Dit is een onderdeel van ErasmusLausWesterbaen1659.html. Klik hier voor het hele document.

enen man
(1345) En gaeren, daer hy doolt, verschoonen en verdraegen,
En doolen somtyts mee om andre te behaegen.
Maer, seggen zy, dat is een klare sotterny.
Ick sal ’t niet lochenen, so men my oock bely
Dat dit de fabel is van ’s menschen leven spelen.
(1350) Noch sal ick verder gaen, of wil ick ’t liever heelen?
Maer waerom doch geheelt dat waerer is als waer?
’T was moglijck beter dat ick in een saeck, so swaer,
Versocht op Helicon de hulp der Zangh-Godinnen,
Gelijck veel dichters, die met opgetrocke zinnen
(1355) Maer om een beuselingh haer dickmaels roepen aen.
Ick roep u dan, dat ghy my hier wat by wilt staen,
Ghy Dochters van Iupijn, terwyl ick sal beweeren
Dat niemand kan te recht de ware wijsheyd leeren,
Waer in, na haren sin, het grootst geluck bestaet,
(1360) Ten zy de sotheyd voor een Gidse met hem gaet,
Of alle tochten en beroeringen en driften
De Sotheyd aengaen dat en sal men hier niet siften,
Dewijl een yder houdt voor seker en gewis
Dat dit het onderscheyd van wys’ en sotten is
[p. 44]
(1365) Dat sich den eenen laet bestieren door de reden
En dat den andere volght syn genegentheden,
Syn drift, syn tocht, syn lust, maer dese syn alleen
De Pedagogen niet van die sich spoeyen heen
Om in de haven van de wijsheyd te geraecken,
(1370) Maer oock de prickelen tot veele goede saecken;
De spooren tot de deughd, om sich te meer te spoen,
Opweckers van den mensch om recht en wel te doen
Hoe wel de Stöische daer dapper tegen stryden
Die in een wyse geen bewegingen en lyden.
(1375) Maer die den mensche die beneemt noch toe en staet
Die segh ick dat hem oock geen mensch meer wesen laet:
Maer dat hy besigh is met nieuwe Goon te smeden,
Hoedanigh geen en was van immer tot op heden,
Noch immer wesen sal, jae met een beeltenis
(1380) Te maecken van een mensch dat sonder leven is,
Dat noch gevoelen heeft noch menschelijcke sinnen.
Ick laet hem so ’t hem lust zijn wijse-man beminnen
En met hem woonen gaen in 1. Platoos Republijck
Of 2. Hof van Tantalus, bey niet als Chymerijck
(1385) Want wie en souw voor soo een seld’saem mensch niet gruwen,
Wie souw hem niet gelijck een spoock of monster schuwen
Die noyt sich selfs verset? die geen gevoelen heeft
En alle zinnen doof die God den menschen geeft?
Die noch door deerenis noch liefde werd bewoogen
(1390) Gelijck een klip waer op de baeren niets vermooghen?
Dien niet verborgen is, die nergens in en dwaelt,
Die niets en weeght dat niet de tongh het huysjen haelt?

1. Die nergens te vinden is, sodanigh als Plato een heeft beschre-         ven.     2. Een spreeckwoord, waerdoor te kennen gegeven wierd het geen         de Poeten van Hellen hebben verdicht maer fabelen te wesen.

[p. 45]
Die ’t al so scherp doorziet als had hy 3. Lynceus oogen?
Die noyt wierd op gelicht noch ergens in bedroogen?
(1395) Niets door de vinger ziet, en in zich selfs alleen
Staegh zijn behaegen vindt, vernoeght en wel te vreen?
Die ’t al alleenigh is (maer door syn eygen oordeel
Alleenigh) ryck en groot, die noch om schae noch voordeel
Op niemand niet en past, een spytigh niemands vrind,
(1400) Maer die oock wederom van niemand werd bemint;
Die met de Goden spot; en, watter in het leven
Hier van de menschen werd gelaten of bedreven,
Veroordeelt en belacht? maer sulck een dier is haer
Volmaeckte wijse-man. Indien nu ergens waer
(1405) Daer het met stemmen gaet een Magistraet te maecken,
Hoe had hy immer kans om in de wet te raecken?
[Wat krysch-luy wenschten sulck een veld-heer over haer?]*
Wat vrou een sulcken man? wat vriend een sulken kaer
Wat waerd een sulcken gast? wat knechten sulke Heeren?
(1410) Wie sou in tegendeel niet liever een begeeren
Van ’t aldersotste slagh uyt de gemeyne lien,
Die, synde selver sot, de sotten kon gebien
Of haer gehoorsaemen? die meenighe behage
Van syns gelijcken? die syn vroutje liefde draeghe,
(1415) Niet moeyelijck in huys en minnelijck op straet,
Een soete disch-genoot daer hy ter taefel gaet,
Een vriendelijcke waerd en vrolijck by zijn gasten,
In ’t kort, die noyt en dacht dat hem niet wel en pasten
Die dingen, die daer zijn van ’t menschelijcke lot?
(1420) Maer dit sy al genoegh van desen wysen sot.
My walgt van sulcke praet, daerom wil ick myn reden
Gaen wenden hier van daen nae vordre nuttigheden.
So een dan van om hoogh eens gints en herwaerts zagh
(Gelijck Iupijn somtyts by de Poeten plagh)

3. Een van de Argonauten van wiens scherp en ver sien veel dingen         werden geschreven.

[p. 46]
(1425) Wat al voor swaerigheen in ’s menschen leven steecken:
Hoe vuyl het baeren zy, hoe moeyelijck het queecken,
Wat last en ongemack, de kindsheyd dragen moet,
Hoe dat de zorgh voor ’thuys de mannen sweeten doet,
Hoe swaer den ouderdom, hoe hard het valt te sterven,
(1430) Hoe suyr het Noodlot is van ’tlicht te moeten derven,
Wat voorts, so langh hy leeft, al sieckten om hem staen
Die daeglijcx op syn lyf van alle kanten gaen,
Wat ongeluck hem dreygt, wat rampen hem ghenaecken,
Wat hem hanght over ’thooft en nu of dan mocht raecken
(1435) Hoe vindt hy ’t altemael vol alsem, gal, en roet!
Op dat ick swyg’ het quaed dat d’een den andre doet:
Armoe, gevangenis, faem roven, lagen, listen,
Verraed, bedrog, geweld, scheldwoorden, pleyten, twisten.
Maer ick begin het zand te tellen aen de zee.
(1440) Ten voeght my vorders niet te seggen hier, waer mee
De mensch het heeft verdient of wat hy heeft bedreven,
Wie van de Goden dat hy reden had gegeven
So gram op hem te syn, die hem tot so veel quaed
Geboren dwongh te syn daer ’tleven in bestaet?
(1445) Maer yemand mogelijck, die ’t nu of dan te degen
By hem sal overslaen en naeder overwegen,
Sal vinden ’t voorbeeld der 1. Mileesche maegden goed,
Hoe wel het deerlijck is dat yemand sich verdoet:
Maer wie van allen heeft uyt weer-sin van het leven
(1450) Hem selven meest de dood door eygen hand gegeven?
Deen ’t niet de luyden meest die wyse syn geacht?
Ick swygh van andre, die sich hebben omgebracht:
’K sal van Diogenes en Xenocraet niet spreecken;
’K laet Cato, Cassius, ’k laet Brutus sich doorsteecken;

1. Veele van dese sonder eenige blyckelijcke oorsaeck hadden soo         grooten onlust om te leven dat sy haer selfs verhingen soo Plu-         tarchus verhaelt.

[p. 47]
(1455) Siet hoe ’t met 1. Chiron gingh, die eeuwigh leven mocht:
Heeft hy vrywilligh van de Goden niet versocht
Dat hem, in plaets van dat, het sterven mocht gebeuren?
Dus siet ghy wel wat van de menschen viel te keuren
Indien sy in ’t gemeyn wys waren: naementlijck
(1460) Dat men van node had een ander leem of slijck,
Een andere 2. Promeeth om andere te backen.
Maer ick door ’t ongevoel van sommig’ ongemacken,
Of door vergetenheyd, of hoop van beter tyd,
Of dat ick altemet wat soets daer onder smyt,
(1465) Kom haer also te hulp in haer ellendigh leven
Dat sy ’t, selfs uytgeleeft, niet willen overgeven
Wanneer het haer begeeft en ’t draetjen is ten end,
En hoeder minder schyn kan werden voorgewent
Sy meer genegen syn het langer te genieten,
(1470) So ver is ’t dan van daen dat het haer sou verdrieten.
Door my is ’t, datmen so veel oude luyden siet
Dien naeulijcx van een mensch het wesen overschiet,
Raeskallers, stamelaers, grys, kael en sonder tanden,
In wien men siet de lust tot langer leven branden.
(1475) Daer hebj’er een, die ’t grys so swert maeckt als een git:
Daer hebj’een kaelkop, die weer in de locken sit:
Hier een, die syn gebit geleent heeft van de swynen:
Daer een, die (arme geck) gaet om een meysje quynen,
En in syn alvery en sotte minne-praet
(1480) De groensten jongelingh al ver te boven gaet.
Want dat een oud man met een jonghe deuy gaet trouwen,
Die goed noch bruyd-schat heeft, noch hy alleen sal houwen

1. Die Achilles onderwesen heeft, dien de Goden om syn rechtvaer-         digheyts wille hadde gegunt eeuwigh te moghen leven.     2. Prometheus werd geseyt een menschen beeld uyt kley gemaeckt te         hebben ende het selve ’t leven gegeven te hebben met het vier dat         hy Iupiter ontstoolen had.

[p. 48]
Maer voor eens anders lust, dat is nu so gemeen
Dat het haest schande was indien sy ’t niet en deen.
(1485) Maer, dat noch soeter is, verschrompeld’ oude wyven
Als een gedroogde peer, en met scherminckel-lyven
Als of zy van de dood weer waeren op gestaen,
Dien sal door myne gunst de mond geduyrigh gaen
Hoe aengenaem is ’t licht, wat is het soet te leven?
(1490) Die sullen niet ontsien haer gelletje te geven
Aen een hups jongh gesel om doch te zijn gekust.
So koopen s’hem door loon tot ’t geen hem niet en lust.
Staegh zyn zy besigh met blancketten, wassen, smeren,
Staegh by de spiegel om haer wel te adjusteren,
(1495) Gestaegh met het pinset en nijper in de weer
Die ’t opslagh van een baert van haeren monde keer.
Den boesem staet te pronck met opgeregen memmen,
Die sy van onderen nae boven toe doen klemmen,
Al voos en slap en muf; en, om de koele mans
(1500) Den lust te wecken op, haer geven aen den dans
En met de jonge luy behendigh sich vermengen,
Een glaesje lepperen en op een kusje brengen,
En senden Liedekens en minne-briefkens heen.
Dees dingen werden uyt gelacht by yder een
(1505) (Gelijck ’t is inder daet) voor’t aldersotst van allen:
Maer hier in hebben zy haer lust en wel-gevallen;
En wijl een ander lacht en spot met haer bedrijf
So steken sy in ’t soet met het geheele lijf.
Die nu dees dingen voor belacchelijcken achten
(1510) Die wild’ ick wel, dat dit alleen maer overdachten,
Of het niet beter is door sulcken sotterny
Een leven, dat vol vreugd en niet dan honich zy,
Te leyden tot men sterf, als gaen een toutje koopen
En omsien nae een balck om sich daer aen te knoopen.
(1515) Dat voorts dit saecken zijn, die yemand lelijck staen,
Daer schand en smaed in steeckt, dat gaet mijn volck niet aen,
Die niet en voelen dat hier quaed is in gelegen,
[p. 49]
Of, so sy ’t voelen, niet ten naeusten overweghen
En werpen’t in de wind; maer valt haer by der straet,
(1520) Een steen of pan op ’t hooft dat keure sy voor quaed.
Voorts, schande, schaemt, verwijt, en hekelen en schelden
Syn dinghen, die by haer of niet of weynigh gelden.
’T en doet geen vorder leed dan het gevoelt en werdt.
Het quaed en is geen quaed wanneer het niet en smert.
(1525) Wat quetst het, of van u de luyden loopen snappen,
Indien ghy reden hebt om in uw hand te klappen?
Wat deert het u of u de vyze wereld laeckt
Als ghy in uw gemoed u selven vindt vermaeckt?
Dit goed kan niemand als de sotheyd u verschaffen;
(1530) Die stelt dit in uw macht. Hier hoor ick my bestraffen:
’T is, roept de Filosoof, ellendigh (niet in schijn
Maer waerlijck in der daed) aen sotheyd vast te zijn,
En dat men doolt en dwaelt. Maer, brenght uw lot dat mede,
Is dat een mensch zyn: so en is’er schijn noch reede
(1535) Waerom men u daerom ellendigh noemen zal,
Dewijl sulcx is het deel der menschen, en ghy al
Also gebooren zijt. Die is, ’t geen hem noodwendigh
Syn aert geeft, syn geslacht, wat noemt men die ellendig?
Ten waer men wilde, dat de mensch most zijn beklaegt
(1540) Om dat hy op zyn hooft geen hoorenen en draeght
Noch daer gewaepent is gelijck de stercke stieren,
Noch op vier beenen gaet gelijck als andre dieren,
Noch met de vogelen kan vliegen door de locht.
Maer die den mensch daerom ellendigh noemen mocht
(1545) Die mogt oock ’t schoonste paert wel ongeluckig heeten
Om dat men hem geen vlae noch waefelen laet eeten,
Om dat hy niet ter school op ’t cyferen en gaet
Of sich ’t Italiaens boeckhouden niet verstaet.
Den stier ellendigh, om, al is hy sterck van spieren,
(1550) Syn leên hem niet en staen tot swencken noch tot swieren
Om in een worstel-perck voor meester uyt te gaen.
Maer is’er dan de stier daerom niet qualijck aen,
[p. 50]
Kan sulcx het schoone paerd niet ongeluckigh maecken:
Wie kan des menschen deel dan voor ellendigh laecken
(1555) So hy wat sots begaet, indien hy dwaelt en mist,
Indien hy in syn doen sich altemet vergist,
Dewijl het dinghen zyn die synen aert aenkleven?
Maer daer om syn voor hem bysonderlijck gegeven
Kunst, leeringh, wetenschap (dus spreken zy weerom)
(1560) Op dat hem syn vernuft daer door te hulpe komm’
In’t geen hem mooglijck mogt aen de natuyr ontbreken.
Quansuys als of’er schijn van waerheyd in mocht steken
Dat de Natuyr, die so in alles heeft gewaeckt
Tot in de muggen toe, den slaepert had gemaeckt
(1565) Alleenigh in den mensch so dat het was van noden
Dat men hem quam te baet door leeringen der Goden,
Die tot verderf en pest van ’t menschelijck geslacht
Van 1. Theuth, van andere quae geesten syn bedacht.
’T volk van den gulden eeuw, eenvoudigh, onbedreven,
(1570) Ley sonder hulp van kunst’ of leeringe haer leven,
En volgde de Natuyr, so die haer wees en dreef:
Want waer toe was ’t van doen dat yemand regels schreef
Van de Grammatica, doe onder al de menschen
Maer eene spraeck en was, en niemands wit en wenschen
(1575) Gingh verder, als daer door malkandren te verstaen?
Waer toe de Logica, doe niemand noch ley aen
Om door sophistery een ander op te lichten,
En tusschen ’t waer en ’t valsch gemacklijck was te richten?
Waer toe welsprekentheyd en haere kunst geleert
(1580) Doe d’een van d’andere noch niet en wierd bezeert?
Waer toe de wetenschap van keuren, rechten, wetten,
Doe ’t volck geen quaed en dee waer op men had te letten,
Want uyt het quaed doen quam de galgh, het rad, en roe?
Oock droegen sy meer eer de groote Goden toe

