Dit is een onderdeel van ErasmusLausStikke1689.html. Klik hier voor het hele document.

meê gebroken.
    Wat wyse redenaer zal brengen doch te weeg,
    Dat door een hind’ alleen a Sertorius verkreeg?
(2035) Wie heeft doch beter proef van leren ooit gevonden,
Als door een malle klucht Lycurgus van zijn honden?
    Wat heeft doch Numaes volk en b Minos hof geleit
    Als zotte Goden dienst, en zotter heiligheit?
Sertorius gaf ook een paerdestart te trecken
(2040) Allene tot een proef van eendracht voor de gecken;
    En zulke zotterny beweegt doch allermeest
    Dat dom gemeene volk, dat ongehuure beest.
Dat kan het best verstaen. Maer diergelyke leering,
Als Aristoteles en Plato van regering
    (2045) Ons hebben ingestelt, en is ter werelt nooit
    Van iemant eens begost, ik zwijge dan voltooit.
Daer was te vele spels, en grillen ingesmeten
Die niemant lyden magh, en die zy wysheit heten.
    Zo was de leere meê die c Socrates beschreef,
    (2050) Die al de werelt trof, en uyt de werelt bleef.

    a Sertorius Barbaros, in Iberia subjugatos, hoc modo illusit. Cer-
vam candidam sic mansuefecit, ut vocantem exaudiret, vadentem seque-
retur; atque hanc sibi à Diana missam dicebat, ut per illam de adventu
hostium & caeterarum rerum edoceretur. Plutarch. b Minos rex Cre-
tensium finxit se nono quoque anno in consilium Jovis patris advocari
atque inde leges acceptas ad populum ferre. c Dicta Socratis fuerunt
talia, Satius est injuriam pati, quam facere: Mors nihil est mali; Phi-
losophia nihil est aliud, quam mortis meditatio.

[p. 63]
Nu laet ons ook eens zien, wat Curtius verdiende,
Die zo zijn leven gaf voor vyanden en vriende?
    En wat de Deciën deed vallen in het stael.
    Een hoop van ydel eer, dat was het altemael.
(2055) En dien Syrenenzang die kost haer zoo verleiden
Daer doch de wyse doen zoo veele quaet af zeiden.
    Want (zeggen zy) daer is geen zake zoo veracht,
    Als om gemene gunst gebedelt, en gepracht;
Als by het lichte graeuw te willen zijn verheven,
(2060) En die zijn beeltenis en schildery te geven,
    En staen dan hier en daer, als Goden, afgemaelt,
    Nae dat se langen tyt de droes al heeft gehaelt:
Wat heeft daer menigh man hem zelven om vergeten!
Hoe vele wit gewaet, en ommegaens versleten?
    (2065) Demoedigh, en ontciert, en door een eigen tolk
    Getruggelt om de gunst van ’t algemeene volk,
Gelyk men die doen zocht. Maer die se nu begeren,
Die doen dat al bedekt, en zonder witte kleren;
    De zwarte zijn nu best. Och hout u daer al by:
    (2070) En werdje dan niet groot, zoo schort het niet aen my.
Zoo benje weer te wys, en tot uw eigen schade,
Dies wilt gy uw geluk, zoo gaet met my te rade.
    Want al uw wetenschap, en ridderlyk gevecht,
    Wien komt doch dat te pas, als gy daer nederlegt?
(2075) Wat kan uw moedigh hart en nieren doch vermaken,
Als zonder vlees en bloet uw kouwe botten kraken?
    Nochtans de naem alleen, daer wort het om gedaen,
    Al zou dan lyf en ziel in ewigheit vergaen.
En zou dit nu wel een Democritus ter degen
(2080) Belachen nae behoor? neen hy, al waer daer negen,
    Ze borsten eerst daer af: en even wel zoo ryst
    Uyt dese zotterny ’t geen al de werelt pryst.
Dat grote helden werk, die heerelyke daden,
Met myrten of laurier of gras of ander bladen
[p. 64]
    (2085) Zoo ridderlyk gekroont, zoo treffelik verhaelt
    Van duisent tongen, en by duisent afgemaelt;
En met zoo schonen glans van hemels lof bestreken,
Dit, zeg ik, is doch al in zotterny gebleken.
    De zotterny verbindt in voordeel en gevaer
    (2090) De koningryken meest, de kerken hier en daer.
De zotterny bewaert in eenigheit en vrede
Een vrygevochten volk, en bontgenoten mede:
    En al uw staet en raet, uw rechten en beleit
    Zyn niet als zotterny, dat is, kort uit geseit,
(2095) Het leven van de mensch, of’t weeldigh, of in druk is,
Niet meer, als apenspel en kortswyl van ’t geluk is.
    Dat speelt zoo wech en weêr, en, die het meest belacht,
    Die klimmen zeer om hoogh, en vallen zeer onsacht.
Daer bikt dan alles op, al is den eigen bicker
(2100) Wel losser ook, en pas zo heiligh, als de nicker.
    Die heden hoge draeft, leit morgen in den drek.
    Is dat geen lachens waert, zoo ben ik ook niet gek.
En om de waerheit van uw konsten ook te spreken,
Wat loopt al zottigheit daer onder, en gebreken!
    (2105) Waerom heeft menigh man zijn leven zoo gewrocht,
    Geschreven en gedicht, en aen den dagh gebroght?
Om eersucht, anders niet: hoe komt hem die te passe,
Als, diese dragen zal, nu vuilnis is, en asse?
    Nochtans om zulken droom en schaduw van genot,
    (2110) Bemoeit hem dus en slooft de mensch, die grote zot.
En kan zijn krachten daer en leven wel aen hangen?
En als hy dat nu mist, wat isser dan gevangen?
    Al weêr een grote niet; maer ondertussen doet
    Die zottigheit aen u zoo veele deugt, en goet.
(2115) Al wat een ander kreeg door arbeit en veel zwieten,
Dat kunt gy met gemak zoo zachtjens nu genieten;
    En is het dan een vreugt aen vreemde zotterny
    Te scheppen zijn geneugt, wie kan dat meer als gy!
[p. 65]
Die naer uw eigen lust die vinden meugt, en trecken
(2120) Uyt zoo veel last en zweet van al die ouwe gecken.
    En heb ik dan den lof van kloekheit, als gy ziet,
    En ook van dapperheit gewonnen; dat is niet.
Wat dunkt u, of ik van voorsichtigheit ook roemde,
En my haer raet en daet en rechte moeder noemde?
    (2125) Eer, meint gy, trok het vier en water ene lyn,
    Als zulken dochter zou van my geboren zyn,
En dat ik nae mijn aert my zelven zoek te prysen.
Maer hoort een weinigh toe, ik zal ’t u meê bewijsen.
    Ten eersten dan, als in ’t gebruik van zaken uw
    (2130) Voorsichtigheit bestaet, zo vraeg ik u dan nu,
Of daer de wysen wel den roem van kunnen dragen,
Die door haer bloode hart of schaemte licht vertzagen?
    Of zou die beter aen de zotten zijn vereert,
    Die geen gevaer en zien, en schaemte niet en deert?
(2135) De wijsen, schort haer wat, zy lopen nae de boeken,
En weten daer wat snaps en streken uit te zoeken.
    De zotten wederom die grypen metter daet
    Den handel zelven aen, en proeven hoese gaet.
Dit zelve zagh wel eer die blinde dichter a mede,
(2140) Doen hy de kennis in de zotten ook belede.
    Want die de wetenschap van alles garen had,
    Die wort al licht door een van dese twe gevat,
Door schaemte, die sijn geest met dicken rook verduistert,
Of schrik, die zijn gevaer hem stadigh leert en luistert.
    (2145) En hier ontslaet u af, zoo deftigh als gy ziet,
    De Zottigheit alleen, al had gy anders niet.
Het is een groot geryf in schaemte door gebeten
En veel te derven doen, en vresen geen geweten.
    Of wilt gy liever dat voorsichtigheit alleen
    (2150) In kracht van oordeel zy? wel aen ik ben te vreên.
Maer lieve ziet dan eens die haer daer af beroemen,
Wat zijn die ver daer van, en qualik zoo te noemen!

a Homerus.

