Dit is een onderdeel van ErasmusLausWesterbaen16599.html. Klik hier voor het hele document.

Dewijl die groote (sacht: ick sou my wel verkallen
Maer ben voor ’t spreeckwoord van de griecken weer vervaert)
(4560) Den sin van Christus so by Lucas heeft verklaert
Dat vyer en waeter eer te samen was te menghen
Als met syn meeningh die wel over een te brengen.
Want als nu het gevaer en nood gingh aen de man
En dat een leenman moet al wat hy magh of kan
(4565) Voor synen leenheer doen en met hem gaen ten stryde,
Heeft Christus (willende sich dienen toen ter tyde
Van de gelegentheyd om haer te wysen aen
Dat het vertrouwen van de syne niet moet staen
Op sulcke middelen) tot syn gevolgh gesproocken
(4570) En afgevraeght of haer had eenigh dingh ontbrooken
Als hy so onvoorsien haer uytgesonden had
Dat hy voor doorenen en keyen op het pad
Haer niet en waepende met schoenen aen haer voeten
Noch knapsack mee gaf om den hongers-nood te boeten?
(4575) Als sy antwoorden, Niets, heeft hy daer op geseyt:
Maer nu neem’ hy sijn buyl en mael oock, diese heyt,
En diese niet en heeft verkoope syne kleden
En gae de penningen weer aen een swaerd hesteden
Dewijl nu Christus maer sachtmoedigheyd begeert
(4580) En lyden en geduld en smaed des levens leert,
Wie twyfelt dan wat hy alhier heeft willen seggen
Als dat sy dienaers noch meer van haer moeten leggen
En niet alleenelijck de schoen en mael versmaen
Maer selfs oock willigh zyn om sonder rock te gaen
(4585) En naeckt en onbelet van schoenen, maelen, kleden
Om ’t Evangely te verkonden heen te treden,
En geene voorsorgh doen als van een swaerd alleen.
Maer niet een swaerd waer mee de rovers heenen treen
Of felle moordenaers om menschen neer te maecken:
(4590) Maer van een swaerd des geests, dat tot in ’t hert kan raecken
[p. 143]
En quae genegentheen en tochten kappen af
En al wat voedsel tot verkeerde driften gaf,
Op dat haer lusten slechts tot gods-vrucht mochten strecken.
Maer, lieve, siet waer men dees woorden heen wil trecken,
(4595) Hoe die vermaerde man leyt dese dinghen uyt.
Door ’t swaerd seyt hy dat de beschermingh werd beduyt
Wanneer men werd vervolgt, en dat den buyl wil seggen
Dat men van nooddruft sich te deeg moet onderleggen:
Gelijck of Christus nu verandert was van zin
(4600) En roukoop had dat hy syn dienaers in ’t begin
So weynigh konincklijck, so kael had afgesonden,
En dees’ uytrustingh nu voor beter had gevonden,
Of hem vergeten was het geen hy had geseyt
Dat het haer strecken sou tot haere saligheyd
(4605) Als haer de wereld sou beliegen en verachten
En spijt en smaed aen doen, vervolgen, straffen, slachten,
Verbiedende te bien den quaeden wederstand:
Dat de sachtmoedige sou woonen in het land:
Of hem vergeeten was, die haer ten voorbeeld stelde
(4610) De naeckte Lelyen, de bloempjes van den velde,
De vogels van de lucht, dat hy haer had geraen
Met geen bekommeringh haer selven te belaen
En nu hooghnodigh vond dat sy haer sonder degen
Niet souden op de reys begeven lanx de wegen
(4615) So dat hy wou dat men syn rock daerom verkoop’
En dat men liever naeckt als sonder degen loop’.
Gelijck hy nu door ’t swaerd meynt allerley geweeren,
Al watter is bequaem om het geweld te keeren,
So streckt hy oock den buyl tot alle dingen uyt,
(4620) Al, die de nooddruft om te leven in haer sluyt.
Dus rust die grooten tolck der goddelijcke woorden
De goed’ Apostels uyt, als waer ’t tot een slagoorden,
Met lanssen, schild en swaerd, met lonten bus en buys,
Om te gaen prediken van Christus en syn kruys,
[p. 144]
(4625) En daer en boven noch versien van beurs en buylen,
Gelaen met pack en sack op eselen en muylen
Op dat sy mogelijck niet mochten heenen gaen
Ter herbergh uyt, voor dat het noen-mael was gedaen.
En dese man liet sich daer door niet eens bewegen
(4630) Dat Christus korts daer aen gebood dat hy den degen
Die hem getrocken had weer steken souw in schee,
En dat men niet en hoort dat yemand van haer stree
Met schild of swaerd, of hem met sulck gheweer verweerde
En daer mee het geweld der Heydnen van hem keerde,
(4635) Het welck ontwijfelijck van haer sou syn gedaen
So ’t Christus had, gelijck als dese man, verstaen.
Ick ken een ander noch die ick hier niet sal melden,
Doch om der eere wil, een van de kloeckste helden
En van geen kleynen naem, die ’t woord van Habakuick;
(4640) Als hy in syn 1. gebed (gelijck ’t was een gebruyck
Dat men de tenten toen van vellen plagh te stellen)
Sey dat hij schudden sagh de Mediaensche vellen,
Uytley van ’t vel van den gevilden Bartelmees.
Ick was nu lest, gelijck ick dickmaels dee voor dees,
(4645) In een Dispuyt van ons hoogwijse Godsgeleerde,
En als daer yemand uyt de schrift bewijs begeerde
Waer uyt men toonen kost dat men de ketters meer
Met vyer verwinnen most als door de kracht van leer,
So was’er een, die oud en langh was aen het graeuwen,
(4650) Van straf gesight en van onsichelijcke braeuwen
Die heel ontstelt hier op dusdanich antwoord gaf:
Dat men de Ketteren eenmael of twee bestraf