1. Een god der ouden in Egypten.

[p. 51]
(1585) Als dat sy snuffelden in haer geheymenissen,
Als dat het menschen-breyn (dat lichtelijck kan missen)
Door goddeloos bestaen in de verborgentheen
En tot in ’t cabinet van de Natuyr sou treen,
En rucken ’t zegel af van haer gesloote boecken
(1590) En, ’t geen sy berghen wou, neuswyzigh ondersoecken.
’T was schandelijck by haer, te willen hoogher gaen
Als ’s menschen lot bereyckt dat hem is toegestaen.
Maer als de suyverheyd dier eeuwe wierd geschonden
So syn der kunsten van quae engelen gevonden,
(1595) Maer weynig’, en die elck terstond niet aen en nam,
Tot dat’er meenigte van uyt Chaldea quam
Door by-gelovigheyd van haere stergeleerde.
Dees maeckten groot getal, dat dagelijx vermeerde
Door de lichtvaerdigheyd van ’t ydle Griecken-land,
(1600) Pijn-bancken van de ziel en pleyen van ’t verstand,
So dat de kunst van recht te spreken en te schryven
En by haer regelen en settingen te blyven
(’T is de Grammatica) alleen maer is genoegh
Om een syn leven langh te houden in de ploegh
(1605) En dienen voor een beul, om hem ghestaegh te plaeghen
En pynigen tot aen het eynde zyner daghen.
Hoe wel men onder die wel wetenschappen vindt,
Die meer als andere geacht syn en bemint
Om dat sy aen ’t gemeyn gevoelen naest belenden,
(1610) Dat’s, aen de sotterny. In armoe, in ellenden
Sit den Theologant, de preker heeft naeu brood,
De Naturist is koud als waer hy hallif dood,
De Sterre-kijcker werd bespottet en geschooren,
Den Reden-Kavelaers komt qualijck yemand hooren,
(1615) De Medicijn alleen is een gesegent man,
Veel boven andre waerdt daer spreeckt men loflijck van.
Maer selver onder die hoe yemand ongeleerder
Hoe grooter bock hy is, hoe stouter hoe verkeerder,
[p. 52]
Hoe grondelooser hy in syne dingen gaet:
(1620) Hoe beter hy somtyds by groote Princen staet.
De naeste plaets daer aen is voor de wet-doctooren:
Hoe wel ick niet en weet of sy niet en behooren
Te sitten boven aen op d’alderhooghste stoel,
Wiens werck, op dat ick selfs niet segh wat ick gevoel,
(1625) Voor een recht esels werck de Filosofen keuren
In haer vergaederingh; hoe wel wy sien gebeuren
Dat dickmaels onder het bewind van dit gediert
Het kleyn’ en ’t groote werd gevonnist en bestiert.
Men sietse neemen toe in aensien, eer, en weerde,
(1630) In rijckdom, land en zand, terwijl de Godsgeleerde
Wanneer hy al syn kunst en wijsheyt heeft besteedt,
Sijn schatten uytgeschudt, een kop met boonen eet
En staegh in oorlogh is met ongediert en luysen,
Sijn kap en mantel kael, syn kleedtje sonder pluysen.
(1635) Gelijck die kunsten dan syn hooger in waerdy
Hoe naeder dat sy zijn verwant aen sotterny,
So syn de menschen oock geluckiger te achten
Die haer van wetenschap en alle kunsten wachten
En volgen maer alleen so de natuyr haer leydt,
(1640) Die nergens kreupel gaet, ten zy met onbescheydt
De mensch wil verder gaen als syn besteck kan haelen
En springen buyten ’t perck, het geen hem most bepaelen.
Aen wat gemaskert is toont de Natuyr geen gunst:
’T groeyt best dat niemand heeft geschonden door de kunst.
(1645) So siet ghy daghelijcx hoe onder d’ andre dieren
Dien kunst noch leeringen noch wetenschappen stieren
Dees vaeren alderbest, die leven nae de wet
Die haer van de natuyr te volgen is geset.
Wat leeft, wat is’er so geluckigh als de byen?
(1650) Wat is soo wonderlijck in syne bouweryen?
Waer heeft Vitruvius of ander Architect
So fraeyen huys gegrondt, gemetselt of gedect?
[p. 53]
Siet het van top tot teyl, van buyten en van binnen:
Noch haepert het met haer aen ’t vol getal van zinnen.
(1655) Wat wyze Filosoof heeft so een Republijck
Beschreven of gemaeckt, die haere zy gelijck?
Sie weer het paerd, dat met de menschelijcker zinnen
So nae komt over een, dat uyt het veld tot binnen
Haer huysen is verhuyst, dat staegh met haer verkeert,
(1660) Van haer werdt afgerecht, geoeffent en geleert,
Deelt het niet dickmaels mee aen haer luy ongelucken?
Siet men ’t niet altemet in ’t loopen sich verrucken
Wanneer men rent om prijs, dewijl ’t mee schaemt’ en schand
In het verliesen stelt? of storten in het zand
(1665) Met man en waepenen, en met een stuck geschooten,
Of met een lood gevelt, of met een pieck deurstooten,
Doodt blyven in den slagh, al waer het vinnigh dier
Mee om de zeege vecht vol eersucht, moed, en vier?
Op dat ick niet en spreeck van cappesons, van prangen,
(1670) Van op de stal te staen aen kettinghen gevangen,
Van toom, van ’t wreed gebit, van ’t scherpe spooren-rad,
Van sweepen, van Pykeurs, en voorders swyge, wat
Daer vast is aen dat spel, waer in ’t sich heeft begeven
Door wraecklust aengehitst. Wat is daer by het leven
(1675) Van vlieg’ en vogeltjes een wenschelijcker stuck,
Die, so ’t haer niet en wert belet door ongeluck,
En listen, die de mensch gebruyct om haer te krencken,
Slechts volgen haeren aert en nergens om en dencken?
Geraecken s’in een kooy, daer men haer spreecken leert
(1680) Op menschelijcker wijz’, hoe lelijck is ’t verkeert?
Hoe verre syn zy van haer eersten glans geweecken,
Van haer natuyrlijck fraey? al wat vernist, bestreeken,
En van de kunst met verwen smeersel is geraeckt
Is niet so bly, als ’t geen eenvoudigh is gemaeckt
(1685) Van de vernuftige natuyr, waerom ick boven
All’ andere den haen 1. van Luciaen moet loven,