[p. 66]
    Voor eerst zo gaet dit vast, dat alles hier beneên
    Een dobbel aensien heeft, en kant zich tegen een,
(2155) En is niet wat het schijnt; gelyk wel eer de beelden,
Daer Alcibiades zijn Socrates in speelden. a
    Van buyten wasser niet, als enkel zotterny
    En lachens waerdigh aen, maer binnen lagh daer vry
Wat heilighs in gewrocht, dat Socrates vertoonde,
(2160) Wiens ongesiene lyf iet goddeliks bewoonde.
    En dus ook menighmael de doot het leven is,
    Het leven weêr de doot; het zeker ongewis;
Het ongeluk geluk; het heroyke* schandigh;
De wysheit zinneloos; de bottigheit, verstandigh;
    (2165) Het vyantlyke goet; het vriendelyke boos;
    De schoonheit lelyk, vuyl; de sterkte, krachteloos;
De vreugde droeffenis: de hoge stam oneedel,
En alle rykdom niet als armoed en gebedel.
    En kort, en goet geseit, besiet de werelt eens,
    (2170) Haer buytendeel en heeft met binnen niet gemeens.
Of is u dit te hoogh en voor geleerde luiden,
Zoo zal ik u den zin wat beter dan beduiden.
    Een koning heeft die niet al wat zijn hart begeert?
    Maer laet hem gierigh zijn, en nergens in geleert,
(2175) Dan is hy weder arm, of laet hem zijn geweken
Van alle deugden af, tot wellust en gebreken,
    Zoo valt zijn weeldigh hart in vuile slaverny;
    En is ter werelt dan een slave, dat is hy.
Neemt dit bewys alleen, en oordeelt nae de beste
(2180) Van boven tot beneên en u en al de reste,
    Maer zegt gy nu veel licht, waer toe doch dese praet?
    Zo zwijgt een weinigh stil, en hoort eens waerse gaet.

    a Alcibiades in convivio Platonis Socratem comparat Silenis, id est,
statuis, quae de foris ridiculae videbantur, intus vero divinas imagines con-
tinebant. sic & Socrates foris bardus ac stupidus, intus, autem merum
numen erat.

[p. 67]
Dat iemant op een vol toneel zich onderstonde
De speelers haer gewaet te nemen, en ontbonde
    (2185) Haer aengesichten van het momsel, en haer schoot,
    Wat dunkt u sloegh men niet dien karel hallef doot?
Maer evenwel, hoe zou dat zootjen staen en kyken;
Hoe zou dat gore goet zich zelven dan gelyken!
    Hoe schielik waer de meit een knechjen dan van aert,
    (2190) Een ouwen graeuwen kop weer jonk en ongebaert!
Wat zou den koning van zijn wesen haest verschelen,
De kleren en cieraet zijn majesteit bevelen?
    En die men eerst voor Mars of Jupiter zagh aen,
    Die zou dan als een bloet onnosel blyven staen.
(2195) Zoo vele kan de schijn alleen by u verwerven,
En neemt die daer van daen, gy zult het spul bederven.
    Verbiedt dat momsel eens en haer geleende pracht,
    En laet de speelers bloot, en in haer eigen draght,
Gy zult noch lust, noch smaek in al haer doen bevinden.
(2200) Dus wat gy garen ziet, dat moet u eerst verblinden.
    Nu zegt my, wat is doch het leven, dat gy ziet,
    Van alle menschen hier? een schouspel, anders niet;
Dat maer op een toneel gespeelt wort, en betreden
Van zoo veel speelers, als hier menschen zijn beneden,
    (2205) Daer in heeft ieder een zijn handel en zijn rol,
    En speelt zijn deuntjes af, zijn kerrefstockjen vol.
Dies zietmen over al zoo veelerley vertoning,
En die wel voor een wyl gespeelt heeft als een koning,
    Die leit ook wel eens weêr zijn kroon en purper af,
    (2210) En krygt, gelyk een dief, de galge voor zijn graf.
En vele schijnen quaet, en bennen luy van eeren:
Een ander draegt een guyt in geestelyke kleeren:
    Dies straf de hoerery, en heeft de hoeren lief:
    En die besteelt het lant, en hangt een ander dief.
(2215) En die wel eer een boer gespeelt heeft, en gaen delven,
Dat is nu weer een heer, en groter als hy zelven.
[p. 68]
    Al wat de meester van dit spul u maer beveelt,
    Daer is geen zeggen aen, dat moet ook zijn gespeelt.
Dus die de werelt schijnt te dwingen, en verdelgen
(2220) Al wort die weêr eens klein, dat moet hy zig niet belgen.
    Die nu wel is een heer, speelt morgen weêr de knecht.
    Niet verder als de rol, gaet ieder een zijn recht.
En die nu ryker wort, of hoger als te voren,
Daer ziet men ook terstont een ander in geboren,
    (2225) Een ander van gelaet, van kleren en verstant,
    En in een ogenblik is Goossen zoo gemant,
Van aensien zoo verkeert, van kloekheit zo doorwassen,
Hy ving hem zelven niet, hy most zich dan verrassen.
    En dies zal ieder een hier spelen goet of quaet,
    (2230) Zo lange, dat de doot, zijn meester, hem ontslaet.
Maer of ons nu eens hier een wijse quam van boven,
Als van den hemel af, en wou ons doen geloven,
    Dat dien men hier dus eert, en dient, en valt te voet,
    Niet meer is als een beest, en beestigh, wat hy doet;
(2235) Niet meer is als een slaef, onnut en overgeven,
Die zijn gebreken dient, en wort van die gedreven?
    Of dat dien wysen helt uw vaderlyke doot
    In vrolikheit en vreugt te vieren u geboot?
Om dat nu die van pijn, en zwarigheit bevryt was,
(2240) En boven zon en maen in eeuwigheit verblyt was:
    Of dat hy voor een boer wou schelden, en een bloet,
    Die wel geboren was, en qualik opgevoet?
Om dat hy van de deugt, en van het rechte teken
Dat edelluiden maekt, zo verre was geweken:
    (2245) En zou men van dien man, die zulke dingen zey,
    Niet zeggen, ziet den Nar, hoe reutelt hem de key?
Daer is geen twyfel aen, de Kerke zou hem haten,
Het Raethuis, en het Hof, en allerhande staten,
    Al waer hy nogh zo vroom, jae schier zo heiligh, als
    (2250) Zijn Heiligheit ook zelfs; die karel was om hals;
[p. 69]
Wat dikwyls dient gedocht, dat dient ook wel geswegen;
De wysheit buyten tyts, is dwaesheit aller wegen:
    Want die geen tyt en plaets geleert heeft aen te zien,
    Dat is een groten gek, al waer hy anders gien,
(2255) Die weet niet, hoe wel eer dat dronken praetjen luide,
Of drinkt, of pakt u voort, dat anders niet beduide,
    Als ziet al waer gy bent; en die dat niet en doet.
    Die wil ook dat het spul geen spelen wesen moet.
Hier tegens ziet men die voor wysen eerst verklaren,
(2260) Daer by de wetenschap van lichten is en zwaren,
    Die weten dat se niet als menschen zijn, en stof,
    Tot beesten al te fijn, tot Goden al te grof;
En daerom ook zo veel van beide gaer verschillen,
