Dit is een onderdeel van HoratiusNederlands.html. Klik hier voor het hele document.

egen, en hert als een steen, verstootelijck,
Want in Canusia was d’broot als water even diere,
(225) Deur treysen kentmen des lants maniere.

[p. 63]
    Welcke plaetse voormaels van Diomedes gefondeert was
En van daer schiet Varius van ons seer bedroeft,
Dies al t’vredelijck gheselschap gemoveert was
Tot weenen, en schreyen, en hebben hem getoeft
(230) Int afdancken minnelijck, en daer na ons besoeft
Om voort te varene, soo dat wy namen
Tot Rubos den ganck daer elck heeft ruste behoeft,
Om dat wy seer vermoeyt waren al t’samen,
Want den wech was lanck die wy gegaen quamen,
(235) En den reghen vermoeyde oock ons leven.
Sanderdaechs docht ons d’weer beter betamen,
Maer den wech die wy quamen ghetreden,
Was quadere dan den wech voorleden,
Tot dat wy de stadt van Barus increghen,
(240) Daer schoon vijvers waren, maer quaey weghen.

    Van daer quamen wy tot Gnatia*, daer luttel waters
Ontrent is, en grootelijck van doene.
Hier wou ons t’volck met veel ghesnaters
Wijs maken, dat de wieroock coene
(245) Van selfs sonder vier, vremt van fatsoene,
Opden outaer wort brandende claer,
Wy loeghen dat t’volck soo d’waes was van opinioene,
En dachten, de Juen meughen voorwaer
Houwen alsulcke superstitie, maer
(250) Ick hadde daer een cleyn gheloove inne,
Want ick gheleert hebbe over menich iaer,
Dat Godt hem daer af stelt gherust van sinne,
Maer dat natuere met vremden beghinne,
Somtijts wat doet, is Godts ghehinghen,
(255)Hier mede wil ick t’stot van mijnder reysen volbringen.

   

---

[p. 64]

<"Horatius.html#satyra106" target="new">Hier beghint de seste SATYRA.

    Den Eeldom en is niet gheleghen
    (Wordt ons hier gheleert) int hooghe ghestachte
Oft dat ons ouders waren groot van machte,
Maer deur de deucht wort den Eeldom gecreghen.

    O Mecenas, al en isser dan ghy gheboren
In Netruscia, gheen Edelder, so elck bekent,
En want we vaders, en moeders ouders vercoren
Waren oyt in Lydia machtich int regiment:
(5) Daerom (soo nochtans sommighe sijn ghewent)
En wildy gheen slechte persoonen verachten,
Ghelijck my, die u dickwils ben ontrent
Gheboren van een vader, seer cleyn van machten,
Die de vrijheyt heeft moeten verpachten,
(10) Als een slave eerst, soo menighe pleghen,
Ghy en wilt gheen acht slaen, van wat gheslachten
Een yeghelijck is, als hy is wijsselijck gheneghen,
En hem alleen tot deuchden wil beweghen,
En denct warachtich, tis dickwils ghesien,
(15) Tot eerlijcken staet, comen wel goey slechte lien.

[p. 65]
    Ghy meucht u ooc dat wel laten duncken prijslijck
Want eer Tullius int Rijcks wert gheset
Als Coninck, met eenen raet avijslijck,
Doen men op den Eeldom niet seer en heeft ghelet,
(20) Datter menich te Roomen sat inde wet,
Sijnde van cleynen stamme, en quam tot grooter eeren,
Deur wel leven, en sijn verstandicheyt net.
Daer teghen, al was Leuinus van groote heeren
Ghesproten, want Valerius (die bracht int verseeren
(25) Tarquinium Superbum, uyt den rijcke dreef)
Was sijn gheslachte niet om vermeeren,
Nochtans hy van t’ ghemeyn slecht volck veracht bleef,
Om sijn onmanierlijcheyt, die elck wel schreef,
En merckelijck sach, soo u is bekent.
(30) Net slecht volck en is somtijts niet heel blint.

    D Welck volck nochtans met dwasen bestiere
Somtijts eere gheven sommighe persoonen,
Die sulcx onweerdich sijn, deur haer sotte maniere,
En deur hooghe same hem wilt croonen.
(35) Tschijnt, sijn wapenen hem meer dan de deucht verschoonen.
Wat sullen wy dan (o Mecenas) moeten doen,
Die meer verstants begrijpen, en toonen,
Dan slecht volck, die niet veel en bevroen
Nochtans sommighe dicwils berispen toen:
(40) Ick neme nu, dat t’ volck liever wilt eere bien
Leuino, en dat deur alsulcken opinioen,
Want alle sijn voorsaten waren Edel lien,
Al en was gheen vromicheyt aen hem ghesien,ô
En Decius die cloecheyt heeft bedreven,
(45) Om dat hy onedel is, en wort niet verheven.

[p. 66]
    En dit heeft Appius den Rechter oock ghemoveert,
Niet sonder redene, soo hy hem liet duncken claer:
Hoe sou ick doch worden gheeralteert,
Als ick van slechten ouders waer
(50) Gheboren, en eenen hooheren staet openbaer
Wou aenveerden, wel weert om ghecken,
Slachtende den Esel, die den arbeyt swaer
Verdroot, en daerom een Leeus vel ginck aentrecken.
Maer nochtans, soo sietmen in alle plecken,
(55) Dat de glorieusheyt treckt yeghelijcken
Tot hoocheyt, en daer toe can verwecken
Soo wel d’ onedele, d’ arme, als rijcken.
Maer de sommighe laten dan blijcken,
Daer de menighe schimpich op spot,
(60) Hoe meerder boer eerst, namaels hoe hooveerdigher sot

    Daer, ô Tulli, wat grooter haet en nijt quaet
Aenwies u, doen ghy wederom quaemt, sitten in de wet
Ende aenveerde der Raetheeren staet
Nae t’ Keysers doot, die u schandelic hadde afgheset.
(65) Veel meerder eeren, hier op wel let,
Sou u voorwaer sijn toe gheschreven,
En min nijdicheyt sou u hebben besmet,
Haddy in uwen ghemeynen staet ghebleven.
Want als yemant met een moedich hert verheven
(70) En dwaes, hem als een Edel man wilt draghen,
[... even]
    Wel, wat sot is dat? hoortmen elck vraghen
Wie was sijn vader? Wie sijn sijn maghen?
Hy hoort dicwils een spottelijck vermaen,
(75) Die boven sijnen staet voor t’ volck wilt gaen.

[p. 67]
    Ghelijck Barrus, de welcke was onsteken
Met oncuyscher liefden, hem vertoonen wouwe
Voor de meys kens cierlijck, hy de elcken spreken
En den mont op doen, ja maecht oft vrouwe.
(80) Siet hem doch gaen als de bouwe,
Wat een aensicht heeft hy, siet wat beenen,
En wat braeyen, en wat voet daer touwe,
En oock wat haer, om sijn vercleenen:
Soo oock, hier by moet ick ghelijcken eenen,
(85) Die hem vermetelijck beroemt, t’regiment
Te hebbene van de stadt, en van de Sorghers alteenen
Als een Overste, en onedel is, en onbekent,
Doet hy de ghemeynte (die sulcx wel sijn ghewent)
Niet vragen, van wat geslachte mach desen man wesen?
(90) Menich dwaes, deur hoomoedicheyt, wilt sijn gepresen.

    Noch moet hy oock hooren vanden volcke spijtich
Sijdy ghy uyt Sirien vande slaven ghecomen?
Oft niet beter dan Damas sone, met woorden verwijtich,
Oft van Dionysius gheslachte, vol onvromen,
(95) En hebdy sulcken stouticheyt noch aenghenomen,
Dat ghy dorst noch condemneren,
Oft den Scherprechter leveren de borgers van Romen?
Nu meuchdy segghen, en daer op argueren,
Nonius diemen siet resideren
(100) Int recht, als mijn megheselle Vroet,
Eenen graet leeghere dan ick: dit eralteren
Mijnen gheeft, met goede redene doet:
En mijn dader en was van edelder bloet
Dan den sijnen: dies moetmen bekennen,
(105) Hy wordt gheeert, die hem tot eeren can wennen.

[p. 68]
    Wildy u Daerom dan (vraegh ick) ghelijcken,
Als Paulus, Messala, seer edel gheacht,
Om dat Nouius u heeft moeten wijcken,
Sittende eenen graet leeghere: ghy sijt qualijck bedacht,
(110) Ja sou ick niet? want int spreken heeft hy sulcken cracht
Dat gheen ghetier, quaet om vertellen,
Ja van twee hondert waghens, een gheluyt onsacht,
En can synen welsprekenden voys letten oft quellen,
Ja noch gheen trompetten, oft gheluyt van bellen,
(115) En connen hem verdooven: en noch ben ick gheseten
Eenen graet boven hem: wat wildy dan rellen?
Als wy (mach yemant segghen) sulcke redenen weten.
Soo menghen wy te vreden sijn, naer u vermeten,
Dat ghy weerdich gheeert sijt, en seer ghesien
(120) Maer fortune jont dicwils meer den dwasen, dan wijse * .

    Nu* conie ick aen my selven, die ben gheboren
Van een dader die eerst was een onvrije,
Dies ick menich verwijt achter rugghe moet hooren,
Om dat ick (ô Mecenas) telcken tije,
(125) Met u seer familiaer ben: en voormaels ten strije
Als een opperste Capiteyn reet onder de Romeynen.
Maer d’een is onghelijck d’ander, al ist dat elck benije,
Met redene my sulcke eere vanden Capiteynen,
Om dat ick onedel gheboren was, met vercleynen,
(130) Daerom en can niemant my schande spreken,
Dat ick in u vrientschap ben, sou ick wel meynen,
Want u wijsheyt is oyt soo verre siende ghebleken,
Dat ghy (die sulcx weerdich sijt) niet en sult versteken:
Want die hoocheyt en eere soecken met loftuyten,
(135) De verstandighe altoos uyt haren hove fluyten*

[p. 69]
    Ick en mach my daerom niet gheluckich noemen,
Dat ick by gevalle, oft deur der fortuynen cracht,
Come in u vrintschap: want ick my wel derf beroemen,
Dat ick deur fortuyne u vrintschap niet heb verpacht.
(140) Maer de goede Virgilius, weerdich gheacht,
En daer na Varius, hebben u wel verclaert
Wie dat ick was: en als ick wert ghebracht
In u presentie, al vreesende heb ick daer ghebaert
Schaemte, (ghelijck is der kinderen aert)
(145) Met luttel sprekens: ick en heb my niet vermeten
Edel te wesene, oft een groot Ridder vermaert.
Maer t’ghene dat ick was, liet ick u weten.
Ghy antwoorde my weynich, wijs van secreten,
Ghelijck u maniers is, want een verstandich pleghen
(150) Is meer in luttel dan in veel woorden gheleghen.

    Ick scheyde van u, en binnen negen maanden daer na
Hebdy my weder ontboden (t’bleeck over al)
En bevaelt, met een warachtelijck ja
My te wesene in uwer vrienden ghetal,
(155) Dwelck ick seker niet en achte cleyn, oft smal,
Maer seer groot, en weerdich, midts desen,
Dat ick u behaecht hebbe: die sonder groot gheschal
De eerlijckheyt (als een vroom man uytghelesen)
Weet te onderscheydens, van een oneerlijck wesen.
(160) Want altoos, die eerbaer is van leven,
En suyver van herten, hebdy meer ghepresen,
(Soot blijckt aen andere) en meer verheven
Dan die den Eeldom deur zijn Vader wort ghegeven.
Want een wijs man alleen aenmercken moet,
(165) Hy is Edel, die wijse wercken doet*.

[p. 70]
    Maer seker, oft mijn nature wat besmet sy
Met luttel oft cleyn gebreken, nochtans rechtveerdich
My dunckt dat sulcx niet veel en let my:
Ghelijck oft ghy in een schoon lichaem erpeerdich
(170) Eenighe cleyn vlecken vont, sou daerom onweerdich
Sulcr gheacht moeten sijn? Ick laet my duncken neent.
Soo oock, als my niemant en can volheerdich
Van eenige giericheyt verwijten, daer menich op beent,
Oft dat ick vuyl van leven ben, weerdich vercleent,
(175) En dat ick mijnen tijt qualijck heb versleten,
(Ja oft ick my prijsen wouwe) en lieffelijck vereent
Met goede vrienden ben altoos gheseten,
Simpel, en oprecht, ick derfs my vermeten.
Mijn vader is oorsake altsamen van dien,
(180) Goey ouders geerne deucht aen haer kinderen sien.

