haer gevolgh. Eens anders voorspoed is een lancie in haer zijde, een doorn in haer herte, een splinter in haer oogen. De nijd maeckt ons, als een ellendigen nacht-uyl, die den dagh van eens anders gheluck niet en kan verdraghen; als een ghier, die de goede reucken vliet, en de krenghen tot zijn aes soeckt; als een vlieghe die haer op de zeeren, ende etter puysten zet, en ’t gesonde vleysch voorby gaet.


[p. 100]

CCLXXXV.

HEt zijn onbeleefde wyzerts gheweest, die gheacht hebben dat doove en uyt-ghebluschte asschen onbequaem was, om vuyr te houden en te bewaren: die daer willen, dat-men de vriendschappen in de zelve tombe begrave, daer de vrienden in-ghezet zijn: die over vele eeuwen gheschreven hebben, dat de graven gheen na-volgers of vrienden hebben. Neen vrienden, men moet niet altijds de ooghen nat, en de kaecken met traen-water begieten, over ’t verlies van een herte-vriend, maer zijn gheheugenis moet ons altijds heyligh en onvergetelick wezen.


CCLXXXVI. Onkuysheyd.

DE kleederen, daer eens een klincke of scheure in komt, zijn altijd in gevaer, om aen elcke naghel of doorn ghescheurt te werden: en glazen die een borste of rete hebben, zijn met het minste stootjen gebroken; zoo is het herte, ’t welck eens door onkuysheyd geborsten, door die bresse de wel-lust in-ghelaten hebbende; op de minste occasie, zich plotselick in zijn verderf en ondergangh daer henen werpt.


CCLXXXVII. Gierigheyd.

DE gierighaert met een goud-hongher bezeten, maeckt zijn zelven mager en ongedaen, om zijn beurze vet en glad te maken. Hy leeft als in een belegerde stad, daer hy honger-becken en vasten moet. God zent haer wel de spijze, maer de duyvel koocktse.


[p. 101]

CCLXXXVIII. Onghelijk.

TE veel gelucks, en dat qualick gekookt, maeckt het minste ongelijck dapper ghevoeligh. Wy hebben een papiere maghe, die niet koken en kan, en die zoo droncken is van leckere zoetigheden des ghelucks, dat-ze met de minste on-smaeck zich om werpt. Nochtans, om in de weereld te leven, heeft men wel een struys-maeghe van doen, die yzer en stael verteere. Het zijn kattyvighe en teere zielen, die, als koppe-spinnen, zoo haest geraeckt en verzeert werden: die zoo haest de koorde van ’t punt van eere getoetst wert, ter stont geluyd geven; en op het minste woord van verachtinge, een onweer en tempeest binnen haer voelen. Zy slachten dat snood gedrochte van muyzen; zoeckende te bijten, die haer pooght te vatten, zich telckens in een glas waters smoorende. Houd dit voor zeker: alle ongelijcken zijn steenen in de lucht geworpen, die gheen slagh of hinder en geven, als men die niet en acht, en beneden zijn gramschap stelt.


CCLXXXIX. Goed gewisse.

EEn ongunst, of quade bejegeninge, maeckt ons dickwils, als een ont-pluymde voghel, beschaemt en verkoudt. Daer op hechten en spannen wy onze verstoorde gedachten: daer-men zijn vertreck behoort te nemen in zijn herte, en in de zoetigheden van een goed ghewisse: ’t welck als een schoon arsenael is, daer men de wapenen van de deughd glad en on-beroest bewaert, om op alle ge- [p. 102] legentheyd ghebruyckt te werden. Gheen vermaekelicker paradijs hier op de weereld; gheen plantagie zoo wellustigh en zoet, als dat palleys en tonneel van een onbewust en onbesmet gemoed. Daer ist, dat men zich onttreckende de zoute wateren des weerelds, van den dauw des hemels leeft: daer de ziele zich went en keert in haer eygen zelven, daer zy haer zelven begint te zuyghen, en als een zorghvuldighe bye, haer eyghen stock en honigh te maecken.


CCXC. De verwijter moet onberispelick zijn.

EEn zacke-drager die inde kolen werckt, en hoeft de schouw-vager zijn zwartheyd niet te verwijten; noch een morsebel een ander vuyle te heeten. Snuyt eerst u eygen neus, eer ghy een ander het snot doet af-vaeghen: en heeft uw huys een glazen-kappe, en werpt gheen steenen op het dack van uw gebuyren. El que tiene tejados de vidro, no tire piedras al de zu vezino.


CCXCI. Ghewoonte.

GEbruyck en ghewoonte is wonder quaed om te laten. Zoo men een kind te langh zijn slincker-hand laet gebruycken, het zal een slincke-poot blyven. Een kind dat stamelt en lispt, zal dat gebreck behouden, zoo het niet , door zurghvuldigheyd, verbetert wert.
    Cabritilla que suele mamar, prule-le el paladar
        Het gheytjen tot het zogh gewent,
        En wert niet licht daer van gespent.


[p. 103]

CCXCII. Ghierigheyd.

GHierigheyd is een verfoeyelicke vuylicheyd, die voor God en menschen hatelick is. Maer de hemelsche wet en verbiet ons niet, met zorghvuldighe wijsheyd, onze tijdelicke middelen, met de meeste zekerheid, aen te leggen. Een schip dat achter-lastigh is, en al te diepe gaet, en zal ick met gheen meerder cargazoen overladen. Een man zwaermoedigh, en met de ooghen op de grond ghehecht, magh my wel-verdacht zijn, dat zijn zaecken ten besten niet en staen, en dat het daerom raedsaem is, gheen eyeren onder zijn hinne te legghen.
        Die zijn gezicht op d’ aerde stelt,
        Betrouwt hem niet uw goed of gheld.
    De quien pone los ojos en el suelo, no fies tu dinero.


CCXCIII. Beroyde lien.

YDele beurzen maecken ydele zinnen. ’t Is wonder, waer de armoede den menschen niet toe en brenght, byzonderlick die ghene, welcke in weelde op-getrocken, niet gheleert en zijn, om gebreck te verdraghen. Zulcke luyden, terwijle dat Sodom brant, zoecken wel naer Zohar te vluchten, en ’t vier van armoede te ontgaen, maer zy kiezen slimme en verkeerde wegen. Die in schulden ghedompelt zijn, en haer zelven noch dieper daer in werpen, zoecken, met leughen en bedrogh haren ondergangh te verbergen, en meer andere daer in te trecken.
[p. 104]
    Deudas tienes, y hazes mas? Si no mentiste, mentiras.
        Die schuld heeft, en zich meer belast.
        Op gheen bedrogh noch leugen past.


CCXCIV. Zulcken oorsprongh, zulcken water.

MEn kan van een ruyghe pije, gheen schar-laken mantel maecken: gelijck de stoffe is, moet oock ’t ghemaeckte wezen. Van quaed laecken zal men noyt gheen goed kleed snijden: en die by nachte, in gheel-ghieters stoffe wercken, en konnen naer gheen muscus riecken. Zoo de man is, zoo is oock zijn arm en zijn sterckte. Een drabbighe modder-poel, en kan geen kristaelighen zuyver nat gheven; en van sneeuw en kan niet als water voort-komen. Zulcken bruyloft zulcke pasteyen.


CCXCV. Vasten-tijd.

DIe het roomsch geloove voor het beste keuren, zijn dickwils zeer zorghvuldigh, om de vasten tijd, met onthoudingh van visch en vleesch, te vieren. En gelijck de genegentheyd der menschen, door verboden, meer gheprickelt en ghescherpt werden, zoo en kan ’t oock niet wel anders zijn, of zy wenschen, t’ eynde van dien band en dwangh te wezen. Daer tegen hebben zy dien raed verzint, als zy gezeght hebben:
    Blijft yet schuldigh teghen paesschen, en de vasten zal u kort vallen.


CCXCVI. Niet te hoogh.

DIe in kleyne wateren vaert, of in een tobbe speelt, en zal in geen afgrond versmooren. De [p. 105] val is hard of zacht, naer dat zijn hooghte of leeghte is. De grand subida, grand cayda. Hoe hoogher bergh, hoe dieper valleyen. Vele luyden zouden gherust en zeker wandelen, zoo-ze met de ley-deckers, op gheen verheven torens en zaten, en in diepe leeghten zagen. Alle gezichten en zijn niet even sterck, om onbeweeghlijck, van groote hooghten, te konnen star-ooghen. ’t Is zekerst de kust te kiesen, en langhst de wal te varen.


CCXCVII. Goede intentie.

’t EN is niet ghenoegh, een goede meyningh te hebben: het werck zelfs en de middelen moeten oock goed en eerlick wezen. Hoe troetelt en vleydt-er menigh mensch zijn zelven, met de opinie van een goed voor-nemen; wat wegen of ganghen dat hy oock in slaet! Bedrieght u niet ô mensch, die uwe vastigheyd op rul-zand vestight. De hel is vol van goede meeninghen.


CCXCVIII. Ondanckbaerheyd tegen wel-doenders.

VOed een kraey op, zy zal uw kind wel de oogen uyt-picken: en warmt een koude slanghe in uwen boezem, als zy ont-stijft en warm geworden is, zy zal u den boezem door-bijten. De worm komt van ’t hout, die ’t verbrizelt en worm-stekigh maeckt. De li–a vien la ti–a. ’t komt van den bergh, daer hy van brandt. Zoo ghebeurt-’et veel-tijts, dat die ghene, welcke door anders schouders gedragen en verheven zijn, de zelve het beentjen over dwars [p. 106] zetten, en de ladder op-trecken, die haer om hoogh ghebracht heeft.


CCXCIX. ’t Kind lijckt de ouders.

’t KInd heeft ghemeenlick een aertjen naer zijn vaertjen: en zoo ’t moertje is een hoertje, de dochter en zal niet beter wezen. ’t Wilt al aen de want pissen, dat reutjen heet; en ’t schrafelt al, wat van hinnen komt.
    De casta le viene al galgo, De tener el rabo largo.
        ’t Komt de wind-hond uytter aert,
        Dat hy draeght een langhe staert.


CCC. Doctoren.

HOe driftigh en bekommerlick loopen de menschen, naer de hulpe van Doctoren, als haer de maghe wat verkout, en de lever wat verhit is! Zy zoecken op der aerden, dat alleenlick in den hemel te vinden is. De ghenees-konst en is niet te verachten, maer oock niet te veel te achten. ’t Is God, die geneest, en de medecijn treckt het gheld.