1. Luciaen doet Mycillus spreeken met synen haen, die hem seyde Pythagoras geweest te zyn.

[p. 54]
Die, nae hy alle dingh geweest was, vrou en man,
Knecht, Koningh, Filosoof, en nu een paerd, en dan
Een visch, een vorsch, en oock een spons, wil ick gelooven,
(1690) Gheen dingh vond dat den mensch in jammer gingh te boven,
Om dat al ’t ander met syn deeltjen is te vreen
En dat de mensch alleen daer buyten socht te treen.
Oock stelt hy onder dees de slecht’ en idioote
Ver boven de geleerde, en setse voor de groote,
(1695) So vond het Gryllus oock veel beter in het schot
Te gnorre met het swijn, als deelen aen het lot
Des wyz’ Ulysses en met hem alom te sweven
Door so veel swaerigheen, die rust noch vreugd en geven;
Van wien Homerus selfs oock niemendal verscheelt,
(1700) (De vaeder, die ons al de beusels heeft geteelt
En die de vinder is der fabelen en kluchten)
Wanneer hy altemet syn wyse-man doet suchten
En klaeghen over ’t quaed, dat hem al om ontmoet,
En hem ellendigh noemt, het geen hy noyt en doet
(1705) Als hy van Paris of Achillis komt te spreken
En waerom doch, als dat Ulysses, vol van treken,*
En loos en al te vijs, noyt yet en dorst bestaen
Voor hy met Pallas sich daer over had beraen,
Noyt volgde de Natuyr? Dewijl dan sulcke menschen
(1710) Syn ver van het geluck die staeg om wijsheyd wenschen
Iae daer en boven noch wel dobbel broeds en sot,
Die niet te vreden met haer toegevoegde lot
Bevechten de Natuyr door hulp van wetenschappen
En trachten by de Goon ten hemel in te stappen
(1715) En sitten nevens haer aen een gemeenen dis:
So dunckt my oock dat die niet ongeluckigh is
Die naest komt aen den aert der beesten en haer sotheyd,
En verder niet wil gaen als ’t menschelijcke lot leyt.
Komt laet ons sien hoe ick u dit so klaer betoon
(1720) Dat het te tasten zy. Seght my eens (by den Goon)
Wat menschen synder so geluckigh als de Gecken?
[p. 55]
’T sal schynen ongerymt ’tgeen ick u gae ontdecken,
Maer nochtans is het waer. voor eerst en hebben zy
De vrees niet voor de dood, daer van so syn zy vry,
(1725) Dat geen kleyn quaed en is; de beul van ’t quaed geweeten
Heeft oock geen kans aen haer die van geen quaed en weeten;
Sy kennen geen gespenst, noch spoock, noch bytebaeuw,
Weer-wolf, noch bulleback, noch geest, noch schim, noch schaeuw,
Daer men de kinders mee te bedwaert plagh te dryven;
(1730) Sy werden niet verschrickt door alv’ of witte wyven,
Noch door de vrees voor ’t quaed dat haer hanght over’thooft;
De hoop verleyt haer niet, die veeler rust berooft
En groote smerten geeft wanneer zy komt te missen;
Sy voelen ’tknellen niet van veel bekommernissen
(1735) Die’t leven met sich sleept; sy werden niet beschaemt;
En hebben schrick nog schroom voor ’tgeen niet wel betaemt
Sy sien nae niemand om en kennen Hof noch heeren;
Men siet s’om niemants gunst sich buygen of verneeren
Sy kuypen om geen staet, noch draeven vroegh en laet
(1740) Wanneer een ampt vervalt en te vergeven staet;
De Nydt verteert haer niet noch eet haer ingewanden;
Sy weeten van geen haet, noch min, noch minne-banden,
Iae, maghmen op het woord der god-geleerde staen,
Sy doen geen sonden als sy al yet quaeds begaen
(1745) So sy d’ onweetenheyd der beesten deun genaecken.
Hier wild’ ick wel dat gy een overslagh gingt maecken,
O aldersotste wyse, en eens by u bedacht
Hoe dat ghy werd geknaecht van sorgen dagh en nacht;
Hoe ghy bekommert syt in honderd duyzend dingen
(1750) Die u van alle kant benauwen en bespringen.
Brenght eens op eenen hoop al ’t kruys en ’ongemack
Dat uwe schouders druckt met een onsegbaer pack
Dat in u leven steeckt, dan sult ghy eerst bevroeden
Voor al wat quaeds dat ick myn sotjes kan behoeden.
[p. 56]
(1755) Voeght hier noch by hoe sy alleen niet ’t aller tyd
Verheught en vrolijck zijn en lustigh en verblijdt,
Staegh lacchen, huppelen, en spelen, dansen, zinghen,
Maer dat oock andere door myne troetelinghen
Wie haer komt aen te sien, als waeren s’oock vergeckt,
(1760) Tot lacchen, spel, en jock strax werden opgeweckt,
Als of den hemel haer had daer toe recht gegeven
Om te vervrolijken ’t swaermoedigh menschen-leven.
Waer uyt het dan gebeurt, dat, even als den een
Van d’ander mensch verscheelt in zyn genegentheen,
(1765) Sy elck en altemael dees voor de haere kennen,
Haer goed doen, koesteren, en haer behulpsaem bennen
So haer yets overkomt, en alles laeten toe
Wat dat een geck bedrijft, wat hy haer segh of doe.
En ’t is so ver van daer dat yemand oyt sou dencken
(1770) Den sulcken quaed te doen, beschaedigen of krencken,
Dat selfs haer ’t wild gediert gheen vyandschap betoont
En den onnoselen verby gaet en verschoont
Als waeren sy voor haer van de Natuyr geveylight,
Want dees syn waerelijck den Goden toegeheylight,
(1775) En my bysonderlijck, so dat niet sonder reen
Dees’ eer haer werd gedaen van all’ en yder een.
Ick swijgh hoe seer zy by de Princen zyn in waerde,
By groote Koningen en Vorsten van der aerde
So lief en aengenaem, dat men veel Heeren vindt
(1780) Die so op haer gestelt, verlieft zyn, en verblindt,
Dat sy luy sonder haer geen maeltyd kunnen eeten,
Noch wandelen, noch gaen, noch erghens zyn gheseeten
En maecken van haer nar somwylen meerder staet
Als van de Cancelaer en Heeren van den Raed,
(1785) Of groote Letter-luy met breed-gerande hoeden,
Die s’om der eere wil al mee te hove voeden.
Waerom de gecken nu daer hooger zijn geacht
Daer van kan lichtelijck de reden syn bedacht.
[p. 57]
De wyse syn gewoon den Vorsten voor te draegen
(1790) De dingen die somtyds haer niets te wel behaegen,
En steunende quansuys op haere wetenschap
Het teere Princen oor te raecken met een schrap
Van waerheyd, diese doch niet al te gaeren hooren:
Daer dees’ in tegendeel niet brengen aen haer ooren
(1795) Als daer haer hert na haeckt, als’t geen haer lacchen doet
En jock en spel verweckt en heldert haer gemoed.
Noch hebben sy een deugd, de kleynste niet van allen,
Dat sy eenvoudig zijn en steeds waerachtigh vallen.
Wat is so loflijck nu als dat men waerheyd spreeckt?
(1800) Maer schoon die in de wijn en in de kinders steeckt
So moetmen die nochtans aen my bysonder geven,
Gelijck Euripides my die heeft toe geschreven.
Wie hoord’ oyt van een dwaes die yemanden bedroogh?
Wat dat hy voert in ’t hert dat siet men in syn oogh,
(1805) Dat uyt hy met de mond en meldt het door zyn reden:
De wijs’ in tegendeel is vol van dubbelheden.
Hy heeft een dubble tongh: een, die de waerheyd seyt,
Een, die hy spreken doet na het gelegen leyt.
’T is deser luyden werck het swert tot wit te maecken,
(1810) Te blaesen heet en koud al uyt de selve kaecken,
En heel wat anders te verbergen in het hert
Als ’t geen met woorden van haer wel gesproken wert.
Noch dunckt my dat een Prins, hoe hoogh hy is geresen
Nochtans in syn geluck moet ongeluckigh wesen
(1815) Om dat hy niemand heeft die hem de waerheyd seyt,
En slechts die hem belieft en flickeflooyt en vleyt
Moet houden voor syn vriend. maer, seght ghy, Princen-ooren
Die houden van geen waer, sy mogen dat niet hooren,
Én daerom synse voor de wyse luy bevreest,
(1820) Dat yemand komen mocht die uyt wat vryer Geest
Haer meer de waerheyd sey als ’t geen haer mocht behagen.
Tis waer, de Coningen en kunnen niet verdragen
[p. 58]
Dat men de waerheyd segh, sy wert van haer gehaet:
Maer siet hoe dat het hier met mijne sotten gaet,
(1825) Dat sy de waerheyd niet alleen van haer en hooren,
En gaeren en met lust, maer dat sy oock haer ooren
Tot laster-woorden toe hem gunnen met vermaeck:
So dat een woord, dat haer sou hitsen op tot wraeck
So ’t van een wijse quam, haer streelen kan en stroocken
(1830) En kittelen nu ’t van een sothooft is gesproken,
Gelijck wel yemand met syn leven heeft betaelt
Een woord, waerom een dwaes niet eens wierd’ achterhaelt.
De waerheyd heeft een kracht die haer is aengebooren,
Die wonderlijck vermaeckt alsmen haer komt te hooren
(1835) So daer niets by en is dat angel heeft noch punt;
Maer dat is van de Goon den sotten maer gegunt.
Daerom so vindtmen oock gemeenlijck by de vrouwen
Dat sy van gecken meer als van de wysen houwen,
Die meer de malligheyd van zelfs syn toegedaen
(1840) Als wel de mannen doen; daerom wat sy bestaen
Met sulcken slagh van volck licht weten goed te maecken
(Al gaet het somtyts grof) met ongebloosde kaecken
En geven het den naem van boertery en spel,
Gelijck als dat geslacht vernuftigh is, en wel
(1845) Syn stuck verstaet om syn mistanden te bedecken.
Om dan te keeren weer tot het geluck der Gecken,
Wanneer sy hebben nu haer leven doorgebraght
In wellust en vermaeck, so gaen sy, soet en sacht,
En sonder schrick des doods en sonder die te voelen
(1850) Recht nae Elysium en d’onderaerdsche poelen,
Om daer de zielen van die saligh zijn gerust
Te dienen tot vermaeck, tot vrolijckheyd en lust.
Gaet nu vry heen, en wilt een overslagh gaen maecken
En siet of het geluck der wyzen kan genaecken
(1855) By ’tgeen myn volck geniet. Neemt eens een voorbeeld van
Een wyse, wie ghy wilt die’t hier by haelen kan.
[p. 59]>
Stelt u een mensch te voor’, een, die om veel te weten
Syn kindsheyd heeft besteedt, syn groene jeugd versleeten,
En ’t aldersoetste deel zyns levens door gebracht
(1860) In waecken, sorgh en sweed en sloven dagh en nacht,
En in het volgende noyt yet en quam te smaecken
Der dingen, die den mensch verquicken of vermaecken,
Staegh spaersaem, arm, bedroeft, van wesen bangh en zuer,
Hem selven haetelijck, en eenen andren stuyr
(1865) En dwers en in de weegh, bleyck, mager, swack van leden,
Vol gicht, graveel, en steen, en meer gebrecklijckheden,
Leep-ooght, en oud, en grys, of hayr en locken quyt,
En uyt des levens perck geloopen voor den tyd:
Hoewel wat isser doch aen so een man bedreven
(1870) Wanneer hy sterft of niet, die noyt en wist van leven?
Siet hier den wyseman nae ’tleven afgebeelt.
Hier roept een tegen my dien dese praet verveelt,
Niet so ellendigh als te wesen buyten sinnen:
En wat voor onderscheyd is tusschen die te vinnen
(1875) Die of uytsinnigh zyn of puyr en keker-mal?
Maer hoort hoe dat ick hem wel haest doen swygen zal.
Indien dat dese luy wel by haer sinnen waeren
Die hier so sinneloos in mijne reden vaeren,
So mosten sy bevroen dat daer is onderscheyd
(1880) Te stellen tusschen dees’ en die uytsinnigheyd,
Noch all’ uytsinnigheyd ellendigh is te heeten.
Een werdt’er 1. liefelijck genoemt by den Poeeten;
En die men in verliefd’ en in de Dichters speurt
Wert die by 2. Plato niet (die wyse man) gekeurt
(1885) Voor een der goederen van ’tmenschelijcke leven
Die voor de grootste van de Goon haer syn gegeven?

1. 2. Horat. An me ludit amabilis insania?     3. In Phedrus.

[p. 60]
Was al’t uytsinnigh quaed, Sybil had noyt geseyt
Eneas 3. arrebeyd te syn uytsinnigheyd.
Daer is dan tweederley uytsinnigheyd te stellen;
(1890) Een, die met 4. Tisifoon komt onder uytter hellen
Wanneer sy tot de krygh de Koningen hitst op,
Of brenght den menschen yet wat grouwlijx in den kop
Bloedschande, vadermoord, Kerckrooven, landbestelen,
Verwoestingh, binnen-twist, staets-schendingh, moord-krackelen,
(1895) Of als sy yemanden in ’t wroegende gemoed
De knoopen van haer sweep geduyrigh voelen doet.
Een ander is’er noch, die van my komt, maer desen
In alles ongelijck; die, noyt genoegh gepresen,
Elck een te wenschen staet, waer door des menschen hert
(1900) Door een soet misverstand van sorgh ontladen wert
En boven dien met vreugd en wellust overgooten.
De wyse waren bly wanner sy die genooten.
Dees wenschten Tullius 1. in ’t schryven aen syn vriend
Om in syn swaerigheyd van haer te syn gedient
(1905) Op dat hy alles mocht door hare hulp vergeten.
Dit was se, die den 2. man van Argos had beseten,
Die so uytsinnigh was dat hy ter schouplaets sat
Den ganschen dagh alleen, daer hy syn vreughden had
Met lacchen, hand-geklap, met vrolijcke gebaeren,
(1910) Of daer Comedien te sien en hooren waeren
Daer niet te doen en was, noch kat noch hond ontrent:
Die voorts in alles dee gelijck hy was gewent:
Was minsaem met syn wyf, vermaecklijck met syn vrienden,
Niet hard, niet moeyelijk den knechten die hem dienden:

3. Quid tantum insano juvat indulgere labori. Virg.     4. Een der Helscher Furien.     1. Cicero schrijvende aen Atticus optat mentis errorum quo tantorum         malorum sensu vacaret.     2. Van dese schryft Horatius in syn brieven.