    Mijn vader was schamel, en op een schamel hofstede
Hy woonde, simpel, slecht, en reyn
Hy en sandt my niet ter scholen, dat ken ick mede,
Tot Flauium den grooten meester certeyn:
(185) Daer groote Edel lie kinderen int ghemeyn,
Om te leeren cijferen, ter scholen ghinghen,
En den meester betaelden groot en cleyn,
Alle maenden: maer hy dorst my bringhen
Tot Roomen, om goede consten sonderlinghen
(190) Te leerene, die elck Raetsheere Vroet
Sijn kinderen dede leeren voor alle dinghen:
Die my dan sach, oft my kinde, telcker spoet
Soo puntich ghecleet, elck sey, dit goet
Is hem van sijn voor ouders ghebleven,
(195) Met cleynen cost can yeghelijck wel eerlijck leven.

[p. 71]
    Mijn vader, weerdich om niet berispt te sijne,
Was altoos by mijn meesters seer diligent,
Niet met giften oft gaven, oft met samblant van schijne,
Soo sommighe ouders dicwils sijn ghewent:
(200) En onderhiel my (metten cortsten) soo partinent,
En so eerlijc, en puntich, dwelck is den eersten oorspronck
Der deuchden niet alleen, dat ick met mijn consent,
Sou moghen yet doene, al was ick ionck:
Maer met manierlijcheyt my soo dwonck,
(205) Datmen gheen onbetamelijcheyt en mocht verhalen
Van my: want dicwils deur nijdighen wronck
Menighe van de goede schande talen,
Want ten is niet ghenoech (oft de sulcke falen)
Die willen haer als suyver en perfecte houwen, oock.
(210) Een yeghelijck moet quaey suspitie schouwen, oock.

    Hy en vreesde oock niet voor eenich verwijt,
Dwelck heu de sommige souwen mogen na spreken,
Dat ick gheweest was in mijnen ionghen tijt,
Die om cleynen loon diende soot is ghebleken,
(215) En hy eenen schamelen uytroeper gheleken,
Ghelijck hy selve gheweest hadde, ick moet bekinnen,
En want ick oock daer deur hebbe ghestreken
Cleyn profijt, oft eenich groot ghewinnen:
En daerom nu (so elck wel mach versinnen)
(220) Moetmen hem te meerder lof gheven,
Want hy my heeft uyt vaderlijcker minnen,
Niet met grooten rijcdom verheven,
(Die den ionghers dicwils doet sneven)
Maer tot scientie opgenoept (diet al gaet te boven)
(225) Dies moet ick hem te meer oock dancken en loven.

[p. 72]
    Also lange als in my wijs heyt is, oft verstant moet,
So en sa lick my niet van alsulcken Vader schamen,
Ende my oock niet (soo den meesten hoop in d’lant doet)
Soo verantwoorden, die segghen vol onvramen,
(230) Dat gaer Vaders schult is, dat sy niet groot van namen
En zijn, gheacht, oft seer gheeert:
Voorwaer ick wil schouwen alsulcke blamen,
Want mijn woort, en redene, sulck blat omkeert:
Want oft der Natueren Godt, diet al verheert,
(235) Jonde te herboren te zijne, ende te restituerene
Nieu ouders, daer heuren lof deur sou zijn hooch vermeert,
Voorwaer om de waerheyt te declarerene,
Met mijn ouders soudic my noch voegen te contenterene:
Want simpelijcke deucht acht ic meer, al en prijstmet* niet:
(240) Groote hoocheyt brengt menigen somtijts int verdriet.

    En daerom dan, en sou ick niet begeeren oft wenschen,
Van groote Neeren ghesproten te zijne,
Die gheeert waren voor alle menschen,
En op cussens saten, hooch van schijne:
(245) Ick en begheer sulcx niet (my nochtans cleyn pijne)
Ja al ist dat t’volck mach achter rugghe talen
My eenich schimp, tot elcken termijne.
Maer (Mecenas) wildy ghy de waerheyt verhalen,
Ghy en sout daer deur mijn wijsheyt niet smalen,
(250) Om dat ick niet en sou willen aenveerden
Eenen moyelijcken last, die ick sonder falen
Niet ghewoon en ben, cleyn van weerden,
Want dan sou ick moeten terstont met volheerden
Veel behoeven, en vueren eenen fraeyen staet,
(255) Swaren last soect hy, die begheert een hoogher graet.

[p. 73]
    Ende dan soud ick yeghelijcken moeten oock
Tamelijck jonste betoonen, en bien:
Ende seer minnelijcken elcken groeten oock:
En om niet beschaemt te zijne voor de lien,
(260) En dan moest ick oock knechten hebben by dien,
Die my vercnapen souwen, binnen en buyten,
Hencxten op den stal houwen, moest oock gheschien:
En dan eenen schoonen waghen, gheseyt int sluyten.
Liever heb ick te reysen over al,
(265) En oock daerom niet gheacht te sijne by slechte guyten,
Ja al wou ick nae Trenten trecken, over berch en dal,
[... uyten]
    Met eenen slechten muyl, makende geen groot gheschal,
Die ick achter en voor laeyen sou, soot my lust.
(270) Die sijns selfs is, die is al te wel gherust.

    Niemant sal my daerom oock na spreken niet
Sulcken oneere, soomen u Tullius doet,
Als ghy gaet maer lancr den Tibur ghestreken siet,
En volghen dan wel vijf knapen na, deene die moet
(275) Uwen kackstoel na draghen: dander, om u behoet,
Draecht een flessche met wijne, oft dierghelijcke:
En daerom seg ick, dat ick tot elcker spoet
Gheruster leve sonder eenighe swijcke,
Dan ghy weerdighe Raetsheer, al en ben ic niet rijcke,
(280) En oock veel meer ander doen: ick gae alleene
Daert my lust en ghelieft in elcken wijcke:
En dinghe, en coope, my een schande cleene,
T’gheene d’welck my ghenoecht, als eene
Die geerne wat goets hebbe, t’sy fruyt, oft ander waer.
(285) Slecht en recht, prijs ick boven al, en eerbaer.

[p. 74]
    Ick gae oock wel om hooren en te siene
Daer lichte vrouckens, oft dieven verkeeren,
Omtrent den avont (soot plach te gheschiene)
Daer hun schamen te verkeeren groote heeren,
(290) Oock niet dan tot mijnder oneeren,
Maer om dat ick sou sonder hoonen
Haer ondeucht mercken, maer niet na leeren,
En voeghe my oock by gheestelijcke persoonen,
Die haer als waersegghers vertoonen:
(295) En dan keeren ic na huys, tot een simpel avontmael,
Van loock en cruyt, oft erweten, oft boonen,
Oft dierghelijcke, met cort verhael:
En soo wel als Prelaet, oft Cardinael,
Te vreden ben, gherust, en wel ghepaeyt.
(300) Des menschen Natuere is al te haest versaeyt.

    Van dry iongers word ick ter tafelen ghedient,
Welcke tafele is van slechten witten steene.
Twee oft dry drincvaten (oft my overquame eenen vrient)
Doen ick daer op setten, en in schencken ghemeene,
(305) Sulcx als ic hebbe, en dan eenige cruycrkens cleene
Staen daer, daermen uyt schinct manierlijck,
Neven een eerden vat, daermen in suyvert reene
De drincvaten, daer ic mijn volck toe ben bestierlijck
En al hebben andere groote huysen cierlijck
(310) Alsulcx van gout, oft silvere, ic en wils my niet schamen,
Al is mijnen huysraet (daer ic in ben goedertierlijck
Wel te vreden) van eerdewerck (my tot geender diffamen)
Het mijne is voorwaer meest al tsamen
Soo in Campania daghelijcr ghevseert* wort.
(315) Die hem hooverdich verheft, dicwils verneert wort.

[p. 75]
    Dan begheve ick my tot slapen, wel sijnde te vreden,
Niet sorghende, als ick smorghens sal opstaen,
Dat iemant, t’sy op wat plaetsen oft steden,
Die my int ghemoete sou moghen comen saen,
(320) Daensicht wringhen sal, niemanden sijnde onderdaen,
Oft verveert, dat my sal aenschouwen
Maertia voor eenen woeckenaer, merct mijn vermaen,
Ghelijck een, de ioncrste van Nonius, vol ontrouwen,
Schaemde hem sijn hooft daer voor tontsouwen
(325) Oft te vertoonen, ghewonnen hebbende rijckelijck
Veel goets: alsoo, salmen dese dan houwen
Voor gheachte mannen? contrarie is blijckelijck:
Want die willen deur tgoet (vercregen soo practijckelijck)
Edel gheacht sijn, voorwaer sy sneven.
(330) Deur Eere en Deucht wort den Eeldom verheven.

    Dan slape ick smorgens tot den vieren, alst daecht,
En gae hier en daer wandelen, om svreuchs verstijven,
Oft ick lese, oft schrijve wat, soo my dat behaecht,
Ende strijcke my met olie van olijven,
(335) Niet met onsuyver olye, na Naecaes bedrijven.
Als my dan de Sonne te heet dunct schijnen,
Soo gae ick my weder wasschen en wrijven,
Schouwende de hons daghen talle termijnen,
Niet meer etende dan de maghe can verdwijnen
(340) Dien dach: en houwe my thuys gherust en ledich.
Dit is u leven van hun, die haer niet en pijnen
Tot eergiericheyt, maer ghebruycken den tijt sedich,
En hier op troost ick my, meer soeter, en vredich,
Dan oft mijn voorvaders gheweest waren van machte groot.
(345) Het brengt menighen tondere een gheslachte groot.

---

[p. 76]

<"Horatius.html#satyra107" target="new">Hier beghint de sevenste SATYRA.

    Rupilus ghebreken worden hier vertelt,
    Die Coninck was ghetoenaemt,
    En hoe Persius teghen hem was ghestelt,
    Die een Grieck was, met woorden onbeschaemt.
ICk meyne dat alleen Barbiers wel is bekent,
En die deur gebrec van quay oogen daer verkeeren,
Hoe dat Persius een Griec heeft gewroken diligent
Rupilus valsch soch, en sijn fenijnich verseeren,
(5) Wiens toenaem Coninc was, maer niet weert veel eeren,
Uyt Roomen van Augusto synde verdreven,
Persius tot Clasomenis, seer plach om tgoets vermeeren
Te hanteren een stat in Asia, en met desen Coninc voorschreven
Grooten twist hadde, die sonder begeven,
(10) Deur nijt, sulcken Coninc seer straf wel cost verwinnen,
Opgheblasen, en in stoutheyt so verheven,
En in wreetheyt van spreken alsoo van sinnen,
Dat hy Senum en Berrum in al sijn beghinnen
Te boven ghinck, die in heur woorden seer straf waren.
(15) Veel zeghs canmen deur woorden openbaren.

[p. 77]
    Nu wil ick tot desen Coninck comen,
Als elck doen toonde een herde partije
En haer verweerden, slachtende den vromen,
Met woorden deur haet en envije,
(20) Want sulcke volck tot elcken tije
Hoe sy moediger van aerde sijn, tis dickwils ghebleken,
Hoe sy malcanderen als de vrije
Min willen toegheven, maar teghen een opsteken:
Eenen grooten nijt wasser, niet om volspreken,
(25) Tusschen Hector en Achillem vrijmoedich,
En swoeren malcanders doot met nydighe treken,
Die haer int leste ghescheyden heeft seer spoedich,
Want elck eene de doot daer deure verwerf bloedich,
En om gheen ander sake, alsoo wy lesen,
(30) Dan elck wou die aldervroomste wesen.

    Daer sijnder twee twistich van moede cleene,
Oft dat deen machtigher dan dander is vele,
Dan sal altoos succumberen de eene,
En hem verveeren int leste van dien spele,
(35) En senden sijn overhoot, t’sy Ele oft onele,
Doch eenen schenck, om dat hy sou swichten:
Ghelijck Glaucus, (dwelck ick niet en hele)
Teghen Diomedem wou stoutelijck vichten.
Maer want hy niet vele en const wtgherichten,
(40) Soo gaf hy hem van selfs t’ondere,
En schonc noch sijn wapentuych (nae Homerus dichten)
Soo oock Rupilus en Persius (elck bysondere)
Het was voor de ghemeynte om sien een groet wondere.
En dit ghebeurde alsmen Brutus Asiam sach regeren.
(45) Herde partijen en willen haer selven niet verneren.