CCCI. Melck.

’t IS een gemeenen regel, en by meest alle natien aen-ghenomen, dat de wijn de kamenier of volgh-knecht van de melck moet zijn. De Spagnaerds zegghen, Dixo la leche al vino, bien seis venido, amigo. Dat is:
    De melck seyd’ eertijds tot de wijn.
    Kom, vriend, ghy zult my welkom zijn.
De fransche en andere talen voegen-der noch jet by:
[p. 107]
    Vin sur laict, c’ est souhait: Mais laict sur vin, c’ est venin.
        Wijn op melck is goed voor elck:
        Maer melck op wijn, dat is fenijn.
De medecijns twisten onder malcander, of den azijn, die ons zoo ghemeen is, heet of koud is. Ick laet haer oock die melck-reghel bevolen: mits dat het gheen Doctoren zijn van de jonghsten druck, en van de leste broed.


CCCII. Nijd.

DE eenen bedelaer benijt den anderen, dat hy zijn hand over een deure steeckt: zoo grolt den eenen hond, dat d’ ander in de keucken gaet. Het zelve ziet men onder de menschen. Een anders glans streckt haer tot een schaduwe en verduysteringh: gebuyren: hebben altijds beter neeringh, en maecken vetter zoppen: yder wenscht de boter op zijn brood alleen te hebben, en dat andere met drooghe korstjes te vreden waren.
    Dizen las viejas, no te vistes de pellejas.
        ’t Is de tael van bestjes mond,
        Gaet doch niet ghekleet in ’t bond.


CCCIII. Slordighe verquistingh.

DE ydele hope doet-er vele naer-latigh en slordigh leven. ’t Is mischien, wat den spaden avond brenghen zal: een uyre zal lichtelick gheven dat zeven jaren geweyghert hebben: en zoo raeckt het goedjen henen, van daer het niet weder komen zal. Het moet oock haest t’ eynde gaen, daer-men [p. 108] gheduyrigh van neemt, en niet by en leght.
    De do sacan, y no pon, Presto llegan al Hondon.


CCCIV. Zwijghaerts.

DAer de reviere diepst is, maeckt-ze minst gherucht: en daerom zijn oock de stille wateren de zorgelickste en meest verdacht. Wacht u daerom van menschen, die niet en spreken, en van honden die niet en bassen: die zullen gemeenelick toe-tasten, en onverhoedst verrassen.
        En woont ontrent de zwijghert niet,
        Op dat u niet wat quaets gheschiet.
    De persona callada ariedra tu morada.
Men zeght, met reden; wacht u een weynigh tijds van den grammen, maer van de zwijghert al uw leven.


CCCV. Korzelheyd.

KOrzele luyden moeten teer ghehandelt, en met voorzichtigheyd bejegent werden: het zijn keyen, die gheen slagen en lijden, zonder vuyr te gheven: zy willen op een zacht bedde gheleght werden, eer-ze breken willen. Tot een harden aenbeeld dient een hamer van pluymen. Die een felle byle tot zulcke harde quasten brengen wilt, zal die breken en zijn handen quetssen. En daer men, in zulcke heyrd-steden, vuyr stoockt, moet een gheweldigen roock op-gaen.


CCCVI. Vergrootingh van middelen.

’t IS met zommiger middelen, als met de blazen, daer de kinders mede spelen, die een grooten [p. 109] op-geblazen balgh hebben, en daer maer dry of vier erten in en zijn, die al ’t gedruys maecken. Zeeuwsche ponden schatten de Hollanders op veertigh groote: en zy raecken somtijts de nagel op ’t hooft. De spagnaerds spreken van hare natie wat zachter, als zy zeggen,
    De dineros y bondad, quita siempre la mitad.
    Van deughd en gheld, Ghelooft maer d’ hel’t.


CCCVII. Den eersten aerdt Blijft by het paerd.

HEt broeyt vroegh dat nestelen zal; en ’t moet jonck krommen, dat een goeden haeck zal werden. De perten zelfs, die de kinders in de luyren hebben, en werden-der niet licht uyt-gewieght;
    Lo que en la leche se mama, En la mortaja se derama.
        Wat met de mam wort in-gezogen,
        Wert eerst in ’t dood-kleed af-getogen.
’t Is daerom aen ’t kalfjen wel te zien, wat het voor een osse werden zal. De bueizillo haras, que buez haras. De onbequaemheyd, die de geboorte gheeft, en is niet wel heel wegh te nemen. Men maeckte noyt goede pijl van een verckens steert.


CCCVIII. De mensch is oorzaeck van zijn quaet.

GOd gheeft ons wel de koe, maer wy en brengen-der de koorde niet toe: hy gheeft ons wel amandels, doch hy wilt, dat wy-ze zelve kraecken. Maer wat is ’t van ons? Het klaer-water dat ons den hemel gheeft, maecken wy zelfs dick en troebel, even als de peerden, die te water gheleyt werden. Wy zoecken een knoop in een effen bieze; en [p. 110] slachten de eghels, die het lijf vol scherpe stekels hebben, die wy zelfs gebroedt en voort-ghebracht hebben. De lijster kackt haer eygen quaed, een lijmachtigh mist, daer mede zy verstrickt wert. En de quackelen verraden haer zelven door haren beck. Zoo gaet het met de menschen.


CCCIX. Zich voeghen naer alle gelegentheyd.

EEn voorzichtigh man moet bereyt en gewapent zijn, tegen allerley gevallen. Hy voorziet alle schichten, en verziet zich tegen alle steenen, die op zijn hooft vallen konnen. Hy leert by tijts zwemmen, eer hem het water tot de mond komt: en weet, als het regent, dat hagel en sneeuw bedorven is. Hy is met smits kinders, de voncken ghewoon, en kan oock als ’t nood is, met zijn hond, ontrent den anbeeld slapen, ter-wijl die zware hamers gaen. Hy heeft den bas en alto, den laegh, en hooghen zangh gheleert; en zoo de tijd speelt, zoo kan hy danssen.


CCCX. Doen-nieten.

EEn man die slack is en zonder bedrijf, is als een huys zonder dack, daer regen, hagel en sneeuw over-al in-slaet, en niet onbedorven laet.
    Assi es el marido, sin hecho, Como la casa sin techo.
Het gaet daer eyndelick zoo toe, dat naer het schrabben, niet meer te scheeren valt: en datmen dan met de handen in ’t hayr zit, en met de ooghen op een kouden heirt ziet. Ten helpt dan niet, met berouw, achter om te zien. De molen en maelt niet met het wa- [p. 111] ter dat voor-by is. En als ’t Schip stoot, ’t is te laet in den Almanach ghezien, om ’t gety te rekenen. Hy moet, by tijts op-staen, die de moer met de jonghen vanghen zal.


CCCXI. Gheveynstheyd.

GHeveynsde, die by haer zelven overtuyght zijn de beste niet te wezen, vertroosten zich met deze ghedaghten, dat zy oock de quaedste niet en zijn. Het uyterlick, meynen zy, is ten minsten goed en stichtelick: zy en zijn niet, gelijck vele andere, als een kool-zack, zwart van buyten, en zwarter van binnen. Maer zy bedriegen zoo wel haer zelven, als andere. Uyt een quaed bosch en quam noyt goeden doorn.
        De mala mata, nunca buena çarça.
Weynigh galle maeckt veel honigh bitter: maer weynigh geveinstheyd maeckt al het werck on-deughende.


CCCXII. Een eerlick man wert zelden rijck.

DIe zijn ghewisse quijt, en met een onbedorven ghemoed, voor God wandelt, zal zelden in zijn ampt gedijen of rijck werden. ’t Is waer, als ’t God gelieft, zoo regen-’et met alle winden: maer wie heeft-’et oyt zien gheld reghenen?
    Een reyn vercken en was noyt vet: en een reyne hand steeckt altijd in een maghere beurze.


CCCXIII. Niemant verbelghen.

WAt hoeft-men yemant, zonder reden, op den hals te halen, of men schoon een goed en aerdigh woord verliest, dat scherpe tanden heeft. Zoo [p. 112] yemant een harde bejegeningh verdient heeft, laet het liever van een ander geschieden. Denck met de Portugijs, A cada porco ven seu saon Martinho. Elck vercken heeft zijn Sinte Maerten. ’t Is dan de tijd, dat de Joden-haet geslachtet wert. En ’t is oock best, in allen gevalle, dat men met de goede om-gaet, en wel met de quade staet.


CCCXIV. Schulden leeren lieghen.

MEn ziet over al veel teeckenen van on-godistery, en van een ongheloovigh leven. Als de mensch met teghenspoed, en verlies van goederen bezocht wert, in plaetse van tot de waerheyd en het leven te gaen, zoo loopt men tot de schole van de vader der leughenen. Heeft men van te vooren onervaren geweest in bedrogh en linckerny, daer leert men de konst van liegen en bedriegen.
    Die met schulden is belast: Weynigh op een leugen past.
    Deudas tienes, y hazes mas, Si no mentiste, mentiras.


CCCXV. Armoede.

ARmoede is een scherpe bezoeckinghe, en een harde preuve van lijdzaemheyd en standvastigheyd: voornementlijck by die ghene, welcke van de goede gekomen, haer weelde in gebreck verandert zien, De nood is haer byzonderlick een scherpe schicht en harde pijl. ’t Welck die ghetaende natie, en halve mooren heeft doen zegghen;
    Todos duelos con pan son buenos.
    Droefheyd met brood en heeft gheen nood.
De rijckdom is zulcke luyden haer hooghste goed, [p. 113] die daer durven uyt-spouwen; O rico, o pinjado. Of rijck of ghehanghen. ’t Gaet by haer,
    Gheen smaecke boven zout, Gheen waerde boven gout.


CCCXVI. Ghierigheyd.

GHeld-zucht en is gheen smelt-zucht: zy blijft versteent, en zoo hard aen de ziele gesoudeert, dat-ze door gheen scheyd-water af te nemen is. ’t Is het leste hembde, dat wy af-doen, en het dood laecken, daer in wy geleght, en in ’t graf gedragen werden. Hoe ouder de menschen werden, hoe dat quaed stegher en stijver wert; ’t is een spijse, die zoo hard aen de pot brandt, dat-ze niet en is af te scrabben: ’t is een stael zoo sterck getempert, dat het noyt af en gaet, of om en leght: Hoe ouder de voghel is, hoe qualicker de pluymen uyt willen. Zoo gaet het oock met den ouden wreckaerd.


CCCXVII. Veranderingh in de weereld.

DE weereld is gemaeckt met trappen, daer met beurte, d’ eene op-klimt, en d’ ander af-komt; daer de leeghste op ’t hooghste steyghert, en die om hoogh is, zijn plaets met hem verwisselt. Die heden was een ridder, wert morgen wel een bidder: en die huyden was in waerde, raeckt morgen onder d’ aerde. Zoo wert een koop-man een loop-man, een heer zonder eer, een graef een slaef; en die ghister de loef hadde, moet het huyden op de ly smijten, en den roock van zijn vyand in d’ oogen krijgen. De fock heeft somtijds voor middagh gevat; en als de zon over ’t zuyden is, is de boe-lijn met hem over de ree.