[p. 61]
(1915) Kon door de vinger sien wanneer het quam te pas.
Ontsette sich niet eens om ’tbreecken van een glas.
Maer als hy naederhand door hulpe syner maegen
Van des’ uytsinnigheyd en doolingh was ontslagen
Riep, vrienden, qualijck waert ghy altemael bedacht:
(1920) Voorwaer, gy hebt my niet bewaert, maer omgebraght.
Ghy heb al het vermaeck mijns levens weggenoomen;
’T was waerheydt, ’t was het niet ’t was ernst, het waren droomen,
Ghy hebt my met geweld van alle vreugd berooft
Doe ghy my loosen deed door drancken uyt het hooft
(1925) De soete doolingen die my vernoeght deen leven.
Dus sprack hy, en met reen was haer de schuld te geven;
Sy waren selfs verdoolt, en beter was ’t geweest
Dat men haer ’t hooft geset had op een andre leest
En hersenen ontlast van die dus tegen reden
(1930) Verstonden, dat men most so soete uytsinnigheden
En so geluckige met drancken drijven heen.
Hoewel ick dit voorwaer noch niet en heb beleen
Dat alle dwaelingen, of hoemen die magh noemen,
Syn voor onsinnigheyd van stonden aen te doemen.
(1935) Want yemand die een muyl sagh voor een esel aen,
Door dien hem syn gesight ten deelen is vergaen,
Of die een slecht gedicht als aerdigh heeft gepresen
Die magh daerom niet voor uytsinnigh zijn verwesen:
Maer een, die niet alleen in syne sinnen faelt,
(1940) Maer in syn oordeel oock en grof en stadigh dwaelt
Die houde men nae by d’ uytsinnigheyd te komen.
Voor sulck een soude so een mogen zijn genoomen
Die als hy in het veld een esel schreeuwen hoort
Sulcx keurde voor een soet en liefeijck accoort;
(1945) Of die, een Kalis-kind, al heeft hy niet om t’eeten,
Van groote dingen spreeckt als of hy was geseten.
Ver boven Koninghen, en, schoon hy niet en heeft,
Deylt heele rijcken om en Keyserdommen geeft.
[p. 62]
Maer des’ uytsinnigheyd, dit slagh van sotternye,
(1950) Indien zy tot vermaeck en vrolijckheyd’ gedye
(Gelijck dat veel geschiedt) geeft geen gemeene vreugd
So voor die’r vast aen is en sich daer in verheugt,
Als diese mercken, maer niet aen dat schip en reeden.
Want dit slagh spreydt sich ver en kan sich wijd verbreeden.
(1955) D’een lacht den andren uyt, dit geeft haer groote vreugd
En is een saeck, die haer van wederzijds verheught.
Men siet d’uytsinnighste de mindere bespotten:
Maer so veel meer gelux heeft yemand deser sotten
Hoe veel hy dwaeser is, nae dat mijn oordeel leyt,
(1960) So hy sich selven houdt by die uytsinnigheyd
Die my bysonder is en so veel in getal is
Dat ick niet seggen kan of’er wel een van al is
In ’t menschelijck geslacht 1. die wijs is ’t aller stond
So dat men noyt by hem uytsinnigheyd en vond.
(1965) Hoe wel sy maer alleen hier in van een verschillen;
Die een kawoerde sien en daer van seggen willen
Dat het een Ioffrou is, die werden strax gekeurt
Dat sy uytsinnigh zijn, om dat sulcx selden beurt:
Maer die syn wijs, die hy gemeyn heeft met verscheyde,
(1970) Voor kuysch en eerlijck houdt, en by de Goden seyde
En by den Hemel swoer dat zy te boven gae
Ulyssis 1. echt genoot of een 2. Lucretia
In trouw en reynigheyd, en schept daer in behaegen
Geluckigh dwaelende, schoon of sy anders saegen
(1975) Die wert van andre voor uytsinnigh niet gekeurt,
Om dat sy sien dat dit den mannen veel gebeurt.
    Tot dees behooren zy, die boven alle saecken
In ’tjaegen van het wild sich wonderlijck vermaecken,
Die op haer vrolijckst zijn wanneer den hooren gaet,
(1980) De bloedhond luydt en dryft en brack en ’tjolcker slaet,

1. ’t Latynsch spreeckwoord seyt Nemo omnibus horis sapit.     1.2. Penelope en Lucretia twee beroemde vrouwen van wegen haer         eerbaerheyd.

[p. 63]
Die noyt in zangh of spel so veel genuchtens vonden
Als s’ in de Trompen doen en ’t huylen haerder honden.
Ick meyne dat sy oock den dreck die des’ ontgaet
Veel liever riecken als uytheemsche muskeljaet,
(1985) Als de perfuymen, die de Spanjerden bereyen.
Wat is ’t daer by een vreugd ’t gevange wild ’t ontweyen!
De minste van het volck magh oss’ en schaepen slaen,
Maer die niet eel en is die taste ’t wild niet aen.
Die dan met blooten hoofd’ en niet de knien gevouwen
(1990) Met zijn harts-vanger tyt aen ’t openen en houwen
(Want ’t is niet even eens waer men dit mee bestaet)
En nae ’t gebruyck en kunst hier in sorghvuldigh gaet.
’T omstaende volck staet als verwondert en verslaegen
Terwijl men besigh is, en, schoon zy ’t meermaels zaghen,
(1995) Sien het stilswygend aen als was ’t een heyligh dingh.
So der nu yemand is so grooten gunstelingh
Van het geluck, dat hy heeft van het wild gegeeten,
Die houdt sich, nu hy mee heeft in het beest gebeeten,
Van adel oock te zijn, en schoon dat door de jaght
(2000) En ’t eeten van het wild niet werd te weegh gebraght
Als dat sy lichtelijck wat wildigheden leeren
Die in de wildernis staegh met het wild verkeeren,
So meynt de jaeger noch, die daer syn lust in heeft,
Dat hy gelijck een Prins in alle weelde leeft.
    (2005) By dese stel ick die door grooten yver blaeken
Van staegh te timmeren, van breecken en van maecken
Die heden ’t vierkant prijst en morgen weer het rond,
En overmorgen licht weer ’t vierkant beter vond;
Die noyt te rugh en siet noch maet en weet te houwen
(2010) Tot hy in ’t lest berooyt en achter-uyt gebouwen
Noch huys heeft daer hy woon’, noch brood heeft dat hy eet’,
En niet meer raed tot ’t een als tot het ander weet?
Hier voor heeft hy vermaeck gehad een tyd van jaeren.
Met dese dunckt my dat men die sou mogen paeren
[p. 64]
(2015) Die trachten dagh en nacht om een veranderingh
Door een verborge kunst te geven aen een dingh,
En doen daer uyt ontstaen een nieuw en vyfde weezen
(’T sou quint-essency syn, so noemden sy ’t voor desen.)
Dit jaegen sy gestaegh te Land te water nae.
(2020) De soete hoop, schoon dat het hen wat tegen gae,
Houdt haer geduerigh op, so dat sy noyt slabacken
Noch arbeyd en ontsien, noch moeyt’ of ongemacken,
Noch kosten die sy doen, en door spitzvindigheyd
En wonderlijck vernuft, als ’t werck in d’asschen leyt,
(2025) Wat nieus bedencken om haer selfs weer te bedriegen
(’T sal lucken nu of dan, de kunst en kan niet liegen)
En maecken het bedrogh haer selven smaeckelijck,
Tot dat het geld verpoft, de kolf en alembijck
En kop en kroes gescheurt gesprongen en gebrooken
(2030) En alles is verteert met blaesen en met stoocken,
En ’t goud en silver voort, so dat in ’t eynde niet
Om weer een oventjen te maecken overschiet.
Sy laeten nochtans niet genuchelijck te droomen
(Om datter naederhant een beter tyd kan koomen)
(2035) En, schoon’t haer is misluckt, een ander aen te raên
Om dat geluck eens mee te willen onderstaen.
En als sy buyten hoop van beteringh geraecken
So isser noch een troost waer in sy haer vermaecken:
Dat, die wat groots bestond, ten vollen heeft voldaen
(2040) Dat hy syn goede wil getoont heeft in’t bestaen;
En voorts betygen zy de kortheyd van het leven,
Dat haer niet tyds genoegh in desen is gegeven
(Nu ’t al verhoetelt is en ’t spit in d’as gewendt)
Om so een groote saeck te brengen tot het end.
    (2045) De tuyschers weet ick niet of ick die heb te stellen
By myn geselschap, en daer onder haer te tellen:
Nochtans is het een sot en heel belachlijck dingh
Dat men veel luyden siet so tot den teerelingh
Genegen, dat, so haest zy maer de steenen hooren
(2050) En ’t ramlen naeuwlijx geraeckt is aen haer ooren,
[p. 65]
Het hert haer springht en klopt. Dees’, als sy metter tyd
Door hoop van winst gelockt syn geld en alles quyt
En ’t schip aen stucken door de klippen deser steenen,
Die mooghen haer verlies verkroppen of beweenen,
(2055) Maer sullen niemand min bedriegen als de geen
Die haer bedurven heeft door ’t vallen van de steen.
Wat dunckt u van die hier sich helpen met de brillen
Om dat sy nu half blind ’t spel noch niet laeten willen?
Van die de handen door ’t rechtvaerdigh flerecijn
(2060) Krom, swack, en onbequaem thans tot het werpen zyn,
En yemand huyren, die dat doe in haere stede?
Het is een lustigh spel, maer dickwils brengt het mede
Dat het tot raeserny en dulligheyd gedy:
Maer, als het so ver gaet, dan is het buyten my
(2065) En ’t werck der Furien, der helscher Rasernyen.
    Ick kense voor de mijn die dapper sich verblyen
Alsmen mirakelen en leugenen verhaelt
So grov’ en groote, dat het nergens aen en paelt;
Die noyt en syn versaedt van hooren noch vertellen
(2070) Van spoock en nachtgesicht’ en geesten uytter hellen,
Van haer mirakelen en duysend diergelijck;
Die, hoe de saecke meer van schijn der waerheyd wijck’,
Hoe liever datse die aennemen en geloven
En haer meer kittelen: want dese dingen, boven
(2075) Dat sy bequaem zyn tot het korten van den tyd,
Die somtyds moeylijck valt, so geven s’ oock profijt,
Waer toe zy zijn verzien van predikers en paepen.
En priesters, die hier uyt geen kleyne winst en raepen
    Aen dese paelen sy, die sottelijck, maer soet
(2080) Haer selven maecken wijs, dat so sy maer haer hoed
Voor ’t groot Christoffels beeld, geschildert of gehouwen,
Des mergens lichten af, haer moghen vast vertrouwen
Dat sy dien dagh te scheep voor schip-breuck zyn behoedt;
Dat een, die Barbers beeld met sekre woorden groet,
[p. 66]
(2085) Behouwen uyt de krijgh weerom te huys sal keeren:
Dat die den heyligen Erasmus gaet vereeren
Op sekre daghen met een seker tax en tal
Van kaersjes en gebeen, eer langh heel rijck zyn zal.
Daer is een anderen 1. Hippolytus gekoomen,
(2090) En 2. Ioris is in plaets van Hercles aengenoomen,
Wiens paerd met toom en tuygh en knop en dop ghelaen
Sy stellen in de Kerck en bynae bidden aen,
En somtijds met wat frays beschencken en vereeren
Om in syn gunst te staen. ’t is Konincklijck te sweeren
(2095) By zynen kopren helm. Maer wat segh ick van die
Ick haer met dichtselen van Aflaet vleyen zie
En streelen met versiert vergeven van de sonden,
En weeten ’t vagevyer by jaeren, maenden, stonden
So naeu te meeten af, so net en op zijn pas,
(2100) Gelijck de stierman meet het etmael met syn glas
Of die op toversche carakters en gebeden,
(Die een godvruchtige bedrieger quam te smeden
Of om syn eygen lust of liever om gewin)
Haer selfs verlaetende, sich vastlijck beelden in
(2105) Rijckdommen, ampten, staet, ghesondheyd, langh te leven,
Een groenen ouderdom, een stoel ten hemel, neven
Den hoogsten die daer is: die sy nochtans niet vroegh
En soecken te bekleen, maer achten ’t vroegh genoegh
Als tegen haeren danck de lusten haer verlaeten.
(2110) Hier meynt nu yemand van de koopluy en soldaeten
Of Richters, dat hy met een penningh of een duyt,
Die hy ter kercke geeft van synen grooten nuyt,
Den ganschen stinck-poel van syn goddeloose leven
Geheel gesuyvert heeft en ’t quaed, by hem bedreven,

1. St. Hippolitus, ghelijck by de Griecken een Hippolitus was, de soon van Theseus.     2. St. Ioris, die tegen den draeck vocht, gelijck Hercules tegen den waeter-slangh in het meyr van Lerna.

[p. 67]
(2115) Volkoomen afgekocht, als was het by verdragh:
Dat hem syn oude schuld alleen niet deeren magh
Van so veel valsch bedrijf, onkuysheyd, vuyligheden,
Bedriegen, dronckenschap, doodslaegen, valsche eeden,
Trouloosheyt en verraed en alle fieltery,
(2120) Maer dat hem op een nieuw staet alle boosheyd vry.
Maer wat is sotter, jae wat is, om wel te seggen,
Geluckiger, als sich den hemel toe te leggen
Indien men dagelijx die seven vaersen lees’
Der Psalmen, die de droes aen 1. Sinte Barent wees,
(2125) Een Duyvel, sonder ergh, en kunstelijck bedroogen?
En dese dinghen, die so sot zyn als sy moghen
Dat ick my selver schaem, die werden niet alleen
Gepresen en geacht by ’t simpel’ algemeen
Maer by de mannen selfs die andre moeten leeren.
(2130) Hier toe behoort het oock dat alle landen eeren
Elck een bysondren Sant, die sy haer eyg’nen toe
En willen dat men die bysondre diensten doe,
Op dat den eene doch de tant-pijn koom geneesen,
Den ander in haer nood de vroutjes by wil wesen,
(2135) Of het gestoole goed doe koomen voor den dagh,
Of alsmen schipbreuck lijd behulpigh wesen magh,
Of sorge voor het vee. oock synder onder allen
Die van vermogen syn in veelerley gevallen:
So doet de moeder Gods, dien ’t volckjen is gewoon
(2140) By nae noch meerder toe te schrijven als haer zoon.

1. De Duyvel, so men seyt en schrijft, ontmoetende St. Bernard beroemde sich te weeten seven veerskens der psalmen, dewelcke sodanigh waeren dat diese dagelijx opsey voorseker in den hemel soude koomen, St. Bernard vraegde om die te weeten, maer als hem de duyvel sulcx weygerde, seyde hy, ghy zyt mis, want ick sal dagelijx alle psalmen lesen, waer in uwe seven vaersen noodsa- kelijck begrepen syn. Het welcke de duyvel hoorende, en vree- sende dat hy tot sodanighen goeden ende noch beter werck met syn seggen oorsaeck had gegeven heeft die liever aen Bernard geo- penbaert.