[p. 78]
    Niet anders en waren sij met woorden ghestelt
Op malcanderen, dan Bachus cum Bitho, welc waren
Van de cloecste Schermeesters gherekent en ghetelt,
Sy liepen voor die wet, elck sonder beswaren,
(50) Persius ghinck eerst sijn sake verclaren
De heel vergaderinghe werdt lachen seere,
Hy prees Brutum als des lants bewaren,
En alle sijn adherenten, weerdich alle eere,
Een Sonne in Asia hiet hy als een Heere,
(55) En al sijn gheselschap heeft hy ghepresen,
Daer noemende vruchtbarige sterren telcken keere,
Die Bruto altoos jonste bewesen,
Sonder Rupilum, die hy onder desen
Niet en wou rekenen, maer verachte vileynlijck,
(60) Twee vyanden malcanderen lachteren ghemeynlijck.

    Hy sey hem, dat hy als een sterre was gecomen daer
Diemen Canicula hiet, welcke den lantlieden
Seer hinderlijc is, en dicwils veel profijts heeft benomen haer
Noch dat hy ooc daer quam bortelen, was ooc sijn bedieden,
(65) Gelijc een riviere t’swinters (daermen elck voor siet vlieden)
Van t’gebercht comt gedaelt, daer selden boschers comen beneven,
Daer na Rupilus uyt een erchertich bespieden
Heeft hem oock veel schimpige woorden deur gedreven,
Hem achtende een mensche rouw en straf van leven,
(70) Ghelijck eenen wijngaerdenier, die talle stonden
Teghen den voetghangher met ghekijf leven,
En dan hem naeroepen, tot alle stonden,
Coeckcoeck, met een verwijtachtich vermonden,
En soo doende en constense niet wel accoorden,
(75) Want nae quaey groeten comen quaey antwoorden.

[p. 79]
    Maer als Persius de Grieck soo beschaemt sijnde
Nae de Italiaensche maniere, seer straf en wreet,
Hy hem oock te roepene seer spijtich pijnde,
Segghende: ô Brute, ghy hebt verstandt, en weet
(80) Hoemen Coninghen sou tonder brenghen ghereet,
Tis een werck d’welck ghy wel hebt gheploghen,
En desen ghenaemden Coninck, met goet bescheet,
Dit moet ick vraghen, waerom die uyt valscheyt heeft ghesoghen,
En brengdy dien om den hals met veel archeyt deurtogen?
(85) De menighe de valscheyt dicwils wijcken,
En aen de goede haer quaetheyt laten blijcken.

   

---

[p. 80]

<"Horatius.html#satyra108" target="new">Hier beghint de achste SATYRA.

    De dwase sottinnen, die haer willen moeyen
    Met tooverijen, en sulcke manieren,
    Hy ontbint met een groot verfoeyen,
    Deur Priapum met poëtelijck versieren.

    HIer voormaels was ick een hout onprofijtelijc,
dWelcmen voor eenen vijchboom mocht aenscouwen,
Doen de beeltsnyder stont vertwijfelt subijtelijc,
Weer hy een bancke van my sou bouwen,
(5) Ja oft Priapum maken: hy dacht sonder flouwen
Dat hy liever eenen Godt van my woude maken,
Dies ic werde eenen God voor de dieven vol ontrouwen,
En voor de vogelen een verschrickelijck waken:
Want mijn rechte hant, gheseyt met corter spraken,
(10) Afkeert de dieven, die eens anders vruchten begheeren,
En mijn onhebbelijcke mannelijcheyt, verstaet de saken.
Dit is altoos mijn ghewoonlijck gheneeren,
En can de quellijcke voghelen verveeren
Die willen haer aes halen in besaeyde hoven,
(15) Dies my de lantlieden prijsen en loven.

[p. 81]
    Eertijts was dees plaetse gheordineert,
Om dat elck zijnen medegeselle hier moest bringhen,
Gestorven zijnde in een pover plaetse, niet gheestimeert,
Want hier wert begraven, voor een ghemeyn gehingen,
(20) Het beroyt volck, dwelckmen haer sach mingen
By Pantalabum den schauvyt, niet seer gheacht,
En by Momentanum, die met onbehoorlijcke dingen
Alle zijne patrimonien hadde gulsich overbracht.
En dit kerckhof (voor sulcken doyen verpacht)
(25) Was duysent voeten inde breyde veure,
En drye hondert voeten inde lengde ghewracht,
Soot stont geteeckent, om dat niemant daer deure
Als erfghenaem aen sulcx sou vermoghen steure:
Want dat den schamelen ghejont is in elck lant,
(30) Daer moet den rijcken in consenteren, en doen afstant.

    Nu mach ick in dit gesont geberchte woonen, en my houwen.
Int groene, in die sonne, daermen eertijts te spatieren plach.
In een leelijc velt te zijne met een druckich aenschouwen,
Dwelck wit vanden dooden ghebeenten lach,
(35) Daer ic nu hebbe so groote sorge niet, en minder verdrach
Van die voghelen, oft van die dieven ghemeene,
Die dees plaetse altoos met een groot ghejach
Pleghen te quellene: dan voor onreene
Toovenaers, die de menschen, hoe groot, hoe cleene,
(40) Met haer tooverijen, en fenijnighe bestieren,
Willen, dickwils brengen tot schanden, en in weene,
Dese en can ick in gheender manieren,
Alsulcx beletten oft verbien met eenich craieren,
Want sy een vreeschelijc wonder toonen mannen en wijven,
(45) Ja en tegen Godt willen steken, en cracht bedrijven.

[p. 82]
    Ick heb selve ghesien (al macht wonderlijck luyen)
Canidiam gaende tot menich termijn
Om der dooder gebeenten, en hinderlijcke cruyen
Te vergarene, als de mane heeft haren nieuwen schijn,
(50) Bruyckende daer deur haer valsch fenijn,
En daertoe metten blooten voeten
Ghegort met eenen mantel, soo ghemeynlijck zijn
Dees toovenerssen, om een valschelijck boeten,
Oock met den hanghenden hare, soo de labsoeten.
(55) En Sagana de outste wasser oock int spel,
Al huylende woudense de gheesten groeten,
Daer beyder bleeck verwich coleur was een helsch gequel
Jae en int aenschouwen grouwelijck en fel,
Want die hem te tooveren wilt bestaen,
(60) Die moet (seytmen) metten quaden omgaen.

    Sy begonsten met haer naghelen de eerde
Uyt te crabben: en een swert lam hebben metter spoet
Vernielt al bijtende, achtende sulcx groot van weerde,
Soo dat in den selven cuyl heeft hem gespreyt dat bloet,
(65) Om dat sy daer deure souden verwerken vroet
De doode gheesten, en hun antwoorde gheven.
De ghedaente van wollen wasser, d’welck scheen goet,
Om haer ondersaten te doen na haer onheblijck leven,
Dander van wasse, dwelck ootmoedich scheen int beven
(70) Als dienst, bey en onderdanich en cranckelijck,
Deene aenriep Hecaten, die was verheven
Als een goddinne inder hellen stanckelijck,
Dander aenriep Tisiphone oock daer ghevanckelijck,
Wreet, vreck, ghierich, en vol rasernijen.
(75) Daermen mede omgaet, daer moetmen me bedijen.

[p. 83]
    Hy sou oock gesien hebben die daer geweest had ontrent
De helsche honden, en sulcke serpenten over al,
Hier en daer loopen draven, soot my is bekent:
En de Mane deur sulck wonderlijck gheschal,
(80) Heeft haer verborgen achter de groote sepulturen in een dal,
Om dat sy daer af gheen tuychenisse en sou wesen.
Ist dat ick Priapus iet lieghe int t’ghene dat ick by geval
Gesien, en vermaent hebbe, so wil ic dat de raven door desen
Op mijn hoot comen scyten: oft dat Iulius, een man mispresen,
(85) En Voranus die diefachtich is, my bepissen quamen,
Daer ick schandelijck om sou worden begresen.
Maer wat wil ick verhalen tregiment altsamen,
Dwelc ick gesien en gehoort hebbe, ick sout my schamen,
En hoe de gheesten met Sagana hielden de sprake.
(90) Veel segghens maeckt dickwils tot nijt een oorsake.

    Hoe druckich, hoe scherpelijck dat was heurlie gewagen
Ten zijn gheen dinghen al om vertellen,
En hoe sy eens wolfs baert met listelijcke laghen.
In der eerden berchden: en dan oock weert om mellen,
(95) Eender vremder slanghen tant, dit moet ick u spellen,
En dan een wassen beelt, dat te meer sou branden:
En ick moeste heurlie oock wat quellen,
Om dat geen ongewroken getuyge voor den verstanden
En sou wesen: want haer stemmen en wercken vol schanden
(100) Jaechden my eenen grouwel aen, dat ic (ic moet ontfouwen)
Eenen wint van achter liet sceeteren, gelijc alsmen met handen
Uyt een blase siet den wint weder uyt douwen:
Sy liepen na de stat, Canidia ontvielen haer tanden met benouwen,
Sagana heur haer, en de betooverde cruyen by dien.
(105) Boerdelijc sou hy gelachen hebben, die sulcx hadde gesien.

   

---

[p. 84]

<"Horatius.html#satyra109" target="new">Hier beghint de negenste SATYRA.

    Onwetende clappaerts, Horatius in desen
    Is berispende, en ydele clappernije.
    Alsoo ghy hier merckelijck sult lesen,
    En die setten alle eere op d’ sije.

    BY fortuyne quam ick inde strate spatierende
Die na Tcapitolium strec, en na mijn maniere
Wat beuselen was ick fantaserende
Want ic daer altoos me doende ben, en met stouten bestiere,
(5) So quam my een int gemoete, en greep my als de goedertiere
Metter hant, zijnen naem was my bekent alleene,
Maer zijn wesen, hanteren, kendick min dan een siere,
Hoe doedy al, sprack hy oock, mijn vrient reene?
Redelijck wel, antwoorde ick, naden tijt ghemeene,
(10) En soo ghy wilt, soo wil ick oock voorwaer:
En doen hy my al na volchde, ghelijck eene
Die onbeleeft was, ick viel hem aen, ende sprack claer,
Belieft u mijns iet? om dat ghy my volcht naer.
En kendy my niet? sprac hy ic ben geleert en vol vramen
(15) Dwase clappers heur voor niemanden en schamen.

[p. 85]
    Soo suldy van my te meer gheacht zijn
Sijdy gheleert, was mijn spreken:
Maer was hy my quellijck, ick dacht
Van hem te scheyene, siende zijn ghebreken.
(20) Dan was ick seere van hem gheweken,
Dan bleve ick wat staende, en sprack tegen mijn knecht
Heymelijc in d’oore, want t’sweet sachmen my af leken,
En sprack in my selven, ô Bollane, met recht
Moet ick u prysen, ghy en zijt niet seer slecht,
(25) Al sijdy wat hersseloos somtijts in u voeren,
Ghy sout sonder eenich groot ghevecht
Desen clappaert zijnen mont wel connen doen snoeren.
En als hy dan noch zijnen beck ghinck roeren,
En prees de Stadt, de straten, lustich int aenschouwen,
(30) D’onwetende (dacht ic) en salmen geen sprake houwen.

    Als hy dit sach dat ic hem niet en wou antwoorden,
Ic mercke wel (sprac hy) dat ghy van my wilt gaen,
Maer ghy en sulles niet doen, want int Suyen int Noorden
Sal ic u volgen, ghy en dorst geenen omstach gaen,
(35) Werwaert is uwen wech, dat moet ick weten saen.
Ick moet eenen besoecken, die ghy niet en kent,
Ziggende over den Tyber seer cranc was zijn vermaen,
Sy des Keysers hoven, oft daer ontrent:
Ic en heb niet te doene, was hy weer: en ick ben gewent
(40) Te wandelen, en sal u volghen tot daer.
Ick dit aanhoorende van den onwetende bent,
Ick liet mijn ooren inden neck hanghen, soo openbaer
Eenen quaden Esel, als hem den rugghe te swaer
Ghelayen is: want de sulcke vervelen my seere,
(45) Dis niet en achten op schande noch op eere.