[p. 114]

CCCXVIII. Middelbare staet.

DIe in een middelbare gheleghentheyd, zonder eenigh beslagh, aen een kleyn zout-vaetjen zijn eyghen brood eet, is veel gheluckigher, als die met veel ghedruys, twaelf kalkoenen in een schotel en vijf-en-twintigh kieckens, op een goud schavotjen ziet. ’t Is beter in stilte gedreven, als van harde wind by-geleght. Die ’t zoo hoogh in den top zetten, moeten van de gyb wachten. ’t Is te laet, als ’t schip steuyt, het loot te werpen. Men ziet het gemeen’lick gebeuren, dat hoogh ghestevent, laegh ghezeylt is.


CCCXIX. Naer veel verdriet, Een vreughdigh liedt.

DE weereld is een bare en holle zee, daer in de menschen, met een leck schip, hobben en sobben, somtijts tot aen het zwergh rijzende, dan weder in de barninghen overstort werdende. Isser by wijlen een kalmte van ander-halven-dagh, daer volght een vlieghende storm van drie daghen, of een horcaen van een weke. Zoo raecken Gods kinders allenghskens, door veel suckelingen, op die hemelsche ree, en zoo voorts inde haven der gheluckzaligheyd. Naer veel by-legghens, zeylt-men het begheerde land aen boord.


CCCXX. Verliestje goed, Verliest gheen moed.

AL loopt de kans een goed schipper teghen, en dat zijn compas verdraeyt is, hy zal daerom de moet niet verloren gheven, maer staegh lul en fock by-zetten, en al wat helpen kan; zoo veel als mast en kiel lijden magh; en zoo langh als hy drifts genoegh heeft, het schip midden waters houden, en by nood, [p. 115] de beste kabel te betingh brenghen, eer het stoot en op zijn kerck-hof raeckt. Zoo doet een rechtschapen Coop-man: al krijght hy somtijts een harde smete, dat hem de beenen trillen, hy houdt het hooft op, en denckt dat elders een goede winst zijn verlies zal boeten; dat men gheen Coop-man vint, die altijd wint. Zoo is de land-man altijd toe-komende jaer rijck: al mis-slaet den oegst, hy ploeght en zaeyt ghelijck voor henen.


CCCXXI. Couragie van regenten.

’t EN gaet niet altijd voor wind, en even effen: daer loopt zomtijds wel een holle zee over ’t schip henen. Hy moet wel gheluckigh varen, die nimmermeer een rack in de wind heeft. ’t En was oock noyt zoo goede vrede, of een Enghelsman taecte wel een Flemmingh. Zoo wayender zomtijds dulle winden uyt het noorden, die den staet doen schudden en daveren: oproer en onrust van binnen, dreygementen en aen-vallen van buyten: maer goede Regenten, die dan aen ’t stier zitten, en ter preuve gestelt werden, blijven onbewegelick, als een vaste rotse, die de golven breeckt, en tegen haer eyghen zelven te rugge zendt. Matroos placht te zeggen,
    Een stier-man is zoo goed als vier man:
        maer voeghter by,
    Als hy kloeck is en wat weet, Anders is ’t maer een die eet.


CCCXXII. Lijdzaemheyd niet te veel verghen.

MEn moet yemants goedheyd niet te veel vergen, of yemants geduldigheyd tergen, op dat [p. 116] zy gheen dulheyd en werde. Een oven te heet ghestoockt, helpt de heele backery in brand; en een yzer langh gewreven of geslagen, gheeft op ’t leste vuyr. Een goet man kan wel een treed op zijn teenen lijden, hoe wel hy gheen harde schop tegen zijn schenen kan verdragen. Ick magh wel grutten, zeght matroos, maer gheen heele backen vol.


CCCXXIII. Dronckaerts.

DIe zijn gheld aen natte waeren leght, om niet te verbranden, en zoo daghelicks verzopen t’ huys komt, is weerdigh, met dien Enghelschen Prins, in een tonne malle-vesey versmoort te werden. Zulcke buys-vaerders (huys-vaerders en zijn-ze niet) werdender gevonden, die al haer goed aen de wand verpissende, vrouw en kinders van honger laten zwanger gaen, en van koude verstijven: Het rauwe zee-volck zelf heeft deze kermezijne kannelichters, met een spottelick spreeck-woord geteyckent, wanneer zy zegghen, Hy nat in top, hy zal Schippers dochter hebben. ’t Is met zulcke altijd te langh gesponnen, zonder nat te maecken.


CCCXXIV. Niet te precijs.

AL te scherp maeckt schaerden; en al te scherp gezien maeckt quade oogen. Te harde wetten het quaed meer wetten. ’t Is waer en redelick, dat mis-grepen tegen de order van ’t land gaende, verhindert en ghestraft werden; maer daer zijn voorvallen, en zaecken die ’t gewisse en de zeden niet en raecken, daer met een politijcke voorzichtigheyd, [p. 117] indulgentien of toe-gevingen plaetse hebben, daer van men zeggen kan; Het zijn nauwe netten daer niet een visjen door de mazen kan.


CCCXXV. Jongh en oud.

IOnge luyden hebben veel tijds een af-keer van ’t geselschap der oude: zy zijn oock van een ander eeuw, en date. ’t Is zeker, dat koude en verstijfde leen niet wel gepaert en zijn, met jongh en dertele leden: dewijl het oud vleesch smelt, en ’t jongh vleesch swelt: maer dat is alleen te nemen van een onghelijck en een oud-maeckt-nieuwe houwelick. In een gemeen geselschap, is het nuttigh dat tusschen twee groene een rijpe zy. Entre dos verdes, una madura.


CCCXXVI. De nood voor-by, God staet ter zy.

’t IS van ouds gezeght, dat die wilt leeren bidden, zich op zee begeven moet. Daer wert oock in nood en storm God aengeroepen, en groote beloften ghedaen: Maer wat volght-er op? Even als het gaet met ziecke menschen, die met gevaer en vreeze van sterven aen gevochten zijnde, in geval van op komen, keerssen masten-dick beloven, die nauwlicks op een solfer-steck uyt en vallen.
        God en wert niet meer ghedacht.
        Als-men is aen land ghebracht.    En
        Als de zieckte is ghedaen,
        d’ Oude pad wert weer begaen.


CCCXXVII. Schijn-deughd.

VEel luyden, die de meeste schijn van Godzaligheyt hebben, en welckers uyterlicken wandel en omme-gangh, een hemelsche deughdsaemheyd [p. 118] belooft, vervallen dickwils zoo schandelick en ergerlick, datmen tot kleynighyd van de Gods-dienst, en verzwackinghe van teere leden, hooren moet; Dat aen ’t beste laecken ’t meeste bedrogh is: en dat het witste satijn alder eerst bevleckt is.


CCCXXVIII. Arm en lecker.

MEn hoort van waschters en schuyrsters, die van haren arbeyd leven, en welckers handen rustende, haer tanden oock ledigh zijn, t’ huys met een korstjen brood, en met een teughjen water zich behelpende, wanneer zy ’t gheluck hebben, met de vuysten in de tobbe van een goed huys te danssen, dat de vrouwen nauwelicks en weten, hoe zy de leckerny van die arme tonghen zullen payen en ghenoegh doen. t’ Huys en hebben zy zoo veel niet als een schardeyn, en daer willen zy een vette kapoen en ghezuyckerden rijs-pap hebben.
    En tu casa no tienes sardina, Y en la agena pides gallina.


CCCXXIX. Leugenen.

DIe verre gereyst, en in veel sneeuw ghewatert heeft, magh onbeschroomt en zonder vreeze, zijn duymtjen roeren. Van langhe weghen, ruyme leughenen. Zulcke durven zegghen, dat een blinde een haes gezien, de lamme dien onderloopen, de naeckte dien in den boezem gesteken heeft; dat zy het gras hebben hooren wassen, de vloon hooren hoesten, en de luyzen, in een nieuw geploeght land, op stilten zien gaen. Die zwanger van lucht is, wat [p. 119] kan hy anders als wind baren? Een leughen en betaelt gheen tol.


CCCXXX. Adel.

EDel-luyden willen altijd de superius zinghen, en het hooghste woord voeren, al zijn-ze van die slagh, welcke in ’t bedde blijven ligghen, als men haer broeck vermaeckt; en die gereet betalen, als-ze gereed gheld gheven. ’t Schijnt dat zy gelooven, of andere doen ghelooven willen, dat zy van een ander metael gegoten, of van een ander stoffe opgeleght zijn; al zijn-ze oock van een verschen date, en zoo nieuw ghebacken, dat de korstjes daer van noch kraecken. Maer ellendighen adel! die haer zelven doen gelden, met het gene buyten haer, en gheen deel van haer zelven is. De schee schijnt wat te wezen, maer de lemmer en deughdt niet.


CCCXXXI. Oud man.

EEn boertigh boertjen, dat menighe voore gemaeckt, en veel mist putten in zijn leven uytgevoert hadde, zittende op een tijd, lodderende in de eerste zomer-zonne, ghevraeght zijnde, hoe veel oegsten hy wel gezien hadde, en of zijn tanden noch teyckenden, gaf tot antwoorde, lieve macker, het is tot mijnen ’t zoo gestelt, dat een speen-verckjen, van mijn jaren, niet goed en ware, om te braden.


CCCXXXII. Leelick en zwaer.

HEt zelve ergh hackeneytjen, hebbende een leelicke en zware vrouwe, met een wel-gespeckte [p. 120] rugghe, en goede schoncken, hoorende eens kluchten, op het vuyl en lastigh pack van zijn dilt-houten, schoot een schimp-voghel dit toe: ick voele wel, al ben ick oud, dat ghy op mijn dack kaetst, en met mijn wijf bezigh zijt: ’t is waer, zy is de moyste niet, zy is even-wel by den doncker schoon, maer de dagh bederft het al: en zoo veel haer ghewichte belanght, zy en haelt zoo veel niet, als men roept: ick weet wel, dat-ze over vier eyers zoude gaen, zonder een half dozijne te breken.


CCCXXXIII. Veel gerel, maeckt veel spel.

DAer een groot en ydel gedruys van woorden is, vind-men ghemeenelick een holligheyd en groote armoede van zaecken. Veel gheschreeuw, weynigh wolle; veel vlagghen weynigh boter. Daer zijn menschen die geheel tonge zijn, en die even zoo veel herssens in haer hielen, als in haer beckeneel hebben; doch die met een glad en slibberigh blad in de mond voorzien zijn. Waren ’t noch nachtegaeltjens, die zoete zinghen, zy hadden noch yet lof weerdigh; maer ’t zijn steen krijters, en heesche butoirs, die de ooren quetsen en scheuren.
        Veel sprekers, Wind-brekers.
        Die men meest ziet rellen, Zijn domme gezellen.
        Weynigh spreken is goud; veel spreken is houd.