    1. In de gemeyne Latijnse oversettinghe staet turbabantur pelles
terrae Madiam cap. 3. ver. 7. bestaende de aerdigheyd alhier in het
woord pelles, dat vellen beteyckent, ende van desen Theologant
voor een profecy van het vel van Bartholomeus genomen wierd.

[p. 145]
En dan 1. de vita speel, heeft Paulus klaer geschreven.
Dit is een wet die hy heeft tegen haer gegeven.
(4655) De vita, sey hy, is te seggen, helpt s’ om ’t leven.
Veel lachten om de man; oock wasser geen gebreck
Van die dit keurden voor een ongemeenen treck
En voor een rechte gods-geleerd’ uytleggingh hielen.
Maer als hem sommige daer wat in tegen vielen
(4660) Rees ’er een ander op die tusschen beyden sprack,
Een die het verken voort de keel en ’t hert af stack.
Dees riep, Let op de saeck: by Moyses staet geschreven
2. a Quaetdoenders die sult ghy niet laeten in het leven;
De ketters doen veel quaed: brengt dan de ketters om.
(4665) Al watter was dat sat op sulck een reden stom
En was verwondert waer’t de man van daen kon haelen.
Syn seggen wierd voor goed gekent van al te maelen,
So dat een ygelijck syn zegel daer aen hingh;
En voorts met kous’ en schoen in syn gevoelen gingh;
(4670) En niemanden van al die hier vergaedert waeren
Quam ’t eensjes in den sin, dat hier van tovenaeren
Gesproken werd, en dat dees wet den Hexen raeckt.
Want anders lagh het klaer en voor een yder naeckt
Dat men den dronckaerts en die by de hoeren loopen
(4675) Haer quaed-doen met de dood al mee most doen bekoopen.
Maer ’t is te sot dat ick dees dingen hier verhael
Die so ontalliick syn dat men die altemael

    a Exod.. 22     1. De vita haereticum, is te segghen, schuwt een ketter, synde
devita een woord. maer dese kloeckert maecktender twee woorden
af de vita, het welck te seggen is van ’t leven, ende ley dat uyt dat
men de ketters dooden most.
    2. De gemene Latynse Oversettinge heeft Maleficum ne patia-
ris vivere, daer dese sluyt reden by hem uytgemaeckt wierd. Hier
werd bestraft ende belacht de slechte maniere van der godsgeleerden
argumenteeren, ende beuselachtige syllogismen in soo ernstighen
saeck.

[p. 146]
In so veel boecken niet begrypen sou of vaeten
Als 3. Dydimus of als Chrysip had nae gelaeten.
(4680) Dit is het eenigh dat ick hier van u begeer:
Dat men het tot mijn smaed en schande niet en keer
Indien ’t niet al en is van vyven en van sesse
Dat ick heb bygebraght, die een Theologesse
Van kleyne waerde ben, dewijl sulcx werd geleen
(4685) In luyden die ’t gestoelt in Kerck en school betreen,
In sulcke Meesters en so Goddelijcke Heeren.
Nu sal ick eyntelijck my weer tot Paulus keeren
Die van hem selven dus aen de Corinthers a. schreef:
Die onwys is verdraeght gy gaeren. ick en geef
(4690) Oock ’t geen ick segh niet uyt als sprack ick nae den Heere
Maer nae onwysheyd: en, dat men my niet en weere
Maer neem voor onwys aen: om Christus syn wy sot.
Ghy hebt gehoort hoe veel getuygenissen tot
Mijn lof van sulcken man voor desen syn gegeven
(4695) Behalven dat het blijckt uyt ’t geen hy heeft b. geschreven
Dat hy haer opentlijck de sotheyd heeft belast
Als yet dat nodigh en daer welvaert is aen vast.
So ymand onder u, seyt hy, schynt wijs te wesen
Die werde sot, op dat hy wijs zy. en wy lesen
(4700) Dat Iesus, c. als hy op den wegh van Emaus was,
Daer hy by 1. Simeon sich voeghd’ en Cleophas,
Sey dat sy beyde sott’ en sinneloose waeren:
Nochtans van syn gevolgh en uytgelese kaeren.
Maer dit en weet ick niet of te verwondren zy
(4705) Dewijl van Paulus self een weynigh sotterny
God toegeschreven werd (wat proef kan ick meer wenschen?
Hy seyt, d. de dwaesheyd Gods is wijser als de menschen

    3. Dydimus Grammaticus werd geseydt duysend boecken geschre-
    ven te hebben, ende Chrysippus ontallijcke van dialectische beu-
    selinghen.
    1. Volgens het schryven van Origines van andere werd hy anders ge-
    naemt.
    a. 2. Cor. xi.     b. 1. Cor. 3.
    c. Luc. 24.     d. 1. Cor. 1.