[p. 86]
    Ick kenne my wel, was weder zijn beroemen,
Kende ghy my soo, ghy en stout certeynlijck
Viscum, en Varum mach ick oock wel noemen,
Voor gheen grooter vrienden houwen ghemeynlijck
(50) Dan my: dit legge ick u pleynlijck.
Want wie isser doch, dan icke, van heur beyen
Die meer veersen rasch en behendelijck
Can maken: en dan dansen om een vermeyen,
En int springhen en sou ick oock niet eerst scheyen,
(55) En dan van singhen ben ick oock een heere:
Al ist dat Hermogenes, ick hoort wel verbreyen,
My daerom hoedt en benijt seere,
Die daer af hebben wilt de meeste eere.
Doen merckte ick wel, dat hy slachte den onwijsen.
(60) Want de sotten altoos haer selven prijsen.

    Ick aenhoorende dese woorden altemale,
Doen was ick verweckt omme te sprekene stout
En vraechde hem met heusche tale
Oft hy hadde oock een moeder out,
(65) Oft eenighe maghen die zijn benout,
Die ghy mocht wat goets doen door desen.
Ick en hebben gheene, sy zijn al begraven en lange cout.
Ick dachte, sy moetender dan wel aen wesen,
Datse met u groote dwaesheyt weert mispresen
(70) Niet meer en zijn ghequelt: maer ick lije nu verdriet:
Helpt my ooc wech, my dunct ick ben quaet om genesen,
En dat my t sterven schier naeckt deur dit clapachtich bediet,
En soo dunckt my dat my nu gheschiet,
Soo Sabella (doen ick cleyn was) eens heeft ghespelt,
(75) Wat isser pijnlijcker dan met sulck te zijne ghequelt?

[p. 87]
    Sabella van my doen cost propheteren,
Een oude vrouwe die daerme cost omgaen:
Desen kinde en sal fenijn noch sweert mineren,
Noch gheenderhande sieckte, was heur vermaen.
(80) Maer onwetende clappaerts souden wel sulcx bestaen.
Daerom sulcke moet hy scouwen, als hy comt tzijnen dagen,
Is hy wijs: maer t wert gheacht voor een ydel vermaen
Doen ghinghen wy tot dat wy quamen en saghen
Aen den Tempel van Vesta, t was mijn behaghen,
(85) En t’ vierendeel van den dach was overleden,
En hy moeste alsdoen sonder vertraghen
Een int Recht antwoorden, na des techts seden,
Daer hy borge voor bleven was, qualic zijnde te vreden,
Oft trecht sou hy verliesen, was zijn belijt.
(90) Die rechten wilt, moet wel waernemen zijnen tijt.

    Ick bidde u als vrient (sprack hy) wilt hier inne
My wat behulpich wesen: so waer als ic ben int leven,
(Was mijn antwoorde) de rechten ick niet kenne,
En ick en ben oock daer niet bedreven,
(95) En ick moet gaen tot mijnen vrient verheven,
Die cranck is, soo ghy weet, seer uytermaten:
Ick ben in twijfel, sprack hy, nu ick u ben beneven,
Weer ick u, oft mijn profijt wille laten:
Ick sprack, alst sou zijn tot uwer baten,
(100) Acht op my niet, ick sal gaen mijnder veerden
Alleene, en ick en wil u daerom niet haten,
Want dat waer een sake van onweerden,
En ginck voort met een stout volheerden,
Ick volchde hem, als een slachtende den slechten,
(105) Want wie sal hem teghen sulcke dwasen oprechten?

[p. 88]
    Mecenas (vraechde hy) hoe macht hijt al maken nu
Met u? is hy seer beleeft van seden?
Ick sey, om dat hy verstaen de saken sou,
Want hy grof onwetent was, en onbesneden:
(110) Hy en is met veel volcr niet wel te vreden,
Ghelijck de verstandighe altoos pleghen.
Want hy begaeft is met wijsheden.
O Horati, niemant en heeft meer ghelucx vercreghen
Dan ghye: maer meer soudy zijn bedeghen,
(115) Haddy my ooc by u altoos: want ic met goeder trouwen
U sou altoos voorstaen: en dan (wat batet ghesweghen)
Al die meest zijn vrienden zijn, wy souwen
De sulcke daer uyt keeren, en uyt zijnen huyse houwen.
En alsoo betoonde hy zijn natuerlijcke wercken.
(120) Aen de woorden canmen eenen pluymstrijcker mercken.

    Wy en leven niet (sprack ick) aldaer
Op alsulcken maniere als ghy wel meent,
Men vint gheen huys dat daer af voorwaer
Suyverder is: soo zijn wy tsamen vereent.
(125) Want met pluymstrijckers waer sulck hof vercleent.
Al isser daer die rijcker dan dander moghen wesen,
Oft gheleerder: ick, noch niemant, daer op en beent,
Die haet oft nijt soeckt, wort daer begresen.
Elc heeft zijn plaetse, en deen en wort niet meer gepresen
(130) Dan dandere: soo vredelijck ismen daer ghesint.
Dat dunct my seer vremt, ic verwonder my van desen,
T’ schijnt onghelooflijck: tis soo mijn vrint,
Want tis yegelijck, die daer verkeeren, wel bekint,
Daerom en wort dit van my versiert niet.
(135) De verstandige en is met pluymstrijkerije verciert niet.

[p. 89]
    Maer vierigher word ic, nu ghy sulcx voor waer spelt,
En begheere te meer, dat ick mochte
Onder Mecenas vrienden worden ghetelt,
Soo verre als ghijt oft iemant versochte,
(140) En dat u deucht daer in wat vroechte,
Want deur u soudick sulcx wel ghenieten:
Dus waert sake dat u deurcht my daer toe brochte,
Soo sy (weet ick wel can) my en sou niet verdrieten,
Mijn jonste, al soudicker inne schieten
(145) Voor de dienaars ghiften en gaven groot,
Want ic weet wel (sot souwense zijn niet daerom lieten)
Dat het swaerste is den aldereersten aenstoot.
Ick sal eenen bequamen tijt soecken ter noot,
En hem int ghemoete comen in straten in weghen.
(150) Sonder arbeyt en wort hier int leven niet vercreghen.

    Hier is tusschen als hy dees woorden maeckte,
Friscus Aridius, mijn vrient ghemeene,
Ons hebben int ghemoete geraeckte.
En die desen gheck, gheacht cleene,
(155) Seer wel kende voor eenen beuseler reene,
Hy braechde my, van waer dat ick quam ghegaen,
En werwaerts ick henen ginck, met ons beyden alleene:
Ick begonst hem met den arm te houwen saen,
Op dat hy wat stille soude staen,
(160) En wencte met mijn ooghen, dat hy my vanden quant
Soude verlossen ende doch ontslaen:
Maer hy was so bot, tscheen hy en hadde geen verstant.
Oft hy spotte met my, t’ docht my, want
Hy gheveysdelijck scheen, dies was ick verstoort.
(165) Den eenen vrient den anderen te helpene behoort.

[p. 90]
    Noch verstoute ick my, als vrienden pleghen,
En vraechde hem, wat secreet woudy my te kennen gheven.
Om dat ick desen dwaes soude zijn ontsteghen.
Tis mi wel gedachtich (sprac hy) laet dz nu zijn geswegen,
(170) Op een ander tijt alst past, sal dat worden opgheheven,
Tis heden eenen vierdach, die de Jode seer vieren:
Daerom moet wat anders van my worden bedreven,
En wildy de Joden deur sulcx bestieren
Niet onderdanich zijn in haer manieren?
(175) Want sy houwen heden eenen grooten dach
Van het besnijen: en desen dach multiplicieren
Met veel volcx, en maken daer af groot beslach.
Van sulcke Religie en make ick gheen ghewach,
Antwoorde ick, al schijnense divijne.
(180) Men bevint veel Religien ydel te zijne.

    Maer ick ben jonck, ick wil my houwen
Met de meeste menichte, wilt dat niet achten,
En verghevet my: anders wy souwen
Breeder spreecken, maer wy moeten eenen anderen tijt wachten.
(185) Doen creghe ick in mijn ghedachten,
Eenen quaden dach is heden teghen my opghestaen,
Want hy ghinck van my, en docht my oock slachten
Den onverstandigen, en liet my onder d’ mes (een out vermaen)
Dat is inden last, terstont quam daer ghegaen
(190) Die teghen hem int recht stont, en riep seer straf,
Wildy niet tuyghen, en u recht vervolgen saen?
Ick aenhoordent als ghetuyghe, om dat icker af
Sou comen, yeghelijck hem daer eenen roep gaf,
En eenen gheloop ghebeurdender onder de lien.
(195) Aldus heeft my Apollo verlost van dien.

   

---

[p. 91]

<"Horatius.html#satyra110" target="new">Hier beghint de thinde SATYRA.

    Horatius verantwoorde hem hier poëtelijck,
    Om dat hy op Lucillus schriften had gesproken,
    Dwelck sijn beminders verstonden onwetelijck,
    Want deur den tijt wort alle dinghen herbroken.

    VOorwaer, ic hebbe geseyt, en moet bekennen certeyn,
Dat Lucillus veersen loopen t’inperfect, en te swaer:
Wie isser van zijnen beminders, t’sy groot oft cleyn,
Die dat oock niet en moet kennen openbaer?
(5) Maer dat hy de ghemeynte van Roomen claer,
Te seere wel haer gebreken straft, wort van my gepresen,
Oock in de selve Satyra voorwaer.
En niet alleene oock in desen,
Maer in andere dinghen, soomen in mijn Schriften can
(10) Ghelijck Laberius die yeghelijcr ghebreck cost mellen.
Dies hebbe ick oock seer begresen
Zijn veersen, niet prijsende oock int stellen:
So in veel saken, ick moet wel vertellen,
Heb ik goede poemata moeten lauderen.
(15) Ghebreck machmen wel misprijsen, en tgoet eralteren.

[p. 92]
    Daerom en ist niet genoech, dat wy yemant verwecken.
Tot lachen, al isser const in geleghen:
Maer men moet oock een sake vertrecken
Met cortheyt, soo de verstandighe pleghen,
(20) Op dat den sin mach worden vercreghen
Met luttel woorden: en op datmen niet
Des hoorders ooren en verdoove deur sulcke seghen:
Dan moetmen oock met droefheyt maken het bediet,
Dan met gheneuchte oft boerde, alsoo den sin biet:
(25) En dan na een Rhetors maniere de sake aengaen,
Na der poeten maniere oock dan vliet.
Eerbaerheyt en graviteyt moeter oock bystaen.
Een boerde is oock dickwils een soet vermaen,
En beter een swaer sake int goet keeren can.
(30) Met genuechte men dickwils straffen en leeren can.

    Die oude Comedien pleghen te schrijven,
Hebben heur hier na ghevoecht, en ghewent,
De welcke Hermogenes (die in singhen can bedrijven
Wondere) en Demetrius, en hebbe niet ghekent,
(35) Noch oock ghelesen die poeten ercellent,
Niet dan Caluum, Catullum, daer zijnse op ghesint:
Daer sy haer toe wennen om te singhen diligent,
Want een elck die lichtveerdicheyt bemint,
Dan segghense van Lucilio haren vrint,
(40) Die het Griec onder D’lattijn can minghen.
O spaey scholieren, eenen traghen wint
Heeft u inder scholen comen bringhen:
Is dat niet wat vremts? Phitoleon lietmen oock sulcx gehingen,
Woorden zijn die saet, gemaect van twee spraken?
(45) Ja gelijcmen stercken en soeten wijn onder een can maken?

[p. 93]
    Als ghy veersen wilt maken, ick u vraghe,
En met Petillus swaer saken hebt te doene,
Te wetene, wildy dan uwen behaghe
Vergheten u kints tale met herten coene,
(50) En ws vaders, dats d’lattijn, om wel te bevroene,
Suldy dan liever met gesochte Griecrsche woorden swaer,
Menghen u Latijnsche tale, soo Canusinus, die avont en noene
Dede nae des lants maniere openbaer:
Want sy spraken in zijn lant met twee tonghen aldaer,
(55) Dat was Griecr en Latijn, so wy weten:
Maer Pedius en Coruinus claer,
Inde Latijnsche tale hebben haer alleene wel ghequeten,
En haren tijt met arbeyt daer in hebben versleten,
Dwelck Orateurs waren groot gheacht.
(60) Daerom die veel weten wilt, dicwils den sotten slacht.

