Dit is een onderdeel van Horatius.html. Klik hier voor het hele document.

Captiva pubes: signa ego Punicis
    Adfixa delubris, & arma
        Militibus sine caede dixit
Derepta vidi, vidi ego civium
Retorta tergo bracchia libero
    Portasque non clausas, & arva
        Marte coli populata nostro.
Auro repensus scilicet acrior
Miles redibit: flagitio additis
    Damnum. neque amissos colores
        Lana refert medicata fuco
Nec vera virtus, cum semel excidit,
Curat reponi deterioribus;
    Si pugnat extricata densis
Cerva plagis, erit ille fortis,
Qui perfidis se credidit hostibus,
Et Marte Poenos proteret altero,
    Qui lora restrictis lacertis
        Sensit iners timuitque mortem.
Hic unde vitam sumeret inscius,
Pacem duello miscuit: o pudor!
    O magna Carthago probrosis
        Altior Italiae ruinis!
Fertur pudicae coniugis osculum
Parvosque natos ut capitis minor
    Ab se removisse, & virilem
        Torvus humi posuisse voltum,
Donec labantis consilio patres
Firmaret auctor numquam alias dato
    Interque maerentis amicos
        Egregius properaret exul.
Atqui sciebat, quae sibi barbarus
Tortor pararet: non aliter tamen
    Dimovit obstantis propinquos
        Et populum reditus morantem,
Quam si clientum longa negotia
Diiudicata lite relinqueret
    Tendens Venafranos in agros
        Aut Lacedaemonium Tarentum.

VI
Delicta maiorum inmeritus lues,
Romane, donec templa refeceris
    Aedisque labentis deorum et
        Foeda nigro simulacra fumo.
Dis te minorem quod geris, imperas.
Hinc omne principium, huc refer exitum:
    Di multa neglecti dederunt
        Hesperiae mala luctuosae.
Iam bis Monaeses, & Pacori manus
Inauspicatos contudit impetus
    Nostros, & adiecisse praedam
        Torquibus exiguis renidet;
Paene occupatam seditionibus
Delevit urbem Dacus, & Aethiops,
    hic classe formidatus, ille
        Missilibus melior sagittis.
Fecunda culpae saecula nuptias
Primum inquinavere, & genus, & domos:
    hoc fonte derivata clades
        In patriam populumque fluxit.
Motus doceri gaudet Ionicos
Matura virgo, & fingitur artibus
    Iam nunc, & incestos amores
        De tenero meditatur ungui.
Mox iuniores quaerit adulteros
Inter mariti vina neque eligit
    Cui donet inpermissa raptim
        gaudia luminibus remotis,
Sed iussa coram non sine conscio
Surgit marito, seu vocat institor
    Seu navis Hispanae magister,
        Dedecorum pretiosus emptor.
Non his iuventus orta parentibus
Infecit aequor sanguine Punico
    Pyrrhumque, & ingentem cecidit
        Antiochum Hannibalemque dirum,
Sed rusticorum mascula militum
Proles, Sabellis docta ligonibus
    Versare glaebas, & severae
        Matris ad arbitrium recisos
Portare fustis, sol ubi montium
Mutaret umbras, & iuga demeret
    bubus fatigatis, amicum
        Tempus agens abeunte curru.
Damnosa quid non inminuit dies?
Aetas parentum peior avis tulit
    Nos nequiores, mox daturos
        Progeniem vitiosiorem.

VII
Quid fles, Asterie, quem tibi candidi
Primo restituent vere Favonii
    Thyna merce beatum,
        Constantis iuvenem fide
Gygen? ille Notis actus ad Oricum
Post insana Caprae sidera frigidas
    Noctis non sine multis
        Insomnis lacrimis agit.
Atqui sollicitae nuntius hospitae,
Suspirare Chloen, & miseram tuis
    Dicens ignibus uri,
        Temptat mille vafer modis.
Ut Proetum mulier perfida credulum
Falsis inpulerit criminibus nimis
    Casto Bellerophontae
        Maturare necem refert,
Narrat paene datum Pelea Tartaro,
Magnessam Hippolyten dum fugit abstinens,
    Et peccare docentis
        Fallax historias movet,
Frustra: nam scopulis surdior Icari
Voces audit adhuc integer. at tibi
    Ne vicinus Enipeus
        Plus iusto placeat cave,
Quamvis non alius flectere equum sciens
Aeque conspicitur gramine Martio
    Nec quisquam citus aeque
        Tusco denatat alveo.
Prima nocte domum claude neque in vias
Sub cantu querulae despice tibiae
    Et te saepe vocanti
        Duram difficilis mane.

VIII
Martiis caelebs quid agam kalendis,
Quid velint flores, & acerra turis
Plena miraris positusque carbo in
    Caespite vivo,
Docte sermones utriusque linguae:
Voveram dulcis epulas, & album
Libero caprum prope funeratus
    Arboris ictu.
Hic dies anno redeunte festus
Corticem adstrictum pice dimovebit
Amphorae fumum bibere institutae
    Consule Tullo.
Sume, Maecenas, cyathos amici
Sospitis centum, & vigiles lucernas
Perfer in lucem: procul omnis esto
    Clamor, & ira.
Mitte civilis super urbe curas:
Occidit Daci Cotisonis agmen,
Medus infestus sibi luctuosis
    Dissidet armis,
Servit Hispanae vetus hostis orae
Cantaber sera domitus catena,
Iam Scythae laxo meditantur arcu
    Cedere campis.
Neglegens, ne qua populus laboret,
Parce privatus nimium cavere et
Dona praesentis cape laetus horae:
    Linque severa.

ODE IX.

Donec gratus eram tibi
    Nec quisquam potior bracchia candidae
Cervici iuvenis dabat,
    Persarum vigui rege beatior.
Donec non alia magis
    Arsisti neque erat Lydia post Chloen,
Multi Lydia nominis
    Romana vigui clarior Ilia.
Me nunc Thressa Chloe regit,
    Dulcis docta modos, & citharae sciens,
Pro qua non metuam mori,
    Si parcent animae fata superstiti.
Me torret face mutua
    Thurini Calais filius Ornyti,
Pro quo bis patiar mori,
    Si parcent puero fata superstiti.
Quid si prisca redit Venus
    Diductosque iugo cogit aeneo,
Si flava excutitur Chloe
    Reiectaeque patet janua Lydiae?
Quamquam sidere pulcrior
    Ille est, tu levior cortice, & inprobo
Iracundior Hadria,
    Tecum vivere amem, tecum obeam lubens.

X


Extremum Tanain si biberes, Lyce,
Saevo nupta viro, me tamen asperas
Porrectum ante foris obicere incolis
    Plorares Aquilonibus.
Audis, quo strepitu ianua, quo nemus
Inter pulcra satum tecta remugiat
Ventis, & positas ut glaciet nives
    Puro numine Iuppiter?
Ingratam Veneri pone superbiam,
Ne currente retro funis eat rota:
Non te Penelopen difficilem procis
    Tyrrhenus genuit parens.
O quamvis neque te munera nec preces
Nec tinctus viola pallor amantium
Nec vir Pieria paelice saucius
    Curvat, supplicibus tuis
Parcas, nec rigida mollior aesculo
Nec Mauris animum mitior anguibus:
Non hoc semper erit liminis aut aquae
    Caelestis patiens latus.

XI
Mercurinam te docilis magistro
Movit Amphion lapides canendo
Tuque testudo resonare septem
    Callida nervis,
Nec loquax olim neque grata, nunc et
Divitum mensis, & amica templis:
Dic modos, Lyde quibus obstinatas
    Adplicet auris,
Quae velut latis equa trima campis
Ludit exsultim metuitque tangi
Nuptiarum expers, & adhuc protervo
    Cruda marito.
Tu potes tigris comitesque silvas
Ducere, & rivos celeres morari;
Cessit immanis tibi blandienti
    Ianitor aulae;
[Cerberus, quamvis furiale centum
Muniant angues caput ejus atque
Spiritus taeter saniesque manet
    Ore trilingui;]
Quin, & Ixion Tityosque voltu
Risit invito; stetit urna paulum
Sicca, dum grato Danai puellas
    Carmine mulces.
Audiat Lyde scelus atque notas
Virginum poenas, & inane lymphae
Dolium fundo pereuntis imo
    Seraque fata,
Quae manent culpas etiam sub Orco:
Inpiaenam quid potuere maius?,
Inpiae sponsos potuere duro
    Perdere ferro.
Una de multis face nuptiali
Digna periurum fuit in parentem
Splendide mendax, & in omne virgo
    Nobilis aevom,
Surge quae dixit iuveni marito,
Surge, ne longus tibi somnus unde
Non times detur; socerum, & scelestas
    Falle sorores,
Quae velut nactae vitulos leaenae
Singulos eheu lacerant: ego illis
Mollior nec te feriam neque intra
    Claustra tenebo.
Me pater saevis oneret catenis,
Quod viro clemens misero peperci,
Me vel extremos Numidarum in agros
    Classe releget:
I pedes quo te rapiunt, & aurae,
Dum favet nox, & Venus, i secundo
Omine, & nostri memorem sepulcro
    Scalpe querelam.

XII
Miserarum est neque amori dare ludum neque dulci mala
    Vino lavere, aut exanimari metuentis patruae verbera
    Linguae.
Tibi qualum Cythereae puer ales, tibi telas operosaeque
    Minervae studium aufert, Neobule, Liparaei nitor
    Hebri,
Simul unctos Tiberinis umeros lavit in undis, eques ipso
    Melior Bellerophonte, neque pugno neque segni pede
    Victus,
Catus idem per apertum fugientis agitato grege cervos
    Iaculari, & celer arto latitantem fruticeto excipere
    Aprum.

XIII
O fons Bandusiae, splendidior vitro,
Dulci digne mero non sine floribus,
    Cras donaberis haedo,
        Cui frons turgida cornibus
Primis, & venerem, & proelia destinat
Frustra, nam gelidos inficiet tibi
    Rubro sanguine rivos
        Lascivi suboles gregis.
Te flagrantis atrox hora Caniculae
Nescit tangere, tu frigus amabile
    Fessis vomere tauris
        Praebes, & pecori vago.
Fies nobilium tu quoque fontium
Me dicente cavis inpositam ilicem
    Saxis, unde loquaces
        Lymphae desiliunt tuae.

XIV
Herculis ritu modo dictus, o plebs,
Morte venalem petiisse laurum
Caesar Hispana repetit penatis
    Victor ab ora.
Unico gaudens mulier marito
Prodeat iustis operata sacris
Et soror clari ducis, & decorae
    Supplice vitta
Virginum matres iuvenumque nuper
Sospitum; vos, o pueri, & puellae
Iam virum expertae, male nominatis
    Parcite verbis.
Hic dies vere mihi festus atras
Exiget curas: ego nec tumultum
Nec mori per vim metuam tenente
    Caesare terras.
I pete unguentum, puer, & coronas
Et cadum Marsi memorem duelli,
Spartacum siqua potuit vagantem
    Fallere testa.
Dic, & argutae properet Neaerae
Murreum nodo cohibere crinem:
Si per invisum mora ianitorem
    Fietabito.
Lenit albescens animos capillus
Litium, & rixae cupidos protervae:
Non ego hoc ferrem calidus iuventa
    Consule Planco.

XV
Vxor pauperis Ibyci,
    Tandem nequitiae fige modum tuae
Famosisque laboribus;
    Maturo propior desine funeri
Inter ludere virgines
    Et stellis nebulam spargere candidis.
Non, siquid Pholoen satis,
    Et te, Chlori, decet: filia rectius
Expugnat iuvenum domos,
    Pulso Thyias uti concita tympano.
Illam cogit amor Nothi
    Lascivae similem ludere capreae:
Te lanae prope nobilem
    Tonsae Luceriam, non citharae decent
Nec flos purpureus rosae
    Nec poti vetulam faece tenus cadi.