Niet beestelyks te doen, niet goddelyks te willen.
    (2265) Veel door de vinger zien, of zoetjes meê gedwaelt,
    Daer wort de meeste lof en liefde by behaelt:
Maer veel die zeggen weêr, dat zo de dwase bennen;
Daer ben ik meê te vreên, als zy dan ook bekennen,
    Dat dus het gantsche spul des levens wort gespeelt
    (2270) En die dat niet en kan, is hoofdigh, of misdeelt.
Nu had ik noch wel wat u lieden voor te dragen;
Dan of het raetsaem is, en lichtelyk te wagen,
    Daer ben ik in beducht: en evenwel ik moet;
    Mijn eer die hangter aen, al schynt het u niet goet.
(2275) Doch is aen dese zaek zoo vele wel gelegen,
Ik magh uyt Helicon de zusters alle negen
    Wel stellen hier te werk: Gy bruiloftdichters dan,
    Behelpt u doch zoo lang, en roeptse nu niet an.
(Hier is vry meer te doen: dit zijn geen bruigomsbedden,
(2280) Geen trouwring van de bruit, een deel versierde gedden
    Van allerhande stof, voor allerhande paer,
    Och neen, dat laet ik u: dit is te zamen waer)
Vervoegt u dan by my, gy Jovis waerde kinder;
Ik zal met u bestier bewysen, en niet minder,
[p. 70]
    (2285) Als al mijn ander werk. dat niemant ooit genaekt,
    Het topjen, en de burght, daer weinigh dus om haekt,
Dat wysheit, en geluk besitten met haer beiden;
Daer, zeg ik, komtter geen, de zotheit moet hem leiden
    En wysen hen de wegh, en geven hem de leer,
    (2290) En zonder dat geley, hy vondtse nimmermeer.
De lusten, dan voor eerst, die zijn van my geboren
Met haer genegentheit, dat weet gy van te voren:
    Want tussen wijs en zot, is dit het onderscheit,
    Dat dese wort door lust, door reden die geleit.
(2295) En daerom hebben ook de Stoicijns voorleden
De wysen hun begeer en lusten afgesneden.
    Nochtans men wist het wel al over duysent jaer,
    Dat die wel wyser wort, die garen wyser waer,
En dat u dese lust tot sporen is gegeven,
(2300) Waer door gy wort ter deugt en wetenschap gedreven;
    En noch wil Seneca, meer Stoicus als eens,
    De wysheit met de lust in ’t minste niet gemeens.
Geen ander man (zeit hy) volkomen wys en vroet is,
Als daer ter werelt geen beweging van gemoet is.
    (2305) Ey lieve, wat is dat? hy meent hier zulken man
    Ons voor te dragen, die geen mensche wesen kan,
Maer van de Goden een, die nooit en is geboren,
Die nooit en is geweest, of nu, of van te voren;
    En als ik zeggen zal het gene dat ik meen,
    (2310) Hy stelt ons hier een beelt van yser of van steen,
Daer noch gevoelen, noch bewegen in te zien is.
En zijn dit wyse luy? zo zeg ik datter geen is.
    Doch die dit zoo beweert, en ongestuymigh drijft,
    Die magh ook weten, waer hy met zijn wysen blijft;
(2315) Ik denk in Tantalus prieel, of by de volken,
Daer Plato nu gebiedt, of boven in zijn wolken,
    Of daer se voor den haet der menschen zijn beschut.
    Daer magh haer plaetse zijn; hier zijnse dogh niet nut.
[p. 71]
Wie sou voor sulken mensch niet schricken en beswyken,
(2320) En liever by een spook en nicker hem gelyken?
    Dien noch medogen, noch de liefde niet en raekt,
    En anders ook geen werk van alle dingen maekt,
Als midden in het meir de rotsen van de baren.
En evenwel hy wil ’t noch over al bewaren,
    (2325) Noch overal gebiên, en straffen overal.
    En niet dat hy vergeeft, of hem bekoren zal;
Die geen beminners heeft, en nergens ook bemint is,
En meent dat alles zot, en al de werelt blint is,
    En dat hy alles is, en dat hy alles heeft,
    (2330) En, als hy zelven zeit, allene waerdigh leeft,
De reste wat hy ziet, hoe velen dat het voordeelt,
Hoe waerdigh dat het zy, bespottet en veroordeelt.
    Ziet zulken vreemden dier, dat al de werelt laekt,
    Daer zal de wysheit noch in heel zyn, en volmaekt.
(2335) Ik bid u, neemt nu eens by stemmen of te vragen,
Zou zulken overheer wel iemant ooit behagen?
    Waer zulken opperhooft ten oorlogh wel bequaem?
    Zijn vyant wel ontsien, zijn vrienden aengenaem?
Of zouder wel een meit naer zulken vryer tasten?
(2340) Een knecht nae zulken heer, een weert nae zulke gasten?
    Wie nam niet liever uyt het zotte slechte graeuw,
    Die zoeter waer van aert, al was hy niet zo gaeuw;
Die by de zotten wist te heerschen, en te mallen,
De allerkloekste niet, de zotste niet van allen,
    (2345) Die aengenaem en lief by zijns gelyken waer;
    Dat by de meesten is, of schier by alle gaer,
Die by zijn vrienden waer geleden, en genoeghlik:
En vrolik by zijn vrouw, by alle man gevoeghlik;
    En eindelik die met al de werelt hem vermaekt?
    (2350) Niet menschelyks en mydt, niet menscheliks en laekt.
Dat waer de rechte man, die leven kon, en toe gaf,
Maer van dat ander slagh, daer heb ik haest genoegh af.
[p. 72]
    Nu laet ons eens besien; wat deugden heb ik meer
    Tot mynen voordeel en tot uw gesonde leer?
(2355) Genomen dat gy zaegt, (gelyk de dichters zeggen
Dat Jupiter nu doet) de gansche werelt leggen
    Van boven hier beneên, en wat een slaverny,
    Wat kommer en verdriet dit gansche leven zy?
Hoe derelyk en vuyl de mensche wort geboren,
(2360) Hoe moeyelik gevoedt, hoe jammerlyk verloren:
    Wat ongeluk al by de kintsheit is vermengt,
    Hoe menigh selsaem pat de jonge luyden krenkt,
Hoe zwaer den ouderdom, hoe bitter dat de doot is,
En hoe veel duysentmael dit leven wel in noot is,
    (2365) Dit lichaem wel geplaegt van ziekten overhoop,
    En maekt noch al te lang dien korten ommeloop:
Dan, mein ik, zout gy zien, dat hier doch niet met al is,
Daer in geen bitter roet, en uitgedoude gal is.
    Ik zwyge nu noch, wat gewelt en tyranny
    (2370) De mensche van den mensch al onderworpen zy,
Als armoet, en verraet, den kerker, en de banden,
Twist, schelden, schande, schae, bedrog, list, moort en branden,
    En diergelyke meer, die zo licht zijn genoemt,
    Als al de namen van de tulpen, en gebloemt!
(2375) Doch wie de menschen in dit jammer heeft gesteeken,
Of waerom dat het zy, daer magh ik niet af spreeken;
    Dat geeft nu hier geen pas, maer wie dit wel betracht,
    Die zal de dochters van Miletus zoo verdacht a
Niet houden om haer daet, en vinden hier de reden,
(2380) Waerom zy haer zoo veel, en jammerlyk verdeden.

