Dit is een onderdeel van ErasmusLausStikke1689.html. Klik hier voor het hele document.

k niemant wel geluckigh is alleen
    Zoo hebben zy met veel het hare meê gemeen:
Want dat de wysen dun, en weinigh van getal zijn,
(Genomen offer al noch waren, die niet mal zijn)
    (3585) Daer twyfielt niemant aen, hoe wel daer zeven maer
    In Grieken zijn geweest in zoo veel hondert jaer,
En wilmen die dan ook ter degen wel bekyken
Zoo zullen ’t wysen zijn, die gecken wel gelyken:
    Nu let eens op de wijn, wat is haer beste deugt?
    (3590) Als dat hy blyde maekt, geluckigh, en verheugt,
En daerom is hy meê zoo willigh, en gepresen;
Maer lieve dese vreugt, hoe lange zal die wesen?
    Voor zeker kort genoegh, wat duiren is daer aen?
    Dat met de wijn geschiedt, is met de wijn gedaen.
(3595) Zo doen de mijne niet; die maek ik eenmael dronken;
En daer meê zijnse dan haer leven lank beschonken
    In wellust, en geneugt, en allerley vermaek;
    En dat bestel ik al met zoo geringen zaek.
Ook geef ik aen de mensch mijn gaven zoo genegen.
(3600) Daer isser wel niet een hy heeft al wat gekregen,
    Hier tegen is hy weer zoo dankbaer, en beleeft,
    Niet eene die daer klaeght, dat hy te weinigh heeft.
Dus stort ik over al mijn gaven, dat niet eene,
Noch al de goden doen, zoo veel als ik alleene.
    (3605) Hier geven zy den wijn, daer koren, hier het vlas,
    Daer kruyen, hier het gout, daer honigh en zijn was;
Hoe weynigh hebben doch van Mavors wel verkregen
De wapens, en den moet? van Herkules den zegen!
    Wat zijnse dun gesaeit, daer aen vrou Venus heeft
    (3610) Haer schoonheit meê gedeelt? en Jupiter wat geeft
Hy doch aen weynig mensch de magt? en heerschappye?
Merkurius zijn tael, en schrandre dieverye?
    Die grove mein ik niet die nu zit boven aen
    Van binnen als een raef, van buyten als een zwaen
[p. 110]
(3615) Maer daer hy meê wel eer den hemel heeft genoten,
Die nu schier leit alleen met Engelant besloten.
    Ik zegge nu noch van Neptunus niet een woort,
    Die twe of drie bewaert, en tiene weer vermoort.
En wat doet Phoebus ook by zijn gesalfde minder?
(3620) Cupido by de jeught? Saturnus by de kinder?
    Hoe moetmen Cybele ter eeren snyden af,
    Dat wel geen jonge bruit om al de werelt gaf.
Van Ate zwyg ik noch, en ander straffe goden,
Die niet en doen als quaet, en groejen in de doden.
    (3625) Ik ben de Zottigheit, die alle man behaeght,
    Die alleman begaeft, en niemant niet en plaeght.
Ik drage geenen haet, ik eische geen gebeden;
En of ik van u niet geacht ben en beleden,
    Daer stoor ik my niet aen, en ben al wel te vreên.
    (3630) Roept al de goden aen, en laet mijn vry alleen.
Nochtans is Calydon eens lelyk omgesmeten,
Doen by haer Godenmael Diana was vergeten,
    Zoo qualik nam zy dat: dies acht ik wel zoo goet
    Te vallen geen van al, als eene niet te voet.
(3635) Dus zijn de menschen, ook en meest wat aen het roer is.
Versoekt eens dit of dat; of schoon mijn heer een boer is,
    Hy wil al evenwel gekent zijn en gesmeert,
    Of kan hy u wat doen, hy doet het u, ik zweert.
Wie dat nogh niet en weet, die gae maer eens ten hove;
(3640) Ik wed, hy geeft my dan volkomen wel gelove.
    Maer, zeit men ook, daer is noch kerke noch altaer
    De Zotheit toegewyt? jae vrienden, dat is waer,
Dies ben ik, als ik zey, niet weynigh ook verwondert,
Waerom ik doch alleen zy bloot en afgesondert;
    (3645) Doch om mijn goedigheit zoo laet ik dat al gaen,
    Het is my om een hant vol wierook niet gedaen;
Of datik daer wat meel, wat runder zien, of rammen,
Gelyk wel billik waer, op mijn altaren vlammen,
[p. 111]
    Daer is niet veel aen vast: maer dat aen my geschiet,
    (3650) Dat wil de kerke meê, al doen ’t de meeste niet;
Dat is, wilt gy uw dienst aen heiligen besteden,
Zoo treet haer paden nae, en doet gelyk zy deden,
    En dus zoo doense my; besiet de werelt door,
    Zy gaen my alle naer, en ik haer alle voor.
(3655) Dat is den rechten dienst; daer hout u vry aen vaste;
Wie Goden eeren wil, die volge dat haer paste.
    Ik laet Diana met haer menschenbloet begaen,
    En neme desen dienst wel tien mael liever aen.
En dies zoo zeg ik noch, daer zijn geen ander goden
(3660) Zoo wel gedient als ik, noch geen vergoode doden,
    En die gy menigmael voor dese buygen ziet,
    Die volgen my wel nae, maer diese dienen, niet.
Wat zietmen al een volk (de waerheit ook te spreken)
Voor onse lieve Vrou een keersse wel ontsteken
    (3665) In ’t midden van den dagh, als niemant die begeert,
    Maer om te zijn als zy, dat is haer niet geleert.
Nochtans was daer in wel de ware dienst gelegen.
De heiligen zijn best tot heiligen genegen.
    Doch heb ik geen altaer? dat waer een wonderwerk,
    (3670) De steden zijn my dat, de werelt is mijn kerk.
Is die niet ruim genoeg? mijn dienaers zijn de menschen,
Zoo menigh alsser is. wie zou meer Papen wenschen?
    En nu, al ben ik zot, zoo ben ik evenwel
    Zoo zinneloos noch niet: ik wil geen apenspel
(3675) Van beelden in mijn dienst, noch opgepronkte blocken.
De mijne, die dat doen, die haet ik als de pocken.
    Wat beelden wil ik meer? geen mensche, die gy ziet,
    Het is mijn evenbeelt, hy weet het dan, of niet.
Dies heb ik dan ook licht de reste van de goden
(3680) Te gunnen, wat men haer ter eeren heeft geboden,
    Als hier en daer zoo wat te dienen, en niet veel,
    Mits dat de werelt my vrywilligh dien, en heel,
[p. 112]
En niet een hoek of tweê; als Argos voor Junone,
Voor Phoebus Rhodos is; en Cyprus voor Dione.
    (3685) Tarentum zich bedinght Neptunus, en Vulkaen
    In Lemnos wort geviert, in Taurika Diaen:
Olymphus Jupiter, en zijne Lampsacenen
Priapus ook al heeft, en Pallas haer Athenen.
    Daer ben ik meê te vreên, mits dat zich even staeg
    (3690) De gantsche werelt my ten offer weer op draeg,
Gelyk se garen doet. en als ik zal bewysen
Dat ik dit niet en zeg, alleen om my te prysen.
    Dies zullen wy de mens zijn leven eens besien,
    En wat hy van mijn hout, en waer ik hem in dien,
(3695) Den adel, als den boer, de dorpen, als de vesten.
Maer om wat kort te gaen, zoo zal ik van de besten
    Alleen u een of twee verhalen, en daer by
    Zoo moogt gy dan verstaen wat van de reste zy;
Want waer toe wil ik van ’t gemene volkjen reppen?
(3700) Dat my doch eigen is, en weet uyt zich te scheppen
    Zoo vele narrery van allerhande slagh,
    Dat ik my zelven schier daerom te barsten lagh?
Wat mosten daer dan al Demokriten toe hooren?
Al wasser noch zoo veel, zy gaven dat verloren;
    (3705) En die Demokriten vereischten wel een aêr
    Demokritus daer by, te lachen weer om haer.
Hoe dat ook menighmael de hele zael hier boven
Om zulke luytjes lacht, dat zout gy niet geloven
    Want by de Goden is des morgens voor de noen
    (3710) Niet anders als van recht, en vonnis al te doen,
Te horen het geklach; het bidden, en het temen
Van alle menschen hier beneden waer te nemen:
    Maer als haer dan de geest is vrolik van de wijn,
    En datse met de rest niet besigh meer en zijn,
(3715) Dan nemen zy haer plaets te zitten, daer den hemel
Meest uytgebogen staet, daer ziense dat gewemel,
[p. 113]
    Dat draven, en gewoel van alle menschen aen;
    En niet en kan haer ook zoo wel ten harten gaen.
O bloet wat ziense dan al narren hier krioelen!
(3720) Hoe raest het onder een! dat spreek ik met gevoelen,
    Als die daer menichmael zoo langen lieven dagh
    Niet min als een van al dien dollen handel zagh.
Hier zitter een en vryt, en kan hy niet erhouwen,
Zoo kruist hy en hy krast, hy moet de ziele spouwen.
    (3725) Daer raekt ter ene by de deeren om een hoek,
    En alsse kramen zal, dan is de vaêr te zoek.
Hier trout de man een wyf, en meint het gelt allene;
Daer schijnt het of de vrou meer hebben mach, als eene;
    Een ander wederom en is zoo keurigh niet,
    (3730) De huyrtse wel eens uyt, en lydt het dat hy ziet:
Daer zitmen en beschreit zijn vianden haer sterven,
En wil van haren schat met valsche tranen erven:
    Dien is de kroech zoo lief, en hout hem by de wyn,
    Al zou hy dan daer naer eens deftich honger lyn,
(3735) Een ander heeft zijn lust in twisten, en verwonden;
Die hout het met tobak, en dese met zijn honden:
    Een ander heeft het bort en spelen zoo besint,
    Is dat hier boven niet, zoo gaet hy aen de wint:
Een ander woelt, en wroet, met schrapen, en vergaren,
(3740) En laet daer eer, en plicht, en eewigheit om varen,
    En dat den hemel hem de Wael gegeven had,
    Hy liet de Goden daer en bleef by zijnen schat.
Hier leggen landt, en luy besprongen, en verdreven,
En ’t wort noch al een schijn van rechten toegeschreven,
    (3745) Daer zitten die de macht, en wetten zijn betrout,
    En niemant zoo verkeert, of die se minder houdt.
Dien plaegt geen ander lust, als dat zijn vrienden erven,
Dies leeft hy in gebrek alleen om ryk te sterven;
    Een deel is dach, en nacht om voordeel onder zeyl,
    (3750) Een deel om weinigh gelts haer dierbaer ziele veyl;
[p. 114]
Dien doet den oorlogh goet; en dese gaen en prachen
Om kranke vrienden gelt, en om de dode lachen:,
    Een ander neemt een wyf, zoo doof en afgeleeft,
    Om datse (zoo hy meint) meer goet, als tanden heeft;
(3755) En als dan zulken man maer doppen krygt en semel,
Och wat is dan een vreught, en lachen in den hemel!
    Een ander heeft zijn meit bekropen, en hy ziet
    Zy heeft het spek al heen, en zingt het kinderliet.
Wat zal de karel doen? hy gaet zijn knecht vereeren
(3760) Een pennink of een ampt, en plant hem aen de deeren.
    Men ziet wel groter ook op die manier getrout,
    En hebben daer alleen haer opgank meê gebout.
Een deel hovaerdigh zijn, en willen haer verheven
Op voetsel dat wel eer den armen was gegeven;
    (3765) En dat noch zotter is, hoe adelyk, hoe groot,
    Noch zijnse bly, en mooy op dat gebedelt broot,
Daer schatter een, en plaegt de hoerery geswinde,
En zelven maekt hy vast zijn eigen meit met kinde.
    Hier spant’er een de bank en hangt de dieven heen,
    (3770) En zelven is hy vaek de grootste dief alleen:
Daer wort de dootslagh van den moordenaer bewesen;
En hier een Paep gemaekt, die qualik weet te lesen:
    En nu de koopluy meê, wat volkjen dat het zy
    Van logens en bedrogh, dat laet ik daer nu by.
(3775) Ik wil haer niet verraên noch schelden, of bedragen;
Gy meugt Jan Guldenmont en Augustinus vragen
    En diergelyken meer, al heiligen van naem;
    Die maeken haer zo swart, dat ik mijn seggens schaem.