    Daerom als ick Griecrse veersen maken wouwe,
Als eene gheboren zijnde in Italien aenden zeecant,
Quirinus gheboot my dat ick sulck werc staken souwe:
Dat droomde my eens na middernacht, (want
(65) Sulcke fantasijen, naer sommighe lieden verstant,
Veel waer vallen) en sprack met woorden stout,
Wildy ghy als een dwaes quant,
Int Bosch, daert ghenoech is, draghen t’hout.
Dat is, der Griecken schriften oft sprake seer menich fout,
(70) Hebdy die liuere noch te vermeeren
Dan uwe eyghene tale? certeyn ghy flout.
Alpinus opgheblasen, die met zijn schriften cost onteeren
Memnonis doot, en met leelijck verseeren
Ghinck hier mede te werck, sonder fraudelijck schijn.
(75) Openbare ghebreken moghen wel ghestraft zijn.

[p. 94]
    Mijn Satyren en sullen niet worden ghereciteert
In Apollinis tempel, dwelck ick hate,
Datmen dan om (daer Tarpa dordeel gheeft) argueert,
Noch in die Theatren vertoont worden, voor leege en hoogen van state
(80) En ghy Fondanus, van een hoer fier van gelate,
Subtijl condy ghy oock met heusch verwijt,
En hoe Dauus Chremeté bedriecht, scrijven met regel en mate
In u Comedien, daer ghy nu ter tijt
Die principaelste meester af zijt.
(85) Pollio can oock seer wel beschrijven
Der Coninghen gesten, menighen een spijt,
In zijn Tragedien, met constich bedrijven.
Varius moet oock van de beste meesters blijven.
In zijn Epodes seer sterck en bequame.
(90) Yeghelijck crijcht na zijn werck een goey fame.

    Virgilius, die van de schaepherders heeft ghestelt,
En dan de lantbouwinge, fraey en soete,
Die wort oock van de principaelste ghetelt.
Daerom in mijn Satyras ick ook moete
(95) Verstant gebruycken, en dat ick niet oneerlijc en wroete,
GhelijckVarro, en meer andere hebben ghedaen
Te vergheefs: (teghen de beschimpers een boete)
En dat ick mach beter schrijven met goet vermaen,
Altoos wil ik minder zijn, en onderdaen.
(100) Lucilium, die hem de Satyras eerst heeft onderwonden
En ick en wil oock niet, dwelc waer een dwaes bestaen,
Den laurieren hoet hem benyen tot gheenen stonden
Die hy tot grooten lof heeft (ick moet wel vermonden)
Verdient, wie sou daer segghen teghen?
(105) Met arbeyt en conste wort eere vercreghen.

[p. 95]
    Dat ick geseyt heb, dat hy meer dant behoort
Overvloedigher is: tis waer, ick moet lijen,
Niemant van de zijne en moet daerom zijn ghestoort.
Ghy die geleert zijt, suldy een andere daerom benijen,
(110) In Homero, die een groot meester was in zijn tijen,
Oock gheen berispinghe vinden merckelijck.
Lucilius heeft hy in Accium sonder vermijen
Oock niet verandert, die nochtans clerckelijck
Heeft geschreven, en Ennium bespot sterckelijck,
(115) Om dat zijn veersen minder zijn van graviteijt
Dan de zijne: die nochtans schreef werckelijck
Hier voortijts, soo hy in zijn schriften verbreyt:
Maer al spreect Lucilius van hem (metten cortsten geseyt)
Straft hy zijn beter niet? Ia hy en daerom deur dien ooc,
(120) Dien een ander berispen wilt, moet hem selven besien ooc:

    Wat lettet, wy die Lucilius schriften overlesen,
Sullen wy niet moghen sien zijn boecken?
Oft zijn veersen? Die somtijts hert wesen,
En uyter natueren comen, en dat ondersoecken,
(125) Oft dat het werck sulcx eyscht met stout vercloecken,
Oft die soeter luyen en constich, oft behaecht u gelijc eene
Die voor den noene, weert om vloecken,
Twee hondert veersen maeckte, achtende cleene
Hoe dat sy waren, goet oft quaet, ick meene?
(130) En soo veel weder na de noene, met stoute cure,
Ghelijck Cassius Hetrusens verstant was onreene.
Die maeckte soo veel veersen, en gincker me dure,
Ghelijck een snelle loopende riviere tot elcker ure:
En zijn boecken werden verbrant, so de fame maeckte mentie.
(135) Weldoen, en veeldoen, is een groote differentie.

[p. 96]
    Was Lucilius dan vrolijck, eerbaer in zijn stellen,
En oock overvloediger dan grovere voorwaer,
En deerste inventor (ick moet wel vertellen)
Van sulcke veersen, die de Griecken (tis claer)
(140) Noyt hebben ghebracht int openbaer,
Die langhe voor hem schreven als goey Poeten:
Maer dat hy nu in onsen tijt hier waer,
Hy sou veel dinghen (derf ick my vermeten)
Selve wtdoen, en al dat hem docht (soo hy sou weten
(145) Niet perfeckt te sijne) sou hy uytschrabben certeynlick:
En als hy om veerskens te maken waer gheseten,
Hy sou dicwils zijn hoot crauwen, alst niet net of reynlick
Na zijnen sin en waer, en op zijn nagelen bijten pleynlijck:
Want Lucilius oock sou bekennen moeten,
(150) Dat wy ons na den tijt al wennen moeten.

    Ghy die veersen schrijven wilt, die om lesen weerdich zijn,
Keert en herkeert uwen sin: noch doet pijne noch arbeyt
Om de gemeynte te behagen: maer wilt verdich zijn
Om alleene luttele (metten cortsten gheseyt)
(155) En de geleerde te behagen, en die groot zijn van digniteyt:
Oft wildy sot zijn, en daerom liever sulcx beghint,
Dat ghy u veersen in guyghelspelen verbreyt?
Voorwaer ick en den alsoo niet ghesint,
Tis my ghenoech, dat ick als een vrint
(160) Den verstandigen mach behagen, en andere niet achten:
Gelijt Arbuscula sprac, die onder de slechte nz en was bemint
En wert uyt Theatrú gesloten: Ic wil verpachten
Den lof vanden goeden, na mijn ghedachten:
En daer na behoort hem een elck te voeghen.
(165) Want d’onverstandige canmen seer qualick ghenoegen.

[N1v, fol. 45v]
    Meendy dat ick ben seer verveert oock,
Deur Pantilius berispinge, en my wilt versoeyen,
Oft dat my van Demetrius achterclap t’herte sweert ooc,
Ja oft dat Friuius ooc met sulc schimpen het wilt moeyen,
(170) Die Tigellius tafelvrient was, met onwijs bevroeyen:
Sulck volck en acht ick niet, gebruyckende geen verstant
Maer Plotium, Varium, die zijn van de goeyen
Moecenas en Virgilius oock, want
Die hebben wetenschappe, en Fuscus mede,
(175) Tis my ghenoech dat ick heuren lof hebbe valiant,
En twee ghebruers Visci begaeft met gheleerthede,
En dan Pollio, maer niet deur hooveerdighe sede,
En Messala met zijn broeder, in consten een heere.
Den wijsen te behaghen dat is lof en eere.

    (180) En ghy, ô Bibulus, Servius, en Furnus namelijck,
En noch veel meer andere, mijn gheleerde vrienden groot,
Die ick oversla, om dat te lanck sou vallen onbetamelijc:
Dese al t’samen begheere ick te ghenoeghen minioot,
Hoe dat mijn serifte zijn, in mijn herte sout zijn een gestoot
(185) Dat sy heur man behaechden, dan ick hope altijt:
Ghy Demetrius, en Tigellius moecht dan uwen noot
By u schoolkinderen claghen met verwijt,
Gaet mijn jonghen, schrijft dit subijt
By mijn andere schriften, niet om ydel glorie,
(190) Maer om alle saken te houwen in memorie.

                            FINIS.

De Translateur aenden goeden Leser. Volghende de Latijnsche Autheurs van Horatio schrijvende, soo heb ick oock het leven van Horatio op d’alder cortste hier in duytsche sprake aen ghevoecht.

QUINTUS Horatius Flaccus Venus, was gheboren in Apulia, in een Stadt ghenaemt Venusinum, ende heeft ghehadt eenen vader, die om sijn eerlijcke en deuchdelijcke manieren, van een onvrye, vry ghemaekt was, soo Horatius selve seyt: Quem rodunt omnes libertino patre natum, &c. En men seyt voorwaer, dat hy gheboren was twee Iaren te voren, eer Sergius Catelina daer oproer maeckte, ende in dien tijt datter veel Poëten ghefloreert hbben, ghelijck Catullus, Licinius Calvus, en noch vele Orateurs, ghelijck M. Cicero, Q. Hortensius, met noch meer andere, hier te langhe om te verhalen. Ende sijn vader heeft hem te Roomen ghebrocht, ende besteet by goede schoolmeesters (ghelijck hy selve verhaelt) daer hy in alle scien- [p. 8] tien gestudeert en gheleert heeft, want hy van goeden verstande was. Ende doen hy daer ghenoech gheleert hadde, soo reysde hy
na[er] Griecken lant te Athenen, om in die philosophye oock te studeren. Hy was (soo men schrijft)eerlyck van manieren en verstandich, soo dat hy daer deur van _. Brutus een overste meester in theyr van ruyters gemaect werdt. Ende daer nae begaf hy hem weder tot de poëteryen, [soo]dat hy een groot vrient van Moecenas werdt, de welcke een machtich ende gheleert heere was. Ende daer nae soo gherecommendeert werdt aen Augustum den keyser, die doen ter tijt noch int lenen [sc. leven] was; en Valgius en Virgilius waren oock sijn groote vrienden. Men leest, dat hy van staturen niet seer groot en was maer vollyvich, en met druypende ooghen. Sommighe segghen dat hy sterf in sijn LVII jaren; Acron seyt in sijn L__ jaren. Maer dat en connen wij voor gheen waer geseggen
[...]
(N3r :) Ghy, eerbaer lesere, al hebben wij ons qualick gequeten Hier int schryven oft int drucken correct, _ae duer qualyck toesien, laet dat onverweten, Sulcx oock niet te seer u aen en trect. ’_ is selden datmen vindt ghedruct perfect E enich boeck sonder fauten, en dan oock duer dien Liefde totter conste dickwils tghesichte bevlect. Een die hondert oogen hadde cost qualyck toesien. (N3r :) In Zoilum Zoile, quid rodis? Latius quod Horatius aures En, modo Teutonica pulsitet arte tuas? Non est quod rodas: in vestros scripsimus usus. Lusit et incomptum nostra Thalia melos. Nempe quod Ausonius tibi sit plus durior aequo Flaccus et is stomacho displicet ergo tuo, Perlege Teutonicam (quamvis sit rustica) Musam, Convenit ingenio, Zoile, quippe tuo.

<"Heinsius.html">

Vertaling door Jan van Hout van Oden II, 14.
In: Album Aelbrecht van Loo. UBL BPL 1753.

<"Horatius.html#ode214" target="new">Hora: lib: 2. ode xiv. Eheu fugaces Posthume Posthume

            Eylaes eylaes, hue vliegen zo
            Zeer snellic voort (o vrunt van Loo)
    Mit vlecken van de wint de schielic vliende jaren:
            Want d’un-betemde doot, vertrect
            (5) Geensins, of eerlic zijn bedect
    Met rumpels diep t’gesicht, den cop mit grize haren.
            Al waert ooc, dat op elcken dach,
            Gi offer-duende, dedet slach-
    ten hundert stieren vet, um d’altaers te verlaeyen
            (10) Des zwarten Pluto, die niet pleecht
            Van tranen brac te syn beweecht,
    ’t Gemuet is hem versteent, gi zult, hem, zo niet paeyen:
            Hem, die mit zyne druve vliet,
            Bedwungen hout, en geeft t’hebiet
    (15) Over dem Tityum en Gerions drie liven;
            Ja, allen die deur vruchten zuet
            Der vrucht-baer aerden, zyn gevuet;
    Langs zinen sulphur-re al tsamen mueten driven.
            Geen conings heerlicheit hue groot,
            (20) Geen fielen deerlicheit hue bloot,
    In dezen voor-deel heeft; gelijc zyn heer en bueren.
            Dan est vergeefs, dat men t’un-vreen
            Van t’bruyssen der bezeilde zeen,
    In ’t leven, zi geweest of um den crijch te vueren.
            (25) Dan est vergeefs, dat men (eylaes)
            Beangst was, voor t’dootlic geblaes,
    Biden geel-veruden uust, der midden-daechse winden:
            Uns lichamen een grote scha.
            T’ooch, muet doch later ofte dra,
    (30) Den zwarten Phlegeton, traech vlietende bevinden,
            Ooc Danaes un-zien geslacht,
            En Sisiphi verloren cracht,
    Daer tue hy es geduemt, voor eewen veel en tien.
            Uyt land’ en huis, werd gi gejaecht,
            (35) De scone vrou, die u behaecht,
    Als cumt de bleke strael, muet gi strax laten glien.
            Van al tgeboomt, by u gepoot,
            En volcht niet een, u in, de doot,
    U, haren corten heer, dan druvige cupressen.
            (40) Dan wert den alder-besten wijn,
            Die gi gesloten wildet zijn,
    Met sloten hundertfout, bi stopen veel en vlessen,
            Gedrunken, bi hem die geerft
            Zal hebben t’guet, dat gi nau derft
    (45) Eens pruven, ja de vluer, zal hi daer mede wassen.
            En tgelt, dat gi tsaem hebt gegaert,
            En uyt u buycxken hebt gespaert,
    Zal hi zeer gulselic, verslempen, en verbrassen.