    a Milesias virgines mirus quidam amor spontaneae mortis invaserat.
ut refert Gell. Miletus is wel eer een stadt geweest op de grensen van Jo-
nia en Caria, gelyk Herodotus schrijft, gebout van Miletus de zone van
Dione en van de zonne, gelyk Ovid. getuygt, Metam. doch Strabo
zeit in zijn 12. boek, dat se gebout is van Sarpedon, de zone van Jupiter
en de broeder van Minos en Rhadamantus, en dat hy de Stadt genoemt
heeft na de Stadt Miletus, die in Kreta lagh.

[p. 73]
    Doch laet ons eens bezien wat luyden zijn hier meest
    Daerom haer eigen beuls en moordenaers geweest!
Zyn dat de wysen niet? ik zal die trotze helden,
De Katoos, Kassiën, en Bruten nu niet melden:
    (2385) Ik laet Kalanus en Diogenes met vreên,
    En spreek niet anders als van Chiron nu alleen,
Die hier een eeuwigheit door deugden had verworven,
De Goden heeft bedankt, en liever is gestorven.
    Is dat niet blyks genoegh? Nu rekent dit gevaer,
    (2390) Wanneer der niet een zot ter werelt meer en waer,
En al den preutel wys, wat zouder dan geschieden?
Zo meugt gy wel een aêr Prometheus hier ontbieden,
    Die wederom van leem wat nieuwe menschen goot;
    Of in een jaer of acht was al de werelt doot.
(2395) Hoe ledigh zou’t dan hier, hoe vol zijn in den hemel!
(Doch zoo daer plaetse waer voor ’t koren, en de zemel)
    De wysheit daer men hier zoo deftigh wel op ziet,
    Is op der aerden wat, en in den hemel niet.
Dat voordeel heeft een zot; hy zal het of niet weten,
(2400) Of decken wat hy voelt, en achteloos vergeten,
    En zet ook menighmael veel lasten en gevaêrs
    Door wellust van hem af, en hope van wat aêrs.
En als zijn draetjen nu ten einden is gesponnen,
Zo wenst hy wederom van voren aen begonnen,
    (2405) En hoe hy meerder last, en minder reden heeft,
    Van langer leven hier, hoe liever dat hy leeft.
Al most hy schier alleen ter werelt over schieten,
Noch zou het leven hem zijn leven niet verdrieten;
    Ik zwyge dan, dat hy van zelven buyten noot,
    (2410) Gelyk de wyse luy, zou lopen nae den doot.
En dit doe ik alleen; my wort het toe geschreven,
Dat zoo veel bestevaêrs noch heden by u leven.
    Daer geen gedaente schier, geen wesen van een man
    Veel meer is aen te zien, als dat hy lachen kan,
[p. 74]
(2415) Van hairen en gesicht en zinnen al versteken;
Van krachten uyt geput; beladen van gebreken;
    En evenwel gy ziet noch zulke luyden met
    Dit leven zoo vermaekt, als of haer niet en let.
Men weet dien kalen kop zoo fraeitjes toe te maken
(2420) Met ander luyden hair! die tandelose kaken
    Met benen te versien, die menighmael dan zijn
    Of van een doden dief of van een gortigh zwijn.
En weet gy waerom dat? dan lust haer weer te vryen:
Al deugt de reste niet, daer magh de bruyt om lyen;
    (2425) Al is het buyten tyts, en heel met haer gedaen,
    De geest is even goet, het lichaem moeter aen.
En hoe dit ouwe bloet kan stoven en ontsteken,
Och daer en wort geen jeugt in liefde by geleken.
    Dat ook een rappe meit geleit wort in de schoot
    (2430) Van zulken ouwen sul, en trout schier aen de doot.
Dies doetmen nu zoo veel, en meer als al te garen,
En daer kan vaêr en moêr de bruitschat meê besparen;
    Doch of hy dan alleen de plaetse zal beslaen,
    Die haer is afgeperst, daer laet ik hem voor raên.
(2435) Het is zoo lange niet, en weinigh tijts geleden,
Doen zou een vaêr en moêr haer dochter ook besteden,
    Een lieve jonge bloem, en aen een ouwen bloet,
    Doch hy en wou geen gelt, en zochtse zonder goet;
Dat stont haer ouwers aen, doe was het, maekt u vaerdig.
(2440) Hoe kreupel en verdroogt, noch was ’t de vryer waerdig.
    Men sloegh de wagen aen, men zocht den vogel op,
    Men brocht hem daer de bruit (ik zeide schier de pop,
Zoo wasse toe gemaekt) daer zat dien tragen droomer,
Die ouwer als haer vaêr, en wyser was en vromer.
    (2445) Hy wist zijn eigen staet, en docht, dit jonge bloet
    Verraden is in vleesch, bedrogen is in goet;
En wort dit openbaer, hoe trek ik dan mijn schouwers?
Gescholden van mijn wijf, getreden van haer ouwers?
[p. 75]
    Dies scheiden hy daer uyt, en staekte zijn begeer,
    (2450) En gaf dien lieven vaêr zijn lieve dochter weer.
Een weinigh tijts daer aen. de vryer quam te sterven
En liet in zijnen staet geen goet, en weinigh erven,
    En had hy nu de plaets van bruigom eerst bekleedt,
    Hoe waer dat grage volk haer wijsheit dan besteedt!
(2455) Nu liep het beter af; en had hy haer gekregen,
Dat waer voor hem geweest, en wel een groten zegen
    In zulken hogen trap van jaren en gebrek;
    Maer neen hy was te wys, en daerom al te gek.
Dies isset ook wat vreemts (hoe weinigh dit bezinnen)
(2460) Dat ouwe kouwe luy zoo jeughdigh weêr beminnen.
    En dit is niet alleen geschoten op de mans.
    De oude wyven ook, al zijn die dan bykans,
Gelyk een baviaen, gekurven en getekent,
En voor een levend lyk en molik al gerekent;
    (2465) Die vryen vaek zoo graeg, en liever als een maegt
    En werden driemael eer ontsteken, als gevraegt.
Zoo out en zijnse niet, zoo verre buyten westen,
Het hart is noch al goet, het lichaem is ten besten,
    Tot allerley geneught noch willigh en gereet,
    (2470) En wort het niet gevraegt, zoo wort het wel besteet.
Och dat is zoo bequaem! een vrou van zulke zinnen
Daer kan een armen bloet zijn kostjen noch by winnen,
    ’t Zy dat zy aen hem trou, of dat hy haer gerijf.
    Geen schoutampt is zoo goet, als zulken ouwen wijf.
(2475) Daer gaet hy met de beurs, die stelt hy voor zijn schulden,
En wilse dan wat weêr, dat moet hy zich gedulden:
    Daer valt dan wat te doen van smeren, en gepronk,
    Eer bestemoêr weer droogh van neuse wort, en jonk.
En of wel schoon ook al de werelt hierom lachte,
(2480) Dat is doch even veel, het doet haer even zachte.
    Al is de bloessem heen, de boom is even groen.
    En zoo de wyven ook: en dat kan ik haer doen.
[p. 76]
En die dit immers wil belachen, of verklagen,
Dien zal ik wederom met korte woorden vragen,
    (2485) Wat beter is gedaen, die zelven zich verdoet,
    Of dus in zotterny kan leven, en zoo zoet?
Ook weet ik wel, men acht dit leven geener eeren;
Maer dat en gaet een zot niet aen zijn kouwe kleren.
    Wy zijn zoo voor een klein geruchtjen niet bevreest,
    (2490) En wat geen huit en raekt, dat raekt ook geenen geest.
En of het al wat trof, de rugge van de gecken
Kan doch wel eens zoo veel verdragen, als bedecken.
    Wat passen zy daer op, of haer het oor eens tuyt?
    Dat gaet ter rechter in, ter slinker weder uyt;
(2495) Want oneer, en de vloek, en schaemte zoo van aert zijn;
Zy doen geen lieden quaet,als die daer voor vervaert zijn
    Zy treffen even als den achterklap en haet;
    Waer geen gevoelen is, daer doen se meê geen quaet.
Wat schaet het of de luy met vingers op u wysen,
(2500) Als gy u wel behaeght, en zelven weet te prysen?
    En is de wysheit hier wel moeder af? och neen;
    De lieve Zottigheit die leert u dit alleen.
Nu hoort eens, hoe zich hier de wysen weêr vergissen,
Zy zeggen zot te zijn, niet weten, en te missen,
    (2505) Dat is elendigh zijn; en dit is eerst te recht
    Een mensche, zeg ik weêr, die zo is, als gy zegt.
Maer waerom of zy doch elendigh hem verklaren,
Die zoo geteelt, geleert, geworden is, en garen?
    Daer doch ter werelt niet elendig is, of quaet,
    (2510) Dat noch in zijn geslaght volkomentlyk bestaet.
Ten ware, dat men dies den mensche wou beklagen,
Om dat hy als een struys geen yser kan verdragen,
    Of krabben als een kat, of dragen als een muyl,
    Of klimmen in de lucht, en vliegen als een uy1;
(2515) En dus zoo moest een paert, verkoren en gepresen
Ten oorlogh en gevecht, ook ongeluckigh wesen,
[p. 77]
    Om dat het nooit en zang en speelde, noch en sprak,
    En leefde zonder wijn, en zonder zijn tabak;
En dat ook zoo de stier een arm elendigh dier was,
(2520) Dewyl het buiten konst en kennis van de lier was.
    Maer even als een paert kan zonder bier en wijn,
    Een osse zonder konst, wel niet elendigh zijn,
Dus kan de mensche meê wel zonder wijsheit duuren,
Die zot geluckigh is, en zot is van natuuren.
    (2525) Nu roept al wederom dit neusewys gesin,
    Dat eigentlyk de mensch zijn reden heeft, om in
De kennis voort te gaen, op dat die in hem storte
Het gene zijn verstant noch van natuuren schorte,
    Quanswys of een natuur, die alles wel voltooit,
    (2530) In hem allene van haer krachten waer berooit.
Wat is doch dat gezeit? de bloemkes in het wilde,
De beestjes, klein en groot, getuigen van haer milde
    Volmaektheit over al; zou van dien goeden geest
    De mensche dan alleen een bastaert zijn geweest?
(2535) En moeten zijn verstant by Theut a* weêr gaen verwerven,
Die met zijn wysheit doch de werelt quam bederven,
    En niet en heeft geleert, als dat de mensche brocht
    Tot slappigheit, en schae van ’t gene dat hy zocht.
Uw letters, die gy maekt, wat zullen ons die baten?
(2540) Als dat zich daer voortaen de mensch zal op verlaten,
    En niet op zijn onthout, sprak over lange wyl
    Zeer wysselik tot hem de Koning van de Nyl.

    a De hoc Theuto Socrates apud Platonem in Phaedro ita loquitur,
Audivi equidem circa Naucratim Aegypti priscorum quendam fuisse de-
orum, cui dicata sit avis, quam ibin vocant, daemoni autem ipsi nomen
Theut. Hunc primum numerum, Geometriam, astronomiamque inve-
nisse, praeterea lusus talorum, alearum, literasque. Erat tunc totius Ae-
gypti Rex Thamus, & in amplissima, eminentissimaque civitate, quam
Graeci Aegyptias Thebas, ut Deum ipsum Amonem, vocant. Ad
hunc Theut profectus artes demonstravit suas, dixitque eas distribui cae-
teris Aegyptiis oportere. In hunc fere modum Plato.