Pythagoras heeft ook noch veel van zijn gesintheit
(3780) Gelaten hier beneên, doch meest in dese blintheit,
    Dat aller menschen goet moet wesen haer gemeen;
    Maer slaen zy zoo wat aen, dan hoort het haer alleen;
En dit is met gewelt noch recht niet om te stoten;
Zoo gaen zy daer mee door, vooraamelyk de groten:
[p. 115]
    (3785) Die weeken daer niet af, en deden haer gebeur,
    Al stond’ de helle met de galge voor haer deur:
Een deel zyn wederom zoo milde van geweten,
Die halen wat haer dient, en nemen ’t ongemeten,
    En schoon het was te licht, of anders als het hoort,
    (3790) Zy zijn daer meê te vreên, en zeggen niet een woort:
Een deel die zijn zoo graegh voor ryke luy gerekent,
Al ziense binnens huys den honger afgetekent:
    Een deel die beelden haer al grote schatten in,
    En hebben niet te meer, en missen niet te min:
(3795) Een ander woelt en schraept, en kan zich niet versaden;
Een ander brengt het door, en lyf en ziel in schaden;
    Dien staet de hoogheit aen, en dat hy zy vereert;
    En dien een smookjen en een pintjen by den heert;
Dees waert zijn dochters naeu om by zijn gelt te blyven,
(3800) En eer de bloet het weet, zoo zijnse wel al wyven:
    Een deel is nimmer moê van rechten en gepleyt,
    Al zou het schoon van wyf en kinder zijn beschreyt:
Een deel gaet nae Lauret of nae Sint Jakop wand’len,
Om tegenwoordigh daer wat naeder meê te hand’len,
    (3805) En laeten wyf en kint in armoet en verdriet
    En dat de mensche ziet, dat zien haer goden niet.
Maer kort en goet geseit, wat zou de man al zeggen,
Die met Menippus moght eens in de mane leggen
    En zien, gelyk hy sagh, dat woelen hier beneên!
    (3810) Hy keek zijn oogen uyt, en hielter wel niet een.
Het zou niet anders zijn, als of hy enkel mieren
En muggen onder hem zagh krieuwelen en swieren
    En schermen onder een met allerhande maght
    Van listen, en geweer, in allerley geslacht.
(3815) Maer of hy dan wat zagh, dat most hem niet verdrieten,
Van oorlog, moort en brant, bloetschenden, bloetvergieten
    Van ebreuk, hoerery, verwoesten, en geplaeg,
    Vergeten eer, en eet, en snoder alle daeg; [eind h.48]
[p. 116]
Jae zach de werelt hier in groeyen, en verheugen;
(3820) Daer most hy niet omsien, dat most de karel meugen,
    En wou hy dat niet doen, en schouwen alles aen,
    Zoo greemden hy zich doot, en sturf wel in de maen.
Wat zou hy anders zien als diergelyke dingen,
De kronen tegen een; de zwagers zig bespringen.
    (3825) En die geen vyant heeft, en zeeker meint te gaen
    Die vindt hem doch al aen zijn eigen onderdaen.
Dat mach niet anders gaen, zoo moet de werelt koten,
En ieder een zijn beurt, de kleinen als de groten.
    De Papen op de Paep, de boeren op den boer,
    (3830) En alles zou hy zien in reppen, en in roer;
Dien klimmen op de spits, dien wederom vervallen
En met een woort geseit, de gantsche werelt mallen.
    Doch niet op een manier, dien bose, dese zoet.
    Men kan ’t niet zeggen, wat dat gore goet al doet,
(3835) Dat mensen wort genoemt hoe zwak, en kort van leven,
Het keert de werelt om, en doet den hemel beven;
    Nochtans neemt eene krygh uit niet gesproten schier
    Of een geringe pest, by duisenden van hier.
Maer zotter moet ik zijn, als ene van u allen
(3840) Indien ik meer vermaen, van dit gemene mallen,
    Of dat Demoeritus zijn beste my belach
    Zoo ver ik noch een woort van kleine gecken mach.
De groten wil ik aen, en die men voor ervaren
En wyse luyden hout, gelyk ze garen waren:
    (3845) Hier stel ik dan voor aen de dragers van de plak,
    Die niet als in de school met stof en ongemak
Haer leven brengen door, een volkjen klein van waerde,
Rampzalich, en verhaet in hemel en op aerde;
    Indien ik niet haer last, en grote slaverny
    (3850) Verlichte met een aert van zoete narrery:
Want of se dus in school (in ’t tuchthuys wil ik zeggen)
In stank, en vuiligheit haer gansche leven leggen
[p. 117]
    En werden out en graeu in onrust, en gewoel,
    En doof, en zinneloos van schreeuwen en krioel,
(3855) Nochtans zoo doen ik die haer zelven zoo behagen
Dat hoe se minder zijn, hoe meerder dat se wagen,
    En willen metter tyt als mannen meê gebien,
    Om dat de kinder haer wat achten, en ontzien.
En dese mogen wel den esel zijn geleken,
(3860) Die als hy zich had in een leeuwen huyt gesteeken,
    Gink dragen als een leeu, en pronken in zijn huit,
    Maer juist zoo staken daer zijn ooren achter uit.
Doen gink het kleunen aen, en ongenadich klouwen,
Het vel most weder uyt, en hy, gelyk den ouwen
    (3865) Geselle, nae de stal, daer had hy beter vreê
    Als buiten zijn beroep; zoo gaet het dese mee.
In school daer zijn se baes, daer moetmen haer erkennen
Voor mannen van gebiet, en wat se garen bennen,
    Daer is haer eigen rust, haer leven, en haer hart.
    (3870) Al raest het en krioelt als valkenburger mart,
Noch gaven zy haer ryk, dat zulken kleinen stee heeft,
Niet voor de heerschappy die Karel in de zee heeft:
    Is die niet breet genoegh! en als se dan een woort,
    Dat niet is in gebruik, of nergent is gehoort,
(3875) Eens dromen, of verstaen, wat valt dan al te zeggen!
Doch dit waer al te lang, ik magh het hier beleggen,
    Want zou ik zeggen wat verschil al onder haer
    Wel is van zus of zoo te spreken, in een Jaer
En had ik niet gedaen. Ik weet wel ouwe narren,
(3880) Die noch niet wys en zijn, en schuuren, en verwarren
    Haer herssen dach en nacht alleen om (als ik hoor)
    De acht gedeelten van een reden nae behoor
Te delen, en alleen haer quelling hier in zetten,
En vresen dat de doot haer wille mocht beletten,
    (3885) Om dat het nooit te recht van iemant is verstaen,
    Van velen wel begost, van niemant wel gedaen.
[p. 118]
En hier af is zoo veel te voren al geschreven,
Als iemant lesen magh, die hondert jaer zou leven,
    En zulke dingen meer, die niet te noemen zijn,
    (3890) Als in een vreemde tael, in Griex of in Latijn.
Of dit nu zottigheit, of raserny zal heten,
Daer leit my weinigh aen, doch meugt gy dit wel weten;
    Zy bennen hier in eens, ze doen nae mijn gebodt,
    Dat is zoo veel geseit, zy zijn te zamen zot:
(3895) En zulken armen dier wort zoo door my van harten,
Het zou met zijn geluk, den trotsen Keiser tarten.
    Dus koom ik hem te baet, zijn last en slaverny;
    En waer het niet zoo zot, ’t en was ook met zoo bly.[eindh.49]
Noch wil dat wyse volk, daer dese door geraken,
(3900) Dat ongeleerde luy geleerde kinder maken.
    Doch daer van al genoegh; nu magh ik verder gaen,
    En spreken met verlof de rymers ook eens aen,
Een volk van vryen aert, en andersins geheten
In Griex, Latyn en Duits en Engels als Poëten;
    (3905) En die wel niet zoo zeer in my gehouwen zijn,
    Behalven al haer doen en dichten, dat is mijn.
Dat is de Narren meest ter eeren al geschreven,
Om haer doch wat vermaeks en tytverdrijf te geven,
    En daer wat plaetjes by en printjes ingelyft;
    (3910) Zoo zijn de kinder en de boeren meê geryft:
En ander slechte luy, als ik en myns gelyken;
Want die niet lesen kan, die vinter wat te kycken.
    Zoo dienstigh is dit volk, en minnelyk daer by,
    Als niemant haer en raekt, maer anders! wat u vry.
(3915) ’T is kruitjen roert my niet, se zijn niet veel te trouwen,
Ze schryven dat het kraekt, en maeken voor den ouwen
    Zint velten daer wat heen, dat beter waer gedempt,
    Wat wraek, wat tyranny, wat eersucht al beklempt,
Of ander guytery en lacherlyke dingen.
(3920) En daer meê krygen ook de Narren wat te zingen
[p. 119]
    En ’t Schouburgh wat te doen; maer gaet het ook te ront,
    Zo kost de waerheit wel een hallef duisent pont.
Dit zeg ik tusschen ons; doch hoese wel voor desen
Geplaegt zijn en vervolgt, gebannen en verwesen,
    (3925) Dat is genoegh bekent, wanneer haer scherpe veêr
    De Purpur had geraekt, en eervergeten eer.
Dat doetmen nu niet meer, of weynigh, en niet garen,
En was ik van de konst, ik zou my meê wel waren,
    Te melden wat ik zagh, en treffen met de pen,
    (3930) De Narren van het lant, zoo wel als ikse ken;
Of wat de groten nu, en prinsen al bedryven,
Een deel door vreemde raet, een deel door vremde wyve[n].
    Dat gaet nu wel zoo grof, als ooyt of immermeer,
    Al schynt het niet zoo quaet, te zotter is het weêr.
(3935) Maer ging ik daer mijn konst en schryven aen bestaden,
Wat zou ik anders als mijn eigen raet verraden?
    Ik nam veel liever ook te schryven stuk by stuk,
    En schrapen ’t al by een, en lappen ’t al in druk.
Al past het menighmael en volght zich, als de nicker,
(3940) Het voordeel is te meer, het boek is dies te dicker,
    De boeken die men heeft geschreven van begin,
    Die waren al te dun, daer was te weynigh in,
Men weet nu met een deel van opgesochte grollen
Zijn boeken en het oog der zotten zoo te vollen,
    (3945) En zulken gelt te slaen, dat ik geloven moet,
    Wel eer was dese konst zoo dier niet, of zoo goet:
Of doen men in gebrek haer Prince liet verrotten,
Doen zijn de wysen meest geweest, en nu de zotten.
    En dit Poëten volk gaet nimmermeer, of daer
    (3950) Is eygenliefde by, en vleyery met haer.
Dat is genoech bekent, al waer het schoon geschreven,
Als daer men rotten sou en muysen meê vergeven;
    Noch moet het evenwel een straeltjen uyt de bron
    Van Hippocrene zijn, en stof uyt Helicon.
[p. 120]
(3955) En daerom zeg ik recht, van alle zotgesinden
En zijn in mijnen dienst geen trouwen noch te vinden,
    Die soo stantvastigh, en eenvoudigh daer in doen,
    En jonge narren weer, uyt ouwe kluchten broên.
En nu de Redenaers (hoe wel die met de wysen
(3960) Meest trecken eene lijn) zoo let eens, hoe se prysen
    Dat jocken, en de scherts, en ander boertery,
    Een teken datse mee gehoren onder my.
En dat noch niet alleen, men ziet haer beste leden
Wel schryven van de lach met geen bekrompen reden,
    (3965) Dies kennen my voor goet, en zijn in my verwart,
    Meer als se zelven zien; zoo staen ik haer in ’t hart.
En watse met geen kracht van reden zien te pajen,
Dat gaense met een lach en zotterny verdrajen,
    Ten ware dat men zey het is geen zotterny
    (3970) Te lachen om wat deeghs, en daer het waerdigh zy,
Daer laet ik u mee raen; maer of het wysen bennen,
Gelyk men veel gelooft, dat moogt gy daer aen kennen.
    Wat heeft doch voor een loon de beste wel verdient?
    Veel quaets, en op het lest niet eenen trouwen vrient.
(3975) Een deel is door het stael haer trotsen hals geklonken;
Een deel heeft Akonyt of ander gift gedronken;
    En vorders zijnse meest gebannen, of gedoot.
    Een slechten redenaer, en heeft zoo drae geen noot;
Men ziet het nydigh zwaert op kloeke tongen wetten;
(3980) En geen onaerdigh bloet den raetstoel ooit besmetten.
    Een zotte tong is vry, een wyse lijdt gevaer;
    En of dit nu zoo wel al billik is, als waer,
Dat laet ik daer by staen, en wyser ondersoeken.