[p. 67]
En wat begeeren doch de menschen van de Santen
Als ’t geen tot sotheyd streckt? siet eens aen alle kanten
In veele tempelen, wat daer aen muyr en wand
Al tuygh gehangen is voor d’een en d’ander Sant
(2145) Ter goeder heugenis van ’t geen sy van haer kregen.
Maer vondj’er oyt wel yet dat van der sotten weghen
Daer op gehanghen was, waer uyt men kon verstaen
Dat yemand door haer hulp de sotheyd was ontgaen,
Of dat hy nu een hayr is wyser als te vooren?
(2150) Dees swom aen land, die schip en alles had verlooren:
Een isser deurgeraeckt die doodlijck was gewondt:
Die opgegeven was wierd wederom gesondt:
Een ander in de slagh is het gevaer ontsloopen,
Niet min geluckigh, als hy ’t vroomlijck had ontloopen:
(2155) Een die gehanghen wierd is noch de dood ontgaen
Door een der Heyligen, den dieven toegedaen,
Die’t toutje knappen dee om door den breuck der basten
Van onrechtvaerdigh goed noch sommighe t’ ontlasten:
Een raeckte los en liep uyt de gevangenis:
(2160) Daer vindt mer een die van de koorts genesen is
In spijt van den Doctoor: dees had fenijn gesoopen
En ’t is hem sonder schae weer achter uytgeloopen
Dat hem gesontheyd gaf en suyverden het lijf,
Maer tot geen groote vreughd verstreckte by syn wijf,
(2165) Die aen het rottekruyd vier duyten sagh verlooren:
Dees, in het slijck geraeckt, ontquam het sonder smooren:
Dees smeet syn waeghen om, maer braght syn paerden thuys
Gesond en onbeschaed: dees in eens anders huys
Gelegen by het wijf en van de man beloopen,
(2170) Is uyt de klem geraeckt en listelijck ontsloopen:
Maer niemand vindmen daer, die’t sich bedanckt, dat hy
Tot wijsheyd is gebraght van syne sotterny.
So soet is’t sot te syn! so dat mer van de menschen
Niets opgehangen vind daer sy om wijsheyd wenschen.
[p. 69]
(2175) Maer wat begeef ick my in dese ruyme zee?
So ’k honderd monden had, en so veel tongen mee,
Al was myn stem van stael, noch sou sy my ontvallen
Eer ick u al het slagh van sotterny en mallen
Te recht verhaelen kon: so vol is het alom
(2180) Van sulcken bygeloof in ’t heele Christendom
En van uytsinnigheyd, dat nochtans van de paepen
Om dat sy haer gewin en voordeel daer uyt raepen
Niet swaerlijck werdt geleen, gevoet en aengequeeckt.
Maer so een wijs man hier syn haetlijck hooft opsteeckt
(2185) En u de waerheyd seyd: Die wel en heyligh leven
,,Die sullen niet vergaen: hebt ghy ter kerck gegeven
,,Uw pennigh, en daer by een waer berouw gedaen
,,Van uw begange quaed, en sucht en tucht en traen
,,En waecken en gebeen en vasten, en uw leven,
(2190) ,,Geheel verandert hebt, so sal uw offer geven
,,Versoeningh voor uw schuld: dees Sant sal zyn uw vriend
,,So ghy syn leven volght dien ghy ter kercke dient:
Indien dees wyseman, van wien ick sprack te vooren;
U dit en diergelijck quam lellen aen uw ooren,
(2195) Van wat een groot geluck saeght ghy u haest berooft?
De vreugd, daer ghy in leeft, hoe schielijck uytgedooft?
    Van dit geselschap zyn, die noch terwijl sy leven
Met veel sorgvuldigheyd haer erfgenaemen geven
De last en lijst van ’tgeen sy willen dat men doe
(2200) Op haer begraefenis; hoe veele fackels, hoe
Veel zanghers, rouw-gewaedt, en kruyssen, vaenen, speeren
Quartieren, wapenen en paerden sy begeeren:
Of’t lijck beschaemt sou zyn, soo’t niet met groote pracht
En op het heerelijckst ten grave wierd gebraght.
    (2205) Schoon dat ick haestigh ben so kan ick noch niet laeten
Te raecken met een woord die niet en doen als praeten
[p. 70]
Van afkomst en geslacht, en blaesen borst en krop
Met maer een ydle wind van haeren adel op,
En van den slechtsten boer in ’t minste niet verschillen.
(2210) Die haeren oorsprongh van Eneas haelen willen
Of Agamemnon af, of van de wijs’ Ulis,
En rekenen hoe nae dat haer Arcturus is.
Dees draeghen hooge moed op hout’ en steene beelden
Van overgroote-vaers en mannen die haer teelden,
(2215) En selver syn sy niet meer waerdigh in der daed
Als ’t hout en marmer doet dat in haer voorhuys staet.
Nochtans so maeckt de min die sy haer selven draegen
Dat s’ in haer eygen oogh sich wonder wel behaegen.
So en ontbreeckt het haer aen geene sotten oock
(2220) Die haer verwonderen in desen ydlen roock,
En sulcke beesten in ’t getal der goden stellen.
Maer wat mach ick hier van een slagh of twee vertellen
Van sotten, daer den hoop noch eynd heeft noch begin?
Die al geluckigh zyn door hulp van Eyge-min;
(2225) Daer een, die lelijck is, sich wijs maeckt dat hy schoon is;
Een aep, een baviaen, te wesen een Adonis;
Een die drie linien ontrent getrocken heeft
Sich inbeelt, dat in hem 1. Euclides weer herleeft;
Een jonge Musicyn van ses of seven daghen
(2230) Die naeulijx heeft geleert drie streecken en drie slaegen
Op de Viool en Luyt, en niet meer singen kan
Als uwe kaeter doet of uwer hennen man,
Meynt by 2. Hermogenes te moeten zyn geleecken.
    Die van haer knechten kragt als van haer eyge spreken
(2235) Dat is een soeten aert van een’ uytsinnigheyd,
En waer toe dient’er van de leeraers veel geseyt

1. Een beroemt wiskunstenaer ten tijde Ptolomeus den eerste.     2. Een groot meester van singen en spelen, by Horatius genoemt in syn Schimpdichten.

[p. 71]
Der vrye konsten, die haer selven so bezinnen
Dat sy haer erfgoed min als haer verstand beminnen:
Hier onder isser veel, die, hoe sy ’t min verstaen,
(2240) Hoe sy hovaerdigher en breder weyen gaen
En hoe sy meerder roem op haer geleertheyd draegen.
En dese vinden oock haer volck die sy behaegen.
Hoe dat yet slechter is hoe ’t meer verwondert wort;
’T gevalt den luyden best daer ’t alder meest aen schort,
(2245) Om dat den grootsten hoop tot sotheyd is genegen.
Dewijl het dan also is met de saeck gelegen
Dat d onervaerenste met meer vernoegen leeft
En die het minste weet den meesten aenhangh heeft
En boven andre werd verwondert en gepresen:
(2250) Wie wenschte dat met recht om recht geleert te wesen,
Om waere wetenschap waer door het hem sou gaen
Dat zyn geleertheyd hem sou kostelijcker staen
En hy min aengenaem by andere sou wesen
En bloder by sich self, en nergens so gepresen?
(2255) Nu sie ick noch, hoe de Natuyr hier niet alleen
Een eygen liefde gaf den menschen in ’t gemeen,
Maer aen de volckeren en schier aen allen steden
Noch een bysondere: waer in ick vind de reden
Waerom den Engelsman sich toeleyt eygentlijck
(2260) De schoonheyd, goed onthael ter tafel, en musijck:
De Schot scherpsinnigheyd in duystre school-dispuyten
En roem op adel, en van Koningen te spruyten:
De Franssen maetigen haer de beleeftheyd aen:
Die van Parijs, dat sy bysonder sich verstaen
(2265) Op de Theology: d’ Italiaenen roemen
Op goede lettren en welsprekentheyd, en doemen
All’ andre voor 1. barbaer’ en houden sich alleyn
Daer van bevrijd te zyn, waer onder de Romeyn

1. De griecken plegen alle volckeren behalven haer selven Bar- baren te noemen. de Italianen naemaels mede tot geleertheyd ge- koomen wesende hebben oock alle andere so ghenoemt behalven de Griecken.