CCCXXXIV. Van quaed tot ergher.

OM het kleyne quaed te schouwen, zal-men somtijts meerder brouwen. De mensch is dickwils niet wijs genoegh, aen wat muyr te leunen, of aen [p. 121] wat spije zijn mantel te hanghen. Het sterckste zal ons dickwils eerst begheven, en de kraeckende wagen zal het gaende houden. ’t Ghebeurt-er vele, dat zy den donder ontloopen, en in den blixem vallen: dat zy, met de spieringh, uyt de panne springen, en in ’t vuyr geraecken. Dat noemt de schriftuyre, Den rijp ont-vlien, en in de sneeuw vervallen.


CCCXXXV. Occasie van zonden.

VEele menschen waren behouden, zoo zy de occasie van zondighen konden mijden, en op haer hoede zijn. Het moeten stercke ooghen zijn, die een Bathseba, met in-ghebonden lusten, konnen aenschouwen; en die dorstigh, by een versche fonteyne zittende, niet en zouden drincken. En arca abierta, el justo peca.
        Een vroom man zelfs zijn zelf verghist,
        Wanneer hy ziet een open kist.


CCCXXXVI. Matighen arbeyd.

MEn moet zijn zelven niet te veel verghen. Daer moet in alles een behoorlicke mate wezen, die ons den hola en de halte gheeft. Het laecken en de elle moeten ghelijck uyt-komen. Daer moet een luyt-jaer en een braeck-tijd wezen, wil men ghezegende oesten zien.
        Het vruchtbaer land, dat niet en rust,
        Zijn deughd en kracht wert uyt-ghebluscht.
        El campo fertil no descansado, torna se esteril.


[p. 122]

CCCXXXVII. Ghezelschap.

’t GEzelschap is smettelick: het wrijft zijn aerd, aen alle die by haer zijn. Die met honden te bedde gaet, met vloyen op staet: en die met kreupele veel verkeert, leert hincken en krom gaen. Wijst mij, met wien dat ghy verkeert, zoo hebb’ ick uwen aerd geleert. In een honds nest is gheen civette te vinden; noch by vuyl ghezelschap goeden reuck te halen. De smit en zijn gheld, ’t is al zwart. El herrero y su dinero, todo es negro.


CCCXXXVIII. Ghereede tafel.

IN een vette keucken is men noyt verleghen, met onverwachte gasten: den haeck is daer altijd wel voorzien, en goed vuyr maeckt een snelle kock. Alle vleesch is daer venezoen, of de sausse maeckt het zoo; de panne-koecken zijn-der spritssen. Die het vercken heeft, maeckt beulinghen als hy wilt; en die schapen heeft, heeft vachten.
    El que ha ovejas, Ha pellejas.


CCCXXXIX. Verdriet van dit leven.

NAer dat Adam uyt het paradijs gezet is, moeten oock zijn kinders dien lust-hof derven. Het leven der stervelinghen is een dichte webbe van onlust en ellende: d’ eene golve van verdriet stoot d’ ander voort, ghelijck d’ eene naghel d’ ander uytdrijft. Het quaed komt ons toe met arm-vollen, en ’t gaet wegh met hand-vollen.
    El mal entre a braçadas, Y sale al pulgaradas.


[p. 123]

CCCXL.

DIe wel warm, in zijn bont, aen ’t vuyr zit, weet weynigh, dat het buyten vriest en koud is. De zatte zeughe weet weynigh, hoe de hongerighe te moed is. Elck oordeelt van de marckt, naer dat hy zich daer bevint, weynich acht ghevende, hoe dat zijn buyren varen.
        Die verzaedt is, naer zijn wensch,
        Zorght niet voor een hong’righ mensch.
    El harto del ayuno,     No tiene cuidado ninguno.


CCCXLI. Kruydjen roert my niet.

DAer zijn van die spinne-koppen van menschen, die zoo ghevoeligh en kittelachtigh zijn, dat zy het minste raeckjen niet en konnen verdraghen. Elck woordeken, dat zy hooren, wert drie-mael gezift, en dan noch drie-maels gebuydelt: een naelde tickjen is een steke van een dagghe. Maer zy en weten niet, datter niet beters is, als door gezwijgh en verachtingh zich te wreken.
Lichte wonden en hoeven niet bezorcht te werden, naer de reghels van de konst; zy sluyten ghenoegh alleen, en werden van zelfs ghenezen.


CCCXLII. Regeringh van staet.

EEn man, die den helm-stock van staet, in de hand heeft, en moet van een kleyne buye, zich niet kreunen: al wert hy zelfs uyt de lijck geslagen, hy en moet daerom gheen lijck werden, en zijn moed laten vallen: hy moet tegen ty en stroom, die [p. 124] al te hard vallen, met een huckend zeyltjen laveren. Die aen ’t stier zit, en moet gheen onbevaren man zijn, die noyt buyten duyns geweest is: hy moet ter deghe weten, waer oost en west leyt.


CCCXLIII. Nood zoeckt brood.

NOod en verdruckingh gheeft verstand, en maeckt wacker handen. Vele zouden verkleunt, en buyten eenigh bedrijf, in ledigheyd verslenteren, ten ware zy by ghebreck, ontlaeten en werckzaem gemaeckt wierden. Die de fortune toelacht, werden zot en leuy ghebroedt: zy willen vlas en gheen werck hebben. Haer zegghen komt hier op aen; Laet-ze pompen, die koud hebben, ick hebb’ mijn rocksken aen. Maer als-er met zulcke een rack in de wind komt, zoo en zal-er gheen man te roer wezen. ’t Is al met hun; ick zeyl liever, dat ick koud werde, dan ick roeyen zoude, dat ick zweete.


CCCXLIV. Onghelijcke fortunen.

OP zommighe menschen reghent-’et onghelucken, zonder eenigh verzet, als van gheduld; en op andere vallen de vlaghen van goude-druppelen met roos-water gemenght. De een vaert altijd, met een leck schip, tegen wind en stroom, en zijn pomp is meesten-deel onklaer; de ander zeylt in een Joffer-zee, zonder eenigh rackjen in de wind te hebben. De een drijft altijds als een bern-houdt overdwars; en hoe ’t magh vloeyen en ebben, hy zal nerghens yet hebben; hy valt gheduyrigh op leeger wal. De ander heeft altijd een back-staghen wind, [p. 125] en blijft gheduyrigh aen ’t opper. ’t Gaet met de mensch, ghelijck de hemel-schijven draeyen, en de in-vloeyinghen van die groote nacht-toorsen, of de aerdsche dinghen, wercken. Hy valt bekaeyt, die een vremd vuyr na stuyrt, zonder te weten, wat land dat-er voor steven is: Maer die op de peyl van de Goddelicke noort-sterre gaet, zal altijd een behouden reyze doen.


CCCXLV. Onghewoonelicke beleeftheyd.

WAcht u voor de menschen, die met een op-ghetoghen zeyl, veel-tijds ghebuldert en getempeest hebben, en die u daer naer, met een stille kalmte, in alle vriendelicheyd ont-moeten. Zulcken stillen zee en belooft niet anders als hoogh we’er, en vreesselicke buyen. Die u meer eer bewijst, als hy placht, die wilt u bedrieghen, of hy heeft u bedroghen. Als de kinders stil zijn, hebbenz’ eenigh quaed ghedaen.


CCCXLVI. Droefheyd.

MEn moet de droefheyt somtijds bot gheven, en vieren de kabel, zoo veel het lijden kan. Een ghedwonghen vuyr zal deur en vensters verslinden; een ghepraemde katte zal dwars door de vensters vlieghen, om ruymte te hebben. ’t Schijnt dat het herte verlicht door tranen, en zoo een open krijght. En verwondert u niet, een ghebroken zack en houdt gheen graen.


[p. 126]

CCCXLVII. Onnutte ghevoordert.

MEn dringht zomtijds de ezels ter plaetze, daer alleen Apollo en Apollinisten behooren te zitten: die de harpe van den staet zoo weten te stellen en te temperen, dat-ze een oor-zoet gheluyt gheeft, en de herten der menschen, door een konstighe harmonie, kan roeren en stillen. Maer ’t is velen ghenoegh, dat daer yemand zit en stamelt, die wijs is op credijt, en zot comptant: savio a credenza, e matto a contanti: die uytterlick wat schijnen te beloven, maer ’t is al gheloghen. Daer geldt het zijn, en niet de schijn. Daer en moeten gheen luyden zijn, die hoofden hebben, als boeyen, en harssenen als garnael; maer die ghevijlt en gheslepen in kennisse van zaecken, haer mate wel weten te nemen, en met standvastigheyd uyt-voeren. Maer wat isser te verwachten van breynelooze schedels? met een woord; een leghe zack en kan niet staen.


CCCXLVIII. Corruptien.

DIe over ’t zuyvel gaen, maecken ’t dickwils zoo, dat zy op alle putten visch hebben, en van yders leer riemen snijden. ’t Is al visch watter in haer net komt: de taerten die-der backen, en waerom den oven gheheet wort, zijn voor haer, of immers ten meeren deele. Het zijn al ydele ghebeden, die met ydele handen voorghedraghen werden: De waghen en wilt niet gaen, als hy van te vooren niet wel gesmeert is.


[p. 127]

CCCXLIX. Die lijt, die krijt.

VErwondert u niet, dat arme lien van gebreck, ziecken van ongemack klaghen: de tonghe gaet, daer de tand zeer doet; en de hand wilt altijds by de wonde wezen. Daerom zeght men;
    Liefde, gheld, en zware pijn Konnen niet verborgen zijn.
’t Is soo natuyrlick, dat men in droefheyd weent, als dat men in vreughde lacht.
    De katerolle piept en krijt,
    En ’t is om ’t quaed het gheen’ zy lijdt.
    Habla roldan, y habla por su mal.


CCCL. Loon.

GOed loon is aen beyde zijden schoon: het baet den heer, en ’t maeckt ghezonde werck-lien. Harden arbeyd wert-er door verzacht, en ’t gheeft de werck-man lust en kracht. Niemant die zoo dier doet wercken, als de schrale ghierighaerts; haer goede koop maeckt een diere koop: dewijle zy de armen doen verstijven, en de handen verkleunen? ’t Is verloren ghekalt; Sluyt de hinne de hand, zy zal haren aers sluyten. Adieu dan eyers.