Ik kere my nu nae de schryvers van de boeken,
    (3985) Die al haer schonen tyt, haer oly, en papier
    Daer leggen aen te kost op datse mogen hier
Haer wysheit, en verstant in hoger acht gestelt zien;
(Ik hadde schier geseit, om datse garen gelt zien)
[p. 121]
    Dies raept men dan by een, ik weet niet wat en waer,
    (3990) Het valt haer niet te groot, al viel ’t een ezel zwaer.
En dat vereert men dan, gelyk daer staet geschreven,
Die veel te geven heeft, dien wort het mee gegeven.
    Daer isset aen besteet, het zy dan goet of quaet,
    Men ziet niet nae de konst maer nae de grote maet.
(3995) Want die met hoger stof zijn zinnen zoekt te scherpen,
En schryven dat hy mach, een vonnis onderwerpen
    Van ongemeine luy als eertyts zijn geweest,
    Dat is nu maer een slaef, en van zijn eigen geest.
Die daer zijn brootjen zal by winnen, en by leven,
(4000) Die gae vry nae de spoel, en lere liever weven:
    Zoo veel is daer aen vast, dat wort gekeert, gewendt
    Verandert, en doorwrocht, verworpen, en erkent,
Dan isset eens te lank, en diende wat besneden,
Dan moetmen dese zin, of die daer in versmeden,
    (4005) Dus isset nooit te deeg, al waer het zeven jaer
    Verbetert, en gevylt, noch schort het hier, of daer;
En wat is dan de loon van zoo veel zweets, en woelens?
Een weinigh prys en eer, van een of twee gevoelens.
    Ik schreef veel liever als de koster van de stadt
    (4010) En trommelslagers doen, die krygen noch al wat,
Dat krenkt de leden niet, en schaet ook geen gesichte,
En laet den man zijn bloet, het lichaem zijn gewichte.
    O zalich die zoo bot, en ongeslepen zyt!
    Hoe minder van verstant, hoe minder ook bewydt.
(4015) Men zal hem van geen staet, en hoger ampt doen wyken
Om ander Zotten in de kaerte niet te kyken;
    Geen liefde zal hem mee verteren, van zijn lant:
    Dies kan ’t een minder doen, waer toe dan meer verstant?
Dat zo veel haet en nijt, en ongemak moet dragen
(4020) En maekt de mannen out, en sterven voor haer dagen,
    En dat alleen om van een traenooch twee, of dry
    Te mogen zijn geroemt, is dat geen narrery?
[p. 122]
Ziet mijnen schryver eens, daer arbeit, noch gebrek is,
Of die niet zoeter en gemackelyker gek is?
    (4025) Die neemt het sachjens op, en wat de penne geeft,
    Daer is hy meê te vreen, en gafse meer, hy schreeft
En dies zoo zietmen hem zijn herssen ook niet krenken,
Zijn vlees begeeft hem niet; geen peinsen, of herdenken
    Beletten zijnen slaep; hy schryft hem ook niet mal,
    (4030) En quist hy wat papier en tyt, dat isset al:
En hoe daer minder slot en stof is voor de wysen.
Hoe alleman (dat is, de Narren) meer het prysen.
    Dus had ik liever dan de gansche werelt meê,
    Als al de wyse luy, dat is ons een of twee.
(4035) En noch zoo houd ik dien voor wyser, die de stucken,
Van anderen gemaekt, voor eigen geeft te drucken,
    En daer alleen op steunt, al breekt de bommel uyt.
    Men hangter niemant om, niet meer als om een duyt.
En vast heeft hy den naem; en dat noch boven al is,
(4040) Men derft al midlerwyl niet zeggen, dat hy mal is,
    Zoo deftigh hy dan ziet, en eindelik gelooft,
    Gelyk het uyt zijn hant, zoo komt het uyt zijn hooft,
Dan weet hy dat geschrift zoo seltzaem doch te dopen,
De droes die zou het voor besweeringen ontlopen,
    (4045) Ik mein ook, datter al meê woorden komen by
    Van Memphis Papen, of Chaldeesche tovery;
En dit belachen dan de wysen voor een botheit,
Gelyk het ook wel is; maer rekent, dese zotheit
    Wat maekt haer die niet al geluckich en verheught?
    (4050) En dat door my alleen, en zonder ongeneugt!
Dies zijn de wysen wel een altaer en kapelle
My schuldigh, dat ik haer de Narren zoo bestelle,
    Daer in se meer gelachs en vreughde scheppen, als
    In geen zoo groten ziel, en afgesloofden hals.
(4055) En nu de wyste noch van alle die daer bennen,
Is ’t Rechtsgeleerde volk. dat wil ’t ook wel bekennen,
[p. 123]
    En waerom ik niet meê? daer ene zoo bequaem
    Zes hondert wetten maekt, en dat in eenen aêm.
En daer is zulken rest alreê van in de prente,
(4060) Als wel niet trocken al de paerden van de Twente.
    De Fransche Tyraquel zijn koning alle jaer
    Een boek gaf’ er en een kint, en was van beide vaêr.
Ik acht wou Ludowyk den kryg nu laten vliegen,
Dus kreegh hy werks genoech te lesen en te wiegen,
    (4065) Dus mein ik, waer de man tot hondert jaer geraekt,
    Hy hadde in’t leste meer geschreven, als gemaekt.
En dit is noch maer een, nu rekent eens, daer bennen
By duysenden geweest; en zoo veel duysent pennen
    Die brengen wat by een, dat niemant door en las,
    (4070) Al waer hy tweemael jong, gelyk Pythagoras.
Nu prys ik zeker noch mijn nieuwe Rechtsgesinden,
Die houden haer gerust, en nemen datse vinden.
    Daer is noch al genoegh, om rycke luy h[=b?]erooit
    En arme luiden dol te maeken, onvoltooit.
(4075) Of die zich niet verstaen te pleiten en te schrapen,
Die vinden meê genoech om leegh te gaen en slapen;
    Wat schort dan aen het Recht? hier is de lieve noot;
    Ten goeden is het klein, ten quaden al te groot.
Nu hoord’ ik hier noch wel een aertjen van geleerde
(4080) Te stellen, zoo mijn niet uw bottigheit en deerde.
    Zy worden in het Griex, de Dialektici
    Genoemt, en in Latyn: weet gy nu wat het zy?
Een volkjen dat alleen met kakelzucht geplaegt is,
En veel te praeten heeft, en eer het eens gevraegt is,
    (4085) Met vreemde zotterny en krullen in de steert:
    En kunje die verstaen, zoo benje meê geleert?
Maer nu mijn heeren meest haer eigen tael bewaren,
En willen zich ook met de vreemde niet beswaren,
    En onbekent gehoor, niet beter zy als doof,
    (4090) Zoo gae ik dit voor by, en nae den Philosooph.
[p. 124]
Wat dat voor dingen zijn, dat zal ik u verklaren,
Het bennen wyse luy die door, en weer door varen
    Den hemel, en de lucht, de bergen, en de zee,
De diepte van de gront, en al op ene stee?
(4095) Hier zijn se met haer lyf, en boven gaen se meten
Met vleugels van de geest de Starren en Planeten.
    Daer schort geen duimbreet aen, zy weten dat gewis
    Hoe groot de zon, de maen, en Venus is.
Hoe hoogh het groote licht geseten is, en zedert
(4100) Zijn aenbegin, van daer gezonken, en vernedert;
    En waer den blixem, en den donder af ontstaet;
    En of den hemel, of de werelt ommegaet.
Dat hebben zy zoo fix, en zoo gewis jae trouwen,
Als al de werelts, die zy noch by dese bouwen.
    (4105) Men zou geloven dat of zy, of haren geest
    Meê waren in den raet, of timmerluy geweest,
En over dit gebou van hemel, en van aerde
Geseten, eer zich noch haer schepsel openbaerde;
    Zoo wel is al de kracht, en ieder element
    (4110) Van alle starren, en van alles haer bekent.
En evenwel hoe vast en zeeker dat se gissen
Zoo spottet en belacht haer zekerkeit, en missen
    Natura zelven doch; ook zijnse met malkaêr
    In geene dingen eens, wat zekers is dan daer?
(4115) En dus is al haer werk, ze meinen ’t al te weten,
En hebben onderwyl haer zelven heel vergeten,
    Dat menichmael de ziel het lichaem zoo begeeft
    Als of het van de vyf de viere niet en heeft,
Dan mist het zijn gesicht, en raekt eens op de neuse,
(4120) Dan komt het eens zoo stey1, gelyk een samereuse,
    Het week den Keiser niet; dan loopt het op eep pael,
    En dan eens in een gat en valt van boven dael.
Ik hebber een gekent, als die de zijne quyt was,
Zoo schreef hy wel met kalk, en meinde dat het kryt was;
[p. 125]
    (4125) En droeg wel eens een kaert ter scholen voor sijn boek
    Wat dunkt u, bennen dan de zinnen ook te zoek?
Of zijnse, meint gy, blint door dagh en nacht te lesen?
Of zijn ze dan op kol? zoo moet het al wat wesen,
    En wat geen Argus zagh al waer hy met zijn drien,
    (4130) Dat willen dese noch al kennen, en door zien.
Maer als se dan bestaen haer punten, en haer streeken,
Haer vyf en zeven hoek te stellen, en te breeken
    Te ronden in malkaer als Daedalus gewelf,
    Dan hebben zy den bras van u, en van haer zelf,
(4135) Wanneerse haer A. B. zoo spitsen, en verbreden
Als Mansfelt in de slach zijn benden, en geleden,
    En daer het slechte volk de kovel meê belaên,
    Zoo ziense niet gemeins noch kleine lieden aen.
Een deel die willen ook uyt dit bedekte schryven
(4140) Verborgen dingen zien, en koortsen meê verdryven,
    Ook vreemde grillen doen, doch boven mijn verstant;
    En daer men nu de luy met honderden om brant,
Gy weet wel wat ik mein, al noem ik geen getover.
Dat woort is al te speê, men strafse daer nu over;
    (4145) Doch watse kunnen doen, en of het zeeker is,
    Dat houden vele van de mijne voor gewis.
Ook zijnder meê geweest, die fix, en zonder feylen
Den dach van haren doot zoo wisten af te peylen
    Dat niet daer aen ontbrak; maer hoe doch zo gepast?
    (4150) Den eenen doot gebrant, den ander doot gevast.
De derde koos de zee, en zal dat wysheit heten,
Zijn dood zoo voor te zien? dat zou ik meê wel weten.
    Den honger, looft dat vry, het water, en het vier,
    Wie die zich over geeft, die raekt wel haest van hier.
(4155) Nu hoor ik billik ook ten minsten wat te zeggen
Van ’t geestelyke volk, maer daer zich aen te leggen,
    Of boven haer verlof een weinichjen gevercht,
    Dat is niet als een nest vol horrenten getercht.
[p. 126]
Zoo wortmen afgebeelt voor ketters en verraders
(4160) Van zulke zwarte broers, of kinderlose vaders:
    En of wel niemant my noch minder dan erkent,
    Als dit gewyde volk; zoo ziet het doch, ik ben’t,
Die haer zoo heyligh maekt, eersuchtigh, opgeblasen.
Doch kort en goetgeseyt, het bennen zulke dwasen,
    (4165) Die met den donder en den blixem van de kerk
    U hier en ook hier nae geweldigh maken werk.
Zy wysen niet gemeins, en’t oordeel, dat zy vellen,
Zijn niet als vageviers of eeuwigheit der hellen.
    En daer door zijn wel eer de Vorsten van gebiedt
    (4170) Van goet en bloet berooft, doch van den hemel niet,
Al was het zoo gemeint: en vraeght gy wat voor reden?
Om dat zy niet den wil van hare Papen deden.
    Dit broght haer in den ban van kerken en altaer,
    En doen, gelyk als nu, dat is wel om een haer.
(4175) En dat gemene luy bejegent nu ter tyden,
Dat most den Keiser doen en Koningen wel lyden.
    En leden die wel eer geen ongelyk daer aen,
    Zoo kan het hier nu ook niet qualik zijn gedaen.
De magt, daer doen ter tijt de scepter voor most duyken,
(4180) Wert kleinder door versuim, en groter door gebruyken:
    En daerom houden zy zoo veel ook van zich self,
    Als hadde zonder haer de kerke geen gewelf.
En isser eigenliefd of eersucht ooyt te prysen,
Zoo zijn noch dese wel de allerbeste wijsen,
    (4185) En spreekje van de schrift te duyden en verstaen,
    Dat staet by haer alleen, daer zietse vry voor aen.