[p. 72]
Voor alle meynt te gaen, en stof op ’t oude Roomen
(2270) En kittelt sich in die vermaeckelijke droomen:
Op waen van edeldom staet de Venetiaen:
De Grieck op ’t volck daer al de wijsheyd quam van daen:
De Turck, en heel de poel van Mahomettisten,
Schrijft sich den lof toe van godsdienstig, en den Kristen
(2275) Belacht en maeckt hy uyt van bygelovigheyd:
De Iode, die hier syn Messias vast verbeydt,
Hout sich met hand en tand noch aen haer Moyses wetten
De Spanjaert lijd niet dat men yemanden sal setten
In Krijsch-kunst boven hem, en eygent sich den lof
(2280) Van wapenen: de Duytsch, van lichaem lang en grof,
Roemt op syn groote en meynt alleenich recht te weeten
Wat van de kunsten zy die zy de swerte heeten.
En om niet verder in ’t bysonder hier te gaen
Ghy hebt uyt mijn verhael nu klaer genoegh verstaen
(2285) Wat vreugde d’ Eygemin aen yder weet te geven,
Met wien de Vleyery staet haest gelijck en even,
Die haere suster is. Want wat is Eygen-min
Als dat sich yemand streelt en liefkoost nae zyn zin?
Indien men ’t selfden aen een ander komt te plegen
(2290) So heet men ’t vleyery, maer, roept hier yemand tegen
Dat dees’ oneerlijck is, die weete dat dat maer
Voor sulcke luyden is, die in de woorden haer
(Dat by verstandighe verstaen wert noch geleden)
Veel meer als in de saeck ontsetten sonder reden,
(2295) En meynen dat geen trouw met vleyen kan bestaen:
Maer beesten leeren ons dat dees wel saemen gaen.
Wat isser vleyender van allen als de honden?
Maer by wien werdt’er oock meer trouwigheyd gevonden?
Wat komt by ’t streelen van ’t Eeckhoorentje te pas?
(2300) Maer wie sagh yet dat oyt meer vriend der menschen was?
[p. 73]
Ten waer dat yemandt dacht dat Leeuwen, Tygers, Beeren
Bequaemer waeren om met menschen te verkeeren.
Ick lyde datter is een aert van vleyery
Die quaed en schaedelijck somtyds den menschen zy,
(2305) Waer door dat yemand werd verleydt, verraen, bedrooghen
En door ontrouwigheyd ten ondergangh getoogen;
Maer mijne vleyerey, die nergens anders uyt
Als uyt een oprecht hert en sachte sinnen spruyt,
Komt naeder aen de deugd als die onrecklijckheden
(2310) Waer door noch misverstand noch swackheyd werd geleden.
Dees heft de herten op van die verslaegen zijn,
Geeft aen den droeven troost, versacht en stilt de pijn,
Weckt d’ ongevoelige, geeft krachten aen den swacken,
Sy queeckt de krancken op, doet moed en gramschap sacken,
(2315) Stilt d’ ongestuymige, de wilde maeckt sy tam,
De harde reckelijck, de wrede tot een lam,
Maeckt liefd’ en houdse staen, sy lockt de jeugd tot leeren,
Geeft aen den ouden vreugd, en onderwijst de Heeren
En tucht de Koningen, en seyt haer, onder schijn
(2320) Van lof, wat haer betaemt en wat haer plichten zijn,
Geeft haer vermaeningen, die sonder sich te stooren
De Princen selden van een ernstigh raedsman hooren.
In ’t kort, sy maeckt dat elck hem selven meer behaegh
En aengenaemer zy en meerder liefde draegh,
(2325) Dat voor het grootst geluck des levens is te houwen.
Wat valt’er oock so soet als wederzyds te klouwen?
Wat so gedienstigh, als dat men malkander pryst,
En die wat eers geniet dat die weer eer bewyst?
Op dat ick onderwijl niet segge, dat het vleyen
(2330) Een deel is van de kunst die yemand weet te leyen
Daer hy hem gaere had door welbespraeckte mond,
En van de wetenschap die siecken maeckt gesond,
[p. 74]
En dat’er sonder haer noyt Dichter wierd verheven.
Dit is se, die de saus en suycker weet te geven
(2335) Waer door den ommegangh der menschen kan bestaen
Die sonder die syroop sou lichtelijck vergaen.
Maer dat men, seggen zy, gefopt werd en bedroghen
Dat is erbarmelijck: maer dat sy oock gedogen
Dat ick seghh dat het is ’t erbarmelijckst van al
(2340) Dat men het niet en werd, so ick u toonen sal:
Want die syn al te sot en ’t schort haer maer aen bellen
Die in de saecken selfs ’t geluck der menschen stellen:
Dat hangt maer aen ’tgevoel’ en meyningh van een man.
Want de verscheydentheyd en duysternissen van
(2345) Der menschen dingen syn te seggen noch te meeten,
So datter niemendal kan werden klaer geweeten,
Of so der yemand is die het te recht verstaet
Die werdt terstond ghewaer dat hem zijn vreugd vergaet.
Want de gemoederen syn so van God geschaepen
(2350) Dat haer de menschen aen ’t blancketsel meer vergaepen
Als aen de waerheyd self, en, so der yemand is
Die daer van blyck begeert, of een gelijckenis,
Die gae maer nae de Kerck daer Predicanten spreken.
So daer yet ernstigs werd verhandelt in het preken
(2355) ’T volck sit en knickebolt en walght en gaept en geeuwt:
Maer so der yemand is die dapper staet en schreeuwt,
(Gelijck het veel gebeurt) van slechte beuselingen,
Van oude-wijven-praet, van spottelijcke dingen,
Elck steeckt syn ooren op en niemand heefter vaeck,
(2360) En yder luystert toe met aendaght en vermaeck.
Oock so daer is een Sant, wiens leven en Legenden
Aen de verdichtselen der Dichters dicht belenden,
Een fabelachtig Sant (gelijck als Ioris is,
Christoffel, Barbeltje) met wat eerbiedenis
(2365) Werdt hy geviert, gedient, oock boven groote Santen,
So dat aen Peter noch aen Pauwels, Gods-gesanten,
[p. 75]
Noch oock aen Christus self so grooten eer geschiedt?
Maer dese dingen zijn van dese plaetse niet.
Hoe veel te lichter nu werdt dat geluck verkregen
(2370) Dat in de meyningen der menschen is gelegen?
Want aen de saecken selfs, schoon ’t van de lichste zijn,
Geraecktmen dickwijls niet als nae een lange pijn.
Maer waen en meyningh werdt heel lichtelijck ghenoomen:
Daer is gemackelijck en goe-koop aen te koomen;
(2375) Waer in oock veeltyds meer gelux en voordeel steeckt
Als ’t in de waerheyt doet, daer men syn hooft om breect.
Smaeckt yemand Abberdaen, kan Stockvisch hem behaegen
Waer van een ander selfs de lucht niet kan verdraegen,
Wat heeft hy min gelux als die men bisques geeft
(2380) En Fricasseen, so hy daer in geen smaeck en heeft?
Hebt ghy een lelijck wijf, en schynt sy in uw oogen
So schoon dat sy het sou by Venus haelen moogen,
Is’t niet so veel als of sy schoon was in der daed?
Wat had ghy meer aen haer als zy aen u gelaet?
(2385) Hebt ghy een schildery die slecht is heen gestreken
En meynt ghy dat sy magh in kunst zijn vergeleken
By ’tgeen van Zeuxis quam of van Apelles hand,
Of van de meesters, de vermaerste van het land
In kunst van schilderen en aerdige pinseelen:
(2390) Kunt ghy u selfs daer in verwonderen en streelen:
Gy zijt geluckiger als die een hoope geld
Aen kostelijcke kunst en berden heeft getelt.
Ick heb een man gekent, die aen syn nieu-gehoude
Gaf valsche parelen nae dat hy met haer troude
(2395) Voor haere morgen-gift, daer sy so bly mee was
Of’t oostersch waer geweest dat niet en was als glas,
En maeckt’ haer wijs, gelijck hy boertigh was en aerdig,
Dat het al suyver was en veel ducaten waerdigh.
Ick bid u, seght my eens, wat ley de bruyd daer aen
(2400) Wat dat het was of niet? sy kon hier mee versaen
[p. 76]
Haer ooghen en haer hert so wel of’t fyne waeren
Terwijl de man syn geld en kosten quam te spaeren
En voordeel en vermaeck by dese dooling had,
En ’t wijf tot synen dienst so wel als of s’een schat
(2405) Een groote kostlijckheyd had van haer man ontfanghen.
So dat het onderscheyd is van geen groot verlanghen
Het geen te vinden is in waerheyd of in schijn:
Of, isser onderscheyd, souw ’t lest’ het beste sijn
En de gelegentheyd der sotten boven dryven.
(2410) Eerst om dat het geluck, dat sy haer selfs toeschrijven,
Niet kostelijck en valt; daer nae, om dat een zot
Met veelen heeft gemeyn dit aengenaem genot.
Wat sonder metgesel of macker werd beseeten
Dat valt so lustigh niet: maer wie en kan niet weeten
(2415) Hoe kleyn dat het getal der wijsen is, indien
Daer anders wijsen syn te vinden of te zien?
Hoe wel dat Grieckeland in meenighte van jaeren
Braght seven wijsen uyt. maer, ’k moete qualijck vaeren,
So het een derdepart van een te voorschijn broght
(2420) Indien de waerheyd wierd te degen ondersocht.
Men gheeft den wijn den lof van wonderlijcke krachten,
En houdt, dat dees niet voor de minst’ en is te achten,
Dat zy het menschen hert maeckt alle sorgen quijt,
Doch Dit duyrt maer alleen voor een niet langhen tijd.
(2425) Want also haest als men den dronck heeft uytgheslaepen
So keeren die terstond weerom in ’t volle waepen.
Maer hoe veel krachtiger en hoe veel rijcker dan
Is mijne weldaed, die met kleyne moeyte kan
Door staege dronckenscbap de sorgen heenen jaegen,
(2430) So dat men altijd in sich selven heeft behaeghen
En altijd singht en springht? oock isser niemandt niet
Die mijne weldaed niet geduyrigh en geniet
[p. 77]
Daer andre Goon haer gunst aen yder niet en geven.
Die is niet algemeyn en gaet alsins niet even.
(2435) So siet men dat de wijn niet over al en wast;
De heughelijcke wijn, die ’t hert van zorgh ontlast
En maeckt door rijcke hoop der menschen hersens dronken.
De schoonheyd, Venus-gaef, werd veelen niet gheschoncken,
En aen noch weyniger werd de welsprekentheyd
(2440) Gegeven van Mercuyr, noch rijckdom toegeleyt
Van 1. Hercules aen elck, noch scepteren en kroonen
En throonen van Iupijn, Mars sal somwijlen toonen
Dat hy den eenen noch den andren by wil staen;
Veel gaender van Apol niet wel getroost van daen
(2445) Daer hy orakels spreeckt; veel sterfter van syn pijlen;
De Donderaer vernielt de muyren en haer stijlen,
Stort kerck en toorens neer, en scheert der berghen kruyn;
Daer werdter niet so veel behouden van Neptuyn
Als hy om ’t leven helpt; ick wil van d’andre swijgen
(2450) Van wien dat niet als quaed en plaegen syn te krijgen:
Ick ben die eenighe, die sonder onderscheydt
Aen yder een betoon myn goe genegentheydt
En met gelijcke gunst een ygelijck bejegen;
Ick vraegh nae geen beloft’ en ’t kan my niet beweegen
(2455) Tot gramschap, so men in myn dienst een fautje doet,
Noch eysch niet dat men sulx op ’t aldernauste boet’
Ick stel ’t niet al in roer indien se my 2. vergeeten
By andre Goon te noon op lecker’ offerbeeten;
Want* d’eygensinnigheyd in desen is so groot
(2460) By d’ andre Goden, dat hy dickmaels minder nood

1. Desen offerden sy de thienden haerer goederen om rijck te werden. 2. Sy siet hier op Diana, die op het feest ende offerhande van het versamelen der vruchten al willens van Oeneus was voor by gegaen, waerom sy verstoort sijnde een vreeslijck wild swijn, dat alles verwoeste, in’t land sond. Ovid. 8. Metam.

[p. 78]
Heeft die haer dienst versuymt, als diese komt te plegen:
Gelijck’er menschen zyn daer ’t so mee is gelegen
Dat sy so moeylijck syn, so tips, so rasch geraeckt,
Dat hy het beter heeft die nimmer haer genaeckt
(2465) Als die’r mee om moet gaen. Maer sal der yemand seggen
Wie quam oyt offerhand’ op uw autaer te leggen?
Wie heeft de Sotheyd oyt een tempel opgerecht?
Van des’ ondanckbaerheyd, so ’k voorens heb geseght,
Verwonder ick my wel, maer neem het oock in ’t goede
(2470) (Nae myn sachtsinnigheyd) met ongestoorden bloede,
Hoe wel ick niet en kan nae sulcke dinghen staen.
Want waerom soud’ ick doch om wieroock syn begaen?
Wat sou ’k om meel en zout en bock’ of zeugen wenschen
Dewijl ick over al gedient werd by de menschen,
(2475) En dat met sulcken dienst, die nae getuygenis
Der God-geleerde ver den alderbesten is,
Ten waer dat ick 1. Diaen die eere most benyden
Dat men haer offer dee met menschen-bloed by tyden?
Ick meyn dat ick geeert op het gods-dienstigst werdt
(2480) Wanneer men my omhelst in ’t binnenst van syn hert
(So my een yder doet) en met syn gansche leven
My uytdruckt, my verheelt, als was ’t haer voorgeschreven.
Dit is den rechten dienst, doch die men selden ziet
Dat onder veele van de Kristenen geschiedt.
(2485) Hoe menigh is’er, die een wasse-kaers ontsteken
Op ’t midden van den dag (wanneer s’er niet ontbreken)
Voor ’t lieve-vrouwen beelt? hoe weynigh isser weer
Die haer in nedrigheyd, in reynigheyd, in eer,
In liefde tot de deugd, in hemelsche gedachten
(2490) Nae-yveren, en haer also te volgen trachten?
Want dat’s den rechten dienst die men de heyl’gen doet
Dat men haer voorschrift volght op ’t spoor van haere voet.