XVI
Inclusam Danaen turris aenea
Robustaeque fores, & vigilum canum
Tristes excubiae munierant satis
    Nocturnis ab adulteris,
Si non Acrisium virginis abditae
Custodem pavidum Iuppiter, & Venus
Risissent: fore enim tutum iter, & patens
    Converso in pretium deo.
Aurum per medios ire satellites
Et perrumpere amat saxa potentius
Ictu fulmineo; concidit auguris
    Argivi domus ob lucrum
Demersa exitio; diffidit urbium
Portas vir Macedo, & subruit aemulos
Reges muneribus; munera navium
    Saevos inlaqueant duces.
Crescentem sequitur cura pecuniam
Maiorumque fames: iure perhorrui
Late conspicuum tollere verticem,
    Maecenas, equitum decus.
Quanto quisque sibi plura negaverit,
Ab dis plura feret: nil cupientium
Nudus castra peto, & transfuga divitum
    Partis linquere gestio,
Contemptae dominus splendidior rei,
Quam si quidquid arat inpiger Apulus
Occultare meis dicerer horreis,
    Magnas inter opes inops.
Purae rivos aquae silvaque iugerum
Paucorum, & segetis certa fides meae
Fulgentem imperio fertilis Africae
    Fallit sorte beatior.
Quamquam nec Calabrae mella ferunt apes
Nec Laestrygonia Bacchus in amphora
Languescit mihi nec pinguia Gallicis
    Crescunt vellera pascuis,
Inportuna tamen pauperies abest
Nec, si plura velim, tu dare deneges.
Contracto melius parva cupidine
    Vectigalia porrigam,
Quam si Mygdoniis regnum Alyattei
Campis continuem. multa petentibus
Desunt multa: bene est cui deus obtulit
    Parca quod satis est manu.

XVII
Aeli vetusto nobilis ab Lamo
Quando, & priores hinc Lamias ferunt
    Denominatos, & nepotum
        Per memores genus omne fastus
Auctore ab illo ducit originem,
Qui Formiarum moenia dicitur
    Princeps, & innantem Maricae
        Litoribus tenuisse Lirim
Late tyrannus: cras foliis nemus
Multis, & alga litus inutili
    Demissa tempestas ab Euro
        Sternet, aquae nisi fallit augur
Annosa cornix: dum potes, aridum
Conpone lignum: cras genium mero
    Curabis, & porco bimenstri
        Cum famulis operum solutis.

XVIII
Faune, Nympharum fugientum amator,
Per meos finis, & aprica rura
Lenis incedas abeasque parvis
    Aequus alumnis,
Si tener pleno cadit haedus anno
Larga nec desunt Veneris sodali
Vina creterrae, vetus ara multo
    Fumat odore.
Ludit herboso pecus omne campo,
Cum tibi nonae redeunt Decembres;
Festus in pratis vacat otioso
    Cum bove pagus;
Inter audacis lupus errat agnos,
Spargit agrestis tibi silva frondes,
Gaudet invisam pepulisse fossor
    Ter pede terram.

XIX
Quantum distet ab Inacho
    Codrus pro patria non timidus mori,
Narras, & genus Aeaci
    Et pugnata sacro bella sub Ilio:
Quo Chium pretio cadum
    Mercemur, quis aquam temperet ignibus,
Quo praebente domum, & quota
    Paelignis caream frigoribus, taces.
Da lunae propere novae,
    Da noctis mediae, da, puer, auguris
Murenae: tribus aut novem
    Miscentur cyathis pocula commodis.
Qui Musas amat imparis,
    Ternos ter cyathos attonitus petet
Vates; tris prohibet supra
    Rixarum metuens tangere Gratia
Nudis iuncta sororibus:
    Insanire iuvat: cur Berecyntiae
Cessant flamina tibiae?
    Cur pendet tacita fistula cum lyra?
Parcentis ego dexteras
    Odi: sparge rosas. audiat invidus
Dementem strepitum Lycus
    Et vicina seni non habilis Lyco.
Spissa te nitidum coma,
    Puro te similem, Telephe, Vespero
Tempestiva petit Rhode:
    Me lentus Glycerae torret amor meae.

XX
Non vides, quanto moveas periclo,
Pyrrhe, Gaetulae catulos leaenae?
Dura post paulo fugies inaudax
    Proelia raptor,
Cum per obstantis iuvenum catervas
Ibit insignem repetens Nearchum,
Grande certamen, tibi praeda cedat,
    Maior an illa.
Interim, dum tu celeris sagittas
Promis, haec dentis acuit timendos,
Arbiter pugnae posuisse nudo
    Sub pede palmam
Fertur, & leni recreare vento
Sparsum odoratis umerum capillis,
Qualis aut Nireus fuit aut aquosa
    Raptus ab Ida.



XXI
O nata mecum consule Manlio,
Seu tu querellas sive geris iocos
    Seu rixam, & insanos amores
        Seu facilem, pia testa, somnum,
Quocumque lectum nomine Massicum
Servas, moveri digna bono die
    Descende Corvino iubente
        Promere languidiora vina.
Non ille, quamquam Socraticis madet
Sermonibus, te neglegit horridus:
    Narratur, & prisci Catonis
        Saepe mero caluisse virtus.
Tu lene tormentum ingenio admoves
Plerumque duro, tu sapientium
    Curas, & arcanum iocoso
        Consilium retegis Lyaeo,
Tu spem reducis mentibus anxiis
Virisque, & addis cornua pauperi
    Post te neque iratos trementi
        Regum apices neque militum arma.
Te Liber, & si laeta aderit Venus
Segnesque nodum solvere Gratiae
    Vivaeque producent lucernae,
        Dum rediens fugat astra Phoebus.



XXII
Montium custos nemorumque, virgo,
Quae laborantis utero puellas
Ter vocata audis adimisque leto,
    Diva triformis,
Imminens villae tua pinus esto,
Quam per exactos ego laetus annos
Verris obliquom meditantis ictum
    Sanguine donem.



XXIII
Caelo supinas si tuleris manus
Nascente Luna, rustica Phidyle,
    Si ture placaris, & horna
        Fruge Lares avidaque porca,
Nec pestilentem sentiet Africum
Fecunda vitis nec sterilem seges
    Robiginem aut dulces alumni
        Pomifero grave tempus anno.
Nam quae nivali pascitur Algido
Devota quercus inter, & ilices
    Aut crescit Albanis in herbis
        Victima, pontificum securis
Cervice tinguet; te nihil attinet
Temptare multa caede bidentium
    Parvos coronantem marino
        Rore deos fragilique myrto.
Inmunis aram si tetigit manus,
Non sumptuosa blandior hostia,
    Mollivit aversos Penatis
        Farre pio, & saliente mica.     1



XXIV
Intactis opulentior
    Thesauris Arabum, & divitis Indiae
Caementis licet occupes
    Terrenum omne tuis, & mare publicum:
Si figit adamantinos
    Summis verticibus dira Necessitas
Clavos, non animum metu,
    Non mortis laqueis expedies caput.
Campestres melius Scythae,
    Quorum plaustra vagas rite trahunt domos,
Vivunt, & rigidi Getae,
    Inmetata quibus iugera liberas
Fruges, & Cererem ferunt
    Nec cultura placet longior annua
Defunctumque laboribus
    Aequali recreat sorte vicarius.
Illic matre carentibus
    Privignis mulier temperat innocens
Nec dotata regit virum
    Coniunx nec nitido fidit adultero;
Dos est magna parentium
    Virtus, & metuens alterius viri
Certo foedere castitas,
    Et peccare nefas, aut pretium est mori.
O quisquis volet inpias
    Caedis, & rabiem tollere civicam,
Si quaeret pater urbium
    Subscribi statuis, indomitam audeat refrenare licentiam,
    Clarus postgenitis, quatenus, heu nefas,
Virtutem incolumem odimus,
    Sublatam ex oculis quaerimus invidi.
Quid tristes querimoniae,
    Si non supplicio culpa reciditur,
Quid leges sine moribus
    Vanae proficiunt, si neque fervidis
Pars inclusa caloribus
    Mundi nec Boreae finitimum latus
Durataeque solo nives
    Mercatorem abigunt, horrida callidi
Vincunt aequora navitae,
    Magnum pauperies opprobrium iubet
Quidvis, & facere, & pati
    Virtutisque viam deserit arduae?
Vel nos in Capitolium,
    Quo clamor vocat, & turba faventium,
Vel nos in mare proximum
    Gemmas, & lapides aurum, & inutile,
Summi materiem mali,
    Mittamus, scelerum si bene paenitet.
Eradenda cupidinis
    Pravi sunt elementa, & tenerae nimis
Mentes asperioribus
    Formandae studiis. nescit equo rudis
Haerere ingenuus puer
    Venarique timet, ludere doctior,
Seu Graeco iubeas trocho
    Seu malis vetita legibus alea,
Cum periura patris fides
    Consortem socium fallat, & hospites
Indignoque pecuniam
    heredi properet. scilicet inprobae
Crescunt divitiae, tamen
    Curtae nescio quid semper abest rei.



XXV
Quo me, Bacche, rapis tui
    Plenum? quae nemora aut quos agor in specus
Velox mente nova? quibus
    Antris egregii Caesaris audiar
Aeternum meditans decus
    Stellis inserere, & consilio Iovis?
Dicam insigne, recens, adhuc
    Indictum ore alio. non secus in iugis
Exsomnis stupet Euhias
    Hebrum prospiciens, & nive candidam
Thracen ac pede barbaro
    Lustratam Rhodopen, ut mihi devio
Ripas, & vacuum nemus
    Mirari libet. o Naiadum potens
Baccharumque valentium
    Proceras manibus vertere fraxinos,
Nil parvum aut humili modo,
    Nil mortale loquar. dulce periculum est,
O Lenaee, sequi deum
    Cingentem viridi tempora pampino.