Zy, die als starren uyt den hogen hemel lichten,
Ook billik, dat voor haer gemeine luyden swichten;
    Zy die zoo veel bestaen, en schryven zulken werk
    (4190) Tot voordeel van de beurs, (ik meyne van de kerk)
Dat alles zoo vervult, de winkels, en de wyken.
Men zou daer loof om gaen, en meiren meê bedyken,
[p. 127]
    Zoo groot is nu de schrift, en noch al niet voltooit.
    Dat ik het lonen zou, ik was al lang berooyt;
(4195) En daerom doense wel, die liever aen de heeren.
Haer boeken, als aen my, en slechte luy vereeren,
    By ons is niet te doen, en daer het groote hooy.
    Dies schryft, o broeders, schrijft, daer geef men nu zo mooy.
En waerom zou men niet? zo treffelyke mannen
(4200) Die Engelen gebiên, en bose geesten bannen,
    Die op de schepping van de werelt zich verstaen,
    En weten op een prik, hoe die is toegegaen.
Waer dat den eersten mens gerust is, en begraven;
Hoe wy aen zynen val meê schuldigh zijn, en slaven;
    (4205) Wat zijn verboden boom geworden is, en waer,
    En hoemen dien eerst vondt nae veertig hondert jaer;
Wat vruchten dat hy droeg, gelyk als ook de twede,
Des levens boom genoemt; en doen zich Adam klede
    Hoedanigh dat zijn broek en wamboys is geweest,
    (4210) En waer de vellen af, wat zoorte van een beest;
En of dat ribbenbeen, daer Eva van gemaekt is,
Tot deser uure toe de mannen noch ontschaekt is:
    Of Adam ook voor heen getrout was aen een aêr,
    Eer dat hy Eva kreegh, en wie zijn eerste waer?
(4215) Hoe out dat Eva was van jaren, doen se kraemde!
En vroemoêr daer te zijn, of Adam dat betaemde?
    Waer Kain op het velt zijn broeder meê versloegh?
    En wat hy meê daer nae wel voor een teeken droegh?
Hoe Adam en zijn wyf het Paradys besaten?
(4220) En of hy daer niet heeft de maegdom haer gelaten?
    Of Adam ooyt den val zich recht berouwen liet?
    En Enoch, of hy ook een Monick was of niet?
Van hoe veel kamers dat de Arke wel gebout is?
En hoese was genoemt, daer Noah meê getrout is?
    (4225) In hoe veel talen eerst de sprake was gedeelt?
    En of in Noahs schip de Phoenix heeft gescheelt?
[p. 128]
Hoe Jakob hem zoo kost den helen nacht vergissn
Van Lea niet te zien, en Rachel niet te missen?
    En of’t ook zonde waer, doen Lea niet en riep,
    (4230) Dat hy de zuster van zijn eigen bruit besliep?
Doch dit is maer een kleins van zulke diep geleerde.
Zy kunnen noch al meer; ze vragen watter deerde,
    En of niet onsen val te boeten waer geweest
    Met menschen vleesch alleen, of met een ander beest;
(4235) Een Ezel, of een Aep, of met een kalabasse,
Een kurbus, of een kool, en hoe men die te passe
    Zou hebben aen het hout gehangen, en gehecht?
    En of Sint Pieter ook wel doen ter tyt te recht
Heeft Misse kunnen doen, terwyl zijn heere doot was,
(4240) En aen het kruise vast, en noch niet in zijn broot was?
    En of den hemel niet, indien hy had gewilt
    Kost uyt der hellen zelf voldaen zijn, en gestilt?
En diergelyke meer die mal genoegh, en zot zijn;
En daer doch even wel magh qualik meê gespot zijn;
    (4245) Het is de Narren ook onnodigh, en te zwaer,
    En dies zoo wel voor my, als voor u allegaêr.
Ook past het hier zoo niet: doch magh ik dit wel zeggen
Hoe datse besigh zijn, en deftigh overleggen,
    Of in den hemel ook zal wesen wijn en bier?
    (4250) En ofmen daer ook meê zoo teren zal als hier?
En ondertusschen doen wel zoo veel hier te lyve,
Ze zullen daer noch drank, noch kost of schone wyve
    Meer hebben dan van doen, ze krygen hier de zaê
    Zoo vele, datse daer niet denken aen hier nae:
(4255) Dat bennen wijse luy, die kunnen zich versorgen!
Die houden meer van hier gedaen, als daer te borgen.
    En zijn doch evenwel zoo heiligh, en gewyt,
    Ze schelden moordenaers, en dieven liever quyt,
Als datmen op een dagh, die heyligh is, het minste
(4260) Zou mogen doen uyt noot, ik zwyge dan om winste,
[p. 129]
    Of datmen aen een beelt zou pissen of een kruys,
    Of dulden Luther of Kalvinus in zijn huys;
Of in verboden tijt het minste vleesch te smaeken;
Dat ruikt nae beuls genaed, als galgen zijn, en staeken.
    (4265) Zy willen liever ook, dat alles, wat hier leeft,
    Met werelt en met al eer zijnen geest op geeft,
En heel te niete gae, als datmen zou gedogen
De foute maer van een, en allerminste logen:
    De waerheit moetter zijn; daer roept men om en tiert,
    (4270) Hoewel die dikwils van haer zelven wort geviert.
Of dit dan logen is, dat laet ik u bedenken;
Het is voor my te hoogh ik zou mijn herssen krenken
    Met dingen, die zoo diep en deftigh zijn gesocht,
    En daer zoo menigh paep en monik over docht,
(4275) Verdedight, en beweert met veelerhande boeken,
Daer doch de waerheit is zo qualyk in te zoeken,
    En eer een perel in een grondelosen kolk,
    Als dese by dit wys en schriftgeleerde volk.
Ik meine zulken slagh gelyk als Occanisten,
(4280) En Albertisten zijn, Scotisten, en Thomisten.
    Doch wie zou die by een al brengen op papier?
    Die rey is veel te lang, de besten noem ik hier.
Maer of gy dan eens saeght, hoe schandigh dat se morsten
Met ongerymde tael, gy lachten u te borsten.
    (4285) Dat Paulus weêr verrees, en zagh haer schryven aen,
    Hy zou zijn eigen boek nu langer niet verstaen;
Zoo weten zy dat uyt te leggen, en hermaeken
En recken, even als de lakenkopers ’t laken.
    En of het zoo geviel, hy wierde weêr een kint,
    (4290) Hier most hy by in school; Gamaliel is wint;
Die dienden hem nu niet, men weet wel hoe dat gaen sou
Als hy hem leerde, dat hy zelven niet verstaen zou,
    En Paulus moght zoo veel ook hebben daer gehaelt,
    Hy had ons beter klaer en meesterlyk vertaelt
[p. 130]
(4295) Het woortjen van geloof, met duydelyker reden.
Nu moeten dese luy dat helpen, en versmeden,
    En kost gy meê Latyn, gelyk als zy verstaen,
    Zoo zout gy noch eerst zien wat datse meer bestaen,
Wat tyt, wat ogenblik het heylighdom des heeren
(4300) Moet komen in haer broot, wanneer zy dat besweren.
    En hoe, op wat manier het daer, en aen het kruys
    En in den hemel zy, daer bennen zy te huys.
Daer zal u Scotus wel zoo veel alleen of praten,
Als geen Johannes doet, en Paulus wel zal laten:
    (4305) Zoo slecht eenvoudigh volk was doenmael in’t gebou
    En aenvank van de kerk: die onse lieve vrou
Wel kenden van gesicht, van ommegank, en leven;
Maer of haer ook den val van Adam was vergeven,
En datse daer aen had het minste niet gemeens
(4310) Daer lach haer weynigh aen, dat wisten zy niet eens,
Als dese nu wel doen. die kunnen meê verklaren,
Of ook Sint Pieter wel de sleutel moght bewaren
    Van zulken groten slot, als aen den hemel zat,
    Daer hy van wetenschap, geen sleutel noch en had.
(4315) Spreekt Scotus daer eens af, die zeit het onbekrompen
Die weet daer op te gaen, als Tewes op zijn klompen.
    Dat ouwe slechte volk, waer hadde dat verstant
    Een ander lieven Heer te malen aen de want,
Met kruissen om zijn hooft, en opgestrekte vingers,
(4310) Dat was haer al te veel verwarrens, en geslingers.
    Zy baden wel genoegh maer nergent anders heen
    Als daer haer here was gevaren van beneên.
En dat was al haer werk, doch mogt het meê wel wesen,
Zy waren van de geest niet verder onderwesen.
    (4315) Ook was haer wel den vloek van zonden in den mont,
    Maer wat de zonde waer, te zeggen in de gront
Daer wisten zy niet af, daer mostmen Schotus hooren,
Dogh hier lach al den haght, hy was noch niet geboren,
[p. 131]
    Tot merkelyke schaed; en naedeel van de kerk.
    (4320) En of wel is te zien uyt Paulus groote werk,
Dat by de zynen, en by hem een hooge geest was,
Ik zwyge dan als daer noch dese by geweest was,
    Dus quam hy doen te laet, en echter nu te kort,
    Zoo nodigh was hy korts voor desen binnen Dorth.
(4325) Doch daer al van genoegh, het spel is op het beste,
Ik geve liever kamp, als reden van de reste.
    Met zulke zaken magh ook weinigh zijn gespot.
    Den handel is te wys, de woorden al te zot,
Gelyk als my betaemt; maer zoo wat heen te spreken
(4330) Van groote hovaerdy, van Zotheit, en gebreeken,
    Van eersucht, eigen lof, schynheiligheit, en waen
    Van groter wetenschap, al isser weynich aen,
Genomen of ik daer te vaerdigh al in schyne,
Wie zou my dat verbiên? ik spreke van de myne,
    (4335) Al isset niet zoo net getroffen op een haer
    En minder als vereist, het is al even waer.
Ook ben ik maer een vrou; en daer is niet gewissers,
Dat zijn geen Schuurmans al nog Tesselschaen, of vissers.
    Ik spreek voor my alleen, en voor mijn eigen eer:
    (4340) Niet dat ik daer, of gunst, of gaven af begeer.
Och neen zoo ben ik niet, ik kan ook niet bedenken,
Hoe dat de mijne doen, die om het lieve schenken
    Zoo blocken dach en naght, en maken boek, op boek,
    En stellen haer beroep terwy1 al om een hoek,
(4345) Eu denkt gy dan niet eens, gy gelt geleerde gecken,
Dus komt u achtbaerheit een rokjen uyt te trecken?
    En noch zoo heet het al tot dienste van de kerk;
    Jae zeidt gy van u zelf, dat waer een ander werk.
En wilt gy in u dienst niet stille staen, of slapen,
(4350) Zoo brengt eens weer te recht u afgedwaelde schapen,
    Die van den rechten wegh verleidt zijn, en gedeist.
    Maer Heeroom, met verlof, een boef die daer om peist.
[p. 132]
Waer ’t dan niet alzoo wel, wat minder hier geschreven?
Of minder wys geweest, en by zijn ampt gebleven?
    (4355) Het is doch anders niet, als opgeraepte waer,
Een deel gestolen goet, geschreven uit een aêr,
En dat nu wel zoo vaek en vele komt te marte,
Dat ik den besten boer dies van de Velouw tarte.
    Een deel ook heel de schrift naer eigen oordeel duydt,
    (4360) En buigt die met gewelt door reden van besluyt,
Door reden van gevolg, en diergelyke grillen;
En meinen Lukas daer en Paulus meê te drillen.
    Die wisten met dat werk zoo wel niet om te gaen,
    Noch Aristoteles te lesen of verstaen.
(4365) En nu ze daer de kerk zoo deftigh meê beschutten,
Zoo dunkt haer datse meê den hogen hemel stutten,
    Als Atlas heeft gedaen, en dat hy zonder haer
    In duigen vallen most, met kerken en altaer.
Is dat geen groot gemak? terwyl zy daer in steken,
(4370) Zoo hoeven zy haer hooft met Paulus niet te breken.
    Die magh wel zien op haer, en of al Augustijn,
    Of Thomas zelven quam, zy mosten ketters zijn,
Of stellen nae den haek en richtsnoer deser mannen
Haer vraeg en antwoort in; zo niet, men souse bannen:
    (4375) Wat bennen dese dan geluckigh ook door my,
    Die zelven zich zoo wel behagen; en daer by
Den toestant van de hel en vagevier zoo weten,
Als of se daer geërft, gehuist zijn, en geseten;
    En weten dan eens weêr den hemel aen te gaen,
    (4380) En maeken nieu gewiel, noch boven zon en maen,
En daer dat grote vak, dien ommeloop beneven,
Die schoonder, en bequaem, en hoger is verheven,
    Als al de negen zijn, op dat de zielen daer
    Geen ruimte doch ontbreek’, om lustigh onder haer
(4385) En vry, en onbeknopt te zwerven, en verkeren,
En altijt zoet te zijn, en vrolik in den heeren.