[p. 147]
Maer dese dwaesheyd moet ghy so niet leggen uyt
Als of’t yet was dat op der menschen meyningh sluyt,
(4710) Gelijck het geen dat wy van ’t kruys van Kristus horen
Een dwaesheyd werd geseyt voor dieder gaen verloren.
Danck heb Origenes die ’t so niet uyt en leyt.
Maer wat magh ick vergeefs met veel sorgvuldigheyd
My selfs bekommeren om dingen te beweeren
(4715) Waer van dat niemand meer bewijs en kan begeeren,
Dewijl dat Christus selfs e. by David den Profeet
Tot synen Vader seyt, dat hy syn dwaesheyd weet?
Het was oock niet om niet dat God een groot behaegen
In sotten heeft gehad en gunst tot haer gedraegen,
(4720) En ick geloof dat dit de reden is geweest:
Dat naementlijck, gelijck by Princen aldermeest
De kloecke zyn verdacht, en sy de wijsheyd haeten
En bott’ eenvoudige tot haer gemeynschap laeten,
Liefhebben, vorderen, en luy van kleyn verstand
(4725) Meer achten als een licht of Phenix van haer land:
Gelijck als Iulius geen Brutus kon verdraegen,
De 1. dronck’ Antonius geen Cesar doen vertsaegen:
Gelijck als Seneca van Nero was gehaet
En 2. Dionys de tucht van Plato heeft versmaedt:
(4730) Dat Christus oock also niet goed en heeft gevonden
Met sulcken om te gaen die op haer wijsheyd stonden,
En die verdoemt, vervloeckt en van sich afgeweert,
Gelijck als Paulus dat niet donckerlijck en leert
Wanneer hy seyt a. dat God de sotten heeft verkoren
(4735) En dat de wereld, die door wijsheyd bleef verlooren,

    e. Psal. 69.
    1. Iulius Cesar gewaerschout synde dat hy sich voor Antonius
soude wachten seyde dat hy nae de vette en droncke niet en vraeg-
de maer wel nae de bleycke ende sobere luyden, daer door ver-
staende Brutus en Cassius, die hem noch ombrachten inden Raed.
    2. Plato reysde nae Sicilien om den jongen Dionysius, die al-
daer regeerde, te trecken tot de liefde der Philosophie, maer de
pluymstrijckers vermochten meer op het ghemoed van den lossen
jonghman als de heylsaeme vermaeningh van den Philosoof.
    a. 1. Cor. 1.

[p. 148]
Hy goed gevonden heeft door sotheyd te behoen.
Iae selfs heeft hy dat klaer en helder hooren doen
Door dees Propheten mond: a. Ick, seydt hy, sal verderven
De wijsheyd van de wyse: ick sal ’t verstant doen sterven
(4740) Van de verstandighe. So doet hy oock, wanneer
Hy tot zyn Vader seyt: O aller Heeren Heer
Ick danck u dat ghy dit voor wysen hielt verschoolen
Maer voor de Kinders, dat is sotten, onverhoolen.
Want dit is in den text den sin 3. van ’t grieckse woord.
(4745) Hier toe dient oock dat hy, gelijck men deurgaens hoort,
De Phariseen en heel den hoop der Schriftgeleerde
Bestraft heeft en gerost, die loose, die verkeerde,
En ’t ongelettert volck met woorden voorgestreen.
Want, als hy roept, wee u, wee u ghy Phariseen,
(4750) Ghy die de Schrift verstaet en die weet uyt te leggen,
Wee u ghy Huychelaers! wat wil dit anders seggen
Als wee u, wyse, wee! maer liefst heeft hy verkeert
Met wat eenvoudigh was en slecht en ongeleert,
En meest behaeghden hem de visschertjes en vrouwen,
(4755) En onder desen heeft hy meest van die gehouwen
Die verste waeren van der loosen vossen aert.
Daerom so koos hy oock den Esel voor het paerd,
En hadde zyn vermaeck op ’t botste dier te ryen
Schoon dat hy sonder nood of hinder mocht beschryen
(4760) Selfs eener Leeuwen rugh. Oock is den heylgen Geest
In de gedaente van een Duyf gesien geweest
Niet van een Kuyckedief, als hy quam nederdalen.
Siet ghy niet in de Schrift hoe men daer meenigmalen
Van herten, hinden en van lammen doet vermaen?
(4765) Voegt hier noch by, dat die in Christus liefde staen
En die hy heeft geschickt tot het onsterflijck leven
Daer altemet den naem van schapen werd gegeven

    a. Esa. 29.
    1. Het griekse woord Nepios wanneer het siet op den ouderdom betey-
kent het een kind, ende als het op’t gemoed siet beteykent het sot.