XXVI
Vixi puellis nuper idoneus
Et militavi non sine gloria:
    Nunc arma defunctumque bello
        barbiton hic paries habebit,
Laevom marinae qui Veneris latus
Custodit: hic, hic ponite lucida
    Funalia, & vectis, & arcus
        Oppositis foribus minacis.
O quae beatam diva tenes Cyprum et
Memphin carentem Sithonia nive,
    Regina, sublimi flagello
        Tange Chloen semel arrogantem.     1



XXVII
Inpios parrae recinentis omen
Ducat, & praegnans canis aut ab agro
Rava decurrens lupa Lanuvino
    Fetaque volpes;
Rumpat, & serpens iter institutum,
Si per obliquom similis sagittae
Terruit mannos. ego cui timebo
    Providus auspex,
Antequam stantis repetat paludes
Imbrium divina avis imminentium,
Oscinem corvum prece suscitabo
    Solis ab ortu.
Sis licet felix, ubicumque mavis,
Et memor nostri, Galatea, vivas
Teque nec laevos vetet ire picus
    Nec vaga cornix.
Sed vides, quanto trepidet tumultu
Pronus Orion? ego quid sit ater
Hadriae novi sinus, & quid albus
    Peccet Iapyx.
Hostium uxores puerique caecos
Sentiant motus orientis Austri et
Aequoris nigri fremitum, & trementis
    Verbere ripas.
Sic, & Europe niveum doloso
Credidit tauro latus, & scatentem
Beluis pontum mediasque fraudes
    Palluit audax.
Nuper in pratis studiosa florum et
Debitae Nymphis opifex coronae
Nocte sublustri nihil astra praeter
    Vidit, & undas.
Quae simul centum tetigit potentem
Oppidis Creten, patero relictum
Filiae nomen pietasque dixit
    Victa furore!
Unde quo veni? levis una mors est
Virginum culpae. vigilansne ploro
Turpe conmissum an vitiis carentem
    Ludit imago
Vana, quae porta fugiens eburna
Somnium ducit? meliusne fluctus
Ire per longos fuit an recentis
    Carpere flores?
Siquis infamem mihi nunc iuvencum
Dedat iratae, lacerare ferro et
Frangere enitar modo multum amati
    Cornua monstri.
Inpudens liqui patrios penates:
Inpudens Orcum moror. o deorum
Siquis haec audis, utinam inter errem
    Nuda leones;
Antequam turpis macies decentis
Occupet malas teneraeque sucus
Defluat praedae, speciosa quaero
    Pascere tigris.
Vilis Europe, pater urget absens,
Quid mori cessas? potes hac ab orno
Pendulum zona bene te secuta
    Laedere collum.
Sive te rupes, & acuta leto
Saxa delectant, age te procellae
Crede veloci; nisi erile mavis
    Carpere pensum
Regius sanguis dominaeque tradi
Barbarae paelex. aderat querenti
Perfidum ridens Venus, & remisso
    Filius arcu.
Mox ubi lusit satis, abstineto
Dixit irarum calidaeque rixae,
Cum tibi invisus laceranda reddet
    Cornua taurus.
Uxor invicti Iovis esse nescis.
Mitte singultus; bene ferre magnam
Disce fortunam: tua sectus orbis
    Nomina ducet.     1



XXVIII
Festo quid potius die
    Neptuni faciam? prome reconditum,
Lyde, strenua Caecubum
    Munitaeque adhibe vim sapientiae.
Inclinare meridiem
    Sentis et, veluti stet volucris dies,
Parcis deripere horreo
    Cessantem Bibuli consulis amphoram?
Nos cantabimus invicem
    Neptunum, & viridis Nereidum comas:
Tu curva recines lyra
    Latonam, & celeris spicula Cynthiae:
Summo carmine, quae Cnidon
    Fulgentisque tenet Cycladas, & Paphon
Iunctis visit oloribus,
    Dicetur merita Nox quoque nenia.



XXIX
Tyrrhena regum progenies, tibi
Non ante verso lene merum cado
    Cum flore, Maecenas, rosarum et
        Pressa tuis balanus capillis
Iamdudum apud me est: eripe te morae,
Ne semper udum Tibur, & Aefulae
    Declive contempleris arvom et
        Telegoni iuga parricidae.
Fastidiosam desere copiam et
Molem propinquam nubibus arduis:
    Omitte mirari beatae
        Fumum, & opes strepitumque Romae.
Plerumque gratae divitibus vices
Mundaeque parvo sub lare pauperum
    Cenae sine aulaeis, & ostro
        Sollicitam explicuere frontem.
Iam clarus occultum Andromedae pater
Ostendit ignem, iam Procyon furit
    Et stella vesani Leonis
        Sole dies referente siccos;
Iam pastor umbras cum grege languido
Rivomque fessus quaerit, & horridi
    Dumeta Silvani caretque
        Ripa vagis taciturna ventis:
Tu civitatem quis deceat status
Curas, & urbi sollicitus times,
    Quid Seres, & regnata Cyro
        Bactra parent Tanaisque discors.
Prudens futuri temporis exitum
Caliginosa nocte premit deus
    Ridetque, si mortalis ultra
        Fas trepidat. quod adest memento
Conponere aequos: cetera fluminis
Ritu feruntur, nunc medio alveo
    Cum pace delabentis Etruscum
        In mare, nunc lapides adesos
Stirpisque raptas, & pecus, & domos
Volventis una, non sine montium
    Clamore vicinaeque silvae,
        Cum fera diluvies quietos
Inritat amnis. ille potens sui
Laetusque deget, cui licet in diem
    Dixisse vixi. cras vel atra
        Nube polum pater occupato
Vel sole puro; non tamen inritum
Quodcumque retro est efficiet neque
    Diffinget infectumque reddet
        Quod fugiens semel hora vexit.
Fortuna saevo laeta negotio et
Ludum insolentem ludere pertinax
    Transmutat incertos honores,
        Nunc mihi nunc alii benigna.
Laudo manentem: si celeris quatit
Pinnas, resigno quae dedit, & mea
    Virtute me involvo probamque
        Pauperiem sine dote quaero.
Non est meum, si mugiat Africis
Malus procellis, ad miseras preces
    Decurrere, & votis pacisci,
        Ne Cypriae Tyriaeque merces
Addant avaro divitias mari:
Tunc me biremis praesidio scaphae
    Tutum per Aegaeos tumultus
        Aura feret geminusque Pollux.


ODE XXX.

Ad MELPOMENEM MUSAM.

Horatius Lyricos versus scribendo, aeternam gloriam est zonsecutus.
EXEGI monumentum aere perennius,
Regalique situ Pyramidum altius,
Quod non imber edax, non Aquilo impotens
Possit diruere, aut innumerabilis
(5) Annorum series, & fuga temporum.
Non omnis moriar: multaque pars mei
Vitabit Libitinam: usque ego postera
Crescam laude recens, dum Capitolium
Scandet cum tacita virgine Pontifex.
(10) Dicar, qua violens obstrepit Aufidus,
Et qua pauper aquae Daunus agrestium
Regnavit populorum, ex humili potens
Princeps, Aeolium carmen ad Italos
Deduxisse modos. Sume superbiam
(15) Quaesitam meritis, & mihi Delphica
Lauro cinge volens, Melpomene, comam.

<"Heinsius.html">Continue

Q. HORATII

CARMINUM

SEU

ODARUM

LIBER QUARTUS.

ODE I.

Ad VENEREM.

Intermissa, Venus, diu
    Rursus bella moves? parce precor, precor.
Non sum qualis eram bonae
    Sub regno Cinarae. desine, dulcium
Mater saeva Cupidinum,
    Circa lustra decem flectere mollibus
Iam durum imperiis; abi,
    Quo blandae iuvenum te revocant preces.
Tempestivius in domum
Pauli purpureis ales oloribus
Comissabere Maximi,
    Si torrere iecur quaeris idoneum.
Namque, & nobilis, & decens
    Et pro sollicitis non tacitus reis
Et centum puer artium
    Late signa feret militiae tuae,
Et quandoque potentior
    Largi muneribus riserit aemuli,
Albanos prope te lacus
    Ponet marmoream sub trabe citrea.
Illic plurima naribus
    Duces tura lyraque, & Berecyntia
Delectabere tibia
    Mixtis carminibus non sine fistula;
Illic bis pueri die
    Numen cum teneris virginibus tuum
Laudantes pede candido
    In morem Salium ter quatient humum.
Me nec femina nec puer
    Iam nec spes animi credula mutui
Nec certare iuvat mero
    Nec vincire novis tempora floribus.
Sed cur heu, Ligurine, cur
    Manat rara meas lacrima per genas?
Cur facunda parum decoro
    Inter verba cadit lingua silentio?
Nocturnis ego somniis
    Iam captum teneo, iam volucrem sequor
Te per gramina Martii
    Campi, te per aquas, dure, volubilis.

ODE II.

Pindarum quisquis studet aemulari,
Iulle, ceratis ope Daedalea
Nititur pinnis, vitreo daturus
    Nomina ponto.
Monte decurrens velut amnis, imbres
Quem super notas aluere ripas,
Fervet inmensusque ruit profundo
    Pindarus ore,
Laurea donandus Apollinari,
Seu per audacis nova dithyrambos
Verba devolvit numerisque fertur
    Lege solutis,
Seu deos regesque canit, deorum
Sanguinem, per quos cecidere iusta
Morte Centauri, cecidit tremendae
    Flamma Chimaerae,
Sive quos Elea domum reducit
Palma caelestis pugilemve equomve
Dicit, & centum potiore signis
    Munere donat,
Flebili sponsae iuvenemve raptum
Plorat, & viris animumque moresque
Aureos educit in astra nigroque
    Invidet Orco.
Multa Dircaeum levat aura cycnum,
Tendit, Antoni, quotiens in altos
Nubium tractus: ego apis Matinae
    More modoque,
Grata carpentis thyma per laborem
Plurimum, circa nemus uvidique
Tiburis ripas operosa parvos
    Carmina fingo.
Concines maiore poeta plectro
Caesarem, quandoque trahet ferocis
Per sacrum clivum merita decorus
    Fronde Sygambros,
Quo nihil maius meliusve terris
Fata donavere bonique divi
Nec dabunt, quamvis redeant in aurum
    Tempora priscum;
Concines laetosque dies, & urbis
Publicum ludum super inpetrato
Fortis Augusti reditu forumque
    Litibus orbum.
Tum meae, si quid loquar audiendum,
Vocis accedet bona pars, & o sol
Pulcer, o laudande canam recepto
    Caesare felix.
Teque, dum procedis, io Triumphe,
Non semel dicemus, io Triumphe,
Civitas omnis dabimusque divis
    Tura benignis.
Te decem tauri totidemque vaccae,
Me tener solvet vitulus, relicta
Matre qui largis iuvenescit herbis
    In mea vota,
Fronte curvatos imitatus ignis
Tertium lunae referentis ortum,
Qua notam duxit, niveus videri,
    Cetera fulvos.

ODE III.

Ad Melpomenem.

Natus est Hortius ad artem Poëticam, cujus beneficio immortalem
    gloriam est consecutus.
QUEM tu, Melpomene, semel
    Nascentem placido lumine videris:
Illum non labor Isthmius
    Clarabit pugilem, non equos impiger
(5) Curru ducet Achaïco
    Victorem: neque res bellica Deliis
Ornatum foliis ducem,
    Quod regum tumidas contuderit minas,
Ostendet Capitolio:
    (10) Sed quae Tibur aquae fertile praefluunt,
Et spissae nemorum comae,
    Fingent Aeolio carmine nobilem.
Romae principis urbium
    Dignatur soboles inter amabileis
(15) Vatum ponere me choros,
    Et jam dente minus mordeor invido.
O testudinis aureae
    Dulcem quae strepitum, Pieri, temperas!
O mutis quoque piscibus
    (20) Donatura cycni, si libeat, sonum!
Totum muneris hoc tui est,
    Quod monstror digito praetereuntium
ROMANAE fidicen lyrae:
    Quod spiro, & placeo, si placeo, tuum est.

ODE IV.