            XI Sprockle XV^CLXXVIII.

<"Heinsius.html">

Vertaling door Abraham vander Myl van Oden <"#myleode210">II, 10; <"#myleode218">II, 18; <"#myleepode02">Epode 2. In: Den slach van Lepanten. Des Conincx van Schotlandt, Iacobi des Sesten, tegenwoordich regerende. Van hem eerst beschreven in Schotsche Dicht, ende overgeset in Nederlantsche Dicht, deur Abraham van der Myl. Middelburg, Richard Schilders, 1593.
Gebruikte exemplaren: KBH 1704 A 24; Bibl. Thys. 1891.

[Herdrukt in Horatius’ Satyrae oft Sermones. Rhetorijkelicken overgheset door Cornelis van Ghistele. Tot Leyden, By Christoffel Guyot: In Salomons Tempel, 1599, p. 100-106.]

---

[fol. E2r]

Volgen noch sommige andere dingen, overgeset ende gemaeckt deur den selven A.V.M. <"Horatius.html#ode210" target="new">Horat. lib. 2. Carm. Ode X, Datmen in alle dingen behoort maet te houden.

MEnsche, ghy sult beter leven
Wachtend’ u te veer te geven
    Op de diepte van het Meyr:
    Soo ghy oock niet voor tquaet weyr
(5) Vreesend’, al te nae de stranden
Qualick doet u Schip belanden.
    Die de gulden maticheyt
    Lief heeft, die pleecht wys bescheyt.
Die dan onder lecke daecken
(10) Niet en hoeft zijn woonst’ te maken
    Cruypend in een vuyle hutt’
    Welck den wint nau uyt en schut.
Die het haten end’ benijden
Van een groot Paleys can mijden,
    (15) Sijnde sober, end’ te vree’n
    Dat hy niet gantz wort vertree’n.
Dickmaels sietmen hoge bomen,
Worden deur storm wechgenomen:
    Hoe een Toorn heeft hoochte meer,
    (20) Hoe hy swaerder valt ter neer.
Veel eer sal den blixem treffen
Bergen die haer hooch verheffen,
    Dan een dal oft lege landt,
    Selden sticht hy daer zijn brandt:
(25) Een wel voorbereydet herte
Hoopt noch altijt inde smerte,
    Vant verdriet een beter tijt,
    Daermit dattet sich verblijt:
Alst oock siet al welgelucken
(30) Vreest het des Fortuyns loos’ tucken,
    Die haest voorspoet tegenspoet
    Maeckt, end’ quaet, dat rechs was goet.
Sietmen niet nu Winters-vlagen,
End’ dan weer schoon Somers-dagen;
    (35) Nu het weyr seer droeff te zijn,
    End’ dan weer der Sonnen schijn?
[fol. E2v]
Soo ghy nu t’quaet moet verdragen,
T’sal u daerom steets niet plagen.
    Phoebus meester vant gesanck
    (40) Vangt weer an het soet geclanck
Dat sijn Luyt had onderlaten,
Speulend’ lieflick boven maten:
    Hy en spant niet steets zijn boog,
    Noch en haelt hem op te hoog.
(45) Als u swaer benautheyt quellet
Ende tegen u sick stellet,
    Laet dan u sterck cloeck gemoet
    Blijcken inden tegenspoet:
Weerom, wilt u wijsheyt toonen
(50) End u soo met eer becroonen,
    Dat ghy wat u seyl inbint
    Als ghy’t al hebt voorden wint.

---

Tegen den Gierigen ende Wellustigen. <"Horatius.html#ode218" target="new">Horat. lib. Carm. Ode XVIII.

TOt mijnent blinckt yvoor noch gout,
    Noch mijn gewelf siemen gout-stralen geven:
Geen balcken lanck van Cyperhout
    Bereicken daer mijn zuylen hooch verheven
(5) Van Marmersteen, welck was wel eer
    Int veerste deel van Aphrica gehouwen:
Ick hebbe niet het gelt oft cleer
    Noch t’Coninckrijck van Attalus behouwen,
Als Erfgenaem hem noyt bekent:
    (10) Ick heb oock geen eel joffers die my* spinnen
Fijn purpur-doeck, noch ben gewent
    In sachte zijd’ mijn harde huyt te winnen.
Maer goet geloof heb ick by my
    End van verstandt een passelicke mate,
(15) De rijcke man is selve bly,
    Dat ick sijnd’ arm, hem help’ ende niet verlate.
Nu ick en bidd’ van God niet meer
    Mijn rijcke vrient eysch ick geen grooter gaven,
Wel salich sijnde met dees eer,
    (20) Met mijn cleyn’ hoef end met mijn weynich haven.
Den eenen dach schuyft d’ander voort,
    End’ deene maent gaet d’ander maent wech iaegen:
[fol. E3r]
End’ noch gaet ghy (daer voor u poort
    De doot al staet) met d’arbeyts-lien verdragen,
(25) Dat sy voor u het Marmersteen
    Uythouwen, end’ seer kunstelick bewercken:
Ghy timmert huys’ soo groot als cleen,
    Daer ghy opt graf nu letten soudt end mercken.
Ghy poocht oock vast met swaer gebou
    (30) Den oever vast der Zee gaen wech te stoten,
Als of t’niet goets genoch sijn sou,
    Opt harde landt te hebben vele Sloten.
Jae, dat meer is, vant nabuerlandt
    Ruckt ghy, stout, uyt den schey-pael, end gaet halen,
(35) Ghy Momboor valsch, met diefsche handt
    Der Wesen Erf, om die an d’u te palen.
End’ ghy verjaecht naect ende bloot
    Uyt haer cleyn goet den armen man end’ vrouwe,
Welck dragen meed’ in haren schoot
    (40) Haer kinders cleyn, vol droefheyts end’ vol rouwe.
Doch dat ghy weet, ween wisser end’
    Sal immermeer den rijcke man verwerven,
Dan als hy sal met groot elend’
    Het doncker huys van Pluto gaen beerven.
(45) Waer wilt ghy heen? de aerd’ oprecht
    Wordt opgedaen niet meer den armen slaven
Dan s’Conincks soon, de swarte knecht
    Vant hel-huys heeft noch noyt, deur gulden gaven
Becocht, gheen Prins soo groot van macht
    (50) Deur d’ys’ren deur der hell’ uyt laten lopen:
Maer Tantalum end sijn geslacht
    Seer groots end trotz doe hy daer vast becnopen.
Den armen man, welck heeft volvuert
    Sijn moeyt end qwael, comt hy om te verhoren:
(55) T’sy dan dat hy met clagen truert,
    Oft niet, nochtans doet hy hem rust oorboren.

---

Den loff eens Landt- mans levens. <"Horatius.html#epode02" target="new">Horat. lib. Epodon Ode 2.

O! Wel is dien, die verr’ vant Stadts-rommoer
Met lust bebout, als een rechtveerdig Boer
        Sijn landt end’ haef, dwelck hem heeft nagelaten
        Sijn vader cloeck, oft voor hem sijn voorsaten.
[fol. E3v]
(5) Gelijck t’out volck des eerste werelts plach:
Die niet behoeft te vresen s’woeckers dach.
    Noch als Soldaet geweckt wordt deur d’allarmen,
    Noch om den toorn der Zee behoeft te carmen.
Diet Richt huys mijdt, end nimmer nae en loopt
(10) Sijn voorspraeck valsch, noch s’gelts recht met recht coopt
    Maer die den ranck des wijnstocks vast gaet maecken
    An s’Populiers wijnstocks-trouwende staecken:
Oft inde leegt eens dals van verr’ aensiet
Sijn cudde gaen, dwelck hem heemt al verdriet:
    (15) Oft entend’ op zijn bomen vruchtbaer tacen
    Gaet d’onvruchtbaer met sijn capmes afhacken:
Oft giet sijn cruyck van nieuwen honich vol,
Oft van de ruyg’ schaepscud scheert af de wol:
    Of als den Herfst, verciert met rijpe vruchten,
    (20) Van sijn soet hooft een soeten reuck doet luchten,
Hy dan met vreuchd’ oft hier de peeren pluckt,
Oft daer een druyff schoon purpur-root afruckt,
    Met welcke gaeff hy Priapum gaet eeren,
    Die hy (slecht) meynt t’quaet van sijn Hoff te keeren.
(25) Nu lustet hem hier onder eenen booem,
Nu gins int gras te rusten mat end’ loom,
    Daer hy dan hoort een waterbeecksken srpingen,
    End int geboomt het bly gevogelt singen,
End dat deen stroom ruyst tegen dander stroom,
(30) Dwelck in hem baert een slaep end’ soeten droom:
    End’ soo mackt hy den Somer sick te nutte,
    End’ vindt sick rijck in sijn uytsteetsche hutte.
Maer als dan comt den stuyren winters tijt,
Welck snee end vorst verweckt van wijt end’ zijt,
    (35) Jaecht hy t’wilt swijn met honden inde netten,
    Die hy, daert’ heen moet lopen, weet te setten.
Oft hy hangt gins aent wit geboomt sijn haer,
Daer mit hy brengt de Quackel in gevaer,
    Oft hangend’ hier doornbeyers in de stroppen,
    (40) Vangt hy de Snip, die sich daer mit wil croppen.
Den Haes maeckt hy hier onclaer sijne baen,
Oft daer leyt hy een laeg duytheemsche Craen:
    End weet alsoo een soet loon te genieten,
    Dies hy sick niet en laet der moet verdrieten.
(45) Wie soud’ hier niet vergeten d’ongenoecht,
Der harde liefd’ die s’menschen hert deurploecht?
[fol. E4r]
    Soo hem dan noch een cuyssche Vrou helpt sparen,
    T’gewonnen goet, end’ kinders weet te baren,
Sulck een als is de goey Sabynsche vrou,
(50) Sijnd’ haren man in moeyt end’ arbey trou,
    Welck een goet vyer van goet drooch hout gaet boeten,
    Als haren Man vant velt comt met moe voeten,
End’ die de cud’ in hare horden sluyt,
End’ melckt de schapp’ haer stijve elders uyt,
    (55) End’ maeckt gereet haer ongecochte spijse,
    End’ tapt daer by haer selfs wijn goet van prijse:
O! dat’s een vreuchd’ daer voor geen leckerheyt
Ick wunschen soud’, hoe dats’ oock waer bereyt:
    Hier voor soud’ ick de truitten self versaecken,
    (60) De Makereel soud’ my soo wel niet smaecken,
Ooft wat oock meer de Zee beroert van visch,
Met een oost-storm mocht seynden op mijn disch.
    Een vogel dier my van seer verr’ gesonden,
    Soud my gewis ook gantz niet beter monden,
(65) Dan een Olijff rechts van haer tack geruckt,
Oft een salae’ versch uyter aerd’ gepluckt,
    Een Kervelmoes, daer in veel groenicheden,
    Den mensch gesondt, gescheerst sijn end gesneden:
Oft dan een Lam tot een boerfeest geslacht,
(70) Oft een iong bock getrocken uyt s’wolfs macht:
    O! hoe soet ist, dat dan men mach aenschouwen,
    Ter wyl men sit om dit banquet te houwen,
Gaen ras naer huys met eenen loomen moet
Eend’ d’ossen sterck met eenen loomen moet
    (75) Den ploech gekeert aen haer moe halsen slepen,
    Niet stootend’ hen aen ’thard’ gecnap der swepen:
Te sien alom langs tschoon en blinckend’ huys
(Als of het waer een woelich swarm-gedruys)
    Een groot getal van menich knecht end’ slave,
    (80) Welck gade slaen haer meesters goet end’ have:
Als Alphius de groote woeckenaer
Dit aldus seyd’ (gemaeckt een boer volvaer)
    Heeft hy sijn gelt alom vergaert met hoopen,
    Om stracks daer meed’ een Landt-hof te gaen coopen.