1. Diana Taurica.

[p. 79]
    En waerom souw ick doch een Kerck voor my begeeren
Daer men, als andre Goon, my dienen mocht en eeren,
(2495) Dewyl, indien ick my niet lelijck en vergis,
De gansche wereld my een schoonen tempel is?
Oock sal ’t my nergens niet aen klercken noch aen leecken,
Noch aen geen Priesteren of dienaers oyt ontbreecken
Als daer geen menschen syn. oock ben ick niet so mal
(2500) Dat ick in hout of steen my laeten dienen sal,
Of schilderyen of wat beelden sou begeeren
Die ons wel schaedlijck zijn, wanneer de luyden eeren
(Die bot-eenvoudigh zijn) de teyckens voor den Sant:
Waer door t’ ons somtyds gaet gelijck als in een land
(2505) Alwaer den Heer van syn Stadhouder werd verstooten
En door den Viceroy de Koningh uytgeslooten.
Ick houw het daer voor, dat so meenigh beeltenis
Voor my gerecht is als ’t getal der menschen is
Die met of tegen danck mijn beeld nae ’tleven draegen.
(2510) Waerom ick door de nyd myn hert niet heb te knaegen
Indien men andre Goon, d’een hier en d’ander daer,
Op sekre daegen dient; dewijl’t is openbaer
Dat, heel de wereld door, in allerhande landen
Ick staedigh werd gedient met beter offerhanden.
(2515) Maer op dat niemand denck dat het nae stoutigheyd
Meer als nae waerheyd ruyckt het geen ick heb geseyt,
So laet ons naeder met malkandren gaen doorkijcken
Het leven van den mensch, op dat het klaer magh blycken
Wat men myn schuldigh is, en hoe ick in ’t gemeyn
(2520) Meer als een ander werd gheacht by groot en kleyn;
En om het leven niet (dat vry wat langh sou vallen)
Te gaen doorsnuffelen van yder en van allen,
Soo laet ons ’t maer besien van de voornaemste slagh
Op dat men d’andere daer na waerdeeren magh.
[p. 80]
(2525) Want waer toe wil ick van gemeyne luyden spreken
Die al de mijne zijn, en so vol sotheyd steken
En so veel op een nieuw bedencken alle dagh,
Dat eenen Democrijt hier niet veel maecken magh
Noch duysenden met hem om alles te bespotten?
(2530) ’T is ongeloofelijck hoe dat al dese sotten
Den Goden dagelijx door meenigh kluyt en klucht
Verstrecken tot vermaeck en velerley genught,
Die ’smorgens voor den noen haer nuchteren tyd besteden
Tot het gehoor van elx beloften en gebeden,
(2535) Tot raedslaen, overlegh, en onderlingh gekijf:
Maer nae de middagh, als de nectar is in ’tlyf
En haer nu niet en lust met sulx het hooft te breken
Noch van yets ernstighs of hooghwichtigs meer te spreken,
Gaen sitten, waer van daen men best nae d’aerde ziet,
(2540) En neemen haer vermaeck in al wat daer geschiedt.
Daer is geen schouspel daer sy meerder vreugd van voelen.
Wat is ’t een schoon toneel daer so veel gecken woelen!
Wat ’s daer verscheydenheyd van sotten sonder end!
Hoe raest en krielt het daer! want ick ben mee gewent
(2545) Somtyds te sitten by de Goden der Poeeten.
Dees heeft een meysje lief en is met min bezeeten,
En hoe s’hem meer versmaedt hoe hyse meer bemint:*
Hoe sy meer peer-aerst, hoe hy sich te heeter vindt.
Een ander komt het goed en niet het wijf te trouwen.
(2550) Dees maeckt syn wijf ghemeyn: dees soeckt s’ alleen te houwen
En, als een Argus, siet met honderd oogen toe
Dat hem een ander daer geen ondersteeck en doe.
Een ander, in den rouw, wat spreeckt hy sotte dingen?
Koopt guychelaers om geld, en besight huyrelingen
(2555) Op dat het rouw-spel doch te degen zy volendt.
Dees’ is syn styfmoer doodt en zit en huylt ontrent
[p. 81]
Het lijck, als was hy droef; dees lapt het door de billen
Al wat hy krygen kan, en vreest voor geen verspillen
Die mogelijck daer nae noch honger lyden zal;
(2560) Dees prijst de ledigheyd en ’t slaepen boven al.
Dees werckt en woelt altyd in andrer luyden saecken
En waerloost en versuymt al die hem selver raecken.
Dees leyt een hooft-som af, maer daer hy ’t mee verrigt
Syn penningen die hy weer elders heeft gelicht.
(2565) Dus soeckt hy syn geloof by d’ eerste te vermeeren
Om (’t geen haest beuren sal) als hy sal wederkeeren
Hem voor een grooter som te krygen in het net,
Die oock haest op sal zijn nae hy zyn teeringh zet.
Dees leeft heel armelijck om rijck te mogen sterven
(2570) En meynt, als hy veel goeds magh laeten aen zijn erven
En ondertussen hout een bedelaere-staet,
Dat hy all’ ander’ in geluck te boven gaet.
Dees’, om een kleynen winst en, die hem noch kan missen,
Vliegt over land en zee, door woeste wildernissen,
(2575) En waeght syn leven om maer een’ onsekre hoop
Dat om geen seker geld daer nae en waer te koop.
Een ander, die te huys kan hebben goede daeghen,
Loopt nae de krijgh, en krijght daer ongemack en slaeghen;
Maeckt al syn land tot geld, verspilt syns vaders erf
(2580) Dat hy de Keyser dien’ en Regimenten werf;
Maeckt sich syn rijckdom quyt om andre te bekoomen,
En vind sich naederhand bedroogen in zyn droomen.
Hy sneuvelt in den slagh, of, raeckt hy uyt den strijdt,
Komt thuys berooyt en naeckt, geld, arm’ en beenen quyt.
(2585) Een ander leyt het aen op mannen, out van daghen,
Die sonder kinders syn of nae-verwante maeghen,
Om erfgenaem te zijn van al haer geld en schat,
En houdt om rijck te zijn dit voor het naeste padt.
Daer sijnder andere, die het voor beter houwen
(2590) Aen oude rijcke wijfs haer selven uyt te trouwen:
[p. 82]
Een schou-spel, dat de Goon te wonderlijck vermaeckt
Wanneer de lincker selfs alhier in ’t gaeren raeckt.
Het sotst’ en vuylste slagh zyn handelaers met hoopen,
Een volck, dat niet en doet als koopen en verkoopen
(2595) En om wat vuyl gewin een ygelijck bedrieght,
En, schoon het deurgaens steelt, sweert valschelijck, en lieght,
Wil alsints d’ eerste zyn en over al verheven.
Oock en gebreeck’er geen die haer de mompen geven,
Pluymstrykers, prekebroers, en vleyers, die Signoor
(2600) Vast flickefloyen en hem streelen aen het oor
En sitten op den tas en soecken te bepraeten
Om mee een stuck of brock te krygen tot legaeten
Van ’t onrechtvaerdich goed, gewonnen so wat heen.
Oock vindtmer luyden die ’t al houden voor gemeen:
(2605) So ver 1. Pythagorist, dat sy haer niet en stooten
Te eygenen al wat zy vinden ongeslooten,
En nemen ’t goeds-moeds wegh, gelijck als of het haer
By testament gemaeckt of aengestorven waer.
Oock synder sommige genuchelijcke menschen
(2610) Die rijck en welgenoegt alleenlijck syn door wenschen,
En achten haer te syn geluckigh boven al
Als sy maer droomen dat haer yets gewerden sal.
Dees is verblijdt, so hy op straet werdt rijck geheeten,
Schoon dat hy binnens-huys niet veel en heeft om ’t eeten
(2615) Dees haest sich om syn goed te helpen aen den man:
Een ander raept en schraept by een al wat hy kan
Dees staet nae ampten om by ’t volck in eer te raecken:
Een ander sit by ’t vyer en kan sich daer vermaecken.
Dees pleyt, en jaeght het geld de slimme Procureurs
(2620) En Advocaten en den Richter in de beurs,
Die ’t somtyds samen staen en soecken ’t warre-garen
Dat men geen eynd en krijgh’ in meenichte van jaeren.

1. Pythagoras gevoelde dat onder vrienden alles gemeyn was.

[p. 83]
Dees soeckt veranderingh en tracht nae nieuwigheyd:
Die heeft wat wonders voor, een saeck van groot beleyd.
(2625) Dees treckt nae ’t heyligh land, een ander gaet nae Roomen:
Dees heeft een reysje nae Sint Iacob voor genomen
Daer hy ter wereld niet te doen en heeft, en laet
Syn wijf en kinders thuys in een bedroefden staet
Niet al te wel versorght van ’t geen sy sullen eeten:
(2630) ïn ’t kort, so yemand weer was in de Maen geseeten
Gelijck 1. Menippus dee, en daer van daen kon sien
Het bissen en ’t gewoel die onder u geschien:
Hem dacht, dat hy een swarm van vliegen, muggen, byen
Sagh onder een gemenght, krackeelen, kyven, stryen,
(2635) Krijg-voeren, plonderen, bedriegen en verraen,
D’een koomen, d’ander gaen, dees vallen en die staen.
’T is ongeloofelijck, wat vreemder aepe-spelen,
Wat al beroerten wat al droevige toneelen
So kleynen diertje maeckt, en dat so haest vergaet:
(2640) Waer van m’er duysenden op eenen dagh verslaet,
Waer van de minste pest een menichte doet vallen.
Maer waer’ ick selver niet de sotste wel van allen
En waerd, dien Demokrijt op ’t spottelijxt belacch’,
Indien ick voortgingh van so velerhande slagh
(2645) Van sotheyd onder ’t volck en haer uytsinnigheden*
Alhier verhael te doen? ick wil mijn tijd besteden
Aen die voor wyze by de menschen heenen gaen,
Waer onder boven aen de Grammatisten staen,
De letter-konstenaers, by wien ’t van al te maelen
(2650) In armoe en elend niet een sou kunnen haelen
Noch van de Goden so veracht syn en gehaet,
So ick haer niet en quam een weynighje te baet.

1. By Lucianus is een samen-spraeck genaemt Icaro-menippus, daer Menippus een Cynisch Philosoof in de maan sittende het le- ven en handel der menschen doorsiet.

[p. 84]
En d’ ongemacken, die haer dagelijcx ontmoeten
In haer erbarmelijck beroep, somwijl versoeten
(2655) Met wat uytsinnigheyd van liefelijcken aert,
Staegh hongherigh en vuyl en noyt met geld beswaert.
Die onder het geraes der kindren in haer schoolen
(Haer pijn-banck sey ick best, of ros of paerde-moolen)
Verslyten haren tijdt en werden oudt en dor,
(2660) Door arbeyt uytgemergt, door ’t roepen doof en schor,
Van stof en stanck vergaen. Noch sietmen het ghebeuren
Dat dese mannen niet alleenich niet en treuren
Maer meynen noch dat sy het al te boven gaen:
So syn sy in haer schick, so wel staet het haer aen
(2665) Als sy dien bangen hoop doen ommesien en schricken
Door haere stem en twee vervaerelijcke blicken,
En klouwen rijcklijck toe met placken en met rôen
En nae believen op de jonghens moogen woen
En in een leeuwen-huyd den lompen esel kleden.
(2670) Hier tussen keuren zy haer vuyl voor puntigheden,
Den stanck voor goeden reuck, haer armste slaverny
Voor souyereyniteyt en suyvre Monarchy.
So dat sy haer gebiedt niet souden willen missen
Voor ’t rijck van 1. Dionys of wreeder 2. Falarissen.
(2675) Noch sijn dees halsen te geluckiger daer aen
Door haer inbeeldingh en geleertheyds ydle waen:
Want schoon de meeste van die hier veel weeten willen
De jonckheyd stampen in wat beuselen en grillen,
So derven sy nochtans een ygelijck versmaen
(2680) En meynen dat sy ’t al hier in te boven gaen

1. Tyran van Sicilien     2. Tyran der Agrigentynen, die onder andere tormenten ende wreedheyd die hy den menschen aendee, een koperen stier had daer hy de menschen in sloot ende vyer daer onder dede stoken.

[p. 85]
En dat 3. Palemon en 4. Donaet moet achter leggen;
En maecken (door wat kunst en weet ick niet te seggen)
Dat hier een malle moer en daer een slechte vaer
Haer daer voor neemen aen en houden het voor waer.
(2685) Doet hier dees vreughd noch by, hoe dat sy haer vermaecken
So s’ aen de kennis van Anchises môer geraecken,
So yemand onder haer een oud versleete woord
Dat hem is onbekent en vreemdt en ongehoort
Vind ergens op een blad, dat langh was aen het rotten,
(2690) Verwaetert en geknaeght van schietertjes en motten,
Of treft een stuck of stol van oude steenen aen
Waer op de letters noch niet heel en zijn vergaen,
O groote Iupiter, wat vreugd werd daer bedreven!
Wat eer en lof werd aen den vinder niet gegeven,
(2695) Als of hy Africa geheel verovert had,
Of in Assyrien de Babylonse stad!
Wat scheppen sy vermaeck in versen die sy schrijven!
Hoe groot is haere vreugd die sy daerom bedrijven;
Daer ’t haer aen prysers noch verwonderaers ontbreeckt
(2700) (Schoon datter pit noch kruym noch sout noch kruyd in steeckt)
Gelijck of Maroos geest in haer was koomen woonen!
Maer ’t soetst van allen is als sy malkandren kroonen
Met wedersijdsche lof, en d’een den ander krout.
Indien dat yemand nu begaet een kleyne fout
(2705) En in een woordeke sich koome te vergissen,
Hoe sijn sy op de been, hoe vol onsteltenissen
Als een scherpsichtiger dat schennis heeft ondeckt?
Hoe werdt dien armen man gelastert en begeckt,
Gehekelt en gesift in brieven, schriften, boecken?
(2710) Ick lijde, dat my al de Grammatisten vloecken

1. Een groot Grammaticus, die roemde dat de geleertheyd met hem gebooren was, en met hem sterven soude.     2. Een geleert Grammaticus, de meester van St. Hieronimus.