Qualem ministrum fulminis alitem,
Cui rex deorum regnum in avis vagas
    Permisit expertus fidelem
        Iuppiter in Ganymede flavo,
Olim iuventas, & patrius vigor
Nido laborum propulit inscium
    Vernique iam nimbis remotis
        Insolitos docuere nisus
Venti paventem, mox in ovilia
Demisit hostem vividus impetus,
    Nunc in reluctantis dracones
        Egit amor dapis atque pugnae,
Qualemve laetis caprea pascuis
Intenta fulvae matris ab ubere
    Iam lacte depulsum leonem
        Dente novo peritura vidit:
Videre Raetis bella sub Alpibus
Drusum gerentem Vindelici; quibus
    Mos unde deductus per omne
        Tempus Amazonia securi
Dextras obarmet, quaerere distuli,
Nec scire fas est omnia; sed diu
    Lateque victrices catervae
        Consiliis iuvenis revictae
Sensere, quid mens rite, quid indoles
Nutrita faustis sub penetralibus
    Posset, quid Augusti paternus
        In pueros animus Nerones.
Fortes creantur fortibus, & bonis;
Est in iuvencis, est in equis patrum
    Virtus neque inbellem feroces
        Progenerant aquilae columbam.
Doctrina sed vim promovet insitam
Rectique cultus pectora roborant;
    Utcumque defecere mores,
        Indecorant bene nata culpae.
Quid debeas, o Roma, Neronibus,
Testis Metaurum flumen, & Hasdrubal
    Devictus, & pulcher fugatis
        Ille dies Latio tenebris
Qui primus alma risit adorea,
Dirus per urbis Afer ut Italas
    Ceu flamma per taedas vel Eurus
        Per Siculas equitavit undas.
Post hoc secundis usque laboribus
Romana pubes crevit, & inpio
    Vastata Poenorum tumultu
        Fana deos habuere rectos,
Dixitque tandem perfidus Hannibal:
Cervi, luporum praeda rapacium,
    Sectamur ultro quos opimus
        Fallere, & effugere est triumphus.
Gens, quae cremato fortis ab Ilio
Iactata Tuscis aequoribus sacra
    Natosque maturosque patres
        Pertulit Ausonias ad urbis,
Duris ut ilex tonsa bipennibus
Nigrae feraci frondis in Algido,
    Per damna, per caedis ab ipso
        Ducit opes animumque ferro.
Non hydra secto corpore firmior
Vinci dolentem crevit in Herculem
    Monstrumve submisere Colchi
        Maius Echioniaeve Thebae.
Merses profundo, pulcrior evenit;
Luctere, multa proruet integrum
    Cum laude victorem geretque
        Proelia coniugibus loquenda.
Carthagini iam non ego nuntios
Mittam superbos: occidit, occidit
    Spes omnis, & fortuna nostri
        Nominis Hasdrubale interempto.
Nil Claudiae non perficient manus,
Quas, & benigno numine Iuppiter
    Defendit, & curae sagaces
        Expediunt per acuta belli.


ODE V.

Ad AUGUSTUM.
Ut tandem in urbem redeat.
DIVIS orte bonis, optime Romulae
Custos gentis, abes jam nimium diu:
Maturum reditum pollicitus patrum
    Sancto concilio, redi.
(5) Lucem redde tuae, dux bone, patriae.
Instar veris enim vultus ubi tuus
Affulsit, populo gratior it dies;
    Et soles melius nitent.
Ut mater juvenem, quem Notus invido
(10) Flatu Carpathii trans maris aequora
Cunctantem spatio longius annuo
    Dulci detinet a domo,
Votis ominibusque, & precibus vocat,
Curvo nec faciem littore demovet:
(15) Sic desideriis icta fidelibus
    Quaerit patria Caesarem.
Tutus bos etenim rura perambulat:
Nutrit rura Ceres, almaque Faustitas:
Pacatum volitant per mare navitae:
    (20) Culpari metuit fides:
Nullis polluitur casta domus stupris:
Mos & lex maculosum edomuit nefas:
Laudantur simili prole puerperae:
    CULPAM poena premit comes.
(25) Quis Parthum paveat? quis gelidum Scythen?
Quis, Germania quos horrida parturit
Fetus, incolumi Caesare? quis ferae
    Bellum curet Hiberiae?
Condit quisque diem collibus in suis,
(30) Et vitem viduas ducit ad arbores:
Hinc ad vina redit laetus, & alteris
    Te mensis adhibet deum.
Te multa prece, te prosequitur mero
Defuso pateris; & Laribus tuum
(35) Miscet numen, uti Graecia Castoris
    Et magni memor Herculis.
Longas ô utinam, dux bone, ferias
Praestes Hesperiae, dicimus integro
Sicci mane die: dicimus uvidi,
    (40) Cum sol Oceano subest.


ODE VI.

Dive, quem proles Niobaea magnae
Vindicem linguae Tityosque raptor
Sensit, & Troiae prope victor altae
    Pthius Achilles,
Ceteris maior, tibi miles inpar,
Filius quamvis Thetidis marinae
Dardanas turris quateret tremenda
    Cuspide pugnax
Ille, mordaci velut icta ferro
Pinus aut inpulsa cupressus Euro,
Procidit late posuitque collum in
    Pulvere Teucro;
Ille non inclusus equo Minervae
Sacra mentito male feriatos
Troas, & laetam Priami choreis
    Falleret aulam,
Sed palam captis gravis, heu nefas, heu
Nescios fari pueros Achivis
Ureret flammis, etiam latentem
    Matris in alvo,
Ni tuis flexus Venerisque gratae
Vocibus divom pater adnuisset
Rebus Aeneae potiore ductos
    Alite muros:
Doctor argutae fidicen Thaliae,
Phoebe, qui Xantho lavis amne crinis,
Dauniae defende decus Camenae,
    Levis Agyieu.
Spiritum Phoebus mihi, Phoebus artem
Carminis nomenque dedit poetae:
Virginum primae puerique claris
    Patribus orti,
Deliae tutela deae, fugacis
Lyncas, & cervos cohibentis arcu,
Lesbium servate pedem meique
    Pollicis ictum,
Rite Latonae puerum canentes,
Rite crescentem face Noctilucam,
Prosperam frugum celeremque pronos
    Volvere mensis.
Nupta iam dices ego dis amicum,
Saeculo festas referente luces,
Reddidi carmen docilis modorum
    Vatis Horati.

ODE VII.

Veris adventu, & aequa omnibus moriendi conditione, sine spe revi-
    viscendi, omniumque rerum mutatione & vicissitudine proposita,
    invitat ad hilariter jucundeque vivendum.
DIFFUGERE nives, redeunt iam gramina campis,
    Arboribusque comae.
Mutat terra viceis, & decrescentia ripas
    Flumina praetereunt.
(5) Gratia cum Nymphis, geminisque sororibus, audet
    Ducere nuda choros.
IMMORTALIA ne speres, monet annus, & almum
    Quae rapit hora diem.
Frigora mitescunt Zephyris: ver proterit aestas;
    (10) Interitura, simul
Pomifer autumnus fruges effuderit: & mox
    Bruma recurrit iners.
Damna tamen celeres reparant caelestia Lunae:
    Nos ubi decidimus
(15) Quo pius Aeneas, quo Tullus dives, & Ancus,
    Pulvis & umbra sumus.
QUIS scit an adjiciant hodiernae crastina summae
    Tempora Dî superi?
Cuncta manus avidas fugient heredis, amico
    (20) Quae dederis animo.
Cum semel occideris, & de te splendida Minos
    Fecerit arbitria,
Non Torquate genus, non te facundia, non te
    Restituet pietas.
(25) Infernis neque enim tenebris Diana pudicum
    Liberat Hippolytum
Nec Lethaea valet Theseus abrumpere caro
    Vincula Pirithoo.

ODE VIII.

DONAREM pateras, grataque commodus,
Censorine, meis aera sodalibus;
Donarem tripodas, praemia fortium
Graiorum, neque tu pessuma munerum
(5) Ferres, divite me scilicet artium
Quas aut Parrhasius protulit aut Scopas,
Hic saxo, liquidis ille coloribus
Sollers nunc hominem ponere, nunc deum.
Sed non haec mihi vis, nec tibi talium
(10) Res est aut animus deliciarum egens:
Gaudes carminibus; carmina possumus
Donare, & pretium dicere muneri.
Non incisa notis marmora publicis,
Per quae spiritus, & vita redit bonis
(5) Post mortem ducibus, [non celeres fugae
Reiectaeque retrorsum Hannibalis minae
Non incendia Karthaginis inpiae
Eius qui domita nomen ab Africa
Lucratus rediit] clarius indicant
(10) Laudes quam Calabrae Pierides, neque
Si chartae sileant quod bene feceris,
Mercedem tuleris. quid foret Iliae
Mavortisque puer, si taciturnitas
Obstaret meritis invida Romuli?
(5) Ereptum Stygiis fluctibus Aeacum
Virtus, & favor, & lingua potentium
Vatum divitibus consecrat insulis.
[dignum laude virum Musa vetat mori]
Caelo Musa beat. sic Iovis interest
(10) Optatis epulis inpiger Hercules,
Clarum Tyndaridae sidus ab infimis
Quassas eripiunt aequoribus ratis,
[ornatus viridi tempora pampino]
Liber vota bonos ducit ad exitus.

ODE IX.

NE forte credas interitura quae
Longe sonantem natus ad Aufidum
    Non ante volgatas per artis
        Verba loquor socianda chordis:
(5) Non, si priores Maeonius tenet
Sedes Homerus, Pindaricae latent
    Ceaeque, & Alcaei minaces
        Stesichorique graves Camenae,
Nec, siquid olim lusit Anacreon,
(10) Delevit aetas; spirat adhuc amor
    Vivuntque conmissi calores
        Aeoliae fidibus puellae.
Non sola comptos arsit adulteri
Crinis, & aurum vestibus inlitum
    (5) Mirata regalisque cultus
        Et comites Helene Lacaena,
Primusve Teucer tela Cydonio
Direxit arcu, non semel Ilios
    Vexata, non pugnavit ingens
        (10) Idomeneus Sthenelusve solus
Dicenda Musis proelia, non ferox
Hector vel acer Deiphobus gravis
    Excepit ictus pro pudicis
        Coniugibus puerisque primus.
(5) Vixere fortes ante Agamemnona
Multi; sed omnes inlacrimabiles
    Urgentur ignotique longa
        Nocte, carent quia vate sacro.
Paulum sepultae distat inertiae
(10) Celata virtus. non ego te meis
    Chartis inornatum silebo
        Totve tuos patiar labores
Inpune, Lolli, carpere lividas
Obliviones: est animus tibi
    (5) Rerumque prudens, & secundis
        Temporibus dubiisque rectus,
Vindex avarae fraudis, & abstinens
Ducentis ad se cuncta pecuniae,
    Consulque non unius anni,
        (10) Sed quotiens bonus atque fidus
Iudex honestum praetulit utili,
Reiecit alto dona nocentium
    Voltu, per obstantis catervas
        Explicuit sua victor arma.
(5) Non possidentem multa vocaveris
Recte beatum; rectius occupat
    Nomen beati, qui deorum
        Muneribus sapienter uti
Duramque callet pauperiem pati
(50) Pejusque leto flagitium timet,
    Non ille pro caris amicis
        Aut patria timidus perire.


ODE X.

Ad LIGURINUM puerum speciosum.

Futurum dicit, ut Lugurinum suae adversus amatores arrogantiae po-
    niteat, cum flos aetatis suae exaruerit.
O CRUDELIS adhuc, & Veneris muneribus potens,
Insperata tuae cum veniet pluma superbiae,
Et quae nunc humeris involitant, deciderint comae:
Nunc & qui color est puniceae flore prior rosae,
(5) Mutatus Ligurinum in faciem verterit hispidam;
Dices, heu (quotiens te speculo videris alterum)
Quae mens est hodie, cur eadem non puero fuit?
Vel cur his animis incolumes non redeunt genae?


ODE XI.

Ad PHYLLIDEM.