CCCLI. Officien.

GHelijck het veld moet zwacker zijn, als den boer, zoo hy deughd wilt hebben; zoo moet oock een amptenaer stercker zijn als zijn ampt, en ’t zelve meester wezen. Maer hoe wert-er nu ter tijd gheleeft? Men beveelt den haes het vendel; men gheeft den ezel de harpe; men zet de exter nevens de nachtegael, om te zinghen; men doet een kind [p. 128] Hercules schoenen aen. En wil je in kort een groot mirakel hooren: de zack draeght hier den ezel.


CCCLII. Ander bekladden.

VEle menschen zijnder, die yemant zeer lichtelick een kladde aen wrijven, daer zy mede veyl gaen, en voor al de weereld stincken. Zy zoecken een narre, maer zoo-ze in een spieghel zaghen, zy zouden-der een vinden. Zulcke luyden moghen afzetsels zijn van goede ouders, maer de kinders en deughen niet: men vint gheen leughen in haere mond, wanneer-ze niet en spreken: zy zijn daer van vyanden, want zy spouwen-der met menighte uyt.


CCCLIII. Schuldenaers.

DIe een diep-gaende schip hebben, en zeer achterlastigh van schulden zijn, ’t is wonder, wat-ze niet en verzinnen, om maenders af te wijzen. De een heeft gheld in een slijp-steen genaeyt, daer een hond mede deur is; de ander heeft een konst ghevonden, om elpen-been met inct wit te maecken: een derde is zoo verzekert van zijn gheluck en rijcdom, dat hy durf zweeren, het rat van de fortune te zullen vernaghelen, en alzoo staende houden. Gheen kramer die zijn spellen weet beter te prijzen. En hoe-wel zijn fijnste voor-stellen tegen de wolle, en den draed van ’t menschelick verstand gaet, hy wilt-ze even-wel voor ghereed gheld uyt-gheven. Daer en werden noyt zoo veel figuyren in een ghebroken spiegel ghezien, als-er vremde voorslaghen [p. 129] uyt haer gedachten rijzen. En dat alles, om in de zack te houden, dat een anders beurze toe komt. Maer die maer een half oogh en heeft, kan ghenoeghsaem mercken, dat thien kroonen en zulck een noyt t’ samen door de zelve poorte gaen.


CCCLIV. Voorspoed.

ALs wind en gety met yemant is, en dat de zuyde wind over hem blaest, stroyende roozen en violetten, het dunckt hem dan, terwijl de zonne schijnt, dat hy naer gheen maen’ en heeft te vragen. Hy en kan hem dan in zijn huyd niet houden; ’t is een werckende most, die van hoepen en duyghen meester wert. Ah, hoe zorghelijck is het met zulcke zielen ghestelt! By ghebreck van drincken krijghen de hoenders de pip: maer by gebreck van gebreck vergaet-er menigh in weelde.


CCCLV. Dronckaerts.

MEn zeght, dat de wijn onbeschaemt is, en zonder broeck of hemde gaet; dat hy klaer en naeckt thoont, dat de natuyr en reden wilt verborghen houden; dat hy een open mond heeft, en korten aessem, die uyt vreeze van sticken, de borst dadelick moet ruymen, zonder yet binnen te houden. ’t Is zeker, als de wijn neder-zinckt, de woorden zwemmen boven; en wat de nuchtere dunckt, dat spreeckt de dronckaerd. De wijn en heeft gheen schrijn, hy wilt de volle lucht hebben.


[p. 130]

CCCLVI. Leuyaerd.

LEuyheyd is de sleutel van armoede; en de leuyaerd een voester-heer van zijn gebreck. ’t Is met hem alle daegh, heyligh dagh; en zoo verslijt hy zijn leven, en verslint hy zijn by-leven. Hy wenscht wel ghewin te doen, en zijn armoede te voor-komen: maer met gheern te winnen, en wert men niet rijck. Die gheernheyd kan een loome tijck-slijter hebben, en zijn handen binnen de mouw, en op zijn gordel houden.
    Om wenschen, blazen, en om nijzen,
    Hoeft niemant uyt het bed te rijzen.


CCCLVII. Pedanten.

PEdanten hebben de memory vol van anders wetenschappen, en zy en hebben niet eyghen, of van haer selfs ghewas. Haer verstand slinckt en smelt, en haer memory rust en zwelt. Een volle zack recht de ooren; zoo doen de boeck-eters, die haer memory met veel gheleende kennissen op-gepropt hebben, en gheen ghebruyck daer van en weten te maecken. Maer die zeght, dat hy weet, en gheeft dat hy heeft, en is niet aen yet meer ghehouden. Zoeckt gheen braed-worsten of amber-grijs in een honde stal: want ’t en isser niet.


CCCLVIII. Die rijckdom heeft, Om niemant gheeft.

DE lands-man, die kley aen de kloet, en schapen aen den dijck heeft, past weynigh op ’t ghene zijne arme buyren van hem zeggen, die ghenoodzaeckt zijn, hem te helpen, en haer brood, [p. 131] met arbeyd, by hem te zoecken. ’t Zijn al molenaers vrienden, als zy maer by hem ter molen komen. Esso es mi amigo, el que muele en mi molinillo. ’t Is een groot geluck, op zijn eyghen’ voeten te konnen rusten, en een ander over ’t hooft te zien: dat men die spreuck gebruycken kan; De mi digan, y a mi pidan.
    Dat elck zegghe quaed of goed,
    Als hy van my bidden moet.


CCCLIX. Accord van zwaghers.

ZWaghers en snaren schijnen dickwils aen malkander gheschakelt, en als een kleed zonder naed: de onderlinghe vriendschap is uyt haer aengezicht te lezen. Maer wilt ghy weten, wat de elle daer van weerdigh is; wacht maer, tot dat haer gemeene erffenis open valt, en dat zy goed te deelen hebben: dan zult ghy bevinden, dat het gemaelde bloemen zonder reuck zijn: dat zy gheaccordeert hebben, als de simmen, die gelijck van liefde spartelen, en naer malcander water-tanden: maer werpt maer een enckel note in de grabbel, zy werden helsch en dul op malcander.


CCCLX. Vette lien zijn noyt beklaeght.

WEl ghelijfde bedelaers zijn ongheluckigh, en onbequaem tot mede-lijden te bewegen: haer vleesch doet het brood haer weygeren, en onbarmhertighe woorden hooren; daer de schrepele en dorre beenen vleesch en brood te zamen krijghen. Nochtans woont den hongher zoo wel onder een ghevleeschte huyd, als onder een magher en ghe- [p. 132] rimpelt vel. De water-hond, die wel ghevlockt is, sterft daerom dickwils van hongher, en niemant heeft-et ghemerckt. El perro lanudo muere de hambre, y no lo vee ninguno.


CCCLXI. Luyaerds.

HEt vuyr en maeckt gheen vuyrighe of wackere menschen, maer traghe en koude leuyaerds; die als loome zout-zacken aen den heyrt ghenagelt zitten; daer in onghelijck, dat zy gheen zout en hebben, en al de pekel haer ontloopen is. Het bedde is van ghelijcke kracht, ten aenzien van die vadsighe slaep-ratten. Een leuyen aers en een warm bedde zijn zulcke mackers, dat-ze by naer onscheydbaer zijn. De Spaignaerts voegen-der de liefde of minne by, als zy zegghen,
    El fuego, el letto, y el amor, No dizen, ve te a tu labor.
        Vuyr, bedd’ en liefde trecken sterck,
        Gheen van die zeght, gaet naer uw werck.


CCCLXII. Boeck-suffers.

EEn doove comptoir kennisse, die de lucht en den aessem van menschen niet verdraghen en kan, waer toe is die nuttigh in de weereld? ’t Is maer een hoovaerdighe mufferye van boeck-zotten, die haer hooghste vermaeck scheppen, in ’t weten wat zy weten, en die als afgodisten, haer eyghen netten roocken, om dat zy meenen arenden in de locht te zijn, en op andere van boven af te star-ooghen. Een wijs man en hanght zijn kennisse aen een spye of naghel niet.
    El cuerdo no ata el saber al estaca.


[p. 133]

CCCLXIII. Gierighe boeren.

MEn moet de koe, in ’t melcken, zoo zeer niet trecken, dat men den elder t’ huys brenght. Ghierigheyd breeckt dickwils de zack, als-men daer te veel wilt in-stouwen. De land-man bederft zijn land en zijn eyghen zelven, als hy de kost en moeyt ontziet, van braken en misten. Ghelooft het vry kattyvighe boertjes; De dreck en is gheen Sant, maer waer hy valt, daer doet hy mirakel. Mist dan, of mist dan. Want hy mist den ougst, die zijn land niet mist.


CCCLXIV. Pronckery.

PRonckers met ghepoeyerde peruycken en zijn van ’t hout niet, die goede pijlen beloven, of daer men een goede Mercurius kan uyt-houwen. Een neerstighe naerlatigheyd betaemt een deftigh jongh-man veel beter, als dat wijvelick moyen en toyen. ’t Landt, daer de Koningh woont, die zich roemt, dat de zonne noyt in zijne heerschappyen onder-gaet, zeght-men, dat de zone wel gevoedt en qualick gekleedt, de dochter hongerigh en wel opghesmuckt moet wezen. El hyo harto y rompido, la hya hambrienta y vestida.


CCCLXV. Gheen zuyver gheluck op aerden.

HOe gheluckigh de mensch op aerden is, en hoe zeer hy van de fortune mede-ghedeelt is, daer schort hem altijds yet, dat zijn voorspoed kastijdt, en zijn weelde tempert. Gheen pad zonder modder; gheen wegh, of hy heeft zijn quae’ slaghen. En cada sendero ay su atolladero. De een heeft amandels, en hy [p. 134] en heeft gheen tanden, om te kraecken; een ander heeft rauwe spijze, en gheen pot om te koken.
    De weereld is vol druck en pijn,
    Daer brood is, daer en is gheen wijn.

                En este mundo mesquino,
    Quando ay para pan, no ay para vino.


CCCLXVI. Niet al te zacht.

MEn hoeft zijn zelven niet al te dweegh en papzacht aen te stellen: een zuyr-sausjen is dickwils al zoo goed, en zoo smaeckelick als een melck-zoppe. Lauw water doet walghen, daer het koude de maghe doet gloeyen, en den eet-lust verwecken. Die zijn zelve in den draf mengelt, eten de zeugen; en die zijn zelven honigh maeckt, wert van de byen op-gheëten. Die zich als een kiecken of duyve aen-stelt, zal vroegh of laet van den havick wech-gherucht en verslonden werden. Het macker schaep wert van alle lammers ghezoghen.