<"Heinsius.html">

D.V. Coornhert: Lied-boeck, nu verbetert en verryckt. Amsterdam, Hermen Janszoon, [1575]. Vertaling van <"Horatius.html#epode02" target="new">Epode 2. [Herdrukt in Horatius’ Satyrae oft Sermones. Rhetorijkelicken overgheset door Cornelis van Ghistele. Tot Leyden, By Christoffel Guyot: In Salomons Tempel, 1599, p. 98-100.]

---

Lied-boeck Dieryck Volckertzoons Koorn herts: nu verbetert en verryckt. Collossen. 3. Leert ende vermaant u zelven met zangen Lof zanghen ende Gheestelycke Liede- kens inder ghenaden ende zingt den Here in uwer herten. t’ Amstelredam By Hermen Janszoon, Fyguursnyder/ wonende inden verghulden Passer.

---

[fol. A7v]

Ode horatij. 2. lib. Epo. Beatus ille. &c. Vertaalt. Op de wyze: Psalm. 23.

Zaligh leeft hy met ons voor-Ouders rustigh
Die los en vry, van handeling onlustigh
Met ossen sterck, bouwt vaderlycke Landen,
Vant knagen vry, der woeckerighe tanden
(5) Hy scrikt niet door des krijghs trompetten bloedigh
En vreest oock niet der gholven toorn verwoedigh

    Des vierschaars twist, vermijt hy onpartydigh
En huizen hoogh, vol hovaardye nydigh
Hy houwelickt den Wynstock ryck volwassen,
(10) An Bomen hoogh, wiens rancken daarom passen
En ziet met lust zijn vette Melck-fonteynen,
Erkauwen tgroen van zyn grasreyke pleynen.

    Donvruchtbaar spruyt, zyn kloecke hand kan snoeyen
Die ent ghoey vrucht op stammen ghoed van groeyen
(15) Den Honingh zoet, perssen zyn trouwe knapen:
Die oock ontkleen zyn ruygh bekleede Schapen.
Als dherfst vruchtbaar, verghult de groene bomen
Met Appels gheel, die opten disch dan komen.

    Hy pluckt met lust veel nieu ghe-ente Peren,
(20) En druyven grof, als purper schoon vol eeren:
Daar met hy dan zy vrunden ghaat beschinken
Oock u Sylvam het vrolyck nat doet drincken
Int groene gras rust hy, bevryt van quaden
Een oude Eyck beschaut hem met veel bladen.

[fol. A8r]
    (25) Het pluymghediert zyn vrueghd met klank doet blyken:
Dat orghelt zoet natuurlyke muzyken,
Van klippen steyl verciert met wilde pruymen
Ruyscht snellyk daal, veel waters wit van schuymen
De Beexkens klaar al zuyzelende vlieten,
(30) Dees lust met rust, doen licht int slaap beschieten.

    Maar als het jaar treet op des winters weghen,
Met koude sneew, met haghel wind en reghen:
Sietmen hem rasch, met rassche honden jaghen
Het wilde zwyn, in zyn verborghen laghen.
(35) Of hy belaaght met dunn’ en blinde Netten,
Houtsnippen vet, die opt bedrogh niet letten.

    Een zoete vangst is oock de Haze duchtigh.
De valsche strick, bestrikt den Kraan hooghvluchtigh
Wie zoude niet in zulcke lust ghezeten,
(40) Wellustelyck des drux onlust vergheten?
Ja oock de Liefd, vol leeds door liefst ontberen,
Moet ruymen zelf, met al zyn zorghlyck deren.

    Is daar dan by, een Huysvrou kuysch en trouwe
Vruchtbaar en bli, daar blyft gheen druck of rouwe
(45) Een luchtigh vier van droogh hout ghaat zy stoken.
Teghen de komst haars mans vermoeyt van knoken.
Haar teylen breed, doet zy met melck vervollen
Vant vette Vee, en drooght dElders ghezwollen.

    uyt vaten groot zy vernen wyn doet trecken.
(50) Spys onghekocht laat zy den Disch bedecken.
Gheen Brugs Capoen, gheen roy Calcoensche Hanen
Gheen oesters vet, gheen Stuers verstuerlyck wanen
Verstuert haar Disch met twijffelycke spyzen.
Hoor eyghen kost zy voor de vreemd moet pryzen.

[fol. A8v]
    (55) Zy slaat een Lam, alst Lam voor ons most dogen:
Of teeder Gheyt, den fellen Wolff ontoghen
Men ziet met lust aan tafel ondert praten
De Schapen ruygh na tstal toecomen blaten:
En dOssen moed, met halzen neer ghesteghen,
(60) Den Ploegh verkeert sleypen tot rust gheneghen.

raas tal de werld, dees man leeft stil in luste,
velt God het hoogh, hy houdt hem neer in ruste
hof licke pracht, haat hy, en draaght hem buurlyck:
slach tende heel, ons Voorouders natuurlyck.
(65) coorn wyn en kleed vernoeght zyn Lijf gestadich
hert zin en moet danckt God, diet geeft genadich.

[Epode II, 1 is herdrukt in Horatius’ Satyrae oft Sermones. Rhetorijkelicken overgheset door Cornelis van Ghistele. Tot Leyden, By Christoffel Guyot: In Salomons Tempel, 1599, p. 100-102.]

<"Heinsius.html">

Pieter Janssoon Schagen bewerkte de tweede Epode in Den Nederduytschen Helicon, Eygentlijck wesende der Maet-dicht beminders Lust-tooneel. Jacob de Meester (Alkmaar), voor Passchier (I) van Westbusch (Haarlem), 1610. Gebruikt exemplaar: UBL 1196 E 37

---

[p. 233]
Dit t’aenhooren, [...] Ende also ick voonam dat te gaen ondersoecken, werde ick behindert, door dien ick daer tegen over eenen Lantbauwer (aen zijn werck staende) hoorde verre boven de Hofsche slavernije loven des <"Horatius.html#epode02" target="new">Landt-

<"Horatius.html#epode02" target="new">Bauw-heers wel-leven.

WEl saligh duysentmaal is hy, die verr’ gaat woonen
Van ’tburgerlijc gewoel: die wijs hem gaat verschoonen,
Van ’tzwiergewuemel swart, des hoovlings, die verblind
Met staat-zucht heel beset, snackt na een hand vol wind:
(5) Die vry van gheld-zucht vlied d’onrustighe koophandel:
Die, wacker, haat der Rent-leegh-gaende luye wandel,
Om varsch krijg-logen-tieng: maar die als bauheer gaat
[p. 234]
Zijn Vader erflijck landt bebauwen vroegh end’ laat:
Diens land-lust oock bepaalt is, met zijn lendens palen:
(10) Die vry van hertstocht, end’ van het heet hoofdig malen
Des Nijds-venijn-tand, en sorgh-gierigheyts hert bang,
Gheniet de soete weeld’ van ’t Boere-leven langh,
In zijn slecht recht lant-huys, end’ eensaem vreden-woning,
Daer hy bemint, gheeert werdt als een kleyne Koning.
(15) De dodend’ Aconijt, het stieren-bloeds verghift,
’Tgheen Hercules aen nam van Dianires ghift:
En ’tbloedt-gheveselt, dat in plaets van minne-brocken,
Een eerbaar Maghet kan tot gheyle min-lust locken:
Kort om, noch Medeaas noch Candis konst ontijgh,
(20) Noch ’tgeen d’Italiaan braut met zijn Moorders vijgh,
(Om d’al te korten tijdt ons levens noch te korten)
En quam den Helschen Vorst noyt in de herten storten,
Van dit eenvoudigh volck, dat slecht end’ oock recht uyt
Dees Bauheer diend’ na wil, dies sorght niet dat hy uyt
(25) ’Tverweende goud-geschaalt, noch silver schoon plateelen,
Met dranc oft spijs, niet swelgt de doot door zijner kelen:
Want zijn Diog’nes schaal, vol van zijn beeckjens stroom,
Is zijn dranc-kroes en wijn, kaes, boter, melck en room,
End’ Aerd-vrucht, Boom-vrucht, van hem self bebauwt ten rechten,
(30) Zijn spijs zijn t’aller tijdt, end’ leckerste gherechten.
O wel gheluckigh Boer, die teer na neeringh stelt,
Die stats-bood, grjp-schout, noch verdaag-deurwaarder quelt,
Noch die Ploc-buersen niet en hoeft, om ’tgeen dat krom is
Te rechten door ’tschijn-recht, of t door het gelt dat stom is,
(35) Maar levende vernoegt, met ’tgeen hem God verleent,
Vindt niet dat hy begnort, noch min dat hy besteent:
Doch of hy schoon met druc, of t siect belaan mocht wesen,
Werdt hy haast van verlost, end’ soet’ljck van ghenesen,
Door ’t vroljc vederschoon, veelverwigh vlucht-gediert,
(40) Dat int geboomt springt, singt, vinct, quinct en tiereliert
So soet, dat ’tschijnt dat hy (als d’aldereerste Menschen)
[p. 235]
In’t lusthof woont, end’ bruyct het al na wil en wenschen:
Hier by komt ’truysoh-getier zijns beeckjens, dat soet lect,
Dat suyslend’, moeslend’, hem een slaep-lust soet verweckt,
(45) In ’t groen welrieckend’ gras, en boom-geblaarde lommer,
Daer hy geheel vergeet zijn druck, zijn sieckt end’ kommer,
Een vuyl bedremde lucht, in de stinck-straten langh,
En roert hem ’tbloedt niet om, in nare hettens bangh,
Als in’t Stee, daer men niet dan tusschen t’steyl gegevelt
(50) Een hantvol luchts anschout, beswalct, bedompt, benevelt,
Maer d’open Hemel, daar hy wacker onder leeft,
Hem staegh een grage maagh, end’ staghe eet-lust geeft,
So dat s’doots bitt’re krnys niet in zijn veld-hut komet,
dan heel spaad, als hy die (om d’Hemel-lust) niet schromet.
(55) Zijn sorglijck swervend’ schip, dwers drijvend’ op de Zee,
Is niet tot tijtverdrijf der licht draeywinden ree,
Noch als mallustigh, die bezeylen ’sweerelts hoecken,
Wil hy zijn eyghen doot soo verr’ niet loopen soecken,
Maar zijn melckpraempjen ranc, in’t ondiep water spoeyt
(60) na ’tvelt, daer hy het schuyft, oft daer hy’t kloet oft roeyt,
Veriatend’ nemmermeer zijn hofsteed’ uyt het ooghe,
Maar neemt zijn nacht-rust op zijn eygen bed in ’t drooge:
Hy kent gheen ander Zee, weet van gheen aar Rivier,
Dan van zijn beeckjen klaar, het gorgel-stroom ghetier:
(65) End’ dit zijn landt, dat hem in’t leven liet verwerven
Zijn levens onderhoudt, beaerd’ hem na zijn sterven.
Of nu zijn kassen niet altijt zijn vol ghepackt
Met purper kleeren, noch zijn gheld-kantoor niet sackt,
Van Spaansche kluyten veel, met eygen lammers volle
(70) Kleedt hy zijn huysghesin: zijn kelder leyt staegh volle
Met self ghemolcken dranck: zijn solders vol van graan:
Zijn schuer vol Hoy vol stroy, zijn stal vol beesten staan,
Hy brengt zijn leven niet in’t Hof ellendigh over,
Zijn wil en hangt niet aan het willen van zijn grover,
(75) Noch met gheld omghekocht, misbruyckt hy niet vol list
Zijn hoog begaaft verstant, tot schijndeugts kercken twist,
om door nieu waangeloof, ’tvreedsaem Gods volc te scheuren,
[p. 236]
Om t’oop’nen slands en ziels vyand, d’stads en ’sherts deuren.
Waalt hy van Heer, hy waalt van Evangely niet,
(80) Zijn huerlings-stijl en schrijft vleyboeck noch leugenlied,
Hy maeckt van muggen kleyn geen Oliphanten machtigh,
Maer levende sich selfs, en dienend’ Godt aendachtigh,
Is self zijn hof, zijn gunst, zijn Heer, die gants oprecht,
Singt, sonder aansien, ’tgheen hem boven ’therte leght.
(85) End’ of hy schoon den dagh heel overbrengt met ploegen,
Met saeyen, maeyen, oft met speten, delven, loeghen,
so vind hy doch staeg t’huys zijn huysvrau trau en vroed,
Die (teghen als hy komt uyt ’tveld, mat, af en moed)
Een vyer aenleyd, en koockt haar niet ghekochte spijse,
(90) En slacht een lam (dat ’tschaep geoond heeft) na lants wijse
Oft een stuck Ossen-vleesch, dat hy heeft self gheweyd,
Oft een salaadjen versch ghepluckt, end’ self ghezeyt,
Oft wel een kervelmoes, daar in veel groenigheden,
Tot ’s Mensch gesontheyt goed, gescherft zijn en gesneden,
(95) Hier toe schenckt sy hem dan haer niet gebraude dranck,
Maar ’toverlecker bloed van zijn hof s wijngaard-ranck,
Oft biedt hem, na zijn lust, uyt ’teenoord potjen aerdigh
’tsoet-sure wey, dat (voor die ’t wel mach) veel is waerdig:
Maar ’tsoetste noch van al, is, dat hy, alst hem lust,
(100) Snachts sonder ommesien in haar blancke armen rust.
daer hy syn suycker-vreugt (hoewel schaemroot int doncker)
Niet wislen soud’, om ’tbruyd-lofs bed van een groot Joncker.
Hy schrict niet ’smorgens voor d’allarems trommelslagh,
Trompets gheblaes en rust zijn lichaem niet ten slagh,
(105) Noch ooc zijn Hopmans straf bevel jaeght onvoorsichtigh
Hem niet uyt ’twarme bed, in’t koude graf so schichtigh:
Zijn soete sluymer-slaep, werdt selden eer ghesteurt,
Dan als zijn Haan hem kraeyt de melcktijd, dies hy peurt
Heel wacker uyt zijn bed, om ’trieck-geblomt t’anschauwen,
(110) Het welck den daag’raad vreemt met paarlen gaat bedauwen,
End’ op dees nieuwe dagh weer nieu vermaec bedenckt,
En vint noch uer noch stond, die zijn lust niet meed brengt:
Want de naar achterdocht hem dag noch nacht niet knaget,
[p. 237]
Oock zijn vyanden veel hy nemmermeer belaghet,
(115) Dan soo hy laghen leyd, zijn niet dan netten blindt
Voor ’twild, oft dat hy voor de snippen stricken bindt,
Oft schakelt een sood-baers, end’ Ael met d’elger sticket,
Oft dat hy met ’troer na een pot vol bouten micket.
Zijn bed-ghenoodtjen blijft niet loyen lang alleen,
(120) Maer trotsende de slaep, springt luchtigh op de been,
End’ kleedend’, hoeftse niet, talck, loodwit, noch biaken,
Om haer lijfs smetten op het cierlijckst op te maken.
Oft om met salf-vernis, oft cier-bedrieghlijck stof,
Te krjghen hier een maar gheleende schoonheyds lof,
(125) Noch geen bruyn-glad Christal, om (als een Pauw’ hovaerdigh)
Te spieglen thienmael sdaeghs haer wormen aes swartaerdigh:
Maar is vernoeght met haar natuers schoont ongehuert,
Die Godt haar heeft verleent, end’ onvernist lang duert,
Veel min in kleeding gaats’ (als pronxters) haar op toyen,
(130) Om sien end’ om ghesien te zijn als malle doyen,
Die savonts, smorgens, sdaags, gaan slingren over straet,
Recht of sy boven Mans, heel waren doen en laet,
Maar als huyshoudster kloeck, met opgestroopte armen,
End’ opgeschorte rock, gaat sy haar haast verwarmen,
(135) Aan ’thuys te schicken op: oft d’elders van het Vee
Te leghen van de melck, end’ maackt die weder ree,
(Dewijl sy vrolijck gaat een lieflijck lof sanck singhen)
Om Butter ende kaes te karnen end’ te wringhen.
Wie soud’ niet zijn belust, om soo landtwerck te doen,
(140) Na dien ooc Hooftmans, ja selfs Kaysers daer na spoen:
Als Scipio, die warsch van ’sHofs veyns-eer vertoning,
En ooc dien Keyser groot, die van een slaaf werd Koning,
End’ weer van Koning, Boer, haar ouderdom in’t woud
Beyd’ eyndighden, end’ soo ’tlandt hebben self beboud:
(145) So oock in d’eerste werld, al ons Voor-vaders heyligh,
Als Adam, Abraham, end’ Noach, die heel veyligh
In’t landt haar levens tijdt heel hebben overbracht,
Als kloecke bauluy, oft schaepherders, groot van macht:
[p. 238]
Want of de werld vast raast, dees Man leeft stil in ruste,
(150) Ghebruyckend’ eerlijck van zijn haaf zijns herten luste,
En danckt Godt, die hem gheeft te leven (tot zijn deel)
Hier als in’t Aerdsch, end’ hier na Hemels lust-hof eel.