Die natali Maecenatis, qui erat Id. Aprilis, invitat eam ad epulas.
EST mihi nonum superantis annum
Plenus Albani cadus: est in horto
Phylli, nectendis apium coronis,
    Est ederae vis
(5) Multa, qua crinis religata fulges.
Ridet argento domus: ara castis
Vincta verbenis, avet immolato
    Spargier agno.
Cuncta festinat manus. huc & illuc
(10) Cursitant mistae pueris puellae:
Sordidum flammae trepidant rotantes
    Vertice fumum.
Ut tamen noris, quibus advoceris
Gaudiis, Idus tibi sunt agendae:
(15) Qui dies mensem Veneris marinae
    Findit Aprilem:
Iure sollemnis mihi, sanctiorque
Pene natali proprio; quod ex hac
Luce Maecenas meus adfluenteis
    (20) Ordinat annos.
Telephum, quem tu petis, occupavit,
Non tuae sortis iuvenem, puella
Dives & lasciva tenetque grata
    Compede vinctum.
(25) Terret ambustus Phaëthon avaras
Spes: & exemplum grave praebet ales
Pegasus, terrenum equitem gravatus
    Bellerophontem:
SEMPER ut te digna sequare, & ultra
(30) Quam licet, sperare, nefas putando,
Disparem vites, age, iam meorum
    Finis amorum,
(Non enim posthac alia calebo
Foemina) condisce modos, amanda
(35) Voce quos reddas. minuentur atrae
    Carmine curae.


ODE XII.

Ad VIRGILIUM.

Iam veris comites, quae mare temperant,
Inpellunt animae lintea Thraciae,
Iam nec prata rigent nec fluvii strepunt
    hiberna nive turgidi.
Nidum ponit Ityn flebiliter gemens
Infelix avis, & Cecropiae domus
Aeternum opprobrium, quod male barbaras
    Regum est ulta libidines.
Dicunt in tenero gramine pinguium
Custodes ovium carmina fistula
Delectantque deum, cui pecus, & nigri
    Colles Arcadiae placent.
Adduxere sitim tempora, Vergili.
Sed pressum Calibus ducere Liberum
Si gestis, iuvenum nobilium cliens,
    Nardo vina merebere.
Nardi parvus onyx eliciet cadum,
Qui nunc Sulpiciis accubat horreis,
Spes donare novas largus amaraque
    Curarum eluere efficax.
Ad quae si properas gaudia, cum tua
Velox merce veni: non ego te meis
Inmunem meditor tinguere poculis,
    Plena dives ut in domo.
Verum pone moras, & studium lucri
Nigrorumque memor, dum licet, ignium
Misce stultitiam consiliis brevem:
    Dulce est desipere in loco.


ODE XIII.
XIII
Audivere, Lyce, di mea vota, di
Audivere, Lyce: fis anus;, & tamen
    Vis formosa videri
        Ludisque, & bibis inpudens
Et cantu tremulo pota Cupidinem
Lentum sollicitas: ille virentis et
    Doctae psallere Chiae
        Pulcris excubat in genis.
Inportunus enim transvolat aridas
Quercus, & refugit te, quia luridi
    Dentes, te quia rugae
        Turpant, & capitis nives.
Nec Coae referunt iam tibi purpurae
Nec cari lapides tempora, quae semel
    Notis condita fastis
        Inclusit volucris dies.
Quo fugit venus, heu, quove color, decens
Quo motus? quid habes illius, illius,
    Quae spirabat amores,
        Quae me surpuerat mihi,
Felix post Cinaram notaque, & artium
Gratarum facies? sed Cinarae brevis
    Annos fata dederunt,
        Servatura diu parem
Cornicis vetulae temporibus Lycen,
Possent ut iuvenes visere fervidi
    Multo non sine risu
        Dilapsam in cineres facem.


ODE XIV.
XIV
Quae cura patrum quaeve Quiritium
Plenis honorum muneribus tuas,
    Auguste, virtutes in aevum
        Per titulos memoresque fastus
Aeternet, o qua sol habitabilis
Inlustrat oras, maxime principum,
    Quem legis expertes Latinae
        Vindelici didicere nuper,
Quid Marte posses. milite nam tuo
Drusus Genaunos, inplacidum genus,
    Breunosque velocis, & arces
        Alpibus inpositas tremendis
Deiecit acer plus vice simplici,
Maior Neronum mox grave proelium
    Conmisit immanisque Raetos
        Auspiciis pepulit secundis,
Spectandus in certamine Martio
Devota morti pectora liberae
    Quantis fatigaret ruinis,
        Indomitas prope qualis undas
Exercet Auster Pleiadum choro
Scindente nubis, inpiger hostium
    Vexare turmas, & frementem
        Mittere equum medios per ignis.
Sic tauriformis volvitur Aufidus,
Qui regna Dauni praefluit Apuli,
    Cum saevit horrendamque cultis
        Diluviem meditatur agris,
Ut barbarorum Claudius agmina
Ferrata vasto diruit impetu
    Primosque, & extremos metendo
        Stravit humum sine clade victor,
Te copias, te consilium, & tuos
Praebente divos. nam tibi quo die
    Portus Alexandrea supplex
        Et vacuam patefecit aulam,
Fortuna lustro prospera tertio
Belli secundos reddidit exitus
    Laudemque, & optatum peractis
        Imperiis decus adrogavit.
Te Cantaber non ante domabilis
Medusque, & Indus, te profugus Scythes
    Miratur, o tutela praesens
        Italiae dominaeque Romae.
Te fontium qui celat origines
Nilusque, & Hister, te rapidus Tigris,
    Te beluosus qui remotis
        Obstrepit Oceanus Britannis,
Te non paventis funera Galliae
Duraeque tellus audit Hiberiae,
    Te caede gaudentes Sygambri
        Conpositis venerantur armis.


ODE XV.
XV
Phoebus volentem proelia me loqui
Victas, & urbis increpuit lyra,
    Ne parva Tyrrhenum per aequor
        Vela darem. tua, Caesar, aetas
Fruges, & agris rettulit uberes
Et signa nostro restituit Iovi
    Derepta Parthorum superbis
        Postibus, & vacuum duellis
Ianum Quirini clausit, & ordinem
Rectum evaganti frena licentiae
    Iniecit emovitque culpas
        Et veteres revocavit artis,
Per quas Latinum nomen, & Italae
Crevere vires famaque, & imperi
    Porrecta maiestas ad ortus
        Solis ab Hesperio cubili.
Custode rerum Caesare non furor
Civilis aut vis exiget otium,
    Non ira, quae procudit ensis
        Et miseras inimicat urbis;
Non qui profundum Danuvium bibunt
Edicta rumpent Iulia, non Getae,
    Non Seres infidique Persae,
        Non Tanain prope flumen orti;
Nosque, & profestis lucibus, & sacris
Inter iocosi munera Liberi
    Cum prole matronisque nostris
        Rite deos prius adprecati
Virtute functos more patrum duces
Lydis remixto carmine tibiis
    Troiamque, & Anchisen, & almae
        Progeniem Veneris canemus.


CARMEN SAECVLARE
Phoebe silvarumque potens Diana,
Lucidum caeli decus, o colendi
Semper, & culti, date quae precamur
    Tempore sacro,
Quo Sibyllini monuere versus
Virgines lectas puerosque castos
Dis, quibus septem placuere colles,
    Dicere carmen.
Alme Sol, curru nitido diem qui
Promis, & celas aliusque, & idem
Nasceris, possis nihil urbe Roma
    Visere maius.
Rite maturos aperire partus
Lenis, Ilithyia, tuere matres,
Sive tu Lucina probas vocari
    Seu Genitalis:
Diva, producas subolem patrumque
Prosperes decreta super iugandis
Feminis prolisque novae feraci
    Lege marita,
Certus undenos deciens per annos
Orbis ut cantus referatque ludos
Ter die claro totiensque grata
    Nocte frequentis.
Vosque, veraces cecinisse Parcae,
Quod semel dictum est stabilisque rerum
Terminus servet, bona iam peractis
    Iungite fata.
Fertilis frugum pecorisque Tellus
Spicea donet Cererem corona;
Nutriant fetus, & aquae salubres
    Et Iovis aurae.
Condito mitis placidusque telo
Supplices audi pueros, Apollo;
Siderum regina bicornis, audi,
    Luna, puellas.
Roma si vestrum est opus Iliaeque
Litus Etruscum tenuere turmae,
Iussa pars mutare lares, & urbem
    Sospite cursu,
Cui per ardentem sine fraude Troiam
Castus Aeneas patriae superstes
Liberum munivit iter, daturus
    Plura relictis:
Di, probos mores docili iuventae,
Di, senectuti placidae quietem,
Romulae genti date remque prolemque
    Et decus omne.
Quaeque vos bobus veneratur albis
Clarus Anchisae Venerisque sanguis,
Impetret, bellante prior, iacentem
    Lenis in hostem.
Iam mari terraque manus potentis
Medus Albanasque timet securis,
Iam Scythae responsa petunt, superbi
    Nuper, & Indi.
Iam Fides, & Pax, & Honos Pudorque
Priscus, & neglecta redire Virtus
Audet adparetque beata pleno
    Copia cornu.
Augur, & fulgente decorus arcu
Phoebus acceptusque novem Camenis,
Qui salutari levat arte fessos
    Corporis artus,
Si Palatinas videt aequos aras,
Remque Romanam Latiumque felix
Alterum in lustrum meliusque semper
    Prorogat aevum,
Quaeque Aventinum tenet Algidumque,
Quindecim Diana preces virorum
Curat, & votis puerorum amicas
    Adplicat auris.
Haec Iovem sentire deosque cunctos
Spem bonam certamque domum reporto,
Doctus, & Phoebi chorus, & Dianae
    Dicere laudes.

EPOD. I

EPODON LIBER I.
I
Ibis Liburnis inter alta navium,
    Amice, propugnacula,
Paratus omne Caesaris periculum
    Subire, Maecenas, tuo:
Quid nos, quibus te vita si superstite,
    Iucunda, si contra, gravis?
Utrumne iussi persequemur otium
    Non dulce, ni tecum simul,
An hunc laborem, mente laturi decet
    Qua ferre non mollis viros?
Feremus, & te vel per Alpium iuga
    Inhospitalem, & Caucasum
Vel occidentis usque ad ultimum sinum
    Forti sequemur pectore.
Roges, tuum labore quid iuvem meo
    Inbellis ac firmus parum?
Comes minore sum futurus in metu,
    Qui maior absentis habet,
Ut adsidens inplumibus pullis avis
    Serpentium adlapsus timet,
Magis relictis, non, ut adsit, auxili
    Latura plus praesentibus.
Libenter hoc, & omne militabitur
    bellum, in tuae spem gratiae,
Non ut iuvencis inligata pluribus
    Aratra nitantur meis
Pecusve Calabris ante sidus fervidum
    Lucana mutet pascuis
Neque ut superni villa candens Tusculi
    Circaea tangat moenia.
Satis superque me benignitas tua
    Ditavit, haud paravero
Quod aut avarus ut Chremes terra premam,
    Discinctus aut perdam nepos.