[p. 78]
Dus zijn de konsten dan ter werelt in gesteeken
Niet zonder haren sleep van fouten en gebreken.
    (2545) En die de vinder is van wetenschap geweest
    En van de fouten ook, dat was al eene geest,
Die Theut, die eens de maet van hemel en van aerde,
En cyffer allereerst tot Theben openbaerde,
    Die toonden ook met een den teerlink, en de schrift,
    (2550) Niet zonder schand en schaê van menschelyke drift.
Het spelen is uw quaet; de letters niet van noden;
Onthout, zoo benje vry van schryven en geboden:
    Dus heeft de werelt noit in wysheit zich verheugt,
    Of wederom zoo veel verloren in de deugt.
(2555) Besiet de gulden tyt, dat aller eerste leven,
Waer was doen een gezet geboden, of beschreven?
    Doen niemant buyten spoor, of in de wetten ging,
    Maer alles van hem zelven volvoerden, en ontfing.
Ook was in ’t minste daer geen letterkonst te wenschen,
(2560) Doen niet als eene tael en eenderhande menschen
    De werelt noch besagh, en spraken onder haer
    Wat doen van noden was, en nu van noden waer.
Men wist doen van geen recht, geen kaveling van reden,
De wetten waren niet, daer was geen overtreden,
    (2565) Eer lange tyt daer nae; doen isset eerst geraekt,
    Dat goede wetten uyt het quade zyn gemaekt.
Men was doen al te vroom, men ging niet in de starren
En hoger dingen meer zijn wetenschap verwarren;
    Die buiten zijn vernuft en krachten hem begaf,
    (2570) En al te diepe ging daer sprak men qualik af.
En daer plagh Socrates zijn wijsheit meê te staken,
Wat ons te boven gaet, dat laet ons ook niet raken.
    En als nu metter tyt de gulden eeuw verdween,
    Doen zyn de konsten eerst gevonden, en alleen
(2575) Van quade geesten, maer zeer weinigh, en ook mede
By weinigh aengenaem: daer nae quam in haer stede
[p. 79]
    Het waengelove van de Grieken en Chaldeen,
    En broght ons van dien aert wel tiene tegens een,
En zoo verwarden hoop van raetsels en geschriften,
(2580) En daer men eer den doot, als voordeel zou uytsiften.
    De letterkonst alleen was beuls genoegh, en werk,
    Voor een die hondert jaer van leven was, en sterk.
En onder al dien hoop van wetenschap en lering,
Gaen dese nu wel voor, en doen de beste nering,
    (2585) Die met gemein verstant, dat is, met zotterny,
    Best komen over een; de reste leit in ly.
De Redenryke konst is weinigh meer in waerden;
De wysgesinde zijn de slechste wel op aerden,
    Verworpen is de loop des hemels, en belacht;
    (2590) De ware kerkenleer leit onder, en verkracht.
Dies isser niemant als Galenus met zijn kruyen;
Die gaet nu grof genoegh, en laet den stamper luyen,
    Gelyk de grote klok, en overluidt al vast
    De zieken, daer hy noch het beste wel op past.
(2595) En wat is dan zijn drank, zijn potten, en zijn pillen?
Zy jagen of de doot, of ’t leven door de billen.
    En hoe hy zotter is, en stouter ongeleert,
    Hoe beter dat hy vaert, en hoger is vereert.
By dese dien ik dan of billik voor te zetten
(2600) Dat Rechtsgeleerde volk, de kramers van de wetten,
    En die men (om zoo wel te noemen, als ik weet)
    Met oorlof Procureurs, en Advocaten heet;
Een volkjen, dat wel eer wat minder was van aensien,
En dat men doen in sampt en zyde niet zou gaen zien;
    (2605) En van de wysen zelfs, ik weet niet hoe veracht,
    En met gemeene stem voor ezels uyt gelacht.
Nochtans by zulke luy (of ezels, als zy spreken)
Wort over lyf en goet uw vonnis al gestreken.
    Daer wast de rykdom aen, en steigert meer en meer,
    (2610) En ondertusschen zucht de goddelyke leer,
[p. 80]
Wort balling, en verjaegt, en kan haer niet generen,
Haer honger niet voldoen, haer luisen niet verweren.
    En als de konsten dan, met zotterny vermengt,
    Ook meer geluckigh zijn, als die de wysheit brengt,
(2615) Alsoo zijn die voor al geluckigh ook te spreken,
Die daer meê gans en gaer haer zinnen niet te breken;
    En volgen haer natuur, daer doch niet aen en scheelt,
    Ten waere, dat men zigh had hoger ingebeelt.
Wat van natuuren wast en groeien magh van zelven,
(2620) Is geiler, als de plant door mesten wort en delven.
    Besiet het wilde vee, dat niet en is geleert;
    ’t Heeft meerder van geluk, en minder dat hem deert.
Wat is doch zoo bequaem, zoo konstigh als de bye,
En zoo geluckigh ook van rust en heerschappye,
    (2625) Van werken en gebou, in zulken kleinen stal,
    En heeft doch evenwel haer zinnen noch niet al?
Daer tegens weêr het paert, om dat het van verstant is
Den menschen allernaest, en onder die geplant is,
    Zoo kryght het meê zijn deel aen velerley verdriet,
    (2630) Dat voor, en van, en om de menschen hem geschiet.
Wat moet het menighmael zijn trouwe leven wagen,
Door yser, vier, en stael den trotsen ruiter dragen!
    Hoe dikwils valt het ook, en sneuvelt by zijn heer,
    En deelt wel aen zijn doot, maer weinigh aen zijn eer?
(2635) Ik zwyge noch de sweep, den teugel, en de sporen,
En al zijn vryheit, door wraekgierigheit verloren,
    Terwyl het als een helt zijn vyant overwan,
    Met slaverny van zich, en hulpe van de man.
Wat zijn de vinken dan geruster, en de vliegen
(2640) Geluckigh, als alleen geen menschen haer bedriegen!
    Dat ziet gy daer wel aen, een vogeltjen gekouwt
    Zingt nergent nae zoo zoet, als in het wilde wout.
De zoete nachtegael en wort niet onderwesen,
En noch is zijn gezang het hoogste wel gepresen,
[p. 81]
    (2645) Dus is in alle ding niet aengenaemer als
    Dat van natuuren komt? en anders isset vals.
Dies magh ik hier dien a haen wel prysen, die zich melde
Pythagoras te zijn, en vele spuls vertelde.
    Hy was een man, een vrou, een paert, een Philosooph,
    (2650) Een Prins, een boer, een vis, een kikvors, en ik loof,
b Een sponsie meê geweest, en zeide, hy bekende
Geen armer als de mens, van jammer en elende,
    Om dat de reste was in haer natuur te vreên,
    Alleen de mensche niet; die wou daer over heen.
(2655) De menschen wederom, al kost hy die niet prysen,
Nochtans de slechten meest, ten aensien van de wysen.
    Dit dochte Grillus ook, die liever was een beer,
    En knorden op het schot, als dat hy met zijn heer
Ulysses verder ging met vrese van zijn leven;
(2660) Dies was het wyser daer, en by de bak gebleven.
    En dat Homerus ook dit zelve wel betracht,
    En al de wyse luy voor meer elendigh acht,
Dat kunt gy daer aen zien; die wys zijn, en bestendigh,
Gelyk Ulysses was, die schelt hy voor elendigh.
    (2665) ’T is waer, hy noemt wel zoo de menschen alle gaer,
    Maer noch Ulysses meer, om dat hy wyser waer;
En Paris, Aiax, en Achilles, zulke gasten,
Daer zeit hy dat niet af, om dat het niet en pasten.
    Ulysses was te wys; en meer gebonden aen
    (2670) Den raet van Pallas, als geen Paris wou verstaen,
Die sloeg de wysheit af, en volgde zijn natuure,
En leefde met geneugt, en storf ter rechter uure.
    En als de mensche nu, die nae de wysheit haekt,
    Zoo ver van zijn geluk, en goede dagen raekt,
(2675) Jae datse dubbel zot wel billik zijn geheten,
Die niet als menschen zijn, en willen dat niet weten,

    a Lucianus facit Micyllum cum gallo loquentem, qui se Pytha-
goram esse diceret, b Aristoleles Spongiam animal esse putat, lib. de
natura animalium quinto.