[p. 133]
    En wie dan nu niet al te prysen is bereit,
    Wat dit geleerde volk, dat is de kerke, zeit,
En meint zo door de schrift eenvoudig heen te wandlen,
(4390) Met Paulus slecht en recht op goet geloof te handlen,
    En niet op haer manier, al waer hy noch zoo vroom,
    Die ketter is niet waert, dat hy daer boven koom.
Men stookt hem ook het vier so digt wel aen de schenen,
Dat of hy klimmen wou, zoo had hy doch geen benen;
    (4395) Die zijn al afgebrant, het vlees is al gebraên.
    Wat klimmen zal hy dan? den bloet en kan niet gaen.
Waer vaert hy dan wel heen? daer laet men hem voor sorgen;
Zy krygen werks genoeg te branden en te worgen.
    En zo ’er iet aen schort? zoo bouwenz’ aen de schrift
    (4400) Wat heidens Philosoophs, en ouwe papen drift.
Met dit en diergelyk is haer de geest zoo zwanger,
Als Jupiter zijn hooft van Pallas, doen hy langer
    De draght niet harden kost, en wou Vulkanus byl
    Te kloven zijnen kop, en baren in der yl;
(4405) Nochtans en had hy wel zoo lange niet gedragen,
Als dese luyden doen, dat is, haer leve dagen.
    Daer gelt geen kloven aen, en of men dat al deed,
    De vrugt waer groot genoeg, maer nimmer nog gereet
En hoe haer die beswaert, dat blykt wel aen haer verruw
(4410) En omgebogen nek, gelyk de rype terruw.
    Dies wondert u dan niet, die zulke wysheit prangt,
    Zoo die dat bekkeneel als manekoppen hangt.
Ook weet ik zelven vaek mijn lachen niet te laten,
Wanneer se met haer vals en ongeleert te praten
    (4415) Veel wyser meinen eerst en heiliger te zijn,
    Om dat de kerke meer als Griex is en Latijn.
Wat dunkt u isset niet een groter heren teken
Een zoo bedurven tael alleen te mogen spreken?
    Al isse by de stal en koken wat gemeen,
    (4420) Daer vragen zy niet nae, zoo garen zijn se kleen.
[p. 134]
En dies zoo maghmen haer wel hoger, en te meerder
Ook achten, en ontsien voor kloeker en geleerder
    En geven haer de plaets in huis, en op de straet
    En boven aen den dis, en voor aen in den Raet,
(4425) En laten haer het roer, en vrye keur bevolen
In ’t hof, en in de kerk, in ’t Raethuis en de scholen.
    En datmen haer belief, en weynigh tegen spreek
    En liever wet en recht, als haer geboden breek.
Ook is den zegen veel aen dese mannen vaste
(4430) Want die haer wel wat geeft, en nodicht vaek te gaste,
    Die raekt wel aen een wyf, zoo slecht en is hy niet,
    Al waer hy scheef, en scheel, en allemans verdriet.
En niemant ook zoo dwaes, zoo bot en onbedreven,
Wie haer voor Goden acht, die wert genoegh verheven
    (4435) Tot boven op het top en hooghste van gezach,
    Zoo veel als haer gebiedt noch hier en daer vermach.
En dat is al genoech: doch wil ik dit bedingen
Hy moet te wonder fijn, en kleintjes leren zingen:
    En wat mijn heeren doen, schoon enkel Narrery,
    (4440) Erkennen voor een drift, die van den hemel zy
Maer wilt gy verder zien, en ook een weinigh weten,
Zoo heeft dien vromen hals de lever haest vergeten,
    Dies wert hy achterbaks bedragen, en onteert.
    Waerom? hy weet te veel, daer isset dat hem deert.
(4445) Hy zou doch nimmermeer geloven, dat mijn Heren
Zoo wijs zijn en geleert van herssen, als van klêren,
    En daerom offer schoon het landt waer om begaen
    Verstaet hy meer als zy, de karel raekt niet aen.
Is dat dan geen versmitst en kloeken aert van menschen
(4450) Die zoo veel dingen doen? wie zou se kloeker wenschen?
    En daer dan noch zoo stout, en zoo geluckigh by,
    En waer door zijn se dat? waer anders, als door my?
Hier dienen dan wel by de broeders van de kloosters;
Al zeid ik om de rym die goede vrouwen troosters
[p. 135]
    (4455) (Ik sprak haer niet te kort: nu dat gaet daer met heen)
    Die dragen dan de naem van Monik om alleen,
Van alle menschen af in eenigheit te leven.
En dit en kunnen zich dogh vele niet begeven,
    Die zeggen, zijnse dus door alle steden heen
    (4460) Met honderden vergaert, zoo zijnse niet alleên.
Dit is een misverstant, zy mosten dit betrachten,
Haer lichaem is wel daer, maer eensaem haer gedachten.
    En als ik zeggen zal, eenvoudigh en niet meer,
    Dit is mijn eigen volk, die denken om geen eer,
(4465) Of grote wetenschap, en zulke ketteryen
Zy blyven by den bak, en weten haer getyen,
    En kryght den hemel die betaelt ten vollen toe,
    Wat klagen heeft hy meer? dan isser noch te goe,
En om dat uyt de schrift veel kettery ontstaen is,
(4470) Zoo geeft men die de zak; zy weten hoe ’t gegaen is,
    Doen eenen duitsche[n] kop een misdragt van een broêr
    De gansche werelt brocht in reppen, en in roer;
Die was haer leet genoeg, dies niemant hem verschoonde
Het kraeiden altemael, wat in de kloosters woonde,
    (4475) En wat te Romen was van donder en gewelt
    Dat ging al op hem los, noch was hy niet gevelt.
Men riep al, vilt en braedt den ketter en zijn Nonne
Of hangt hem met zijn boek, en droogt hem in de zonne.
    En dit quam door de schrift die dreef hem allermeest;
    (4480) En had hy die gestaekt, het waer geen noot geweest.
Ik zagh met deernis aen de broeders zoo verlegen,
En daerom ben ik haer te beter noch genegen.
    Wat zou dat gore goet doch wesen zonder my,
    Daer niemant wel af droomt, of garen gaet voorby?
(4485) Nu koester ik haer ziel met zulke zoete vlagen,
En make datse zich te wonder wel behagen.
    De ketters zijnse quaet, en plagen die verwoedt
    Voor zot, en ongeleert, maer anders zijnse goet,
[p. 136]
Genomen of zy nu dan zelven dus eens waren?
(4490) Zoo goedigh zynse weêr; dat schenken zy zich garen;
    Zy meinen, dat het ook haer heyligdom al deert,
    Wanneer men zeggen zou, die broeder is geleert.
Waer toe doch nodigh ook? zy kunnen haer belyden
Met uuren, en getal van zingen, en getyden;
    (4495) En of die haer verstant dan al te boven gaen,
    Wat let den hemel dat? die kanse wel verstaen;
Dien zijnse toe getelt, die vraegt niet of het val heeft,
En of zy ’t ook verstaen, als hy maer zijn getal heeft.
    Is dat dan geen gemak? zy praten zoo wat heen;
    (4500) Haer ogen gaen om hoog, haer zinnen hier beneên;
Haer ziel is in de kroegh, haer harte by de Nonnen,
En houden evenwel den hemel zoo gewonnen.
    Het schynt ook, of men hier al noch zoo lelik blaert,
    Dat hoort den hemel graeg, dat heeft daer goeden aert.
(4505) Een deel die weten ook de nering voor haer tanden
Te zoeken huys by huys, zoo slyten zy geen handen;
    En krygen overvloet, en van het slimste niet,
    Dat menigh arrem bloet en bedelaer verdriet,
Die meer in hongers noot in meer gebrek verkeert heeft,
(4510) En wel zoo fraey als zy dat bedelampt geleert heeft.
    En dese willen noch gelyk zijn met haer werk,
    Als Paulus is geweest, en Petrus voor de kerk.
Die waren meê berooit, maer of se niet en deden,
Dat laet ik daer by staen, het is te lang geleden.
    (4515) En is het niet een vreught, dat alles op zijn maet [p183]
    Zoo deftigh wesen moet, zoo net nae wol en draet?
De verruw en de draght van ieder een zijn oorde,
De ruymte van de kap, de dikte van de koorde,
    De ronde van de kruin, de langhte van de baert,
    (4520) De breete van de stool en mantel nae den aert,
Haer eigen uuren slaeps, en ledigh gaens, en werkens.
En hier aen blykt genoegh, het zijn geen mesteverkens
[p. 137]
    Die slapen, als het waeit, en blyven in de schuur,
    En dese wint, of niet, zy passen op haer uur.
(4525) En wie nu met geen kruin of kovel zijn getekent,
Die worden metter tyt geen menschen meer gerekent.
    Hier onder zijnder ook van heylighdom zoo vreemt,
    Die binnen gaen in ’t haer, en buyten in haer heemt:
En veele wederom die willen en geloven,
(4530) Men zal de kappe zien; het heylichdom moet boven,
    Dat acht ik wel zoo goet; het ander is verkeert;
    Ik hadde schier gedocht, die zulke dingen leert.
Maer daar af zwyg ik wel, dan zou het zijn, bewyst het;
De ketters acht men niet; zijn heyligheit die pryst het;
    (4535) Die weet daer reden af, als van zijn eigen werk;
    Ook veel verscheiden stof past wel aen eene kerk.
Daer moeten witte zijn, en zwarte van gelyken
En graeuwen, bruyn, en bont; en bedelaers, en ryken.
    Dan isser noch een aert zoo heyligh en zoo pluys,
    (4540) Die lopen voor het gelt, als heintjen voor het kruys:
Om evenwel den wijn en wyven nae te zetten,
Daer zynse stout genoegh, dat kan haer niet besmetten;
    En offer wat geviel, dat zulken handel gaf,
    Een roemertjen te meer dat spoelt het wel weer af,
(4545) Of waer een Pomer slorp, een pintjen tien of elve,
Een vingerhoetjen nats, als Luther van de zelve
    Wel eer is aengemaelt, daer op zijn vader ons,
    Zijn leer, en zijn geloof; ik achte dat het Bons
Of leger mate was, en die zy met een schuymtjen
(4550) Hem hebben toegebraght, gelevert op haer duymtjen;
    En had dien armen hals gesopen dese kan,
    Hy waer daer in gesmoort, al eer als in den ban.
En nergens zynse dus in besigh al te zamen,
Als in verscheyden draght en veelerhande namen;
    (4555) En of se Christen zyn, dat stel ik nu daer heen,
    Doch in der waerheit ook die naem is wat gemeen,
[p. 138]
En dat voor zulke luy; de boeren zijn nu Kristen.
Wat bennen dese dan? Barvoeters; Bernardisten;
    Carthuisers; Cordeliers; Cruysdragers; Capucyns;
    (4560) Styliten, Spiegelbroers; Scheerdragers; Gilbertyns,
Janniten; Franciscaens; Gaudenten; Jesuyten;
En van het Schaduwdael; Preekheeren; Karmelyten;
    Graf Ridders; Ridders van de Star; en van de Maen
    En van den Ronden dis; en van de bootschap aen
(4565) Maria; Ridders van Alkanthare; en van de
Dryvuldigheit; van’t zweert; van Auis van Labande;
    Schotsbroeders; broeders van den dale Josaphat,
    En van de Minnebroers, een heel dosijn of wat
Van Godes Ladder, en dit alles noch verscheiden.
(4570) Maer wat een bende moet wel Benedictus leiden!
    Dien zo veel duisent, als den Abt van Spanheim melt,
    Geen Kloosters, maer alleen Abdyen zijn gestelt
Behalven noch de rest; en nu de Jesuaten,,
Paulynen, Coelestyns, Klarissen, en Albaten,
    (4575) En zulke dingen meer, daer zijnse meê vereert:
    En dat heeft noch de schrift van dese luy geleert,
Daer hebben zy zoo vast den hemel meê gewonnen,
Alwaer hy niet gemaekt, hy wierde noch begonnen,
    En dat voor haer alleen, en zeker isset waar
    (4580) Het gene zy zoo sterk, zigh roemen onder haet
Van overtolligh goet, en opgewekte doden,
Zoo was een hemel haer besonder wel van noden,
    Om onderscheit te zien, wie van haer beiden meer
    Geholpen heeft, of zy, of onse lieven Heer.