[p. 149]
Waer by ’t geen ander dier in slechtheyd halen kan,
Waerom een idioot, een bot eenvoudigh man,
(4770) Gemeenelijcken by een schaepshooft werd geleken.
Van dese schaepen schaemt hem Christus niet te spreken
Dat hy den Herder is, die sorg voor haer luy draeght.
De by-naem van een lam heeft hem al mee behaeght,
Gelijck hy meermaels by Iohannes werd geheeten.
(4775) Wat roept dit, of wat doet dit anders aen u weten
Als dat de menschen all’ onsinnigh zyn en sot,
Oock de godvruchtige? dat Christus selver, tot
Haer heyl genegen en om haer te hulp te komen
In hare sotheyd, heeft het wesen aengenomen
(4780) (Die ’s vaders wysheyd was) eens menschen, en als sot
Geworden, en voor haer gerekent is by God
Of hy een sondaer was die doch geen sonde kende,
En haer alsoo gewilt bevryen van ellende
Door sotheyd van het kruys, en luyden die hy sond
(4785) Daer men geleertheyd noch scherpsmnigheyd by vond,
Dien hy de sotheyd selfs wel ernstelijck belaste
En schuw van wysheyd maeckt’ als die haer niet en paste
En selfs haer in haer dienst sou kunnen hinderen,
Als hy door ’t voorbeeld van onnosle kinderen,
(4790) Van mussen, Lelyen, van Bloempjes van den velde,
Van ’t kleyne mostert-zaet zyn leer voor ooghen stelde
En haer heeft opgeweckt door dingen daer men geen
Verstand noch geest in vind, en die men maer alleen
Siet sonder konst of sorgh van de natuur bestieren,
(4795) Als hy dit slechte volck, dees’ onbedreve dieren,
Dees nieuw’ Ambassadeurs, so rouw en ongheschaeft,
Met geen Filososy noch wetenschap begaeft,
Gebiedt dat sy doch niet bekommert souden wesen
Noch voor Stadthouders noch voor Presidenten vreesen
(4800) Wat by hun hare tael of aenspraeck wesen sal,
Noch de a. gelegentheyd noch tyd noch jaer-getal

    a. Act. 1.

[p. 150]
Te willen weeten, die God aen sich heeft gehouden,
Op dat sy naementlijck haer niet verlaeten souden
Op eygen wetenschap, maer geven sich alleen
(4805) Met lijf en siel aen hem, en voorts aen anders geen.
Hier toe behoort het oock, dat God, die alle dinghen
Geschaepen heeft, verbood des werelds nieuwelinghen,
Dat onbedreven paer, de hand te steken uyt
Om yet te proeven van dat wonderlijcke fruyt
(4810) Des booms van wetenschap, als of’er in het weeten
Een dodelijck vergif verborgen had gezeeten
Dat haer lucksaeligheyd sou helpen om den hals.
Waerom de wetenschap van Paulus even als
Yet dat de menschen schaet en opblaest werd mispresen.
(4815) Van welck gevoelen oock Sint Bernard schijn te wesen
Wanneer hy seyt den a. Bergh, waer op de morgenster,
De soon des dagheraets, de fiere Lucifer
Sich selven had geset, te syn den Bergh van Weeten.
Oock dient dit mogelijck hier niet te zijn vergeeten
(4820) Dat oock de sotheyd by de Goon lieftalligh is.
Van al wat sy begaet kryght sy vergiffenis.
Misdoet een wijsman yet het werd hem niet vergheven.
Waerom sy, die wat quaeds of sondigs oyt bedreven
Wanneer sy bidden datmen ’t haer vergeven sal
(4825) Sich selfs behelpen met den mattel van het Mal
En weeten ’er een kleed van sotheyd voor te hanghen
Schoon dat het quaed by haer voorsichtigh is beganghen.
Want so sey Aron b. Heer, wilt ons niet tellen aen
De misdaed die by ons, doch sotlijck, is begaen,
(4830) Wanneer hy Moyses voor syn Suster heeft gebeden
Dat de melaetsheyd doch mocht gaen van hare leden,
So bad de a. Koningh Saul syn schuld by David af,
Dat hy hem die doch om de sotheyds wil vergaf.
So bad oock David selfs, b. Heer wilt het my vergeven
(4835) Want dat ick dee dat heb ick sottelijck bedreven,,

    a. Esa. 14.
    b. Num. 12.
    a. 1.Sam. cap. 26.
    b. 2.Sam. cap. 24.

[p. 151]
Als of hy hoop noch kans tot syn pardon en sagh
Indien de sotheyd tot syn voordeel niet en lagh.
Maer ’t geen ick seggen sal dat sal noch harder dringen;
Als Christus selver voor die hem aen ’t kruyshout hingen
(4840) Riep in syn uyterste: c.* Scheld haer, o Vader quyt,
Vergeef haer ’t geen sy doen, waer heeft hy doen ter tyd
Haer onschuld op gebouwt waerom hy ’t quyt sou schelden
Als op onwetenheyd? men hoort niets anders melden.
d.* Om dat syd, sey hy niet en wisten wat sy deen.
(4845) Dat was ’t alleen waerom hy voor haer heeft gebeen.
Dit dient oock hier ter plaets van Paulus niet verswegen
e. Ick heb Bermhertigheyd, seyt hy, van God verkregen
Om dat ick ’t, letter op, onwetende heb gedaen
In ongelovigheyd. wil hy hier niet verstaen
(4850) Dat hy ’t door sotheyd, niet door quaedheyd had bedreven?
Het is hem, seyt hy, uyt barmhertigheyd vergeven,
Als of hy seggen wou, het waer hem niet gebeurt
Indien syn misdaed voor geen dwaesheyd was gekeurt.
Oock doet de man voor my, die Psalmen heeft geschreven
(4855) En ick alhier vergat syn rechte plaets te geven,
Wanneer hy seyt, f. o Heer, gedenckt myn sonden niet
Die door onwetentheen of Ionckheyd syn geschiedt.
Twee dingen hoort ghy hem tot syn’ onschulding stellen:
De Ionckheyd, die ick steeds gewoon ben te verzellen,
(4860) En oock onwetenheyd, in een getal van veel,
Om ons te doen verstaen dat die voor ’t meeste deel
De sotheyd draegen most en op haer schouders schorten
En om mijn reden en al dit in een te korten
So dunckt my dat’er so al wat gelijkenis
(4865) Des Christen Godsdiensts met een slagh van sotheyd is,

    c. Luc. 24.
    d. Luc. 24.
    e. 1. Tim. 1.
    f. Psalm 25.