[p. 82]
    En meinen in de plaets van goden hier te gaen,
    Zoo heiligh, en volmaekt: en wat is dat gedaen?
Niet anders als vergeefs zijn eigen geest bestreden,
(2680) Gelyk de Reusen voor den hogen hemel deden.
    Zoo zijn dan dese weêr geluckigh in haer lot,
    Die, als de menschen doen, wat beestigh zijn, en zot,
En nu in dit bewijs en heb ik niet van noden
Een blat uyt Helicon, ik zwyge dan de goden;
    (2685) Want dat is klaer genoegh, die narren zijn, en gek,
    Die zijn geluckigh ook, en daer is geen gebrek,
Als by de wyse luy; dit is een ander leven.
En wilt gy daer af blyk? dat kan ik u wel geven,
    En doen ’t u met een woort of anderhallef daer.
    (2690) Zoo zot en gaet het niet, het is al even waer.
Ten eersten zijnse dus, ze vresen voor geen sterven,
Noch voor den prickel van geweten, of bederven,
    Dat is een grote zaek ook; raekt haer geen beroer;
    Zy passen op den droes zoo veel, als op zijn moêr.
(2695) Het is een vryen aert, en nu zoo los als morgen,
Hy drinkt slechts, en hy eet, en laet vyolen zorgen.
    Daer is niet anders aen, al viel den hemel neêr,
    En hy geen buylen kreeg, zoo doet het hem niet zeer.
Wat vragen zy daer nae, of Karel, of de Schotten;
(2700) Of Ferdinandus wint, de Spaenssen, of de Gotten:
    Hoe Philips nu de Kroon van Portugael ontbeert,
    En wat den Kardinael aen Ludowyk al leert,
Wat arger Jesuyt dat knoopjen heeft ontbonden,
Dat tussen Karel was en ’t Parlament van Londen.
    (2705) Daer leit haer weinigh aen, zy dragen geenen haet,
    Geen liefde, geen ontzicht, geen schaemte, geen gelaet,
Dat bleeker wort, of root; en die nu zijn bevonden,
Zoo dom gelyk het veê, die zijn ook zonder zonden.
    Dat zeit de kerke zelfs, en dat is niet gemeens:
    (2710) Dies vraeg ik u dan nu, gy zotte wysen eens,
[p. 83]
Gy slyt, en kaeut u tyt met hondert duysent zorgen,
Die ’s avonts rype zijn, en bloeyen alle morgen,
    Dat uw gesonden geest verdrietigh maekt en krenkt.
    Leeft die niet beter dan, die daer niet op en denkt,
(2715) Gelyk de mijne doen? die zijn daer voor gesegent,
En weten van geen quaet, eer dat het haer bejegent,
    Dat is noch vroeg genoeg. en die zig quelt voor heen,
    Die voelt dat niet en is, en twintighmael voor een.
Let hier ter degen op; de zaek is u bevolen.
(2720) En wilt gy heilsaem doen, zoo gaet by my ter scholen;
    En legt u wysheit af, daer meê zoo benje vry
    Van zoo veel lasten, en uw eigen slaverny,
En zult uw leven lang zoo vry zijn, als de mijne,
Zoo vrolik, en verheugt, als ik u hier verschijne.
    (2725) En dat noch niet alleen, maer waer gy u bevindt,
    Daer zult gy aengenaem en lief zijn, als een kint.
Het schijnt den hemel heeft de zotten dat gegeven,
En haer, u tot een troost in dit bedroefde leven.
    En let nu hier eens op, wat luiden dat gy ziet,
    (2730) Elk heeft zijn eigen zin, dien lief, en desen niet.
Maer laeter duysent zijn, en duysent by malkaêren,
Zy zien doch altemael de zotten even garen,
    En doen haer alles goets, en met een goet gelaet;
    Dus kruipt het vrome bloet, dat verder niet en gaet.
(2735) Men geeft haer spys en drank, haer laken, en haer linden,
Gelyk zijn eigen bloet, en allernaeste vrinden.
    Al doense dan eens quaet, al slaense dan eens toe,
    En spreeken wat te grof, dat hout men haer te goê.
En wie zou doch haer quaet met tegenweêr belonen?
(2740) Daer van natuuren haer de beesten ook verschonen,
    Dat onvernufte vee, als of het met bescheit
    Erkenden het geheim van haer onnoselheit.
Men noemtse zaligh ook, als wel geruste doden,
Om datse zijn gewijdt, gesalfde van de goden;
[p. 84]
    (2745) Voornamelyk van my, en bennen daerom meê
    By alle groten hier, gelyk als in mijn steê,
Zoo waerdigh, en gesien, ten aensien van my selven,
Al zijnse niet bequaem te spitten of te delven,
    Te dryven aen de ploegh, te schrobben in de stal,
    (2750) Maer zijnse zot genoegh, zoo schorter niet met al.
Die zijn de Prinsen lief, dat zijn haer kameraden;
Daer gaense meê ter jacht, ter tafel, en te baden:
    Al leedt het hele landt van wysen dan gebrek,
    Daer leit haer weinigh aen, en meer aen eenen gek.
(2755) Die moeter zijn voor al, dien kunnen sy niet missen,
En qualik zonder hem eens achter gaen, of pissen.
    Dus ben ik daer gesien, dus stae ik in het hof,
    En was het eer genoegh, de wysen waren of.
Ze vinden daer ook meer aen eenen zot te prysen,
(2760) Als aen een volle zael van allerhande wijsen.
    En schoon die zijn daer ook, maer evenwel zoo zeer
    Den vorst niet om zijn lust, als om zijn eigen eer.
Wat kan hy zeker ook van zulke luyden houwen,
Die meer hun wetenschap, als zijn genae, vertrouwen?
    (2765) En sien geen prinsen aen, geen gunst, geen wit of swart,
    En spreeken lief, en leet, en tasten hem in ’t hart.
En isser wat begaen, verkeken, of bedreven,
Dies willen zy al voort haer vrye vonnis geven,
    En straffen klein en groot, en dat al even koen,
    (2770) De zonden als ze zijn, de menschen, als se doen.
De zotten wederom, die brengen niet te voren,
Als dat mijn heren lust, en kittelt in haer oren;
    En spreken even wel de waerheit onbedekt,
    En dat een ieder raekt, en niemant aen een trekt.
(2775) Zy maken geen gevley, of zulke kromme sprongen;
De waerheit moeter zijn; die leit haer op de tongen.
    Dat is een grote deugt! of Plato die de wijn
    En kinderen wel geeft, niet gaer, noch isse mijn.
[p. 85]
De gecken weten doch de waerheit niet te buygen;
(2780) Dat zal Euripides met my genoegh betuygen.
    Die beide tongen ook, als hy den mensche geeft,
    Te spreken waer, of niet, nae dat hy reden heeft,
Met recht zijn die alleen de wyse luy gegeven.
Die weten daer te gaeu en aerdigh meê te leven,
    (2785) Die kunnen wit in swart verkeren, lang in ront,
    En blasen warm en kout, en al uyt eenen mont.
En isser wat in ’t hart, dat beter dient geswegen,
Zoo liegt men ook wel eens; daer is niet aengelegen.
    Wat is de prinsen dan (die zoo geluckigh zijn)
    (2790) Rampsaligh haren staet! en meer niet als een schijn,
En schaduw van geluk, om datse niet en horen,
Als leugens, en gevley! daer zijnse toe geboren.
    Al waer dan ook de Vorst zo traegh, en noch zo vuyl,
    Den ezel is een leeu, den adelaer een uyl.
(2795) Al heeft hy plicht en eer, en eigen bloet vergeten,
Noch heeft zijn Majesteyt hem treffelyk gequeten.
    En vraegt gy hoe dat gaet? die leven wil in ’t hof,
    Die neem de leugens aen, en leg de waerheit of.
En zegt gy dan nu weêr, dus zijn der heeren ooren;
(2800) Die mogen nimmermeer de waerheit garen hooren?
    Dat zelve zeg ik meê. Wat wyse luy belangt,
    Het harte van een heer daer zelden overhangt,
Alleen om dat hy vreest, als die de waerheit zeide,
Dat zou vermanen zijn, en straffen alle beide.
    (2805) Maer of een gek wat praet, en schiet eens hier, of daer,
    Dat is al lachens waert, al isset noch zoo waer.
En dat een wyse wel zijn besten hals zou gelden,
Daer lacht en juicht men om, als narren dat vermelden.
    Al schelt u dan een gek voor zot, en voor een dief,
    (2810) Hy zeit de waerheit wel, en is u even lief.
De waerheit kan de mensch zoo wonder wel vermaken;
Maer zoetjes moetse gaen, en zonder hem te raken.
[p. 86]
    En dat heeft nu de Zot alleene van de Goôn.
    Die raekt dog nimmermeer, al trof hy nog zo schoon,
(2815) En daerom zal hy ook een vrouwe meer verwecken,
Om dat zy garen speelt, gelyk als al de gecken,
    En brengen zy de zaek onnosel aen den dagh
    Daer wort niet op gelet, men schut het met een lach.
En om nu wederom van haer geluk te spreeken,
(2820) Als dus haer leven is in vrolykheyt verstreken,
    Zoo gaense zonder schrik, en vrese nae de doot,
    En nemen Charon aen, en treden in de boot,
Al zonder ommesien, en liefde van haer leven.
Dat wort haer daer dan by de vrome weêr gegeven.
    (2825) Die komen haer te moet, en vallen om haer heen,
    En hebben haer zoo lief, als iemant hier beneên.
Is dat niet wel geleeft? is dat niet wel gestorven?
Die hier heeft veel gehadt, en daer zoo veel verworven?
    Ey stelt my nu eens een van al uw Wysen hier,
    (2830) Wat is die doch by haer? een slaef, een arrem dier,
Die zijnen besten tyt, zyn bloessem heeft versleten
In allerley verdriet, om allerley te weten,
    En in de reste van zijn leven niet en smaekt,
    Als zorge, brant, en kou, en dat zijn herte raekt.
(2835) Al spaersaem, droef, en arm, verhaet, en onverdraeglik,
Zyn eigen vyant, en ik weet niet wien behaeglik,
    Dorr, ongesont, en bleek, van ogen nat, en root,
    En voor zijn jaren grys en voor zijn dagen doot.
En doch, wat schaedt het ook, of zulke luy al sterven?
(2840) Die nooit en heeft geleeft, wat leven zal die derven?
    Hier hebt gy dan gesien (zoo gy my wel verstaet)
    Den helen wysen man, en dat nae wol en draet.
Nu komt hier wederom een ander slagh van narren,
Dat wijsen willen zijn, en desen knoop ontwarren.
    (2845) Daer is niet (zeggen zy) elendiger alhier,
    Als dollicheit, en dol zijn al de zotten schier,
[p. 87]
Of ook wel heel en al; want die is recht uytsinnigh,
Die zonder zinnen is. Dit dryven zy zoo vinnigh,
    En snateren, gelyk de vorschen in ’t moras, a
    (2850) Als of ter werelt daer geen zeggen tegen was.
Maer hoe die luytjes heel verbystert zijn, en dwalen,
Dat kan ik u door hulp van Musa licht verhalen.
    Het waer hem wel zoo goet, die zulke dingen drijft,
    Te letten op het geen, wat Plato wel beschrijft,
(2855) Hoe Socrates het lyf van Venus zoon doorsnede, *b
En maekte twe daer af, en van de moeder mede:
    Dus most hy delen ook de dolle luy in tween,
    Of anders zeg ik noch, hy waerder zelven een.
Want wat onsinnigh heet, dat is niet voort elendigh.
(2860) Hoe zou Horatius dan zeggen, dat inwendigh
    Een zoete raserny verleide zijn gemoet?
    En is ’t dan zoetigheit? voorseker isse goet.
Hoe zou doch Plato meê der dichters, en Propheten
En minnaers raserny het hooghste goet ook heten?
    (2865) Maer dat’er twederley manier van raserny
    Den menschen overkomt, dat leert nu meê van my.
Ze wort of uytter hel van plaag en wraek ontfangen,
Wanneer der menschen hart die onderaertsche slangen
    Ontsteken met een lust van kryg, van moort en bloet,
    (2870) Van gierigheit, van twist; of met een helsche gloet,