(4585) En ook noch buiten dat, die zoo veel duisent menschen
Door galgen, en door vier, en eer se zelven wenschen,
    Ten hemel klimmen doen, en dwingen in te gaen,
    Is dat niet nae de schrift ten vollen wel gedaen?
Ik achte, dat het wel, en trouwelik gemeent is,
(4590) En onsen lieven Heer een moje handt geleent is;
[p. 139]
    Het geen hy hebben wil, en zelven halen moet,
    Dat zenden zy hem toe, al eer hy moeite doet.
Is daer niet aen verdient? Ik swyge noch haer vasten
En Bedevaerden gaen, en duisent ander lasten,
    (4595) Dies zijnse menichmael zoo dorstigh van haer werk
    En drinken zich wel doot, dat is al wat te sterk!
Maer denkt, wat wil der zijn nae desen tijt te kyken,
Als al de Vaders, en de broeders van gelyken
    Met zoo veel heilighdom ten hemel zullen gaen?
    (4600) Ik riep wel (was ik wys) hier komt de kermis aen!
Zoo bont, en uytgerust met kranssen en met kruitsen!
Den hemel zelven zal schier qualik dat verduitsen,
    Wat alles al beduit, en waer toe dit of dat;
    Den enen draegt een buik van ander hallef vat,
(4605) Daer niet als enkel vis, en meer wel in verquist is
Als by Sint Pieter ooit zijn leven lank gevist is:
    Een ander zal zijn kot daer slepen voor den dach,
    En zeggen dat hy daer wel zestigh jaer in lach,
En zonder uyt te gaen, of buyten zijn geweten
(4610) En zoo gewilligh, als een hof hont aen een keten.
    Een deel haer slagen toont, en lenden al vereelt:
    Een ander draegt zich schier te barsten aen een beelt
Van Thomas, of Sint Jan. dat heef hy hun ter eeren
Doen maken, en gewyt, gesteken in zijn kleren,
    (4615) Met lamp en licht versien, maer nootdruft om te voen
    Dat was haer niet vereert, dat wasser niet van doen:
Een ander toont, en draegt een kappe van vermogen,
Daer door zoo menigh boef den hemel heeft bedrogen.
    Al schynt se wel zoo kael, zoo mottich, en zoo slecht,
    (4620) Dat die niet enen boer zou willen voor zijn knecht:
Een deel betrouwen op hun metten, en gezangen
Daer hebben zy haer dienst, en dagen aen gehangen:
    Een ander die bewyst, hy heeft het gelt gevliedt,
    Geweert zo menigh jaer, en noch ontbrak hem niet;
[p. 140]
(4625) Daer is wat aen verdient! al wort het niet bevolen
Zoo moet gy dat verstaen, de kerke kan niet dolen;
    En krygt den hemel meer, en boven zyn geset,
    Dat is te quader niet, dies heeft hy noch te bet.
Dat is zyn goedigheit, hy wil ons niet beswaeren.
(4630) Doch dit zijn ander luy, als in ’t beginsel waren
    De lasten van de wet ondraegelyk wel eer,
    Daer doen zy nu noch op, en vragen wel nae meer.
Zy willen zaligh zijn, en winnen dat ter degen,
En doense wat te veel, daer is niet aen gelegen.
    (4635) Zy zyn het nu gewent, en groeien by gebrek,
    Als verkens op het schot, met reusel in de nek.
En onse lieven Heer of die nu wilde zeggen,
Wie heeft u dit belast? wat hebt gy u te leggen,
    Gelyk de Phariseen, aen diensten, die ik haet,
    (4640) Daer u mijn wille doch zoo klaer voor oogen staet?
Of wilt gy mijn geset en woorden niet betrouwen,
Zoo laet u zelven ook een ander hemel bouwen,
    Den hemel, dien ik geef, aen mijn geboden hangt,
    Die niemant ongestraft vermindert of verlangt;
(4645) Dat is u scherp genoegh en duidelik verboden;
Weet gy nu ander raet, zoo zoekt ook ander goden.
    Maer dat is niet met al, de kerk en is geen kint,
    En vraegt by stemmen om, ik wedde dat se wint.
En zoo zal ’t moeten gaen, of anders zou ik zorgen,
(4650) Den visscher en den boer die mogten schier of morgen
    Noch treden voor haer heen; en nemen als een buyt
    Den hemel ongewyt, en sluyten haer daer uyt:
Doch daer is weinigh aen, zy weten dat wel beter;
De vrientschap is te groot van haer en Sinte Peter;
    (4655) En vraegt gy my waerom, hoe komen zy daer aen?
    De lieve Zottigheit die heeft dat al gedaen;
Die stelt haer zoo gerust, die geeft haer dit betrouwen.
Hoe zouden zy van my dan weinigh kunnen houwen?
[p. 141]
    Gelykse niet en doen; ik ben haer wegh en wet,
    (4660) Ik maek haer zaligh ook en vrolik, dik en vet;
En of wel haer de naem van maght en Monarchye
Niet eigentlyk gebeurt, nochtans geen heerschappye,
    Hoe maghtigh, hoe beset, die geenen Philips acht,
    Ze vreest meer eenen paep, als al de Spaensche maght.
(4665) Zoo quaet is in den haet van dese luy te leven
Maer dat ik zeggen zou, zy willen niet vergeven,
    Daer sprak ik qualik aen, dat doense doch genoegh,
    En meer als al te graeg, en meer als al te vroeg,
Zoo wel haer goden, als de menschen en de klingen.
(4670) Daer weet de Fransche kroon een deuntjen af te zingen,
    En meenigh Keyser ook; en die men zoo vergeeft,
    My dunkt niet, dat die hier wat meer van noden heeft.
En daerom letter op, en houtse wel in waerden,
Den Bedelaer voor al: dat geeft u rust op aerden
    (4675) En daer den hemel by: ziet zulken volk is dit,
    Dat met het lichaem ook uw ziele meê bezit.
Dies watter in de mens bedekt is en versteken,
Dat trecken zy daer uyt, en doen het harte spreken.
    Het heet, ontsluyt uw borst, en doet getrouwe biecht,
    (4680) Daer hangt den hemel aen, de helle, zoo gy liegt.
En wie aen dese leer betrouwen en geloven,
Dien roeren zy wel haest wat onder is nae boven.
    Doch dat is weêr daer by, het geen men haer betrout,
    Dat wort by haer bewaert, gelyk gemalen gout.
(4685) Zy mogen van de biecht het minste niet ontbloten,
Al waer daer ook de moort van prinsen in besloten.
    Maer of haer van de rest een woortjen eens ontgonk?
    Dat heeft ook al geen noot, het waer dan by den dronk
Het wort haer anders dier en hoog genoegh bevolen;
(4690) En denkt, zy hebben ook de ziele niet gestolen,
    Om die voor duysent droes zoo licht te laten gaen.
    Dies isser wat ontsnapt, dat heeft de wyn gedaen,
[p. 142]
Daer lacht men dan eens om, dat zijn ook niet als praetjes
Zoo tusschen man, en vrou; of ander zwacke vaetjes,
    (4695) Of dat het waer een meit te vroechjes heeft geklaert.
    En of men daerom lacht, dat is wel lachens waert.
Dogh evenwel wie dit te rechte wil betrachten,
Ten is geen kleine zaek het pogen, en gedachten
    Te weten van de mensch, dat quam den hemel toe
    (4700) Wel eer, en heel alleen, nu schijnt het, was hy moe,
En heeft dit lastigh werk sich selven wat ontslagen,
En wel het halve deel die broeders opgedragen.
    Dies gaet het haer ook zoo, zy weten, als gy ziet,
    Van ander luy te veel, en daerom zelven niet.
(4705) Een hooft is ook te zwak dat zou ’t niet kunnen harden,
Om zoo veel in te slaen, het borst haer wel aen flarden.
    En daerom doense niet, hier zijnse voor vervaert,
    Al heeft den hemel haer tot noch toe wel bewaert.
Het is niet nodich ook zich zelven zoo te wagen.
(4710) Zy hebben doch genoech den volke voor te dragen,
    Te roepen van de stoel, al is ’t wat ongeleert,
    Hy mach het beter doen, die beter wat begeert.
En schorter dan iet aen dat weten zy te boeten
Met stampen, en gebaer van handen, en van voeten,
    (4715) Met stellen van haer stem, dan zoetjes, en bedacht,
    Dan weer eens zoo geschreeuwt, spyt al u ratel wacht,
Zoo deftigh uyt de borst, en dat met zulke grepen;
Al waer’t een gochelaer hoe konstigh, en geslepen,
    Zy maekten hem beschaemt. Is dat niet wel zoo zoet
    (4720) Als datmen daer zijn woort met styve kaken doet?
Daer niemant doch om lacht, en ieder een verstaen kan;
Maer denkt dan eens hoe diep wel dese wysheit gaen kan.
    Hier hoort gy vreemde tael met woorden zoo doorvrogt
    Als niemant nu verstaet,of immermeer bedogt
(4725) Jae daer se zelven ook den zin niet af en weten,
Dies mach dit wel met recht verborgen wysheit heten:
[p. 143]
    En heeft haer hier of daer eens iemant in geraekt,
    Die leert wel hoe den haet van Geestelyken smaekt.
En wil hy weten of hy vroom, of schelm, of dief is;
(4730) Dat kan hy in haer kerk meer horen als hem lief is,
    Daer wert hy van de stoel zoo konstigh afgemaelt,
    Als had hy daer de plaets vier dobbel af betaelt,
En hing door al de stadt te koopen, of te kyken,
En wierden uytgedeelt, en meest aen al de ryken
    (4735) Gelyk den Almanach in ’t zoete nieuwe jaer,
    Noch zou hy niet zoo wel te kennen zijn, als daer,
Al wort hy niet genoemt, zy doen dit zoo behende,
Dat niemant daer aen mist, als die hem nooit en kende.
    En meint gy of men ook om zulke Narren lacht?
    (4740) Daer isset ver van daen, dat heet al met een kracht
Van yver, en bewys de zonden aengegrepen,
Dus machmen daer de luy vry door de tande slepen.
    Waerom? zy voeren daer het grote woort alleen;
    En niemant heeft het hart maer eens te zeggen neen.
(4745) Dat moetmen met gedult eerbiedigh noch gedogen,
Al waer het enkel vals, en duisent mael gelogen:
    Gelyk ik noch wel weet, by diergelyken meer,
    Die brochten, in de plaets van onsen lieven Heer
Wat logens op de stoel, gesogen uyt de vlessen
(4750) Der bitterheit, en gal van bose toveressen.
    En of het wel al heel gedichtet waer, en vals,
    En van geen goeden geest gedreven uyt den hals,
Zoo vinden zy doch al, die even dat geloven,
Als of den hemel sprak; en roemen daer en boven
    (4755) De welgeleerde tong, den arbeit en het hooft,
    En zijn vaek beide gaer van alle drie berooft:
Zoo goedertieren is de Zotheit, en zoo machtigh,
Ze maekt de Narren wys, de leugenaers waerachtigh,
    En zelven isse meê te vreden met een kleins,
    (4760) En acht dat dier en hoogh, en pryst ook geen geveins
[p. 144]
Als Heeroom tiert, en schelt, uytsinnigh is en heftigh,
En bagert, dat hy zweet, dan isset, dat was deftigh,
    Dien kloekert weeter af, hoe aerdigh zeid’ hy dat?
    Dat was hem op zijn hooft, dat had hy recht gevat.
(4765) Daer brengt men dan den wijn, dien schenkt men nieuwe jaren
Zo goet en heeft men niet, die moeter wel af varen.
    En is dan waer een wyf eens qualik aengesien,
    Of kan se by de man ten vollen niet gebiên,
Hoort dan het deuntjen eens, als Heeroom op de stoel is,
(4770) Ik zegge datter eer, noch schaemte, noch gevoel is,
    Die daerom niet en zwicht, zoo tekent hy de man,
    En die wel niet en weet, wie dat bestellen kan.
Doch magh ik liever nu dit blaetjen eens verkeren,
En praten van wat aers, die geestelyke heren
    (4775) En weten my geen dank, ze zijn wat onbeleeft;
    Zy denken niet, als haer de zotheit eens begeeft,
Wat isser dan meer aen? de wysheit is haer vrient niet,
Om dat se nu ter tyt zeer dier is, en verdient niet.