[p. 152]
En wijsheyd gansch met haer niet over en kan komen,
Wilt ghy bewijs hier van? dat kan haest syn ghenomen
Voor eerst van Kinderen, van wijven, oude lien,
En nesker-bollekens. in dese sult ghy sien
(4870) Dat sy met heylige en godsdienstelijcke dingen
Veel meer als andere vermaeckt syn. hierom dringen
En woelen sy om dichst te wesen by ’t autaer
Ontrent het heylighdom. waerom? alleenlijck maer
Uyt drift van de natuyr, aenmerckt nu daer en boven
(4875) Hoe de geleertheyd by die mannen was verschoven
By wien de grondvest van den godsdienst is geleyt:
Hoe van haer is omhelst de slechte eenvoudigheyt: -
Hoe kleyne vrienden dat sy van de lettren waeren,
Van Filosofen en van ydle kunstenaren.
(4880) Voor ’t laetste vraegh ick of men oyt wel narren sagh
So mal en harssenloos als deser sotten slagh
Als de godvruchtigheyd haer eenmaels heeft doen blaeken
Daer sy de wereld en haer selven om versaecken,
Verdoen haer middelen, verquisten haef en goed,
(4885) Vergeeten ’t ongelijck dat haer een ander doet,
Verdraegen ’t met geduld als sy haer sien bedriegen,
Vergeven elck, die haer vervolgen en beliegen,
En maecken tusschen vriend noch vyand onderscheyd,
Voor wellust bevende, tot armoe wel bereyt,
(4890) Uyt traenen trecken vreugd en haer by ’t vasten mesten,
En geven huys en land en ’t leven selfs ten besten,
In als gevoele-loos, gelijck als of haer ziel
Geen woonplaets in het lijf maer op een ander hiel?
Waer voor is sulcx, als voor onsinnigheyd, te achten?
(4895) Dies was ’t so wonder niet wanneer de Ioden dachten
Dat Petrus met syn maets de most had in het hooft
Op ’t plechtig Pinxter-feest, en Sestus heeft gelooft
[p. 153]
Dat Paulus raesde die Agripp’ haest had bewoogen.
Maer nu ick ’t 1. leeuwen vel heb eenmaels aengetogen
(4900) So laet ons sien of niet de gelucksalicheyd
Der Christ’nen, die men soeckt door kruys en arrebeyd,
Een soort van Sotheyd is. Mijn woord zy onbesneden
En let veel liever op de waerde mijner reden.
De Christenen voor eerst die hebben yet gemeens
(4905) Met die van Platoos school, en sijn ’t hier in wat eens
Dat naementlijck de ziel aen ’t lichaem is gebonden
Met naeuwe ketenen, daer d’ oorsaeck wert gevonden
Dat zy verhindert wert door ’s anders grovigheyd
Van ’t geen dat waerlijck is te krijgen vol bescheyd,
(4910) En tot het recht genot dier dingen hier te koomen.
Dies wierd van Plato de Philosophy genomen
Voor een bedenckingh van de dood, om dat de geest
Van haer werd wegh geruckt, en door deselve meest
Van het lichamelijck en ’t sienlijck afgetogen,
(4915) Gelijck de dood oock doet. Waer door men werd bewogen
En noemt de geest gezond so langh hy recht gebruyckt
Des lichaems middelen: maer als hy die onduyckt
Of na sijn vrijheyd en verlossing schijnt te steken
En uyt de banden van het Lichaem tracht te breken
(4920) En tyen op de loop uyt de gevanckenis,
Dan seyt men dat de geest niet meer gesond en is,
So dat de menschen dees voor sinnelose keuren;
En komt sulx door een sieckt’ of door ghebreck te beuren
Van ’s Lichaems deel of lidt, dat in syn wercking faelt,
(4925) En so het klock-gestel van hooft en herssens dwaelt,
Heet het uytsinnigheyd, hoewel men menighmaelen
Haer yet voorseggen hoort en spreken vreemde talen

    1. Een gelijckenis, genomen van den esel van Cuma, die sich
in een Leeuwen huyd ghesteken had. waer door beteyckent werd
een geringh man die een groote ende aensienelijcke gedaente heeft
aengenomen.