CCCLXVII. ’t Beghin is ’t halve-werck.

DE toe-rustingh en den aenvanck is de helft van ’t heele werck. Die den eersten dagh, van zijn huys, tot de poorte voordert, heeft een groot gedeelte van een verre reyze af-gheleght.
    Wel begonnen, is half ghewonnen.
    De naeld’ en draed is d’ halve naed.
    Hilo y aguja, media vestidura.


CCCLXVIII. Goed tuygh, goed meester.

GElijck-men zeght, dat de reyger het water beschuldighde, vermits hy niet zwemmen en kon- [p. 135] de; zoo light het oock dickwils aen de penne van de schrijver, dat hy ’t papier onnuttelick bekladt, en met onleesbare letteren bezabbert. ’t Moet wel een goed metselaer wezen, die met een bedorven trouweel, allerley steenen in zijn werck kan voeghen. Men zegh wat men wilt: Goed ghereetschap maeckt een goed werck-man. El buen aparejo haze el buen artifice.


CCCLXIX. Houwelicken van oude lieden.

’t ZYn vremde zinnen van ghedaeghe luyden, die de dertelheyd van de jeughd deurworstelt hebbende, met hare grijze jaren, blonde ghedachten krijghen: die dan in de weereld willen komen, als het beghint tijd te werden om die te verlaten. Oude lien moghen ’t wiegh-snoer trecken, maer ’t is jonge-lien werck. Met een bril op de neus zijn Grammatica te leeren, en met een kind in den rock op een bed-stock te rijden, en schilt niet meer als achtien en twee-mael neghen. En wat is hier van te verwachten?
    Een ouden ram, een jonghe oy’,
    ’t Zijn jaerlicks lammers in de koy.
Maer dat is niet ghenoegh: die spade vruchten zijn als het ooft te late voort-ghekomen, die eer-ze rijp zijn, van de winter verrast werden. Een spade zone een vroeghe weeze. Hyo tardano, Huerfano temprano.


CCCLXX. Toegevingh aen kinders of boden.

TE zachten aerd van ouders maeckt dickwils harde kinders. Oly met azijn ghemenght [p. 136] maeckt de beste sausse: doet-er dan noch zout by, om een goede kinder-salae te maecken. Hebt zoo die teere panden lief, dat-z’ het niet of weynigh mercken. Te meer zy inghevolght en gheliefkoost werden, te meer zy de hielen en de necke thoonen. Ghelijcke voorzichtigheyd moet-er oock ontrent de boden en dienaers ghebruyckt werden.
        Wil-je deughd van knecht of kind,
        Datj’ haer niet te veel bemind.
    Hyos y criados no lo haz de regalar, si los quieres gozar.


CCCLXXI. Eer en profijt.

DE eere is hoovaerdigh en groot van herten: zy wilt diere ghekocht, en met zwaer ghelt betaelt werden. Zy en is op ’t geluyd van een koper becken niet te krijgen, ghelijckmen een swarm byen by een verzamelt: daer moet zweet en bloed besteet werden, zoo-men die kostelicke prijs beloopen zal: gheld en rijckdom zouden in die ren-bane verre te kort komen: dat ghezelschap is haer verfoeyelick en onlijdelick; zy en konnen t’ samen gheen huys houden, of onder een dack woonen.
        Daer profijt is in de zack,
        Noyt gheen eer daer by en stack.
    Honra y provecho no caben en un saco.


CCCLXXII. Win-ghierighe.

DE win-zucht is een krachtighe wind, die oock stucken van menschen oplicht, en als een blixem voort drijft. Daer gheldt is te winnen, zijn swarmen van menschen te vinden, zoo wel van de [p. 137] steeghste als van de sneeghste. Dan zal een leuyaerd ’t gebraed niet verslapen, maer elcke handt zal hem zes vinghers weerd zijn.
    De mensch loopt te post, om te hebben de kost.
    Anda el hombre al trote, por ganar el capote.


CCCLXXIII. Vermetelheyd.

DE mensch wilt dickwils vlieghen, als hy noch padde-bloot, en nauwelicks uytghekipt en is. Daer is een schurft en jeucksel van vermetelheyd, dat in de herssens van Adams kinders gewortelt is, ’t welck haer geduyrigh zoo kittelt, dat zy met vermaeck ghelooven kieckens te wezen, daer zy noch ongheleghde eyers zijn: willende den hane spelen, eer-ze uyt den dop zijn, en niezen, eer-ze gheboren zijn. Zoo wilt een leer-jonghen, die noch niet naeyen en kan, een kleed snijden; en die noch gheen moortel maecken en kan, wilt metselen en ’t trouweel ghebruycken.


CCCLXXIV. Vriendschap.

DE heden-daeghsche vriendschappen zijn duyvels-brood of campernoelien, die statelick met een groot hooft, op eenen nacht, te voorschijn komen, maer die op een zwack en dunne stele rusten, en zoo licht vergaen, als zy ontstaen zijn. De oude hebben kies-vrienden ghepresen, en zoo zijn-ze huyden noch, maer benaemt van de kiezen, die de beten kauwen, andersins tand-vrienden ghenoemt. Als de vriendschap nu een jaer haelt, zy beghint met de wijn te varenen. Die my ’t jarent ’t voorhoofd boodt, vereert my nu met de necke. En los nidos de [p. 138] anta–o, no ay paxaros de oga–o. In de nest van ’t voor-leden jaer, en zijn gheen mussen van dit jaer. Elck jaer wilt zijn nest, en zijn eyghen jonghen hebben.


CCCLXXV. Domheyd.

DE sluymerighe domheyd, die de geboorte gheeft, en is niet lichtelick te verdunnen, en door den helm van groote studien te subtilizeren. Die een ezel gheboren is, behoudt zijn ooren, en bethoont zijne danckbaerheyd, met veesten en schoppen. Zend een ezel naer Parijs, hy komt t’ huys al even wijs. Daer en valt niet van te zegghen: De botten blijven plat-visch. Een miere zou eer een koe voortbrenghen, als dat-men vuyr, uyt zulcke pompoenen slaen zoude.


CCCLXXVI. Vremde affectien.

ELk een waer hy mint, zeyd’ de boer en hy kuste zijn koe; daer een ander de merry onder de steert leckte, daer zijn vrijster op gereden hadde. Zoo vind-men huydendaeghs zulcke ooghen, die op leepheyd en druyp-neuzen verslinghert zijn. Hoe zou dan yemand yder een behaghen, daer de begeerten zoo vremd loopen, en de humeuren zoo vremde spronghen doen?


CCCLXXVII. Delicate ooren.

DE ooren hebben oock haer tonghen, zoo wel als de mond: en die zijn huydendaeghs zoo lecker, dat zy met gheen simpele spijze, van woorden te paeyen zijn; daer moet muscus en ambre-grijs mede gemenght wezen. ’t Is een verdorven smaeck. [p. 139] Goede maghen en hebben gheen oraigne-zap, noch zuyr-sausjes van doen.


CCCLXXVIII. Oordeelen uyt ’t geheel.

DE Koningh der Moabiten ziende, dat Balaam het gansche leger der Israeliten aenmerckende, het zelve zeghende, wilde hem aen een ander kant leyden, daer hy maer een deel en zoude zien, om alzoo dien zeghen in vloeck te doen veranderen. ’t Welck alle Richters leeren moet, om uyt een stuck, van ’t heel proces niet te oordeelen, of uyt het op-schrift van de zack, een zaecke te vonnissen. De stucken moeten ’t recht wijzen, maer niet stucksche-wijze.


CCCLXXIX. De mensch is weereldsch.

HEt herte verwert en verweereldt in deze tijdelicke dinghen, is daer zoo vast aen-ghelijmt, en ghesoudeert, dat het ghelijck een lichaem t’ samen maeckt. Wy blijven daer op zitten, ghelijck Rachel op de afgoden, die zy haer vader ontstal, en onder het tuygh van de kemelen berghde. Niemant van een vrouw gheboren, en zal oyt, ghelijck d’ Apostelen deden, zijn netten verlaten, ten zy de stercke wind van Gods Gheest hem krachtelick voort-drijve.


CCCLXXX. Onkuysheyd.

EEn diamant van een dochter wert wel een glas van een vrouwe. Het vrijsterlicke leven, ’t welck haer een in-ghetoghen schaemte op-leght, in een [p. 140] houwelicksche vrijheydt verwisselt zijnde, verstout haer somtijds tot veranderingh van ghedachten. Maer als-ment wel inziet, ’t is een gloeyende kole, die onder de bedrieghelicke asschen van het dochterschap gherekent gheweest is, en nu ghereutelt en ontdeckt zijnde, haer hitte en gheysteren uyt-geeft. Zulcke vrouwen zijn de fortune ghelijck, die zoo onghestadigh van voeten is, dat zy wielen heeft voor muylen.


CCCLXXXI. Hongherigh mensch.

’t WAs kluchtigh van een hongerigh huys-man, welcke van de Jacht ’t huys komende, en aen den heyrt een goede pot hoorende preutelen, zeyde tot zijn wijf, oh! wat een zoete melodije gheeft die pot, op wiens gheluyd dat mijn darmen danssen. Ick weet wel, dat mijn maghe denckt; dat yemandt my de tanden uyt de mond gheslaghen heeft, om dat zy niet en malen.


CCCLXXXII. Vrijagie.

MEn kan wel met een quispel twee muyren witten, maer met een dochter gheen twee zwaghers maecken. ’t En is gheen goed, dat ghekavelt en verdeylt kan werden. Daerom zeyde die vader wel, tot een van zijn dochters vrijers, die zijn gunste ten houwelick verzocht: vriend, mijn dochter en is gheen schaep, dat-men met quartieren verkoopt en wegh-draeght. Houd u gherust, en hand van de banck: zy en is niet meer mijne.


[p. 141]

CCCLXXXIII. Berispers onberispelick.

HOe veel menschen vind-men, die ruygh en ongheheghent zijn, en een ander willen scheeren en roskammen: maer zy vinden dickwils de waerd t’ huys. Zekerlick, die barvoets wilt gaen, en moet gheen doornen zaeyen. En die een glazen dack heeft, en moet op een anders huys gheen steenen werpen.


CCCLXXXIV. Verzoende vrienden.

ALs de vriendschap eens verkoudt, en in vyandschap verandert is, zelden dat die breucke ter deghen gheheelt wert? ’t Hooft af, is een doodwonde: zoo ist daer oock. Wacht u, zeght de Spaignaert, van een wintersche zonne; van een wind, die door een splete blaest; en van een verzoende vriend. ’t Ghebeurt wel anders onder eerlicke zielen: maer dat zijn witte kraeyen, en zwarte zwanen. Dat gaet vast: Verwarmt water vriest licht.