    En ik ben haer gewin, haer nering, en bedryf,
    (4780) En watter meer al is aen ’t geestelyke lyf;
Ik breng haer op de stoel, ik geef haer stof te praten,
En of se my versmaên, ze kunnen my niet haten.
    Ik ben haer wat gy hoort, ik ben haer wat gy ziet
    Van boven tot beneên, noch ben ik haer al niet.
(4785) Doet zulke luyden goet! dus heb ik haer gepresen,
Noch zal daer mijnen dank al klein genoegh af wesen.
    Ik heb haer zoo veel magt gegeven en gebiet,
    Als iemant voeren kan, zoo groot en is hy niet.
Ik make dat se zich in dwaesheit meer verheugen,
(4790) Als wysen in verstant, noch zal ik al niet deugen.
    Dit is een staeltjen van ondankbaerheit, daer zy
    Zeer worden meê geplaegt; en niet alleen aen my,
Maer daer men haer de wyn zo wel ook had geschonken,
Dat Heeroom, met verlof, en’t heerschap waren dronken,
[p. 145]
    (4800) Doen vielder weer een woort onnosel by de wyn,
    Hoe zat de Pape was, (ik zegge niet het zwyn)
Dit kropten hy noch in, en wat hem in de bol was,
Dat zweeg hy, maer hoe lang? niet langer als hy vol was,
    Doen most het overal; wie hadde dat gelooft,
    (4805) Dat zoo veel ruim noch waer in zulken vollen hooft?
O mannen, zal uw huis geen vuyligheit bestuyven,
Zoo went daer nimmer meer geen Papen in of duyven.
    Dus heeftmen al wel eer gesongen, en geseit;
    En daer meê geef ik ook mijn heren haer bescheit.
(4810) Ik hadde noch wel meer tot haer eere vaerdigh;
Maer die zig mijner schaemt, die agt ik my niet waerdig,
    Noch ook mijn gladde tong; en even wel en wast
    Niet zoo vol zotten hier, zy leden wel eens last.
Nu staet haer alles vry te lasteren, te warren;
(4815) Dies dank ik ook alleen het oordeel van de Narren.
    En daer meê gae ik heen van dese naer het Hof,
    En zoeke zoo mijn volk uyt allerhande stof.
Ziet desen handel eens! hoe leit het hier geschapen!
Al Narren wat ik zie, de wyse luyden slapen,
    (4820) Geloof ik, altemael, of zijn niet by der hant,
    Of al den bras is zot; hoe ben ik dan belandt!
Als in mijn eigen huis; en daer ik noch nae desen
Myn beelden hoop te zien, en voor myn altaer lesen.
    En daer zal al het hof voor buigen, als voor my,
    (4825) Zoo wort het metter tyt volmaekt in zotterny:
Doch als ik my bedenk, dat is noch niet van noden;
Ik ben daer lief genoegh, ontfangen, en ontboden
    Van alle kanten heen, met moeyten en beswaer,
    En dat niet eens, of wat, maer nu, en alle jaer;
(4830) Daer gaen ik als de zon, mijn teekens door, en weder,
En alsoo veel als hy, zoo wel ook op, en neder.
    Dan ben ik in de pluym, en stae eens over endt,
    Gelyk een kattesteert; dan weder eens gewendt,
[p. 146]
Geslingert om den hoet, dan moet ik weer eens stryken
(4835) En leeren achter af het ruggebeen bekyken.
    Dat laet ik dan een wyl met vreden, en ik vat.
    Den hoet eens by de kop, en make die zoo plat,
Gelyk een boerekoek; dan ty ik eens aen ’t rollen,
Zoo wort hy metter vaert als Brunsewyksche knollen,
    (4840) Wat hoogjes,en wat ront; dan rek ik dien eens uyt
    Zoo spichtigh, en zoo stomp, gelyk een zwynesnuyt.
Als die dan is aen ’t staen, zoo koom ik aen de vlechten;
Daer vind ik ook een werk te krullen, en te slechten,
    Nae dat de tyden zijn, dan moet het haer eens neêr,
    (4845) Zoo lang en ongelyk, als offer niet een scheer
Ter werelt meer en was; dan moet het eens gekrult zijn,
Dan wederom eens slecht, dan stoffigh, en gevult zijn
    Met meel of ander wit, zoo gruizigh en zoo vuyl,
    En stuyven, waer gy raekt, als Jochum backers buyl.
(4850) En wil het dan niet voort, of wassen nae behooren,
Zoo wortter waer een hoer of dieven hooft geschoren;
    Daer stel ik u den kop zoo konstigh in te pronk,
    En maek hem eens zo mooy, en zevenmael zoo jonk.
Daer recht men wat meê uyt, daer worden zonder logen
(4855) De jaeren meê versaekt, de deerens meê bedrogen,
    Bevochten, en gevryt, betovert en getrout,
    A1 is de man niet jong, het haer en is niet out.
En dus ver is het myn, de reste moet de man doen;
Die paje zijn gemael; daer kan ik af noch an doen.
    (4860) Van dit dan nae de baert, die moet ik op zijn Frans
    Schier alle dagen weêr verstellen, en by kans
Doen wassen met de maen, en krimpen; nu gelykt hy
De ganzesteerten, en dan wint hy weêr, dan wykt hy,
    Dan wort hy eens gelyk het snoertjen aen de zweep,
    (4865) Dan blyft hy wederom schier heel eens in de neep:
Dan moet de knevel op, dan weder eens ter zyden,
En tangen van gewelt en hitte leeren lyden;
[p. 147]
    Dan wert hy eens besnoeit, dan wederom gespaert:
    Daer is geen zeggen aen, zoo huys ik in de baert.
(4870) Dan gae ik nae den hals te bloten, of te decken;
Alleene scheelt my dit, ik weet hem niet te recken
    En korten nae mijn zin; maer dat[?] ook al niet,
    Ik maeke, dat gy doch zijn fouten niet en ziet,
Daer Icgïk huisjes om, men zouse schier verhuuren,
(4875) En daet?tens weêr een lap, als moje kinderluuren;
    Dan maek ik hem eens zoo belubbet en bekraegt,
    Men weet niet, of hy schier het hooft al langer draegt.
Dan wort hy eens weêr kael, en dan eens weder vlugge;
Dan moet het zeil eens op, en dan eens om de rugge
    (4880) En decken dat ik zwyg, en niet zijn eigen leên;
    En dat heet al een bef. als die dan is te vreên,
Zo gaen mijn krachten in de schouwers haer vertrecken;
Dan ziet eens, wat ik kan! die weet ik uyt te recken
    En slaen en dryven als een koperslagers plaet;
    (4885) Hoe breder dan geset, hoe beter dat het staet
Die ruimte kan ik ook dan weder laten vallen,
En raek ik daer eens aen, Zoo blyfter niet met allen,
    En wat te voren scheen zoo mannelik en ryk,
    Dat is dan qualik schier de kinder meer gelyk,
(4890) Zoo smal en zoo besnoeit; dan bou ik daer eens weder
Wat wielen rontsom heen, dan leg ik die weêr neder,
    En maek daer ooren af, drie dobbel op malkaêr;
    En dunkt my die versien, zoo gaen ik weêr van daer
De ribben en de borst versorgen en bekleden;
(4895) En dan eens dichte toe, dan wedêr eens doorsneden;
    Dan met een langer lyf, dan wederom geschort,
    Als offer wel een rib of zeven quam te kort:
Dan moet het onder eens, dan boven weder open;
Dan krammen op de borst, dan banden eens, of knopen;
    (4900) Dan zijn de panden lang en weinigh, en zoo breet,
    Men ziet de broek niet eens, die zitter in bekleet;
[p. 148]
Dan enkel en om h?een, dan dicht op een gedrongen,
En weinigh van getal, en lyken wel de jongen:
    Dan wort het eens om heen gebonden, en bestrikt
    (4905) Met nestels zonder dienst, en heb ik dat beschikt.
En daer een weinigh rust, zo moet ik nae de mouwen,
Een plaetse, daer men my zoo qualik in kan houwen;
    Hoe dat gy my bedekt, verlochent, en bestuit,
    De gek die zitter in, de gek die wilder uyt.
(4910) Zoo naeu en zijnse niet bekrompen, of gesloten,
Noch heb ik daer al ruim, zoo wel als in de groten:
    En wederom zoo flok, zoo wyt en zynse nooit,
    Ze zijn my doch te klein, en nimmermeer voltooit.
Noch moeter al wat aen, dan achter eens gesneden,
(4915) Dan wederom eens voor, dan boven, dan beneden;
    Dan staense zoo gepast en opgeblasen eens,
    En hebben met haer lit in ’t minste niet gemeens;
En zoumen die te recht vervullen en bekleden,
Men mogtse met gemak de billen aen besteden:
    (4920) Dan wederom zoo naeu gespannen en geremt,
    Als of de plaets aldaer te nau was voor het hemt;
Dan eens een paer te meer, om achter af te spelen,
Dan wederom op een twee halven, en twee helen,
    En wat dies meer al is. Daer mee dan nae de broek,
    (4925) Een pronk wel eer alleen der mannen; en de doek
En hadde niet daer aen; nu is hy zoo vervallen,
Geworden tot een spot, en slave van haer allen.
    Die draght van veel gebiets, veel eeren en gewelts,
    Die hangt nu en vervunst de wyven in de pels,
(4930) Mishandelt en geschent, en niet van zijn geslachte,
En is noch qualik eens te kyken, als by nachte,
    Als ware zulken pant, zoo herelik voor heen,
    Niet waerdigh, dat het nu de zonne meer bescheen.
Doch of de wyven al misbruicken en onteeren
(4935) Dit mannelik cieraet, dat zou al weinigh deeren
[p. 149]
    Waer ook zo wel het recht, en hoogheit van de broek
    Niet van de mannen meê vervallen aen den doek;
En daer heb ik wel eer de mannen toe geraden;
Nu kan geen wysheit dat haer leven weêr ontladen,
    (4940) En weet gy wat haer dit ten beiden zyden doet!
    De mannen zijn te mal, de vrouwen zijn te zoet,
Alleen verscheeltet hier (om onderscheit te zoeken)
De vrouwen blyven al by eenderhande broeken,
    Maer ziet de mannen eens, daer is wat meer aen vast,
    (4945) De broek is nooit volmaekt, hy krimpt heel, of hy wast,
Dan hangt hy eens, gelyk een stokbeurs, om de dyen,
Zoo ront en opgeschort; dan moet hy weer eens glyen
    Tot op de schoenen toe, zoo spitsigh en zoo lang
    Gelyk een leverworst; dan krygt hy weêr een gang,
(4950) En bruist eens rontom uit, met zevenhondert plojen:
Dan wort hy weer zoo ruim, men sou daer in gaen hojen,
    Men zou daer vlees en been in zoeken by de tast;
    Dan weder eens beknopt, als berken in de bast;
Dan heeft hy onder om zyn nestels en geslinger,
(4955) Of ront gelyk een roos, of langer als een vinger:
    Dan berst hy eens, en krygt ter zyden weer een sneê,
    En hoe dat my belieft, zoo moet de broek al meê.
En dan zoo nae de knie, doch dat is wel het minste,
Daer ik my meê bemoey; om dat die by de winste
    (4960) En wasdom van de broek, schier qualik is bekent:
    Maer wort hy dan eens bloot, zoo stel ik daer omtrent
Myn handel al te werk, met koorden en besteken,
Niet anders of het been wou bersten ofte breeken,
    Dan langs, dan overdwars, dan schuins, dan eens om heen
    (4965) Dan moet de kousebant eens boven, dan beneên,
Dan zit hy eens geroost, dan hangt hy weêr met tuiten,
Als langsteert over zee; een geessel om de kuiten,
    En die se voor het stof, en muggen wel bewaert;
    En dat en is niet vreemt, de honden zijn vervaert
[p. 150]
(4970) Voor zulken slingerslagh. dan daer meê nae de beenen.
Die krygen ook een beurt; de kuiten en de scheenen
    Daer weet ik mouwen aen te zetten, waer het schort;
    Zy zij my noit te lang, te spitsigh, of te kort.