[p. 154]
Daer sy haer selven noyt en hebben om gepynt,
En datter heel en al wat godlijx in haer schijnt,
(4930) Om dat de ziel alsdan wat vryer van de stricken
Van ’t nae-verwante lijf haer selven gaet verquicken
En ingeboore kracht begint te laeten zien.
Hier leyt de reden oock van ’t geen men siet geschien
Van die op ’t gypen zyn, die men hoort dingen spreken
(4935) Als hadd’ een godlijck vier haer herten aengesteken.
Het is wel ’t selfde slagh van sinneloosheyd niet
Als sulx door yver der godsaeligheyd geschiedt,
Maer ’t komt er soo naer by dat veel’ het daer voorhouwen,
Voornamentlijck wanneer sy koomen aen te schouwen
(4940) Dat weynich menschjes, by de rest so kleyn van tal,
In heel haer leven so verscheyden zyn van al.
Waerom men dese luy oock wel siet overkoomen
Dat sulck een overquam, die, volgens Platoos droomen,
Der dingen schaduwen verwonderde onder d’aerd
(4945) In het versierde 1. hol, en weder boven-waert
Uyt de spelonck geraeckt en in het licht gevaeren
De dinghen had gesien gelijck sy waerlijck waeren,
En wederom gekeert tot syne mackers sprack
Dat al was dat daer was in groote dwaelingh stack.
(4950) Hy was met haer begaen, meelydend en bewooghen
En had haer gaeren uyt het misverstand getooghen
Maer wiert in tegendeel van d’ andere bespot
En uyt het hol gejaeght voor raesende, voor sot.
So sal sich ’t slechte volck verwondren over dinghen
(4955) Meest die lichaemlijck syn en door haer oogen dringen
En meynt dat die by nae alleen in wesen syn:
Maer de godvruchtige, hoe naeder yet een schijn

    1. Dit werd beschreven by Plato, in syn 7. boeck van de Repub.
alwaer de gelegentheyd sodanigh was, dat de gheene die in dese spe-
loncke waeren noyt yets anders als der dinghen schaduwen konden
sien die in de speloncke ghegeven wierden en noyt de dinghen selver
saghen.