CCCLXXXV. Valsche beloften.

HOe leyd-men malkander om den thuyn, zonder in den hof te brenghen! men strijckt den heunigh om de lippen, en men spaert de mond, die-men wenscht vol galle. Maer aen ’t op-breken van de marct, kent-men de kooplien. Aen ’t lammeren ziet-men, wat oyen vol gheweest zijn.


CCCLXXXVI. Wijze lieden.

WYze lieden hebben haer mond in haer herte, en zotten hebben haer herte in de mond. De tonghe der wijzen en spreeckt niet, zonder verlof [p. 142] aen ’t herte te vraghen: en daer werden alle dingen ghekoockt, eer-ze opghedischt werden. ’t Is al zoet en smaeckelick, wat uyt die keucken komt: en ’t is al rauw en wrangh, wat de mond der dwazen uyt-gheeft. En die gal in de mond heeft, hoe zal hy heunigh spouwen?


CCCLXXXVII. Teeringh naer neeringh.

GOe winste maeckt vette zoppen. Bon gaignage faict bon potage. Een winnende hand magh oock wel een milde hand wezen. Want van groote blocken houwt-men groote spaenders. Doch die het kostjen maer van passe rapen kan, dat hy juyn, in plaets van Cappoenen ete. Elck moet hem aenstellen naer de staet, daer in hy zich bevindt. Die gheen kalck en heeft, moet met kley of leem metzelen.


CCCLXXXVIII. Zelfs kennisse.

MEn vindt luyden, zoo onkundigh van haer eyghen zelven, dat zy klaerder zien in eens anders huys, als zy kennis hebben van haer eyghen. Hier door komt ’et, dat de eenen ezel den anderen zackedragher heet; en dat de eenen hond den anderen verwijt, dat hy vloon heeft.


CCCXLXXXIX. Kleyn ghewin.

LIchte winste maeckt zware burzen: zoo ziet-men, dat de hinne, graentjen by graentjen, de krop vol krijght: en dat een mijte deurgaens by d’ ander gheleght, een stuyver, en daer naer een gulden wert. ’t Goed, dat men allenghskens met de tanden [p. 143] wint, ghedijt beter en streckt verder, als dat zelden, en in een groote masse teffens komt. Een kleyne hinne leght alle daghe, daer een struys maer eens ’s jaers en leght.


CCCXC. ’t Quaed is uyt ons zelven.

WY en hoeven ons quaed op een ander niet te schuyven: ons verderf komt uyt ons eygen zelven. Indien wy onze weghen wel overweghen, wy en zullen niet struyckelen, dan om meerder wegh te voorderen. Die middelen heeft, leght die somtijds aen in natte waren, op datz’ hem niet en verbranden; maer hy drinckt en verdrinckt zijn zelven daer in. Wy slachten de arenden, die haer veren uyt trecken, daer zy mede gheschoten werden. Zoo maeckt-men houte keggen uyt het zelve hout, datmen klieven wilt.


CCCXCI. Zommighe loopt alles teghen.

DE gheleghentheydt worstelt dickwils teghen yemandts gheneghentheyd, hy woude zich wel quijten, en van alle hout kolen of pijlen maecken, maer de wegh wert hem opghedolven, of de zenuwen afghesneden. Stevent hy oostwaert aen, zijn schip wert op de westkust ghedreven. Gheen wind die hem in ’t zeyl waeyt, als om het zelve te scheuren. Hy moet evenwel gheduldigh wezen: Want die noch peerd noch kar en heeft, en laedt niet als hy wilt.


CCCXCII. Study.

MEn vind veel domme herssenbeckens, die veel letters geëten, en veel roet of oly verquist hebben: die wanneer zy op een staet-kussen ghewor- [p. 144] pen zijn, haer school-schimmel laeten riecken, en haer boeck-suffery ten thoone stellen. ’t En baet gheen diepe study: de jaren weten meer, als de boecken. Met tijd en stroo, werden de mispels zacht. En wilje dat yet wel ghedijdt, gheeft het over aen den tijdt.


CCCXCIII. Haestigheyd.

ONgeduldigheyd doet dickwils een goede zaecke verbrodden en verbosten. ’t Is zeker, die te veel haest, komt dickwils te spade: en daerom en dient gheen haestigh mensch op een ezel te rijden. En breeckt dan gheen nisch ey, of maeckt dat uw brood te vooren ghereed is.
    Draeyt uw naelde, eer ghy naeyt,
    Anders is de steeck bekaeyt.


CCCXCIV. Bijstere meesters.

DIe zijn huys-zaecken laet verloopen, en den droes in zijn reckenboeck beghint te zien, die werpt dan de pluym in de wind, en laet of maeckt een rijcken oegst voor zijn dienaers en klercken. ’t Is van ouds niet te vergheefs ghezeyd: Beroyde meesters maecken rijcke knechten.


CCCXCV. ’t Volck boet, dat de Prins misdoet.

DE feylen van de groote moeten ghemeenelick de kleyne boeten, en dickwils met de huyd betalen.
        Princen d’ een den ander plaghen,
        Maer de straf moet ’t volckjen draghen.
    Wy zegghen; wat de zeughe misdoet, moeten de bigghen ontghelden. En de Hoogh-duydschen, met [p. 145] een hooger tale: als de jonckers blindroussen, moeten de boeren hayr laten.


CCCXCVI. Anders leet doet ons goed.

DAer yemand in een gracht valt, zal hy haest in ’t onderspit gheraken. Zoo gaet het gemeenlick: den hond die onder-leydt, wert van allen ghebeten. Daer het medelijden behoorde te heerschen, neemt de onbarmhertigheyd den hooghen stoel in. Een anders lijden doet ons verblijden: een anders goed deert ons ghemoed. De beesten en zijn van dien euvel oock niet vry:
    Vlieghen bijten magher peerden,
    Zelden dat zy vette deerden.


CCCXCVII. Veel kleyntjes maken een groot.

QUackschulden werden ’t eynde van ’t jaer packschulden. Als-men langhe op-kerft, zoo moet-men eens rekenen: en dan bevindmen, dat kleyne reghentjes door-dringhen en groote plassen maken. Dat leeren die wel weten, die in de schaduw van de tappen en wijn-kranen haer leven slijten. Pintjes maecken quaed ghelach.


CCCXCVIII. Te veel doet quaed.

TE veel te verghen, en is maer terghen. Die de palingh te veel druckt, wert-ze quijt. Ontijdighe en moeyelicke staet-vryers wenden dickwils ’t ghebraed in d’ asschen; en door te veel het vuyr te stoken, steken ze dickwils de schouw in brand. De voerlien raecken meest het willigh peerd, maer ’t is [p. 146] met een tickjen: willen zy verder gaen, de waghen raeckt op hollen. De middel-maet houdt staet. De spijze die te veel koockt, verliest haer smaeck: en daer men langh aen koockt, wert ghemeenelick verkoockt.


CCCXCIX. Dat veel kost, duyrt langh.

DAer zijn huyshouders, die meer voordeel aen den dracht van zijde, als van sajette koussens vinden. ’t En schijnt oock van reden niet ontbloodt te zijn. Want behalven dat die wormstoffe een taeyigheyd in heeft, zoo komt-er dat noch by, dat al wat kostelick is, meer ghemijt wert. ’t Is van ouds ghezeght: Diere waere streckt verre.


CD. Ionghe Studenten.

HOe gaet het huyden met de jonghe wulpen van Studentjes? zy loopen met de zeughe door een schole; en naer dat zy eenigh schoolstof in-gesnuyft, en de herssens met weynighe letteren gheteyckent hebben, en hebben-ze gheen duyr meer, tot dat zy Academische kalvers, en zwarte nacht-schroevers gheworden zijn. Dan willen-ze rijden, eer-ze een peerd hebben: en waer heen doch? Om een nest te vinden, dat zy broeyen mochten, dewijle zy gheen eyers hebben. Zy weten oock wel zoo vele, dat ongeleyde eyers onzekere kieckens zijn.


CDI. Verkeerde uytlegghers.

’t IS een droeve slagh van menschen, die alles verkeerdelick op-nemen, en ’t ghene met de rechterhand gegheven werd, met de slincke ontfangen. Zulcke herten moeten met galle ghekneet, en in [p. 147] azijn op-gheleght zijn. ’t Verzuyrt alles, wat in zulcke ziel-vaten ghegoten wert, die niet ter deghen schoon ghemaeckt en uytgheboent zijn.
    En vaisseau mal lavé,
    Bon vin mal gardé.
    Als ’t vat niet wel en wert gheschuyrt,
    De wijn wert vaetsch, of hy verzuyrt.


CDII. Elck in zijn kunst.

DAt een schoen-maecker van de leest, een snijder van de schaere spreke, dat gaet wel en ghelijckformigh de reden: maer dat een klerck of schooljonghen van de wapenen, een schipper van het stal, een boer van de boelijn en van de focke groot verslagh maeckt, is de gheessel en de roede weerdigh: Wiltje spot en hoon ont-gaen, treckt geen anders dingen aen. Den ezel en moet zich niet met de luyt, noch de blinde met de spieghel moeyen.
    Hebt ghy gheen pijlen, die je schiet,
    En menght u met de schutters niet.


CDIII. Hoovaerdy.

EEn trotsse puyst, die met op-gezette knevels, en ander-half voet buycks, elck een in zeker gezelschap braveerde, en de kruyne van den hoofde sprack, wiert niet on-aerdelick bejeghent, als hem yemand met een koele zoetigheyd zeyde; Goede vriend, zoo de hoovaerdy wel rieckt, zoo zijt ghy enckel muscus; en zoo die een kunste waere, zoo waert ghy een goeden Doctor; doch zoo het oock een kranckheyd waere, ghy en zoud niet langhe le- [p. 148] ven: maer ick wil liever oordeelen, dat ghy een vette erffenisse ghedeelt hebt.


CDIV. Eerbaerheyd der vrouwen.

EEn vrouwes eer is wonder teer: en daerom moet zy op hare weghen wel acht gheven, om niet alleen van onkuysheyd, maer oock van alle argh-waen vry te wezen. Al haer bedrijf en uyterlick ghelaet, moet met zedigheyd gezult, en met voorzichtigheyd gheconfijt wezen. Die zich anders draeght, zal ander gleuzers vinden. Het spreeckwoord zeght;
    ’t Wijf dat met d’ oogen gluyrt, en met haer gangen draeyt,
    ’t Is wonder, zoo-ze niet met anders garen naeyt.


CDV. Eerst sterven, dan erven.

MEn moet zijn oude schoen niet wegh werpen, voor datmen nieuwe heeft; noch oock zijn zelven ontkleeden, voor datmen te bedde gaet. Hoe zottelick en berouwelick hebben zommige Vorsten haer heerschappien verlaten, eer zy van ’t leven verlaten wierden! hoe dwaezelick gaen die ouders te wercke, welcke haere kinders, by levende lijve, in al haer goed ervende, met de hoenders uyt haer hand picken, en op haer ghenade levende, met barmhertigheyd gheloont werden! een verre-kijcker, en die niet heel van de le’en zijns verstands en is, en zal, wel staende, zich niet roeren.
    ’t Is een zot, zonder pit, die wel zit en verzit.