                                        Door Ghenaa, is Christ onse Open.

<"Heinsius.html">

Jacob van Heemskerck vertaalde zes Odes in vijf gedichten: Ode I, 9 en 23, II, 2 samen met 3, 10; van Ode II, 16 vertaalde hij alleen de eerste 28 verzen. Verder maakte hij een bewerking van Epode 2 verschenen voor het eerst als appendix bij zijn vertaling van Ovidius’ Minne-kunst (Amsterdam, Dirck Pietersz Voskuyl, 1622); deze bundel werd herdrukt in 1626 en 1660; later zijn deze vertalingen nog opgenomen in de Gedichten van Caspar Barlaeus e.a. in 1828. Voor onderstaande tekst is gebruik gemaakt van ex. UBL 1479 H 12 (ed.-1622)

---

[fol. R2v]

<"Horatius.html#ode123" target="new">Horat: Carm: Lib: 1. Od: 23. Aen CLORIS.

GHY vlucht voor my, veel snelder als de wind,
Al even eens gelijck een vresigh Hind
    Dat door ’t gebergt loopt na sijn moeder soeck?,
    En sich verschuylt in holen en in hoecken,
(5) Hier van een rots, en daer van ’t woeste wout,
Alwaer ’t door anghst hem selven stille houwt,
    So langh als ’t hoort de groene telgjes beven,
    En langhs ’t geboomt een labbrigh koeltje sweven.
[fol. R3r] Of recht also gelyck het schrickigh vliet
(10) Als een haegh-dis ter dooren hegh wt-schiet.
    Het knicke-beent en ’t hert en leden trillen,
    En zyn in langh niet wederom te stillen.
’k En ben nochtans geen bloet-gewende Beer,
Noch wreede Leeuw, die uwe doot begeer:
    (15) ’k Vervolgh u niet om u van een te scheuren,
    Maer om dat u van my sou goet gebeuren.
Wat! loopt niet meer so kindts heen na u Moer,
Steunt op u selfs, en neemt in handen ’t roer.
    U çierlijck kleet, u langh-en-dichte kragen,
    (20) Sijn niet gemaeckt om Moertje te behagen:
U fiere tret, u boesem uyt gepuylt,
Die ons doet sien wat ghy daer in verschuylt,
    U staen voor deur, en u eerbiedigh buygen;
    Aen die niet blindt al-willens is, getuygen
[fol. R3v]
(25) Dat ghy zyt oudt, en groot, en wijs genoegh,
Om met een man te trecken ’s huwlijcks ploegh.
Daerom en sijt voortaen niet meer so schouw,
Soo ghy geen Klop wilt zyn, maer Bruyt en Vrouw

---

[fol. S8r]
Bewerking van <"Horatius.html#epode02" target="new"> Epode 2.

LOF Van ’t Landt-leven, aen Martijn Snouckaert van Schauwenburgh.

GEluckigh is hy die bevrijd
Van wreede krijgh en bitse nijd,
    Verr’ uyt ’t gewoel der Steden
    Bebouwt zijn land met vreden.
(5) ’t Geluyt van trommel noch trompet
Zijn soete slaep hem niet belet,
    Hy hoeft niet staegh te vresen
    Dood of gewond te wesen.
[fol. S8v]
Hy heeft geen wrev’ligh na-gebuur
(10) Die hem beluyster en begluur,
    Of met zijn qualyck spreecken
    En kyven ’t hooft koom breecken:
Maer ongemoeyt, en hem oock weer
Met niemand moeyende te seer,
    (15) Slaet gae zijn eygen saecken
    Met naerstigh op te waecken.
Want als de soete tijt begint
Hy ’t swacke wijngaert-ranckje bint,
    En gaet de boomen snoeyen
    (20) Die al te weeldrigh groeyen.
Nu poot hy kunstigh onder een
’t Gebloemt dat ’s winters lagh vertreen;
    Nu gaet hy ’t koren zaeyen,
    Om dat met winst te maeyen.
[fol. T1r]
(25) En als de Mey het al verheught,
Wat dat hy siet dat baert hem vreught:
    Ia sou dan niet begeeren
    De pracht der groote Heeren:
Want by aldien (als ’t wel gebeurt)
(30) Een soete droom zijn slaep hem steurt,
    En hy siet na de Wagen,
    Of ’t haest begind te dagen;
So merckt hy hoe te mets de lucht
Ontblood word door der sterren vlucht,
    (35) En ’s morgen-Sters vertrecken
    Den dagh begind t’ ontdecken,
En hoe Aurora vast breeckt aen,
Van haren Tithon op-gestaen,
    Wiens oude koude leden
    (40) Haer eer uyt ’t bed doen treden;
[fol. T1v]
Daer na hoe Phoebus lustigh ment,
En ’s Hemels ruyme velt door-rent,
    En hoe hy met zyn stralen
    Den dauw gaet na hem halen,
(45) Geen steyl gebouw noch gevel hoogh
Belet de wellust van zyn oogh:
    So dat het na begeeren
    Syn vry gesicht kan keeren.
Komt hy dan af! so gaet hy sien
(50) Hoe Flora heeft zyn hof-versien
    Met bloemen, die beschamen
    De Schilders, grootst van namen;
Wiens schoon zyn oogen t’hun-waerts treckt,
En soeten reuck hem lust verweckt
    (55) Te plucken zyn Vriendinne
    Een ruyckertjen van Minne.
[fol. T2r]
Somwijl gaet hy betreden ’t velt
Met ’t wit-gevlockte vee verselt,
    En siet die weeldrigh dwalen
    (60) Door d’ongemaeyde dalen.
Als dan de Son het Zuyden naeckt,
En op den middagh vinnigh blaeckt,
    Gaet hy om die t’ontwijcken
    Na koele lommer kijcken,
(65) Al waer hy onder ’t dicht geboomt
By een Fonteyn die lieflijck stroomt
    In ’t groene gras geseten
    Syn middagh-mael gaet eten;
En etens grage lust die maeckt
(70) Dat een stuck kaes-en-broot hem smaekt
    Veel beter als ’t gebraden
    Den even staegh-versaden.
[fol. T2v]
Daer na verlustight door ’t gequeel
En soet gefluyt van vogels veel,
    (75) Die met haer sang de ooren
    Der Goden selfs bekoren;
Geseten aende water-kant
Neemt hy zijn fluytjen inde hand,
    En speelt daer op wat lyen
    (80) Hy heeft gehad in ’t vryen,
Met dit gepeyns eer hy sich mijdt
Is hy den heelen middagh quijt,
    En siet de Son verbergen
    Zijn aenschijn inde bergen.
(85) Dies spreeckt hy dus zijn schaepjes aen,
Kom, kom, mijn beesjes laet ons gaen,
    Siet, d’Avont-Ster die spoedet,
    En ghy zijt wel gevoedet.
[fol. T3r]
Dit tijd-verdrijf de Lenten heeft;
(90) En als de Somer komt, die geeft
    Dan weder nieuwe saecken,
    Om nieuwe vreught te maecken.
Want als den Oest ’t verwachten loont
En ’t koren schoon op d’acker toont,
    (95) De vruchten doen vergeten
    Hoe ’t ploegen hem deed sweten.
Als dan ’t gewas is inde schuur
So nood elck bouw-man zijn gebuur,
    En gaen verscheyde malen
    (100) Malkandren wel onthalen.
Daer na so komt de Herfts-tijd aen
Met vruchten om en om gela’en,
    Die ’s land-mans disch verçieren
    Op veelderley manieren.
[fol. T3v]
(105) Want Bacchus schenckt hem mild