[p. 86]
So ick geloogen heb. ick ken een man, ontrent
De sestigh jaeren oudt, dien ’t griex wel is bekent,
Die in ’t latijn en in de wis-kunst is bedreven,
Die de Filosofy geleert heeft en beschreven,
(2715) Die de genees-kunst sich ten uytersten verstaet,
En ’t is nu twintigh jaer dat hy dit vaeren laet
En in dees letter kunst, daer van ick heb gesprooken,
Sich selven pynight en syn herssens heeft gebrooken,
En meynt dat hy op ’t hoogst geluckigh wesen sou
(2720) Indien den hemel hem so langh in ’t leven houw
Tot dat hy stelle vast, in onderscheyde leden,
Hoe dat de 1. tweemael vier gedeelten van een reden
Recht te verdeelen zyn, dat tot op huyden niet
Van Grieck noch van Romeyn ten vollen is geschiedt.
(2725) Noch vreest hy of’er een mocht ondertussen komen
Door wien hem desen lof voor heen wierd wegh genoomen
Waer door syn arbeyd van so veele jaeren was
Verlooren en verquist, vergaen in roock en as.
Of’t nu uytsinnigneyd of sotheyd is te heeten
(2730) Daer leyt my weynigh aen, indien ghy maer wilt weeten
Dat het door my geschiedt dat dit hoogmoedich dier
(Dat anders niet en was als maer een arme mier)
Sich so geluckigh acht, so waerdigh, so verheven
Dat het syn staetje voor geen konings kroon sou geven.
(2735) De Dichters houden haer so schuldigh niet aen my,
Hoewel dat volck geheel van myne bende zy.
Een vry geslacht, gelijck het spreeckwoord uw kan leeren.
Die nergens anders toe haer vlyt en sinnen keeren
Als om de sotten wat te streelen aen het oor
(2740) Met yet belacchelijx dat yemand gaeren hoor,
Met haer verdichtselen en loutre leure-praeten,
Waer op sy haer nochtans so vastelijck verlaeten

1. By de Grammatici genoemt octo partes orationis.

[p. 87]
Dat sy’d’ onsterflijckheyd haer selven niet alleen
Maer andren oock, daer sy haer rympen aen besteen
(2745) Voor seker schryven toe, en ’t leven van de Goden.
By dees’ is Eygemin gebraeden en gezoden:
So is de Vleyery oock seer by haer gemeen;
Twee myner Iofferen, so ick u sey voor heen.
En wat belanght hoe sy my dienen, vieren, loven,
(2750) Geen andre gaen haer in eenvoudigheyd te boven
Noch in standvastigheyd. wat voorts het volckje raeckt
Dat van welsprekentheyd haer werck en ambacht maeckt,
Al gaen sy menighmael den rechten wegh bezyen,
En haeren man verraen en heulen met partyen,
(2755) En schoon sy altemet tot andren overtreen
En met den Philosoof sich helpen in haer reen,
So is het nochtans waer dat sy van myne bend zijn;
Want boven dat het blijckt uyt dingen, die bekent zijn,
So was ’t bewijs genoegh dat men so veel van haer
(2760) En so sorgvuldighlijck en duydelijck en klaer
Beschreven vindt hoe dat men jocken moet en mallen,
En dat Quintiliaen, de minste niet van allen,
Een heel capittel van het lacchen schreef wel eer,
So langh, als het belegh van Troje by Homeer.
(2765) Oock werd by haer so veel de Sotheyd toegeschreven,
Dat, als sy altemet geen antwoord kunnen geven
Op ’t geen haer komt te voor, sy ’t met een kackerlach
Afleggen, daer de reede haer niet bewaeren magh.
Ten zy dat yemand meynt, dat menschen te verwecken
(2770) Tot lacchen door de kunst gheen werck en is van gecken.
Sy syn van ’t eygen deegh die boecken uyt doen gaen
Om dat sy nae een naem, die noyt en sterve, staen
En meynen dat te zijn den wech nae ’t eeuwig leven.
Aen allen desen heb ick vry al veel gegeven,
(2775) Maer aldermeest aen die, die vol van ’t malle vyer
Met enckle beuselen besmeeren het papier.
[p. 88]
Want die geleerdelijck yet schrijven wil of maecken
Dat maer aen weynige geleerde mooghe smaecken,
Waer over hy het oogh van niemanden en vrees
(2780) Het zy dat 1. Persius of Lelius het lees,
Sou ’k eer beklaegens waerd als voor geluckigh achten
Om dat hy altijds heeft een kruys in sijn gedachten.
Want dese hebben staegh de pen en hand gereedt:
Hier dient wat af te zijn en daer wat aengesmeedt:
(2785) Dit moet wat sijn verstelt, en dat heel wegh genoomen:
Dit dient hier wel van daen, daer souw het beter koomen:
En als ’t nu honderdmael de vrienden is vertoont
En als men’t tien jaer lang heeft van de pers verschoont,
So vinden sy haer self noch niet voldaen nae wenschen.
(2790) Dus staet een ydle loon (de lof van weynich menschen)
Haer dapper dier. Hierom is so gewaeckt, gebraeckt,
En so veel slaeps gemist (die meest den mensch vermaect)
Hierom ontsien s’haer niet te sitten klippertanden
En lijden ongemack aen voeten en aen handen,
(2795) Dit kost haer so veel tyd en so veel kruijs en sweet,
So veele quellingen en allerhande leedt,
Verlies van schoonheyd, en van haer gesonde leven;
Hier aen so hebben sy haer leep en blind geschreven;
Dit heeft haer arm gemaeckt, van alle lust gespeent,
(2800) In nier’ en blaes verweckt een pijnelijck gesteent,
Dit heeft haer ouderdom langh voor den tijd gegeven
En aen een vroege dood doen wisselen haer leven;
Voegt hier noch voorder by ’t geen ick niet seggen kan.
Om so veel ongevals koopt dese wijseman
(2805) Dat hy maer een of twee druyp-ooghen moght ghevallen:
Hoe veel geluckiger magh mijnen schrijver mallen!
Die, sonder dat hy sijn gesicht met waecken breeckt
En sonder dat hy sich in groote moeyte steeckt,

1. Twee geleerde Rechters die Lucilius niet en wilde kennen over ’t geen dat hy voor slechte en grove luyden geschreven hadde.

[p. 89]
So als ’t hem maer gevalt, wat hem te voor magh komen,
(2810) Wat hem schiet in de pen, syn dichtselen en droomen,
Terstont stelt op het wit, daer hy geen schae en lydt
Als dat hy weynigh gelds uyt syne handen smyt
Om pennen en om inct en wat papiers te koopen,
Wel weetende dat hem voor seker staet te hopen
(2815) Dat hoe het slechter is van maecksel en van stof
Hoe beuselachtiger, hoe dat hy meerder lof
Van ’t ongeleerde volck en sotten heeft te wachten.
Want drie geleerde kan hy lichtelijck verachten
So immermeer syn werck in hare handen raeckt.
(2820) Hoe weynigh geldt het oock, indien het werdt gelaeckt
Van weynigh wyse (die het mog’lijck mochten lesen)
Dat by so grooten hoop van menschen werd gepresen?
Noch is hy wyser, die eens anders werck van woord
Tot woord voor ’t zijn geeft uyt, dat erghens half ghesmoort
(2825) En als vergeten lagh, en weet sich toe te meten
Den arbeyd en den lof daer andere voor sweeten;
Daer op vertrouwende dat, schoon hy naemaels al
Van diefte wierd beticht, hem dit gelucken sal
Dat men van synen lof een tyd langh sal gewaegen.
(2830) ’T is waerdigh om te sien hoe seer ’t hem kan behaegen
Dat hy gepresen werd van den gemeenen hoop
En in de winckelen voor yder staet te koop,
En vreemde tytels voer syn boecken weet te vinden,
Dat hy den leser door een voorspraek moet ontblinden,
(2835) Dat hy drie naemen set op ’t voorhooft syner blaen,
Drie vreemde, die gelijck als tover-woorden gaen,
Als of sy uyt Egipt en van de Heyens quamen.
    Maer seght my, by de Goon, wat syn het meer als naemen?
En boven dien hoe dun en kleyn is het getal
(2840) Dat dit uytheemsche goed verstaen of kennen sal,
So ghy de groote van de wereld aen wilt schouwen,
En hoe veel kleynder noch, van die het sullen houwen
[p. 90]
Voor yet dat lof verdient, gelijck oock ’t oordeel van
Het ongelettert volck verscheyden wesen kan?
(2845) Oock syn dit meenichmael maer dichtselen en droomen
En naemen die men van den ouden heeft genoomen,
So dat den een wil syn genoemt Telemachus,
En dees Polycrates, en die Trasymachus,
En dese Stelenus en die Laertes wesen,
(2850) En datter weynigh aen gelegen is in desen
Of’t boeck Chameleon dan of’t kauwoerden heet,
En of ghy ’t Alpha noemt of Gamma Delt’ of Beet’.
Wat is ’t vermaeckelijck, als sotte en ongeleerde
Malkander prijsen of zy waeren hoogh van weerde!
(2855) Als dees’ een Plato van syn mede broeder maeckt,
En Cicero by hem in kunst van spreecken laeckt!
Dat hy Callimachus wel dubbeld op kan weegen
En boven Socrates in wijsheyd is gesteeghen.
Oock soecken zy somtijds een man die met haer stry,
(2860) Een tegenspreker, die van andre meeningh zy,
Om door een tussen-kamp aen meerder naem te raecken,
Waer door sy onder ’t volck gevolg en aenhangh maecken
Dat elck een zyde kies’ en sich van een verdeel
Tot dat de hoofden van het wederzijds krackeel
(2865) (So die verweerder is als die het heeft begonnen)
Den oorlogh staeken, en, of elck het had gewonnen,
Haer geven uyt den strijd vernoeght en wel te vreen
En komen thuys op de Victory-koets gereen.
Dees dingen werden uyt gelacchen van den wyzen
(2870) Voor sot, gelijckse syn: wie kan oock anders wyzen?
Nochtans so leven zy staegh vrolijck en verheught,
En dese vreugd komt haer alleen door myne deugd.
So dat sy haer triomf, verkregen door geschillen,
Met die van Scipio niet souden ruylen willen.
(2875) Maer de geleerde, die met dese dingen spot
En uyt eens anders mal schept blijschap en genot,
[p. 91]
Moet weten (wil hy niet ondanckbaer zijn bevonden)
Dat hy oock selfs aen my niet weynigh is verbonden.
De Rechts-geleerde meynt dat hy te boven gaet
(2880) Al wat geleert wil zijn, en geen van allen staet
Sich selven so wel aen als dese wyse-bollen,
Terwijl sy eeuwiglijck den 1. steen van Sisyf rollen
En hondert loyen in een aessem storten uyt
Niet lettend’ of het oock ter saecke dient, of sluyt,
(2885) En staplen glos op glos, Doctoren op Doctoren,
Op dat haer weetenschap by luyden die dit hooren
De swaerste schijn te zijn, als of het seker gingh
Hoe meerder arbeyd hoe oock heerelijcker dingh.
By dit laetdunckend volck, dees rabbelaers der wetten,
(2890) Sou men de snappende Sophisten mogen setten
Van wien een yder meer geraes en woorden maeckt
Als twintigh wijven doen, hoe klapsieck hoe bespraeckt,
Uyt hoe een groot getal gekipt en uytgelesen:
Een goed, dat ongelijck geluckiger zou wezen
(2895) So ’t maer klapachtigh en niet mee krackeeligh waer’
Om maer een haver-stroo, om ’t klooven van een hayr,
Waerom sy meenighmael hardneckigh samen stryden
So dat de waerheyd haer somwijlen komt ’t ontglyden
Terwijl men hassebast met groote hevigheyd
(2900) Die tusschen ’t valsch en ’t waer bedwelmt het onderscheyt.
Nochtans zijn dese luy door Eygemin te houwen
Voor heel geluckige, dewijl s’ haer selfs betrouwen
Op staende voet aen elck den Oorlogh aen te bien
In al wat datter is, alleenigh maer versien
(2905) Van drie sluyt-redens, die sy syllogismen heeten,
Waer op sy haer de winst niet vreesen toe te meeten,

1. Sisyphus wierd geseyt tot syner straffe in de hel een steen te rollen nae den top van een bergh, die hem onderweghen staegh ont- schietende weder nae beneden rolt.

[p. 92]
En roepen, dat by haer selfs 1. Stentor achterleyt,
Onoverwinnelijck door haer halssterrigheyd.
    Nae dese mooght ghy wel de Filofosen stellen.
(2910) Een baerd in folio, een mantel van ses ellen
Maeckt haer aensienelijck, so dat s’ haer selfs alleen
Wys achten, en de rest verachten en vertreen.
Maer hoe vermaeckelijck en soet is ’t geen sy mallen
Wanneer sy timmeren naer eygen welgevallen
(2915) Een hoope werelden, en meeten Son en Maen
En ’t vast en los gesternt, haer ommeringh en raen,
Den Hemel, d’aerde-kloot, met roeden, voeten, duymen?
Wanneer sy seggen wat het vier de wolck doet ruymen,
Wat blixem, donder, wind, wat bey d’ Eclipsen maeckt,
(2920) En geven redenen, als lagh het klaer en naeckt,
Van wat verborgen voor de menschen schynt te wesen,
Als of haer de natuer gebesight had in desen
Voor Secretarisen doe ’s alle dingen schiep,
Of haer die bou-vrou tot geheyme Raeden riep:
(2925) Die ondertusschen lacht om haer veelvuldigh missen
Terwijl sy raen en slaen en nae de waerheyd gissen.
Want dat haer dingen los en all’ onseker gaen
Is lichtelijck daer uyt ten vollen te verstaen
Dat sy in alles van malkanderen verscheelen
(2930) Vol knibbelingen, vol dispuyten en krackeelen,
So dat sy nergens in en komen over een;
Wat dees gevoelt, werd weer van andere bestreen.
Dit syn de luyden die haer stoutelijck vermeeten
Het al te weten schoon zy niet met al en weten,
(2935) Niet wat sy selver sijn; waer door het somtyds gaet
Dat sy noch pael noch put en sien die voor haer staet,
Om dat sy veeltyds syn half blindt of leep van oogen,
Of dat haer zinnen syn van huys of opgetooghen.

1. Een der Griecken by Homerus, die alleen so veel gheluyt en ghe- schreeu kon maecken als vyftigh andere.

[p. 93]
Noch roemen sy te syn van so een scherp gesight
(2940) Dat sy de dingen zien die maer en syn 1. verdicht
En nergens niet en syn in werden noch in wesen,
Daer Lynceus sel