CDVI. De rofiaen is voor de hoer.

MEn twist onder de goede verstanden, wie-’er eerst gheweest is, de hoere of de rofiaen: ghe- [p. 149] lijck onder de Heydenen, die Gods Woord niet en kenden, in krackeel gebracht wiert, of de hinne voor het ey, of het ey, voor de hinne, gheweest zy. De Spaignaert zeght, primero fu puta, que rufian. Maer ist niet beter, het averecht van die schoone medalie te nemen, en te zegghen, waren-der gheen heelders, daer en waren gheen steelders? ’t Is zeker, dat in eenighe van dat zwacke maecksel een gheyle paerzucht is; maer die wert ghebreydelt en in-gehouden, door vreeze van schande. Zulcks datmen wel zegghen magh;
    Vond-men gheene mackerellen,
    Men zouw weynigh hoeren tellen.


CDVII. Oude minnaers.

GHeen leelicker ghezicht, als de pijlicke dertelheyd van een grijzen baerd. Bejaertheyd vereyscht bedaertheyd: en ’t oud gherimpelt vel, en voeght de minn’ niet wel. Evenwel werden-der monsters van Susannisten ghevonden, den ajuyn gelijck zijnde, wit van bolle, en groen van stele, die onder witte asschen, gloeyende kolen berghen: een zorgelijcke lampe, met vuyle olye ghevult, daer van het stervende lemmet niet anders als stanck en gruwelicken damp naer en laet. En wanneer oock het vuyr in zulck een oud stroo eens ghevat heeft, daer is gheen blusschen aen, het moet zijn ganck houden, tot dat het t’ eenemael verteert is. El paja viejo, quando se enciende, es malo de apagar.


[p. 150]

CDVIII. De oude, d’ Ongetroude.

EEn oude weduw en verwondere zich niet, dat zy maer twee beenen in haer bedd’ en vindt: zy heeft haren tijt gehadt, en dat uyr-glas is uyt gheloopen. Haer voor-hooft eertijts glad, wert nu met rimpels door-ploegt, en haer peerl-tanden zijn in zwarte stompjes verandert. Zy verliest haer kalanten, die niet meer te venten heeft. Esse pierde venta, que no tien que vende.


CDIX. Geluck baert vrienden.

’t GEluck is de zomer en den ougst van vrienden, gelijck het ongeluck de winter is: in de zoeten tijd komen de zwaluwen met de vrienden over, en voor de vorst en sneeuw vliegenze weder wegh. De duyven komen naer de witte daken, en daerom werden oock hare keeten gewit: zoo gaen oock de vrienden de hutten ver-by, daer den derringh roockt en stinct, en zoecken de heldere schoorsteenen, die met de waessem van ’t ghebraed gheparfumeert zijn. Zoo haest den Autaer ghebroken en gevelt licht, niemant zetter meer keerssen op: de Godsdienst en devotie heeft dan haer werck ghedaen. A saincte foire chandelle de merde: de kack-heylige komt een keersse van dreck toe.


CDX. Wachtingh, naer eens anders dood.

HY treckt aen een lange koorde, die op eens anders dood wacht. Hy verdient oock wel, laet in de nach te eten, die op hope van een anders avontmael, met lege tanden gaet. Zulcke gieren die op [p. 151] de krenghen loeren, moghen wel ter deghe uyt-vasten, en met hongher verzadight werden. Die naer eens anders schoenen wacht, moet langhe barvoets gaen.


CDXI. Tydigh bericht tot deughd.

DE ouders moghen wel by tijds, de kuysheyd en zedigheyd hare kinders in-prenten, en buygen het zachte was, in een vorm en gedaente, die naer den Hemel zweemt, en Gode behaeghelick is. Want behalven dat de verdorventheyd van de eeuwe behaeghelijck en gansch smettelick is, zoo brenght de eerste jeughd een gheyl en dertel bloed mede, ’t welck al bobbelende in de herssens rijzende, niet alleenelick onkuyssche ghedachten verweckt, maer oock onhebbelike droomen schildert.
    Als de vrijster wert gheborst,
    Krijght zy dickwils mannen-dorst.


CDXII. Men koopt goe waren wel te duyr.

MEn vint menschen, die een keersse verslinden, om een spelle te vinden; en die haer peerd verkoopen, om haver te bekommen. Om de gunst van een prins te verkrijgen, zijn zommige haer eyghen zelven quijt gheworden; en om een adelick parkement naer te laten, hebben zommighe haer rentebrieven willen missen, om zoo haer kinders naer hongheryen te zenden. Een over-malle ydelheyd, en holle herssens waerdigh. Ghezonde zinnen konnen wel oordeelen, dat hy den heunigh dier koopt, die hem van de doornen lecken moet.


[p. 152]

CDXIII. Vol-herden.

OOst-Indien en is in een reyze niet bezeylt; die vaert heeft dickwils moeten hervat werden, eer men de kaep konde doubleren, en dien hoeck te boven komen. Een druppel en holt de steen niet, noch eene slagh en velt de eycke niet: maer een draedjen daeghs maeckt een hemde-mouken ’s jaers, gelijck de neerstige spinster zeyde.
        Met verduyren en vol-herden
        Zal ons alle dingh ghewerden.
    La perseverança toda cosa alcança.


CDXIV. Gheveynsde zwijghers.

CAesar en hadde gheen vreeze van de volle kaecken, en gladde voor-hoofden, maer van die gefronste zwijghers, die met een kleyne vingher de neck van achter krauwen. Stille wateren zijn zorgelijck en bedrieghelijck; zoo zijn oock die effene en ghevijlde sluypers, die met ghezuyckerde woorden fleempotten, en ondertusschen nijpen, zonder lacchen. De Castiliaen heeft daerom durven zegghen; d’ El agua mansa me guarde Dios, que de la brava me guardare. God beware my van ’t stille water; want van ’t woeste en rauwe zal ick mijn zelven bewaren.


CDXV.

’t IS noch eenighsins lijdelijck, dat elck zijn zelven zoeckt, en tracht al het water tot zijn molen te leyden; want dat doet hem noch deughd en voordeel: maer dat yemant onbegheerigh of onbequaem zijnde tot eenigh ghenot, een block in de [p. 153] wegh leght, of een bare voor de poorte schiet, om yder den toegangh te beletten, dat is het werck van een mensch die onmenscht is, en onder beesten getelt moet werden.
    Zulcken aerd is in den hond van den hovenier, die gheen koolen en eet, en een ander daer van afbijt. El perro d’ el hortelano, que no come las berças ny las dexa comer a otros.
        Den hond noyt mael van hoy en deed:
        En wilt niet, dat ’t een ander eet.


CDXVI. Ghierighe pleyters.

DIe schaersselick pleyt, verliest rijckelick. ’t En is oock het doen van gierigarts niet, met advocaten om te gaen: daerom is voor haer beter een magher accord dan een vette sententie. De gierigheyd breeckt de pleyt-zack, en doet de stucken verliezen: zoo wert oock door wreckheyd de zack gescheurt, als men daer in te veel wil stouwen. La codicia rompe el saco.


CDXVII. Eygen minnaers.

DAer zijn menschen, die van haer zelven een heylighdom, en van een ander niet meer wercks en maecken, als van een wrotten appel, of een bedorven castagnje: die een kramer om een kam, een koecke-backer om een panne-koeck dooden zouden: die als zy maer warm aen ’t vuyr en zitten, weynigh bekommert zijn, of arme lien van koude bevriezen, en van ongemack vergaen: die niet beschaemt en zijn te zeggen,
[p. 154]
    De schuyte drijf of zinck, Als ik maer niet verdrinck.


CDXVIII. Hardigheyd.

DE hardigheyd verbrodt en bederft veel goede dingen; daer een zoete ontmoetinghe alle zwarigheyd verlicht, en alle moeyelick gheweld, met zachte handen neder-leght. Een macker kalfjen zuyght de uyder van alle koeyen: bezerilla mansa todas las vacas mama. De zand-wegh en de zachte weghen laeten slaep en ruste toe; daer de harde straten het lichaem schocken, en ’t graveel of steen, in de nieren gaende maecken. ’t Is beter te lecken, dan te bijten. Major lamer, que morder.
En, hard strijcken op de veel, En maeckt de klanck niet eel.


CDXIX. Quade vrouwen.

IN Spaignen werden de vrouwen zeer engh en strengh ghehouden, en nochtans wert-er veel van booze wijven gehoort. Hare spreeck-woorden zeggen, Dat een vrouwe goed is, alsse slechts niet ergher en wert. ’t Welck een in-gheboren boosheyd te kennen gheeft. Dat een vrouwe dan goed is, als zy klaer en opentlick quaed is. Entonces la muger es bona, quando claramente es mala. En diergelicke spreucken werden-der meer gevonden. Zou dat niet wel de reden zijn, dat die nauwen dwangh haer galle doet verhitten, en haer herssen in vuyr en vlamme stellen? Men ziet dat in de honden, die aen een korten band gheleght zijn, dat-ze wreed en half dol werden. ’t Is zeker, dat wie zijn vrouwe zuyckert, die zal een zoete vrouwe vinden.


[p. 155]

CDXX. Gheld.

’t SChijnt, dat het in de weereld al om ’t gheld te doen is. Het gheld dat gheldt. ’t Gheld doet gheweld. Een man zonder gheld verdwijnt en versmelt. Het gheld is een heldt, die ’t al neder-velt. Maer dat moet gezondelick verstaen werden, niet van de gheslaghen munte, maer van middelen en goede gheleghentheyd. Andersints, als de spaignaerds yemand een vloeck toe-wenschen, ’t is met die woorden, dat al haer goed in gereed gheld verandert werde. En dineros sea el caudal, de aquel que quereis mal.
    Dien ghy wenscht te zijn ghequelt,
    Wenscht hem al zijn goed in gheld.


CDXXI. Onderscheyd van wijs en dwaes.

EEn dwaes doet dickwils, dat de wijze doet, maer ’t en is op de selve wijze, noch op de zelve tijd niet. De vorme en maniere gheeft de zaecke haer wezen. De schilders hebben aengemerckt, dat in een lacchende en krijtende tronie, de zelve linien en rimpels gespeurt werden, en dat alleen ’t fatsoen van d’ ooghen het onderscheyd maeckt. Zoo rijt een zot op de zaele der wijzen: maer hy doet ghenoeghsaem blijcken, dat als hy zijn peerd best