EPOD. II

Vitae Rusticae Laudes.
BEATUS ille, qui procul negotiis,
    Ut prisca gens mortalium,
Paterna rura bobus exercet suis;
    Solutus omni foenore
(5) Neque excitatur classico miles truci,
    Neque horret iratum mare:
Forumque vitat, & superba civium
    Potentiorum limina.
Ergo aut adulta vitium propagine
    (10) Altas maritat populos:
Inutileisque falce ramos amputans,
    Feliciores inserit:
Aut in reducta valle mugientium
    Prospectat errantis greges
(15) Aut pressa puris mella condit amphoris
    Aut tondet infirmas oveis.
Vel cum decorum mitibus pomis caput
    Autumnus agris extulit:
Ut gaudet insitiva decerpens pyra,
    (20) Certantem, & uvam purpurae!
Qua muneretur te, Priape, & te pater
    Silvane tutor finium.
Libet jacere modo sub antiqua ilice:
    Modo in tenaci gramine.
(25) Labuntur altis interim ripis aquae:
    Queruntur in silvis aves
Fontesque lymphis obstrepunt manantibus,
    Somnos quod invitet leveis.
At cum tonantis annus hibernus Iovis
    (30) Imbris niveisque comparat;
Aut trudit acreis hinc, & hinc multa cane
    Apros in obstantis plagas:
Aut amite levi rara tendit retia;
    Turdis edacibus dolos:
(35) Pavidumque leporem, & advenam laqueo gruem,
    Iucunda captat praemia:
Quis non malarum, quas amor curas habet,
    Haec inter obliviscitur?
Quodsi pudica mulier in partem juvet
    (40) Domum, atque dulcis liberos,
(Sabina qualis aut perusta solibus
    Pernicis uxor Appuli,
Sacrum vetustis exstruat lignis focum,
    Lassi sub adventum viri)
(45) Claudensque textis cratibus laetum pecus,
    Distenta siccet ubera;
Et horna dulci vina promens dolio,
    Dapes inemptas apparet;
Non me Lucrina juverint conchylia,
    (50) Magisve rhombus, aut scari,
Si quos Eois intonata fluctibus
    Hiems ad hoc vertat mare:
Non Afra avis descendat in ventrem meum:
    Non attagen Ionicus
(55) Iucundior, quam lecta de pinguissimis
    Oliva ramis arborum:
Aut herba lapathi prata amantis, & gravi
    Malvae salubres corpori:
Vel agna festis caesa Terminalibus,
    (60) Vel haedus ereptus lupo.
Has inter epulas, ut juvat pastas ovis
    Videre properantis domum,
Videre fessos vomerem inversum boves
    Collo trahenteis languido,
(65) Positosque vernas, ditis examen domus,
    Circum renidenteis Lareis!
Haec ubi locutus faenerator Alphius,
    Iam jam futurus rusticus,
Omnem redegit Idibus pecuniam,
    (70) Quaerit Kalendis ponere.


Epode III
Parentis olim siquis inpia manu
    Senile guttur fregerit,
Edit cicutis alium nocentius.
    O dura messorum ilia.
Quid hoc veneni saevit in praecordiis?
    Num viperinus his cruor
Incoctus herbis me fefellit? an malas
    Canidia tractavit dapes?
Ut Argonautas praeter omnis candidum
    Medea mirata est ducem,
Ignota tauris inligaturum iuga
    Perunxit hoc Iasonem,
Hoc delibutis ulta donis paelicem
    Serpente fugit alite.
Nec tantus umquam siderum insedit vapor
    Siticulosae Apuliae
Nec munus umeris efficacis Herculis
    Inarsit aestuosius.
At siquid umquam tale concupiveris,
    Iocose Maecenas, precor,
Manum puella savio opponat tuo
    Extrema, & in sponda cubet.


Epode IV
Lupis, & agnis quanta sortito obtigit,
    Tecum mihi discordia est,
Hibericis peruste funibus latus
    Et crura dura compede.
Licet superbus ambules pecunia,
    Fortuna non mutat genus.
Videsne, sacram metiente te viam
    Cum bis trium ulnarum toga,
Ut ora vertat huc, & huc euntium
    Liberrima indignatio?
Sectus flagellis hic triumviralibus
    Praeconis ad fastidium
Arat Falerni mille fundi iugera
    Et Appiam mannis terit
Sedilibusque magnus in primis eques
    Othone contempto sedet.
Quid attinet tot ora navium gravi
    Rostrata duci pondere
Contra latrones atque servilem manum
    hoc, hoc tribuno militum?


Epode V
At o deorum quidquid in caelo regit
    Terras, & humanum genus,
Quid iste fert tumultus? aut quid omnium
    Voltus in unum me truces?
Per liberos te, si vocata partubus
    Lucina veris adfuit,
Per hoc inane purpurae decus precor,
    Per inprobaturum haec Iovem,
Quid ut noverca me intueris aut uti
    Petita ferro belua?
Ut haec trementi questus ore constitit
    Insignibus raptis puer,
Inpube corpus, quale posset inpia
    Mollire Thracum pectora,
Canidia brevibus inplicata viperis
    Crinis, & incomptum caput
Iubet sepulcris caprificos erutas,
    Iubet cupressos funebris
Et uncta turpis ova ranae sanguine
    Plumamque nocturnae strigis
Herbasque quas Iolcos atque Hiberia
    Mittit venenorum ferax,
Et ossa ab ore rapta ieiunae canis
    Flammis aduri Colchicis.
At expedita Sagana per totam domum
    Spargens Avernalis aquas
Horret capillis ut marinus asperis
    Echinus aut currens aper.
Abacta nulla Veia conscientia
    Ligonibus duris humum
Exhauriebat, ingemens laboribus,
    Quo posset infossus puer
Longo die bis terque mutatae dapis
    Inemori spectaculo,
Cum promineret ore, quantum exstant aqua
    Suspensa mento corpora;
Exsecta uti medulla, & aridum iecur
    Amoris esset poculum,
Interminato cum semel fixae cibo
    Intabuissent pupulae.
Non defuisse masculae libidinis
    Ariminensem Foliam
Et otiosa credidit Neapolis
    Et omne vicinum oppidum,
Quae sidera excantata voce Thessala
    Lunamque caelo deripit.
Hic inresectum saeva dente livido
    Canidia rodens pollicem
Quid dixit aut quid tacuit? o rebus meis
    Non infideles arbitrae,
Nox, & Diana, quae silentium regis,
    Arcana cum fiunt sacra,
Nunc, nunc adeste, nunc in hostilis domos
    Iram atque numen vertite.
Formidulosis dum latent silvis ferae
    Dulci sopore languidae,
Senem, quod omnes rideant, adulterum
    Latrent Suburanae canes
Nardo perunctum, quale non perfectius
    Meae laborarint manus.
Quid accidit? cur dira barbarae minus
    Venena Medeae valent,
Quibus superbam fugit ulta paelicem,
    Magni Creontis filiam,
Cum palla, tabo munus inbutum, novam
    Incendio nuptam abstulit?
Atqui nec herba nec latens in asperis
    Radix fefellit me locis:
Indormit unctis omnium cubilibus
    Oblivione paelicum.
A a, solutus ambulat veneficae
    Scientioris carmine.
Non usitatis, Vare, potionibus,
    O multa fleturum caput,
Ad me recurres nec vocata mens tua
    Marsis redibit vocibus:
Maius parabo, maius infundam tibi
    Fastidienti poculum,
Priusque caelum sidet inferius mari
    Tellure porrecta super,
Quam non amore sic meo flagres uti
    bitumen atris ignibus.
Sub haec puer iam non, ut ante, mollibus
    Lenire verbis inpias,
Sed dubius unde rumperet silentium,
    Misit Thyesteas preces:
Venena magnum fas nefasque, non valent
    Convertere humanam vicem.
Diris agam vos: dira detestatio
    Nulla expiatur victima.
Quin, ubi perire iussus exspiravero,
    Nocturnus occurram furor
Petamque voltus umbra curvis unguibus,
    Quae vis deorum est Manium,
Et inquietis adsidens praecordiis
    Pavore somnos auferam.
Vos turba vicatim hinc, & hinc saxis petens
    Contundet obscaenas anus.
Post insepulta membra different lupi
    Et Esquilinae alites
Neque hoc parentes, heu mihi superstites,
    Effugerit spectaculum.


Epode VI
Quid inmerentis hospites vexas canis,
    Ignavus adversum lupos?
Quin huc inanis, si potes, vertis minas
    Et me remorsurum petis?
Nam qualis aut Molossus aut fulvos Lacon,
    Amica vis pastoribus,
Agam per altas aure sublata nivis,
    Quaecumque praecedet fera;
Tu, cum timenda voce complesti nemus,
    Proiectum odoraris cibum.
Cave cave, namque in malos asperrimus
    Parata tollo cornua,
Qualis Lycambae spretus infido gener
    Aut acer hostis Bupalo.
An si quis atro dente me petiverit,
    Inultus ut flebo puer?


VII
Quo, quo scelesti ruitis? aut cur dexteris
    Aptantur enses conditi?
Parumne campis atque Neptuno super
    Fusum est Latini sanguinis,
Non ut superbas invidae Karthaginis
    Romanus arces ureret
Intactus aut Britannus ut descenderet
    Sacra catenatus via,
Sed ut secundum vota Parthorum sua
    Urbs haec periret dextera?
Neque hic lupis mos nec fuit leonibus
    Umquam nisi in dispar feris.
Furorne caecus an rapit vis acrior
    An culpa? responsum date.
Tacent, & albus ora pallor inficit
    Mentesque perculsae stupent.
Sic est: acerba fata Romanos agunt
    Scelusque fraternae necis,
Ut inmerentis fluxit in terram Remi
    Sacer nepotibus cruor.


VIII
Rogare longo putidam te saeculo,
    Viris quid enervet meas,
Cum sit tibi dens ater, & rugis vetus
    Frontem senectus exaret
Hietque turpis inter aridas natis
    Podex velut crudae bovis.
Sed incitat me pectus, & mammae putres,
    Equina quales ubera,
Venterque mollis, & femur tumentibus
    Exile suris additum.
Esto beata, funus atque imagines
    Ducant triumphales tuum
Nec sit marita quae rotundioribus
    Onusta bacis ambulet.
Quid, quod libelli Stoici inter Sericos
    Iacere pulvillos amant:
Inlitterati num minus nervi rigent
    Minusve languet fascinum?
Quod ut superbo provoces ab inguine,
    Ore adlaborandum est tibi.


IX
Quando repostum Caecubum ad festas dapes
    Victore laetus Caesare
Tecum sub altasic Iovi gratumdomo,
    beate Maecenas, bibam
Sonante mixtum tibiis carmen lyra,
    hac Dorium, illis barbarum?
Ut nuper, actus cum freto Neptunius
    Dux fugit ustis navibus
Minatus urbi vincla, quae detraxerat
    Servis amicus perfidis.
Romanus eheuposteri negabitis
    Emancipatus feminae
Fert vallum, & arma miles, & spadonibus
    Servire rugosis potest
Interque signa turpe militaria
    Sol adspicit conopium.
At huc frementis verterunt bis mille equos
    Galli canentes Caesarem
Hostiliumque navium portu latent
    Puppes sinistrorsum citae.
Io Triumphe, tu moraris aureos
    Currus, & intactas boves?
Io Triumphe, nec Iugurthino parem
    bello reportasti ducem
Neque Africanum, cui super Carthaginem
    Virtus sepulcrum condidit.
Terra marique victus hostis punico
    Lugubre mutavit sagum,
Aut ille centum nobilem Cretam urbibus
    Ventis iturus non suis,
Exercitatas aut petit Syrtis Noto
    Aut fertur incerto mari.
Capaciores adfer huc, puer, scyphos
    Et Chia vina aut Lesbia,
Vel quod fluentem nauseam coerceat
    Metire nobis Caecubum.
Curam metumque Caesaris rerum iuvat
    Dulci Lyaeo solvere.


X
Mala soluta navis exit alite
    Ferens olentem Mevium.
Ut horridis utrumque verberes latus,
    Auster, memento fluctibus;
Niger rudentis Eurus inverso mari fractosque remos differat;
Insurgat Aquilo, quantus altis montibus
    Frangit trementis ilices;
Nec sidus atra nocte amicum adpareat,
    Qua tristis Orion cadit;
Quietiore nec feratur aequore
    Quam Graia victorum manus,
Cum Pallas usto vertit iram ab Ilio
    In inpiam Aiacis ratem.
O quantus instat navitis sudor tuis
    Tibique pallor luteus
Et illa non virilis heiulatio
    Preces, & aversum ad Iovem,
Ionius udo cum remugiens sinus
    Noto carinam ruperit.
Opima quodsi praeda curvo litore
    Porrecta mergos iuverit,
Libidinosus immolabitur caper
    Et agna Tempestatibus.