Is ’t kleine beenen tyt, dat weet ik al te passen,
(4975) Zo krygt de broek een scheut; en zijnse weêr an ’t wassen,
    En datmen liever ziet die rysich zijn, als aêrs,
    Zoo moet de broek om hoog en ruimen voor de laers;
En datmen aen de knie dan niet en zagh gebogen,
Het zouden stelten zijn met stevels overtogen,
    (4980) Zoo staense dan in ’t leer besloten, en gedunt,
    Als of den armen os zijn huyt haer niet en gunt;
Dan wederom zoo ruym, met grove dicke plojen,
Zoo slordigh als het magh; en dat zijn dan de mojen;
    Dan gaen de benen eens zoo deger in de broek,
    (4985) En blyven heel en al, met kuit en knie te zoek;
En dat te voren leek zoo rysich, en verheven,
Daer zietmen niet waer steert of steel is af gebleven.
    En als ik dan geen raet tot zulke benen gaf,
    Prometheus zou geen rust meer hebben in zijn graf;
(4990) Hy moster weder uyt om hier een hant te lenen,
En maken alle jaer een nieuwe slagh van benen.
    Hier nae dan aen de voet; daer eindight (als gy ziet)
    De mensche wel, maer neen, noch mijne zotheit niet.
Die gaet noch al beneên met trippen en met klompen,
(5000) En hoe men dat al heet, en isser een bekrompen,
    Of kleinder, als hy wenst, zoo doen ik daer wat toe,
    Of boven met den hoet, of onder met de schoe;
Dan kan ik menighmael myn lachen noch niet laten,
De dwergen binnens huys zijn reusen by de straten.
    (5005) Dan is ’t met dobbel deel van schoenen op malkaer;
    Dan enkel wederom en minder van gevaer.
Dan komt men daer eens aen te klappen en te druysen
En slurven, even als de wyven van Enchuysen.
[p. 151]
    Dan wederom eens vast gesloten, en beknopt,
    (5010) Dan weêr en weêr doorsneên, dan wederom gestopt,
Dan moetmen daer een lint van alle verwe dragen,
Dan rosen wederom, als moje Franse kragen.
    Dan is de voet te groot; dan kleinder als zijn plaets,
    En lykt, ik weet niet wat, een Waterlantsche schaets,
(5015) Of als de Finnen en de Lappen zich bestellen,
Zoo van een el, of twee: en dat zijn eerst gesellen!
    Dat wort hy weêr eens stomp, dan wederom gescherpt
    En wat den avont kiest, de morgen weêr verwerpt.
En isser aen de schoe dan langer niet te mallen,
(5020) En, wat het hof bedocht, den boeren al vervallen,
    Zoo moetter zijn geleerst, geringelt, en gespoort,
    Als of men anders doch de Narren niet en hoort.
Ik zegge, dat zoo luid de penningen wel klonken,
Waer door het goede recht bedorven leit en dronken,
    (5025) Wat zou dan menigh man haest horen, waer het stak,
    Dat zijn gesonde zaek den necke zoo te brak!
Gelyk zoo veel gebeurt. Nu weder aen de sporen.
Die zijn eens dan zoo groot, als negen van te voren,
    Dan wederom beknopt, zoo kleintjes, en zoo zoet,
    (5030) Als of se waren van de groten uytgebroet.
En dese vreemdigheit, en allerhande draghten;
Zoo wydt en zydt gesocht, daer huysen en geslachten
    Door vallen in de gront, wat is dat anders, als
    Den gulden bedelsak gedragen om den hals?
(5035) De steden lyden last, de landen zijn verlegen,
En schreien om de pracht, en even hart genegen
    Te volgen, watter nieus en vreemts ten hove zy.
    En waer haelt doch het Hof dit anders, als by my?
Nu denkt eens, wie zou zoo zijn eer en goet verslinden?
(5040) Zijn eigen slave zijn, en zelven zich verbinden
    Aen desen dieren dienst, als ik die lasten al
    Den mensche niet benam, en zoetjes maekte mal?
[p. 152]
En dit zijn dan noch eerst de dienaers van den hove,
Die zoo veel om my doen, en hebben dat gelove,
    (5045) De zomheit die moet met alle narrery
    Ten vollen zijn gedient, al stondt de kraem daer by.
Dus kan ik haren last en zwarigheit verdryven;
En hoe was op het Hof ook zonder my te blyven?,
    Hoe zal een groter Vorst, hoe kan een wyser heer,
    (5050) Die my niet veel en heeft, gerust zijn immermeer?
Wie heeft zyn leven ooyt de hoogheit doch gepresen,
Als diese niet en kent? dat kan niet anders wesen;
    Zoo wie der prinsen ampt en lasten wel door ziet,
    En wat die blote naem en schaduw van gebiedt
(5055) Al zorgen in zich heeft, hy zou daerom ontsteken.
Geen valschen eet bestaen, geen vaders nek te breken,
    Wanneer hy enkel docht, wat zwarigheit een Vorst,
    Die nae den zegen van ’t gemene beste dorst,
Moet nemen op den hals; die vry is van de wetten,
(5060) En magh hem daer af niet een vingerbreet versetten,
    Die niet voor zich alleen en voor zyn eigen bloet,
    Maer duisent zorgen, en voor duisent dragen moet;
En al zijn ridderschap, zijn steden en zyn staten
By haer gerechtigheit en ouwe vrydom laten,
    (5065) Die door zyn heerschappy in aller menschen oog,
    Gelyk een helle star, verheven staet en hoogh,
En breidt zyn stralen uyt tot heyl van alle volken,
Of woedt, gelyk een vlam en geessel in de wolken,
    Daer niet af, als verderf en onhey1 wort verwacht,
    (5070) De Goddelyke wet, en ’t burgerrecht verkracht;
En dat de zonden meê, die door een Vorst begaen zyn,
Veel beter ook te zien, en ergerlyk gedaen zyn,
    Dewyle nooyt een Prins den rechten wegh af dwaelt,
    Die niet in zynen val veel duisent zielen haelt.
(5075) Ook is dien groten staet veel zwakheit aengeboren,
Daer door hem menigh helt laet leiden en bekoren,
[p. 153]
    Als wellust, overdaet, een ongebonde drift,
    En tongen vol gevley, en bo[...], als vergift.
En weet hy dan hier op niet naeu en wel re letten,
(5080) Voorseeker hy vergeet zyn prinselyke wetten.
    En als ik noch den haet en nydigheyt voor by,
    Wil treden, en gevaer, wat rekenschap is hy
Noch schuldig aen den stoel, daer alles moet verschynen,
En hy niet minder, als de minste van de zynen?
    (5085) Voor laten en voor doen, voor willen en begeer,
    En hoe hy groter is, hoe zwaerder zyn verweer.
Wanneer een prinse dit wil bouden in gedachten,
En zoo hy wys wil zijn, wel wysselyk betrachten,
    Ey vraeght hem, of hy dan wel eens kan zyn gerust;
    (5090) En slapen met gemak, en eten als hem lust.
Maer ziet, wat is hy nu door myne gunst geborgen,
Hy denkt zoo ver niet eens, hy laet violen zorgen,
    En koestert zich zoo naeuw, als of zyn heerschappy
    In wellust en goet cier alleen gelegen zy.
(5095) En wil men hem van plicht en hoger stof beginnen,
En wat hem dienstigh is te vlieden, en beminnen,
    En zeggen, dat hy zich alleene niet en leeft,
    En zoo veel heren ook, als onderdanen, heeft,
Die hem bevolen zyn te vryen en bewaeken,
(5100) En vorders zyn begeer en losse drift te staeken,
    Gelyk een prinse, die nae deugt en eeren haekt;
    En diergelyke meer, daer geenen dronk op smaekt;
Nu denkt eens by u zelfs, hoe zou die karel varen,
Die zulke dingen zey? de Heer moght hem bewaren.
    (5105) Dat is een vreemde haen, dien haetmen, als den droes;
    Ik had veel liever met de boeren spek en moes,
Eenvoudigh en gerust; gelastert, noch gepresen,
Als aen dier vorsten dis zoo deerlyk wys te wesen.
    En wysheit ook gepleeght, daer wysheit niet en past,
    (5110) Gelyk het hier gebeurt, is zot, en overlast:
[p. 154]
Een vorst moet vrolyk zijn,die magh zich niet verstoren
En niet als van geneugt, van jaght en honden horen,
    En houden prachtigh hof, in vollen overdaet;
    Dat isset, daer zijn naem en luister in bestaet,
(5115) Wanneer hy, om alleen te spillen en verteren,
Zijn onderdanen weet naer wol en draet te scheren,
    Met allerhande last van schatten en gepeyl,
    En houden zijn genaed en alle wetten veyl.
En die nu dit een vorst zoo wel weet diets te maken,
(5120) Wat dunkt u, kan ook die wel aen de kost geraken?
    Jae meê wel aen den drank, daer in zoo menigh vorst
    Zoo ridderlyk hem weert, als of hy voor den dorst
Van al de zijnen dronk, en meinde met zijn fluiten
En bekers van gewight de moort en brant te stuiten.
    (5125) En daerom zeit men recht, dier vorsten rykdom is
    Te weynigh voor den krygh, te vele voor den dis.
Stelt dan nu eens een prins, gelyk se dikwils bennen,
Die billikheit, noch recht, noch reden leerde kennen,
    Die al naer eigen lust en vreemde schatten haekt,
    (5130) En schier hem vyant van ’t gemene beste maekt,
Die diep in gulsigheit en weelde leit versopen,
En zou voor dier gebruik den hemel wel verkopen,
    Indien hy daerom docht; die geen geleertheit acht,
    Geen waerheit lyden magh, en alle vryheit tracht
(5135) Te krenken, waer hy kan, en graeg is boven maten
Zich zelven goet te doen, en niet zijn ondersaten;
    En met een woort geseit, die recht noch reden hoort,
    Als zijnen eigen kop, en daer meê wil hy voort;
Nu stelt hier ’t gulden vlies weêr nevens met de keten,
(5140) En wat hem die beduit; die doet hem stil te weten,
    Als daer de schakels al gehecht zijn aen malkaêr,
    Zoo moeten ook by hem de deugden allegaêr
Te zamen zijn gevoeght, en met haer deftigheden
Zijn vorstelyke ziel vercieren en bekleden.
[p. 155]
    (5145) Dit zelve zeggen meê de stenen aen zyn kroon.
    Gelyk ook die voor al uitmunten, en zoo schoon,
Als starren om zijn hooft, ten hemel hem verheffen,
Zoo moet hy ook in deught de werelt overtreffen:
    Hy heeft zyn purper ook en koninglyken staf,
    (5150) En zonder reden niet; het eerste beelt hem af,
Hoe vierigh dat hy zijn gemeente zal beminnen;
Het ander een gemoet, dat evenzoo van binnen
    Oprecht, en zonder kreuk, gelyk de scepter is,
    Daer in de deugt graveerst der prinsen beeltenis.
(5155) Wanneer nu eens een vorst by dese draght zou passen
Het leven dat hy leidt, en daer hy in gewassen,
    Begroeit is, en begraeut, zou die niet ongevraeght
    Wel schelden wat hy is? en schamen wat hy draeght?
En vresen, of dit licht een kloeker mocht betrachten,
(5160) En [...] dat schoon gewaet voor mommekleren achten?
    En ook den hoveling, hoe moedigh dat hy zy,
    Wie is doch zoo veracht, zoo snoo, zoo zot als hy?
En evenwel hem dunkt,dat nergens zulken stof is,
Zoo vry, zo groot, zoo kloeck als hy, en op het hof is.
    (5165) Daer wonen menschen eerst, en mannen van fatsoen:
    Daer had Diogenes zijn lampe niet van doen,
Doch zoo goet is hy weêr, de ridderlyke sporen,
De pluimen, en het gout, en wat men al te vooren
    Met deugden wel gewan, vergunt hem dat alleen,
    (5170) Al is de reste niet, noch is hy wel te vreên.
Den arbeit, en gevaer tot ridderlyke sprongen,
Die gaen hem weynigh aen; die heeft hy niet bedongen,
    Als hy maer schicken kan, wat zijnen vorst behaeght,
    En drinken, als hy drinkt, en jagen, als hy jaeght
(5175) En namen van ontsagh en hoogheit weet te geven,
En onbeschaemt te zijn, en met den duim te leven,
    Niet lachen, als hy treurt, niet treuren, als hy lacht,
    Zoo heeft hy zijn geluk al hooch genoegh gebraght.
[p. 156]
Dit is de rechte konst die hier is in bedreven
(5180) Die dient wel aen het hof; daer gelt geen anderleven,
    En als men wel door ziet haer leven, en de plaets,
    Het zyn aen Circes hof Ulisses kameraets.
Men heeft den eenen rous nogh qualyk uit zyn ogen,
Het gaet al weder aen;