[p. 155]
Of sweem van lichaem heeft, hoe meer dat sy het laecken
Die al haer werck van het onsienelijcke maecken,
(4960) Waer nae al haer gepeyns en overdenckingh gaet.
Want rijckdom is ’t dat hoogst by geene in achting staet:
De plaets, die daer aen volgt, werd van haer toegeschreven
Des lichaems goederen: de laetste stee gegeven
Aen ’t geen de ziel betreft, hoewel men onder haer
(4965) Veel vindt die twyfelen of ’t leugen is of waer
Dat ’er een ziel sou syn, om dat s’ haer noyt en saegen:
Maer dees’ in tegendeel die vinden haer behaegen
En eerste steun in God; daer aen beminnen zy
Het geen de ziel belanght, dit houdt de tweede ry:
(4970) Voor ’t lichaem syn sy niet bekommert noch belaeden,
En ’t geld en achten sy niet meer als dorre blaeden,
Of hebben ’t so, dat sy noyt onbereyd en sijn
Maer vaerdigh om daer af te scheyden sonder pijn;
Haer goed besitten sy als of sy ’t niet besaten,
(4975) En hebben niet dat sy niet gaeren weer verlaeten,
En naedemael de geest van een godvruchtigh man
Al syne krachten spant tot het betrachten van
Die dinghen dagh en nacht, die ’t meeste zyn verscheyen
Van ’t grover sinnen werck, siet men hem als verkeyen,
(4980) So dat hy van de rest gevoel noch wezen heeft
Daer sich ’t gemeene volck geheel aen over geeft.
So synder onder de bewegingen en driften
Van het gemoed, waer uyt veel meerder valt te siften
Van ’t grof lichaemelijck als ’t wel uyt andre doet:
(4985) Gelijck de tocht des vleesch, oplopentheyd van bloed,
De treck tot spijs en dranck, en Hovaerdy en nyd is,
Daer de godsaelige geduyrigh mee in stryd is.
Waer sonder wederom het volck niet leven kan.
Oock zijnder sulcke die natuyrlijck zijn, en van
(4990) Een middelbaeren aert, als liefde tot syn maeghen
Tot ouders, kinderen, en vaderland te draeghen
[p. 156]
En dese schrijft het volck gemeenlijck noch wat toe:
Maer de godsalige sijn altijd besigh hoe
Die te vermeestren zyn en uyt het hert te trecken
(4995) Indien sy haer tot schae der zielen mochten strecken.
So dats’ haer vâer nu niet beminnen als een vâer
(Want hy en heeft doch niet geteelt als ’t lichaem) maer
Als een recht deugdsaem man, in wien de heldre stralen
Des goddelijcken beelds als goude sterren praelen.
(5000) Dat is haer hoogste goed: waer buyten sy verstaen
Dat niets te lieven is, en alles te versmaen.
Dit is de stock of el daer sy het al mee meten:
So dat sy ’t sienlijck, so ’t niet heel en dient versmeten,
Min achten als het geen dat men niet sien en ken.
(5005) Oock seggen zy dat in de Sacramenten, en
In ’t oefenen der liefd’ en christelijcke wercken
Men meerder op de geest als ’t lichaem dient te merken,
Die beyd’ in dese zyn. so achten zy niet veel
Dat men in ’t vasten maer alleen siet op de keel,
(5010) Dat men geen vleesch en eet’, en sich des avonds wachte
Dat men geen mael en doe, en sulcx doch wel betrachte:
(Dat men gemeenelijck een volle vasten heet)
So men by wisseling en minderingh van beet
Niet mee vermindere syn quae genegentheden
(5015) So men syn dertelheyd van gisteren en heden
Op morgen niet besnoeyt, en van zyn toornigheyd
Van pracht van hovaerdy niet mee wat af en leyt:
Indien men niet en tracht en voor heeft met het vasten
Syn lichaem van gewight en leuyheyd wat t’ ontlasten
(5020) Op dat de geest, daer van ontlaen, te graeger zy
En honger krijge nae des hemels leckerny.
Oock seggen sy, dat, schoon ’t gheen smaed behoort te geven
Het geen ontrent den dienst des nachtmaels wert bedreven,
En ’t ceremony-werck, dat men daer onder doet,
(5025) Niet te verachten* is, en licht noch quaed noch goed,
[p. 157]
Het nochtans door hem selv’ of weynigh nuts kan gheven
Of oock wel schadlijck zyn, indien de geest en ’t leven
Daer niet mee by en komt, dat men u daer beduyt
En in die handling beeldt met sichtbre teykens uyt.
(5030) Maer ’t geen hier werd verbeeldt dat is het bitter lyden
Van Christus, van syn dood, die yder hier belyden
En oock uyt drucken moet met een gebroocken hert
Waer in van vleys en bloed niet meer geheerst en werd,
Daer quae begeerlijckheyd de sinnen niet doet draeven,
(5035) Daer snoode drift is uyt gestorven en begraeven
Om in de nieuwigheyd des levens op te staen
En eens met hem te zyn die haer is voorgegaen,
En eens oock onder een. dit zyn daerom de dingen,
Dit de betrachtingen, dit de bekommeringen
(5040) Van de godsaelige: daer ’t volck in ’t algemeen
Meynt dat dien dienst bestaet in ’t by zyn maer alleen,
In dicht by het autaer, jae alderdichst te wesen,
In ’t hooren van den galm van ’t geen de prijsters lesen
In onbekende tael, in ’t gaepen, in het sien
(5045) Nae ceremonitjes die in de Mis geschien.
En niet alleen in ’t geen dat ick hier heb gegeven
Voor kleyne monstertjes: maer in syn heele leven
Schuwt de godsalige wat nae het lichaem smaeckt
Die op’t onsighbaer vlamt en nae het geestlijck haekt.
(5050) Dewijl dan dees’ en die so veel van een verscheelen
En datter tusschen haer geschillen en krackeelen
Van alle dingen zyn, so komt het daer van daen
Dat d’ een den andere siet voor onsinnigh aen,
Hoewel dat ick geloof dien by-naem eer den vromen
(5055) Als den gemeynen hoop der menschen toe te komen:
Dat klaerder blijcken sal indien ick u betoon
Dat, soo ick heb belooft, dien alderhoogsten loon
Oock yet uytsinnigs is. Laet uw te vooren komen
Voor eerst, en overleght ’tgheen Plato quam te droomen
[p. 158]
(5060) Dat hier wel aen geleeck, wanneer hy heeft geseyt
Dat by de minnaers is de beste dulligheyd.
Want een die heftigh mint die houdmen niet te leven
Als maer alleen in ’tgheen waer toe hy werd ghedreven:
So dat hoe verder hy sich van hem selven vind,
(5065) Hoe naeder hy verhuyst nae ’tgeen dat hy bemint,
Hoe hy te blyder is. als nu de ziel aen ’t peyzen
En in gedachten is om uyt het lijf te reyzen
En haer help-middlen niet gebruyckt, gelijck sy plagh,
So meyn ick dat men dat wel raesen heeten magh.
(5070) Want van sich selfs te gaen, of van sich selfs te leggen
En koomen tot sich selfs, wat wil dat anders seggen?
Hoe meer de liefde nu volmaeckt is, groot, en goed,
Hoe dat de raeserny oock beter wesen moet.
Hoedaenigh sal dan syn het leven dat sy wachten
(5075) Daer de godsalige so yverigh nae trachten?
De geest sal naementlijck het lichaem slorpen in,
Als die de sterckste valt; dat hem daerom te min
Beswaerlijck wesen sal om dat hy in het leven
Al voorbereydsels aen het lichaem heeft gegeven
(5080) Tot die veranderingh, en reyn en kleyn gemaeckt.
Daer nae sal oock de geest, die boven was geraeckt,
Verslonden werden van de grootsten geest van allen,
(Dat wonder toe sal gaen) voor wien het al sal vallen
Als voor den machtigsten; waer door de mensch geheel
(5085) Sal wesen buyten sich, alleenlijck in dat deel
Geluckigh, dat hy in den voorval sulcker tyden
Yet onuytspreeckelijcks van ’t hoogste goed sal lyden
Dat alles in sich ruckt. Hoewel nu syne vreugd
Niet heel volmaeckt sal zyn noch hy geheel verheugt
(5090) Voor dat de ziele met haer lichaem weer sal leven
En haer d’ onsterflijckheyd te saemen zy gegeven:
Nochtans, dewijl alhier der vroomen leven is
Een stadigh overlegh dier saelige erfenis,
[p. 159]
So is ’t, dat zy daer van somtyds hier wat genieten,
(5095) Dat, schoon ’t een dropjen is by ’t geen dat daer sal vlieten
Met volle stroomen uyt die eeuwige fonteyn
Van gelucksaeligheyd, hoe ongesien en kleyn,
Al wat men wellust noemt op aerde gaet te boven,
Al was al ’swerelds vreugd op eenen hoop geschoven.
(5100) So ver is ’t dat de geest sich boven ’t lichaem heft
En het onsienelijck het sienlijck overtreft.
Dit is ’t dat een Profeet belooft heeft van te vooren:
Geen oogh heeft het gesien, geen oor quam het te hooren,
’T klom noyt in yemands hert met duydelijck bescheyt,
(5105) Dat God den geenen die hem minnen heeft bereydt,
Dit is Mariaes deel dat sy had uytgekooren:
Dit werd door ’t sterven niet vermindert noch verlooren,
Maer door de dood voltoyt. die dan so verre quam
(Hoe wel der weynigh zyn in wien men sulx vernam)
(5110) Lee dingen, die vry aen uytsinnigheyd gelijcken,
Sprack woorden sonder slot, die ’tspoor bezyden wijcken
En die men van geen mensch te hooren is gewent,
Gaf een geluyt waer van de zin is onbekent.
’Tgebeurt dat sulcke wel geheel van mond en oogen
(5115) Veranderen: nu syn sy vrolijck, nu bewoogen:
Nu syn sy bly, en strax mistroostigh en bedruckt
En buyten haer luy self gelijck als wegh geruckt:
En als sy weder by haer selven syn gekoomen
So weten sy niet of sy wacker syn of droomen
(5120) Of waer zy syn geweest, of in of buyten ’t lijf,
Noch van haer wedervaert noch wonderlijck bedrijf;
En heugen niet wat dat sy hoorden, saghen, deden
Als door een droom, een wolck, en mist en duysterheden.
Dit weeten sy alleen, dat niemand op dat pas
(5125) So hoogh in het geluck, als sy, verheven was
Terwijl zy sinneloos en buyten westen waeren;
Daerom so weenen zy wanneer sy weer bedaeren,
[p. 160]
En wenschten hoogers niet als dat haer mocht geschien
Van die uytsinnigheyd sich noyt ontbloot te sien
(5130) En dit’s een proefje, dat ick u heb willen geven
Van ’t saelige geluck van het toekomend leven:
Maer dat ick my by u vergat is langh geleen.
Doch heb ick buyten mijn besteck alhier getreen,
En dunckt u dat ick wat te dertelijck gesnapt heb
(5135) En mijn’ en uwen tijd te langh te breed verklapt heb,
Denckt dat de sotheyd en een wijf het heeft gedaen,
En ondertusschen wilt hier eens gedencken aen
Dat altemet een sot oock wel te pas kan spreecken,
Ten waer gy dacht dat ick my selfs hier heb verkeken,
(5140) En seyde, dat dit woord geen wyven aen en gaet
Om datter van een sot, van geen sottin, en staet.
Ick sie dat gy verwacht dat ick ten eynde raecke
En eerst een kort verhael van al mijn seggen maecke
En mijne reden sluyt met een fatsoenlijck slot:
(5145) Maer ghy sijt dubbel en wel driemael dubbel sot
Indien gy meynt dat ick, die so veel heb gesproocken,
Die so veel woorden hals en beenen heb gebroocken,
Die sulcken mengel-moes heb onder een gelapt,
Tot noch toe heugen souw wat dat ick heb gesnapt.
(5150) Het oude seggen was; Ick schuwe sulcke mannen
Die haer geheugenis oock hebben by de kannen;
Maer ’t geen ick segh is nieuw, dat ick een hoorder haet
Die niet terstond vergeet wat dat ick heb gepraet.
Daerom mijn Prijsterkens, gy die my toegewijdt zyt,
(5155) Vaert wel en goeden dagh, en so j’ hier mee verblijdt zijt,
Klapt in uw handen, eet en drinckt, maeckt goede cier
Des somers by de koelt’ en ’s winters by het vyer.