XI
Petti, nihil me sicut antea iuvat
    Scribere versiculos amore percussum gravi,
Amore, qui me praeter omnis expetit
    Mollibus in pueris aut in puellis urere.
Hic tertius December, ex quo destiti
    Inachia furere, silvis honorem decutit.
Heu me, per urbemnam pudet tanti mali
    Fabula quanta fui, conviviorum, & paenitet,
In quis amantem languor, & silentium
    Arguit, & latere petitus imo spiritus.
Contrane lucrum nil valere candidum
    Pauperis ingenium querebar adplorans tibi,
Simul calentis inverecundus deus
    Fervidiore mero arcana promorat loco.
Quodsi meis inaestuet praecordiis
    Libera bilis, ut haec ingrata ventis dividat
Fomenta volnus nil malum levantia,
    Desinet inparibus certare summotus pudor.
Ubi haec severus te palam laudaveram,
    Iussus abire domum ferebar incerto pede
Ad non amicos heu mihi postis, & heu
    Limina dura, quibus lumbos, & infregi latus.
Nunc gloriantis quamlibet mulierculam
    Vincere mollitia amor Lycisci me tenet;
Unde expedire non amicorum queant
    Libera consilia nec contumeliae graves,
Sed alius ardor aut puellae candidae
    Aut teretis pueri longam renodantis comam.


XII
Quid tibi vis, mulier nigris dignissima barris?
    Munera quid mihi quidve tabellas
Mittis nec firmo iuveni neque naris obesae?
    Namque sagacius unus odoror,
Polypus an gravis hirsutis cubet hircus in alis,
    Quam canis acer ubi lateat sus.
Qui sudor vietis, & quam malus undique membris
    Crescit odor, cum pene soluto
Indomitam properat rabiem sedare neque illi
    Iam manet umida creta colorque
Stercore fucatus crocodili iamque subando
    Tenta cubilia tectaque rumpit,
Vel mea cum saevis agitat fastidia verbis:
    Inachia langues minus ac me;
Inachiam ter nocte potes, mihi semper ad unum
    Mollis opus. pereat male quae te
Lesbia quaerenti taurum monstravit inertem,
    Cum mihi Cous adesset Amyntas,
Cuius in indomito constantior inguine nervus
    Quam nova collibus arbor inhaeret.
Muricibus Tyriis iteratae vellera lanae
    Cui properabantur? tibi nempe,
Ne foret aequalis inter conviva, magis quem
    Diligeret mulier sua quam te.
O ego non felix, quam tu fugis, ut pavet acris
    Agna lupos capreaeque leones.


XIII
Horrida tempestas caelum contraxit, & imbres
    Nivesque deducunt Iovem; nunc mare, nunc siluae
Threicio Aquilone sonant. rapiamus, amici,
    Occasionem de die, dumque virent genua
Et decet, obducta solvatur fronte senectus.
    Tu vina Torquato move consule pressa meo.
Cetera mitte loqui: deus haec fortasse benigna
    Reducet in sedem vice. nunc, & Achaemenio
Perfundi nardo iuvat, & fide Cyllenaea
    Levare diris pectora sollicitudinibus,
Nobilis ut grandi cecinit Centaurus alumno:
    Invicte, mortalis dea nate puer Thetide,
Te manet Assaraci tellus, quam frigida parvi
    Findunt Scamandri flumina lubricus, & Simois,
Unde tibi reditum certo subtemine Parcae
    Rupere, nec mater domum caerula te revehet.
Illic omne malum vino cantuque levato,
    Deformis aegrimoniae dulcibus adloquiis.


XIV
Mollis inertia cur tantam diffuderit imis
    Oblivionem sensibus,
Pocula Lethaeos ut si ducentia somnos
    Arente fauce traxerim,
Candide Maecenas, occidis saepe rogando:
    Deus, deus nam me vetat
Inceptos olim, promissum carmen, iambos
    Ad umbilicum adducere.
Non aliter Samio dicunt arsisse Bathyllo
    Anacreonta Teium,
Qui persaepe cava testudine flevit amorem
    Non elaboratum ad pedem.
Ureris ipse miser. quodsi non pulcrior ignis
    Accendit obsessam Ilion,
Gaude sorte tua: me libertina nec uno
    Contenta Phryne macerat.


XV
Nox erat, & caelo fulgebat Luna sereno
    Inter minora sidera,
Cum tu, magnorum numen laesura deorum,
    In verba iurabas mea,
Artius atque hedera procera adstringitur ilex
    Lentis adhaerens bracchiis,
Dum pecori lupus, & nautis infestus Orion
    Turbaret hibernum mare
Intonsosque agitaret Apollinis aura capillos,
    Fore hunc amorem mutuum,
O dolitura mea multum virtute Neaera:
    Nam siquid in Flacco viri est,
Non feret adsiduas potiori te dare noctes
    Et quaeret iratus parem,
Nec semel offensi cedet constantia formae,
    Si certus intrarit dolor.
Et tu, quicumque es felicior atque meo nunc
    Superbus incedis malo,
Sis pecore, & multa dives tellure licebit
    Tibique Pactolus fluat
Nec te Pythagorae fallant arcana renati
    Formaque vincas Nirea,
Heu heu, translatos alio maerebis amores,
    Ast ego vicissim risero.


XVI
Altera iam teritur bellis civilibus aetas,
    Suis, & ipsa Roma viribus ruit.
Quam neque finitimi valuerunt perdere Marsi
    Minacis aut Etrusca Porsenae manus
Aemula nec virtus Capuae nec Spartacus acer
    Novisque rebus infidelis Allobrox,
Nec fera caerulea domuit Germania pube
    Parentibusque abominatus Hannibal:
Inpia perdemus devoti sanguinis aetas
    Ferisque rursus occupabitur solum;
Barbarus heu cineres insistet victor, & urbem
    Eques sonante verberabit ungula;
Quaeque carent ventis, & solibus ossa Quirini,
    Nefas videredissipabit insolens.
Forte quid expediat communiter aut melior pars,
    Malis carere quaeritis laboribus.
Nulla sit hac potior sententia: Phocaeorum
    Velut profugit exsecrata civitas
Agros atque lares patrios, habitandaque fana
    Apris reliquit, & rapacibus lupis,
Ire, pedes quocumque ferent, quocumque per undas
    Notus vocabit aut protervos Africus.
Sic placet? an melius quis habet suadere? secunda
    Ratem occupare quid moramur alite?
Sed iuremus in haec: simul imis saxa renarint
    Vadis levata, ne redire sit nefas;
Neu conversa domum pigeat dare lintea, quando
    Padus Matina laverit cacumina,
Im mare seu celsus procurrerit Appenninus
    Novaque monstra iunxerit libidine
Mirus amor, iuvet ut tigris subsidere cervis,
    Adulteretur, & columba miluo,
Credula nec ravos timeant armenta leones
    Ametque salsa levis hircus aequora.
Haec, & quae poterunt reditus abscindere dulcis
    Eamus omnis exsecrata civitas,
Aut pars indocili melior grege; mollis, & exspes
    Inominata perpremat cubilia.
Vos, quibus est virtus, muliebrem tollite luctum,
    Etrusca praeter, & volate litora.
Nos manet Oceanus circumvagus: arva beata
    Petamus, arva divites, & insulas,
Reddit ubi cererem tellus inarata quotannis
    Et inputata floret usque vinea,
Germinat, & numquam fallentis termes olivae
    Suamque pulla ficus ornat arborem,
Mella cava manant ex ilice, montibus altis
    Levis crepante lympha desilit pede.
Illic iniussae veniunt ad mulctra capellae
    Refertque tenta grex amicus ubera,
Nec vespertinus circumgemit ursus ovile
    Nec intumescit alta viperis humus;
Nulla nocent pecori contagia, nullius astri
    gregem aestuosa torret inpotentia.
Pluraque felices mirabimur, ut neque largis
    Aquosus Eurus arva radat imbribus,
Pinguia nec siccis urantur semina glaebis,
    Utrumque rege temperante caelitum.
Non huc Argoo contendit remige pinus
    Neque inpudica Colchis intulit pedem;
Non huc Sidonii torserunt cornua nautae,
    Laboriosa nec cohors Ulixei.
Iuppiter illa piae secrevit litora genti,
    Ut inquinavit aere tempus aureum,
Aere, dehinc ferro duravit saecula, quorum
    Piis secunda vate me datur fuga.


XVII
Iam iam efficaci do manus scientiae,
Supplex, & oro regna per Proserpinae,
Per, & Dianae non movenda numina,
Per atque libros carminum valentium
Refixa caelo devocare sidera,
Canidia, parce vocibus tandem sacris
Citumque retro solve, solve turbinem.
Movit nepotem Telephus Nereium,
In quem superbus ordinarat agmina
Mysorum, & in quem tela acuta torserat,
Unxere matres Iliae additum feris
Alitibus atque canibus homicidam Hectorem,
Postquam relictis moenibus rex procidit
Heu pervicacis ad pedes Achillei;
Saetosa duris exuere pellibus
Laboriosi remiges Ulixei
Volente Circa membra; tunc mens, & sonus
Relapsus atque notus in voltus honor.
Dedi satis superque poenarum tibi,
Amata nautis multum, & institoribus:
Fugit iuventas, & verecundus color
Reliquit ossa pelle amicta lurida,
Tuis capillus albus est odoribus;
Nullum a labore me reclinat otium,
Urget diem nox, & dies noctem neque est
Levare tenta spiritu praecordia.
Ergo negatum vincor ut credam miser,
Sabella pectus increpare carmina
Caputque Marsa dissilire nenia.
Quid amplius vis? o mare, & terra, ardeo,
Quantum neque atro delibutus Hercules
Nessi cruore nec Sicana fervida
Virens in Aetna flamma: tu, donec cinis
Iniuriosis aridus ventis ferar,
Cales venenis officina Colchicis?
Quae finis aut quod me manet stipendium?
Effare: iussas cum fide poenas luam,
Paratus expiare, seu poposceris
Centum iuvencos, sive mendaci lyra
Voles sonare: tu pudica, tu proba
Perambulabis astra sidus aureum.
Infamis Helenae Castor offensus vice
Fraterque magni Castoris victi prece
Adempta vati reddidere lumina:
Et tu potes nam solve me dementia,
O nec paternis obsoleta sordibus
Neque in sepulcris pauperum prudens anus
Novendialis dissipare pulveres;
Tibi hospitale pectus, & purae manus
Tuusque venter Pactumejus, & tuo
Cruore rubros obstetrix pannos lavit,
Utcumque fortis exsilis puerpera.
Quid obseratis auribus fundis preces?
Non saxa nudis surdiora navitis
Neptunus alto tundit hibernus salo.
Inultus ut tu riseris Cotytia
Volgata, sacrum liberi Cupidinis,
Et Esquilini pontifex venefici
Inpune ut urbem nomine inpleris meo?
Quid proderat ditasse Paelignas anus
Velociusve miscuisse toxicum?
Sed tardiora fata te votis manent:
Ingrata misero vita ducenda est in hoc,
Novis ut usque suppetas laboribus.
Optat quietem Pelopis infidi pater
Egens benignae Tantalus semper dapis,
Optat Prometheus obligatus aliti,
Optat supremo conlocare Sisyphus
In monte saxum; sed vetant leges Iovis.
Voles modo altis desilire turribus,
Modo ense pectus Norico recludere,
Frustraque vincla gutturi nectes tuo
Fastidiosa tristis aegrimonia.
Vectabor umeris tunc ego inimicis eques
Meaeque terra cedet insolentiae.
An quae movere cereas imagines,
Ut ipse nosti curiosus, & polo
Deripere lunam vocibus possim meis,
Possim crematos excitare mortuos
Desiderique temperare pocula,
Plorem artis in te nil agentis exitus?
<"Heinsius.html">Continue