    a Origenes, atque hunc sequutus Hieronymus Aegyptiorum ranas
dialecticorum & sophistarum molestam garrulitatem interpretatur.
    b Pausanias in Symposio Platonis reprehendit Phaedri orationem,
quod de amore disputasset, tum neque dividens, neque definiens, itaque
Pausanias, volens amorem dividere, duasque dicens esse Veneres ait.,br> [volgt de Griekse tekst van Plato, Symposium 180c.]

[p. 88]
Van goddelose min, en diergelyke pesten,
Die doch niet geven, als uw lyf en ziel ten besten,
    En schricken hart en zin met spooken en gespens.
    Voorwaer de zulke maekt een ongeluckigh mens;
(2875) Maer mijne dwaesheit, die heel van een ander aert is,
Daer niemant voor, als sy voor niemant ook, vervaert is,
    Die neemt de menschen af, en zoetjes haer verstant,
    En stelt daer meê den rou en jammer aen een kant,
En overstort de ziel met veelerley genuchten
(2880) In plaetse van geklagh en hondert duysent suchten.
    Om dus te mogen zijn, en van zijn zinnen zoo,
    Dat heeft wel eer gewenst de wyse Cicero, a
Op dat hem zijn gevoel eens wech waer en benomen
Van al de tyranny en jammer binnen Romen.
    (2885) Nu moet ik u eens hier wat zeggen van een Griek, b
    Die meê bysinnigh was, en aen dit euvel ziek.
Hy hadde zijn toneel, en zat daer hele dagen
Met lachen en geneucht, in spreken en in vragen,
    Zoo kluchtig, en zo veel met zulken vreemden werk,
    (2890) Niet anders, of hy was daer tienmael wel zoo sterk:
En evenwel te huys daer was hy wel by zinnen;
Hy wist zijn werk te doen, zijn vrouwe recht te minnen,
    Zyn boden nae te zien, vergeven, en te slaen,
    En met zijn magen en gebuuren om te gaen.
(2895) Maer als hy daer nu af door vrienden was genesen
En wederom gelyk hy voor heen plagh te wesen,
    Doen sprak hy haer dus aen, gy meint my uit den noot
    Te redden; maer gewis, nu doet gy my den doot,
Die door uw quade dienst my weder hebt gesmeten
(2900) In al de zorg en last, die lange was vergeten.

    a Atticus arguit Ciceronem, triumviris occupantibus tyrannidem,
quod nimium animo discruciaretur, adeo ut quidam putarent illum erra-
re mente. is respondet se plane sentire, optat autem errores mentis, qua
tantorum malorum sensu careret. b de hoc Horatius in Epist.