                                          EYNDE.

Continue

Tekstkritiek:

fol. *6r: belacchelijcheyt er staat: belacchelijheyt
vs. 274 een er staat: en
vs. 409 zijn er staat: zjn
vs. 990 niet in ex. KBH, maar wel in UBL 1110 G 40
vs. 1001: wanneer er staat: waneeer
vs. 1051: spreeck-stoel er staat: spreeek-stoel
vs. 1168: nootcijfer toegevoegd
vs. 1197: schelmse er staat: schemlse
vs. 1289: een er staat: en
vs. 1407: toegevoegd naat de ed.-1672
vs. 1706: treken, er staat: treken.
vs. 2459: want er staat: wan
vs. 2547: bemint: er staat: bemint:,
vs. 2645: uytsinnigheden er staat: uytsinngheden
p. 95, noot: propositio er staat: propesitio
p. 94, noot: synaxi accidentiae er staat: synaexi accidentia
vs. 3430: dies er staat: die
vs. 3519: van er staat: aan
vs. 3914: slothaakje toegevoegd
vs. 3966: weeten er staat: wetten [zie errata]
vs. 4364: laet er staat: laect [zie errata]
vs. 4385: so er staat: sot [zie errata]
vs. 4433: godlooslijk er staat: godloslijk
p. 154, noot: Plato er staat: Pleto
vs. 5025: verachten er staat: verwachten