SERMONVM
LIBER PRIOR


1
Qui fit, Maecenas, ut nemo, quam sibi sortem
Seu ratio dederit seu fors obiecerit, illa
Contentus vivat, laudet diversa sequentis?
O fortunati mercatores gravis annis
(5) Miles ait, multo iam fractus membra labore;
Contra mercator navim iactantibus Austris:
Militia est potior. quid enim? concurritur: horae
Momento cita mors venit aut victoria laeta.
Agricolam laudat iuris legumque peritus,
(10) Sub galli cantum consultor ubi ostia pulsat;
Ille, datis vadibus qui rure extractus in urbem est,
Solos felicis viventis clamat in urbe.
Cetera de genere hocadeo sunt multaloquacem
Delassare valent Fabium. ne te morer, audi,
(15) Quo rem deducam. si quis deus en ego dicat
Iam faciam quod voltis: eris tu, qui modo miles,
Mercator; tu, consultus modo, rusticus: hinc vos,
Vos hinc mutatis discedite partibus. eia,
Quid statis? nolint. atqui licet esse beatis.
(20) Quid causae est, merito quin illis Iuppiter ambas
Iratus buccas inflet neque se fore posthac
Tam facilem dicat, votis ut praebeat aurem?
Praeterea, ne sic ut qui iocularia ridens
Percurramquamquam ridentem dicere verum
(25) Quid vetat? ut pueris olim dant crustula blandi
Doctores, elementa velint ut discere prima
Sed tamen amoto quaeramus seria ludo:
Ille gravem duro terram qui vertit aratro,
Perfidus hic caupo, miles nautaeque, per omne
(30) Audaces mare qui currunt, hac mente laborem
Sese ferre, senes ut in otia tuta recedant,
Aiunt, cum sibi sint congesta cibaria: sicut
Parvolanam exemplo estmagni formica laboris
Ore trahit quodcumque potest atque addit acervo
(35) Quem struit, haud ignara ac non incauta futuri.
Quae, simul inversum contristat Aquarius annum,
Non usquam prorepit, & illis utitur ante
Quaesitis sapiens, cum te neque fervidus aestus
Demoveat lucro neque hiems, ignis mare ferrum,
(40) Nil obstet tibi, dum ne sit te ditior alter.
Quid iuvat inmensum te argenti pondus, & auri
Furtim defossa timidum deponere terra?
Quod, si conminuas, vilem redigatur ad assem?
At ni id fit, quid habet pulcri constructus acervus?
(45) Milia frumenti tua triverit area centum:
Non tuus hoc capiet venter plus ac meus: ut, si
Reticulum panis venalis inter onusto
Forte vehas umero, nihilo plus accipias quam
Qui nil portarit. vel dic quid referat intra
(50) Naturae finis viventi, iugera centum an
Mille aret? at suave est ex magno tollere acervo.
Dum ex parvo nobis tantundem haurire relinquas,
Cur tua plus laudes cumeris granaria nostris?
Ut tibi si sit opus liquidi non amplius urna
(55) Vel cyatho, & dicas magno de flumine mallem
Quam ex hoc fonticulo tantundem sumere. eo fit,
Plenior ut siquos delectet copia iusto,
Cum ripa simul avolsos ferat Aufidus acer.
At qui tantuli eget quanto est opus, is neque limo
(60) Turbatam haurit aquam neque vitam amittit in undis.
At bona pars hominum decepta cupidine falso
Nil satis est, inquit, quia tanti quantum habeas sis:
Quid facias illi? iubeas miserum esse, libenter
Quatenus id facit: ut quidam memoratur Athenis
(65) Sordidus ac dives, populi contemnere voces
Sic solitus: populus me sibilat, at mihi plaudo
Ipse domi, simul ac nummos contemplor in arca.
Tantalus a labris sitiens fugientia captat
Fluminaquid rides? mutato nomine de te
(70) Fabula narratur: congestis undique saccis
Indormis inhians, & tamquam parcere sacris
Cogeris aut pictis tamquam gaudere tabellis.
Nescis, quo valeat nummus, quem praebeat usum?
Panis ematur, holus, vini sextarius, adde
(75) Quis humana sibi doleat natura negatis.
An vigilare metu exanimem, noctesque diesque
Formidare malos fures, incendia, servos,
Ne te conpilent fugientes, hoc iuvat? horum
Semper ego optarim pauperrimus esse bonorum.
(80) At si condoluit temptatum frigore corpus
Aut alius casus lecto te adflixit, habes qui
Adsideat, fomenta paret, medicum roget, ut te
Suscitet ac reddat gnatis carisque propinquis?
Non uxor salvum te volt, non filius; omnes
(85) Vicini oderunt, noti, pueri atque puellae.
Miraris, cum tu argento post omnia ponas,
Si nemo praestet, quem non merearis, amorem?
An si cognatos, nullo natura labore
Quos tibi dat, retinere velis servareque amicos,
(90) Infelix operam perdas, ut siquis asellum
In campo doceat parentem currere frenis?
Denique sit finis quaerendi, cumque habeas plus,
Pauperiem metuas minus, & finire laborem
Incipias, parto quod avebas, ne facias quod
(95) Ummidius quidam; non longa est fabula: dives
Ut metiretur nummos, ita sordidus, ut se
Non umquam servo melius vestiret, ad usque
Supremum tempus, ne se penuria victus
Opprimeret, metuebat. at hunc liberta securi
(100) Divisit medium, fortissima Tyndaridarum.
Quid mi igitur suades? ut vivam Naevius aut sic
Ut Nomentanus? pergis pugnantia secum
Frontibus adversis conponere: non ego avarum
Cum veto te, fieri vappam iubeo ac nebulonem:
(105) Est inter Tanain quiddam socerumque Viselli:
Est modus in rebus, sunt certi denique fines,
Quos ultra citraque nequit consistere rectum.
Illuc, unde abii, redeo, qui nemo, ut avarus,
Se probet ac potius laudet diversa sequentis,
(110) Quodque aliena capella gerat distentius uber,
Tabescat neque se maiori pauperiorum
Turbae conparet, hunc atque hunc superare laboret.
Sic festinanti semper locupletior obstat,
Ut, cum carceribus missos rapit ungula currus,
(115) Instat equis auriga suos vincentibus, illum
Praeteritum temnens extremos inter euntem.
Inde fit, ut raro, qui se vixisse beatum
Dicat, & exacto contentus tempore vita
Cedat uti conviva satur, reperire queamus.
(120) iam satis est. ne me Crispini scrinia lippi
Conpilasse putes, verbum non amplius addam.

Satyra II

II
Ambubaiarum collegia, pharmacopolae,
Mendici, mimae, balatrones, hoc genus omne
Maestum ac sollicitum est cantoris morte Tigelli.
Quippe benignus erat. contra hic, ne prodigus esse
(5) Dicatur metuens, inopi dare nolit amico,
Frigus quo duramque famem propellere possit.
Hunc si perconteris, avi cur atque parentis
Praeclaram ingrata stringat malus ingluvie rem,
Omnia conductis coemens obsonia nummis,
(10) Sordidus atque animi quod parvi nolit haberi,
Respondet. laudatur ab his, culpatur ab illis.
Fufidius vappae famam timet ac nebulonis
[dives agris, dives positis in fenore nummis]:
Quinas hic capiti mercedes exsecat atque
(15) Quanto perditior quisque est, tanto acrius urget;
Nomina sectatur modo sumpta veste virili
Sub patribus duris tironum. maxime quis non
Iuppiter exclamat simul atque audivit? at in se
Pro quaestu sumptum facit hic? vix credere possis,
(20) Quam sibi non sit amicus, ita ut pater ille, Terenti
Fabula quem miserum gnato vixisse fugato
Inducit, non se pejus cruciaverit atque hic.
Siquis nunc quaerat quo res haec pertinet? illuc:
Dum vitant stulti vitia, in contraria currunt.
(25) Maltinus tunicis demissis ambulat, est qui
Inguen ad obscaenum subductis usque; facetus
Pastillos Rufillus olet, Gargonius hircum:
Nil medium est. sunt qui nolint tetigisse nisi illas
Quarum subsuta talos tegat instita veste,
(30) Contra alius nullam nisi olenti in fornice stantem.
Quidam notus homo cum exiret fornice, macte
Virtute esto inquit sententia dia Catonis;
Nam simul ac venas inflavit taetra libido,
Huc iuvenes aequom est descendere, non alienas
(35) Permolere uxores. nolim laudarier inquit
Sic me mirator cunni Cupiennius albi.
Audire est operae pretium, procedere recte
Qui moechis non voltis, ut omni parte laborent
Utque illis multo corrupta dolore voluptas
(40) Atque haec rara cadat dura inter saepe pericla.
Hic se praecipitem tecto dedit, ille flagellis
Ad mortem caesus, fugiens hic decidit acrem
Praedonum in turbam, dedit hic pro corpore nummos,
Hunc perminxerunt calones; quin etiam illud
(45) Accidit, ut cuidam testis caudamque salacem
Demeterent ferro. iure omnes: Galba negabat.
Tutior at quanto merx est in classe secunda,
Libertinarum dicoSallustius in quas
Non minus insanit quam qui moechatur. at hic si,
(50) Qua res, qua ratio suaderet quaque modeste
Munifico esse licet, vellet bonus atque benignus
Esse, daret quantum satis esset nec sibi damno
Dedecorique foret. verum hoc se amplectitur uno,
Hoc amat, & laudat: matronam nullam ego tango,
(55) Ut quondam Marsaeus, amator Originis ille,
Qui patrium mimae donat fundumque laremque,
Nil fuerit mi inquit cum uxoribus umquam alienis.
Verum est cum mimis, est cum meretricibus, unde
Fama malum gravius quam res trahit. an tibi abunde
(60) Personam satis est, non illud, quidquid ubique
Officit, evitare? bonam deperdere famam,
Rem patris oblimare malum est ubicumque. quid inter-
est in matrona, ancilla peccesne togata?
Villius in Fausta Sullae gener, hoc miser uno
(65) Nomine deceptus, poenas dedit usque superque
Quam satis est, pugnis caesus ferroque petitus,
Exclusus fore, cum Longarenus foret intus.
Huic si muttonis verbis mala tanta videnti
Diceret haec animus quid vis tibi? numquid ego a te
(70) Magno prognatum deposco consule cunnum
Velatumque stola, mea cum conferbuit ira?
Quid responderet? magno patre nata puella est.
At quanto meliora monet pugnantiaque istis
Dives opis natura suae, tu si modo recte
(75) Dispensare velis ac non fugienda petendis
Inmiscere. tuo vitio rerumne labores,
Nil referre putas? quare, ne paeniteat te,
Desine matronas sectarier, unde laboris
Plus haurire mali est quam ex re decerpere fructus.
(80) Nec magis huic, inter niveos viridisque lapillos
Sit licet, hoc, Cerinthe, tuum tenerum est femur aut crus
Rectius, atque etiam melius persaepe togatae.
Adde huc, quod mercem sine fucis gestat, aperte
Quod venale habet ostendit nec, siquid honesti est,
(85) Iactat habetque palam, quaerit, quo turpia celet.
Regibus hic mos est, ubi equos mercantur: opertos
Inspiciunt, ne si facies, ut saepe, decora
Molli fulta pede est, emptorem inducat hiantem,
Quod