[p. 89]
    Had dese man niet recht? och jae, die goede helt.
    Zy raesden meer als hy, en deden hem gewelt,
Die met haer raet en daet, en maght van kruyerye
Verdreven al zijn vreught, en zoete zotternye.
    (2905) Nu is noch niet geseit, al leutert een de bol,
    Dat die dan daerom ook voort rasend is en dol.
Genomen of een man den muyl een ezel noemde;
Of voor een deftigh werk een slecht en voddig roemde,
    Dat is geen raserny. Maer die een ezels keel
    (2910) Voor zeegodinnen zang, een lieffelyk gespeel
Voor schreeuwen en geknor van magre verkens hoorde,
Of zwoer, hy zach een bok voor mannen op de koorde;
    Of dat een armen bloet zijn hut en aerden want
    Het slot van Wenen hield, en zich voor Ferdinant,
(2915) Of die wel heel en al noch niet in raserny is,
Zoo heeft hy doch al reets het huysjen, dat daer by is.
    En deser zotten aert, als die tot vreugde strekt,
    Gy weet niet, watse wel voor soetigheit verwekt;
Zoo voor de zotten zelfs, die daer meê zyn geboren,
(2920) Als ook voor ander luy, die dese graegh aenhoren,
    En bennen met haer hooft ook even zoo bewaert,
    Of immer wel zoo slecht, maer van een ander aert.
Want dese zotterny veel verder is geseten,
En heeft al meer gevat, als slechte luy wel weten.
    (2925) Dies, die een ander gek belacht om zotterny,
    Is zelven menighmael veel groter nar, als hy.
Maer daer leit al niet aen, (al horen zy ’t niet garen)
Hoe zotter datse zijn, hoe beter datse varen.
    Te weten, zoo se niet en wycken uyt den aert
    (2930) Van mijn onsinnigheit, zoo zijnse wel bewaert.
En die is wel zoo ver verspreydt in alle winden
De gantsche werelt door, daer menschen zijn te vinden,
    Dat ik wel zeggen derf, en trotzen land, en zee;
    Waer dese niet en is, daer zijn geen menschen meê;
[p. 90]
(2935) Ik zeide schier noch meer, dat niemant zo volmaekt is,
Noch in zoo hogen top van wysheit ooyt geraekt is,
    Die zonder zottigheit ten enemael hier leeft,
    En niet een uyrtjen of een aertjen daer af heeft.
Doch zoo veel isser af, die niet en is getekent
(2940) Met bellen aen de kap, die wort geen zot gerekent.
    Maer weet hy niet een knol te kennen voor een meyt,
    Dat is nu eerst een gek; dat is het onderscheit.
Die neemt men nog wel aen voor narren, zonder bellen;
De reste zijn al kloek, en krachtige gesellen,
    (2945) Al zijnse dan zoo plomp, zoo bot, en ongeleert,
    Dat ook haer narrery my zelven noch wel deert,
Nochtans zal niemant haer verwyten, datse zot zijn.
En wie zou ’t ook bestaen? die karel wou te bot zijn,
    Die zoo de waerheit sprak; wat wasset anders, als
    (2950) Hy kreeg wel ridderschap en steden aen den hals;
Hy moght de kloosters en de kerke wel vergeten.
En wou hy dan niet gaen? hy wierder uytgesmeten.
    Zo zou men met hem doen, en spelen op zijn Spaens.
    Hy waer voorseker dan veel nutter Arminjaens.
(2955) En weet gy waerom dat? als alle menschen mallen,
Zoo doet het zelven ook, of laet het u gevallen.
    Doch wilt gy dan nae staet, nae rykdom zien, en eer,
    Zoo zegt vry, dese tyt en heeft geen narren meer.
Want of nu al een man in ’t trouwen en beslapen
(2960) Bewaert is. als een dorp met seven dolle papen,
    En hy zich evenwel te vreden hout, en draegt
    Zijn horens, en zijn vrou, gelyk het hem behaegt,
In zoetigheit en vreught, en dat noch allermeest is,
Haer achte vromer, als Penelope geweest is,
    (2965) (Geluckigh is de man, die zoo zijn zinnen mist,
    En ongeluckigh weêr, indien hy beter wist)
Zal niemant hem daerom ook zeggen, dat hy gek is,
Om dat het zoo gemeen, en langer geen gebrek is.
[p. 91]
    Van desen aert zijn meê de zotten van de jaght,
    (2970) Die al haer wetenschap, haer hebben, en haer maght
Daer leggen aen te kost, die rechte horendragers,
Die wolven van het wilt, en grote hondeslagers,
    Die liever in de stank van bracken, en geblaf,
    Als in de rosen zijn, en groeyen meer daer af,
(2975) Daer voorse noch haer rust, noch eigen eer verkiesen,
En zoo veel vangen, datse zelven haer verliesen:
    Behalven al het spul, en rechte narrery
    Van weeten, en gebruyk in dese weyery.
Zoo stellen haer daer aen die zotten zonder bellen,
(2980) Dat ik het u niet wel van lachen kan vertellen,
    Al ben ik zelven zot, wanneer een hart of ree
    Gevangen is, en leit. met wat een vreemde sneê
Ontleedt men dan dat beest! en met een eigen degen.
En hoe die wesen moet, daer is al aen gelegen.
    (2985) Het tamme vee te slaen dat mach wel ieder een;
    Maer dit moet niemant doen, als grote luy alleen,
Blootshoofts en neêrgeknielt. dan is’er zo veel wonders
Te kycken, en te doen, als of’er wat besonders
    En grote heilighdom geschiede; zoo bedaert
    (2990) En deftigh ziense toe, die daer dan zijn vergaert;
En die dat luk dan heeft, om van dat wilt te smaken,
Dien dunkt dat moet al veel aen zijnen adel maken.
    Dus jaegtmen dan al heen zijn leven, en zoo verd,
    Tot dat men zelven ook als wilde beesten wert;
(2995) Gelyk de groten haer nu meest daer aen begeven:
En dat heet, met verlof, dan princelyk te leven.
    Nu heb ik noch een slag van narren, die men noemt,
    De zotte timmerluy, die meynen haer beroemt
Te maken met gebou, met huysen en gewelven,
(3000) En houden niet een kot of keuken voor haer zelven,
    En als dan alles wel gebout is, en voltooyt,
    Zoo zijn de huysen ryk, den bouheer is berooyt.
[p. 92]
En wat leyt daer ook aen, dan weet hy weêr te spreken,
Wat vreugde dat het zy te bouwen, en te breken.
    (3005) Maer die met kalk en steen, en daghuur van de stadt,
    Zijn dingen weet te doen, die heeft het wel gevat.
Dat is wel eer gebeurt; maer weet gy hoe se heten,
Zo hout uw bakhuys toe, gy moet het nu niet weten.
    Dat was haer vry wat meer, als Alchimistery
    (3010) Te weten; noch een aert van zotten onder my,
Die niet, als dagh en nacht al stoken by den oven,
En zoeken daer zoo lang wat wonders uyt te stoven,
    Tot dat haer huis en hof, haer renten, lant en zant,
    De kleren van haer gat, en alles is verbrant.
(3015) En daer meê zijnse noch niet arrem en verlegen,
Zy dromen even ryk, en beelden haer den zegen
    Van grote dingen in, en eer de rykdom koomt,
    Zoo wortse vast besteedt, en vrolik afgedroomt.
En als dan alles heel versmolten en verkookt is
(3020) En meer niet over, als een hooft dat wel berookt is,
    Zoo maekt men sich hier meê noch vrolik en te vreên,
    In grote dingen gelt ook goede wil alleen;
Ook is dan menighmael haer tyt te vroegh ontvlogen,
En eer het veerdigh was; en dat is niet gelogen.
    (3025) Of nu de dobbelaers, en spelers ons bestaen,
    En zotten mogen zijn, daer twyfel ik al aen,
Die met dat kaertenblat, met schaeken, en verkeren
De naeste wegen gaen van quisten en verteren.
    Maer dat is evenveel, ze zijn dan zot, of niet,
    (3030) Hy moet doch evenwel noch lachen, diese ziet.
Ze hooren qualik eens den teerlink, of de schyven;
Hoe springt haer dan het hart! hoe gaen haer dan de lyven!
    Men lokte met het bert en kaerte wel een deel,
    Al zeid ik voor den droes, noch was het niet te veel.
(3035) En noch van al het volk, dat onder mijn besit is,
Geloof ik isser niet rechtvaerdiger, als dit is,
[p. 93]
    Zy haten als de doot wat onrecht is, en vals,
    En zouden daer haer bloet om wagen, en den hals.
En die haer allermeest beroven en bederven,
(3040) Die zijn haer even lief, en kunnen ’t niet verkerven.
    Zy achten geen verlies, hoe veel het dan ook scheelt,
    Als maer het spel alleen rechtvaerdigh is gespeelt.
Ziet, dat zijn vrome luy! het zou haer eer te nae zijn,
Eens ongelyk te doen, al zout haer eigen schae zijn.
    (3045) En dese dobbelsucht is nimmer meer gedaen,
    Al gaen de krachten heen, die lust is niet vergaen.
En schoon dat haer de gicht of ouwerdom verlemde,
Zo rusten zy haer leên, en spelen met de vremde,
    En dat gaet al noch wel, die narren neem ik aen:
    (3050) Maer als het hoger loopt, gelyk het plagh te gaen;
En datmen in de plaets van spelen schynt te rasen,
Zoo gaense my niet aen; ik blyve by de dwasen.
    Daer weet ik meê te raên, die volgen mijn gebiedt
    Van ganscher herten naer, maer zulke narren niet.
(3055) Die zijn my veel te boos, daer heb ik dan geen trek toe,
En haer godinnen zijn Megaera met Alekto,
    En zulke liefjes meer, die dese raserny
    Wat naeder zijn verwant, en liever is als my.
Maer dat ik zeggen magh die kramers van miraklen,
(3060) Die daer meê zwanger gaen, en dagh en naght af kaklen,
    Dat is mijn eigen volk, zoo zuyver, en zoo naekt,
    Als of ik nae mijn hooft die zelve had gemaekt,
Zoo vele weten die van geesten en gesichten
En allerley gespook te dromen, of te dichten,
    (3065) Van dode ezels, en van kalver opgewekt;
    En hoe veel dat de hel, en ’t Vagevier al trekt;
Hoe menigh droeve ziel noch swerve nae dit leven.
Daer weten zy u tael en reden af te geven,
    En hoe daer meer gedicht en logens hangen om,
    (3070) Hoe beter ook gelooft, en groter hey1igdom.
[p. 94]
En dit is niet alleen kortswyligh, en genoechlyk,
Maer ook voor kelder en voor koken zeer gevoeghlyk;
    Met namen van een deel van geestelyken aert.
    Die is dit narren werk te veel en wonder waert.
(3075) En dese weet ik geen bequamer by te stellen,
Als die zoo voor een beelt van zes of zeven ellen
    Of voor een ander blok eens knielen op een dagh,
    En meinen, dat haer dan geen drommel deren magh.
Een deel die lellen ook sint Barbar aen de ooren,
(3080) En maken haer wat diets. en wil haer die dan horen,
    Zoo gaense nae den krygh, en vresen voor geen stael,
    Musquetten of geschut; al bleef het altemael,
Noch hebben zy geen noot; zy weten, haer getyen
Die bennen wel getelt, dat zal haer wel bevryen.
    (3085) En andere, wanneer Erasmus haer eens hoort,
    Zoo zijnse ryke luy; dat kost hem maer een woort.
En nu sint Joris ook die heeft meê wat te zeggen;
Daer magh nu Hercules zijn mutse wel by leggen,
    En heeft die wat bestaen, verovert, en geleyt,
    (3090) Daer wert nu dese schier al ridder af geseyt.
Dies staet hy meê zoo breet, gewapent, en te paerde
Verheven in de kerk met uytgetrocken zwaerde
    En zulken trotsen paert, zoo deftigh aengedaen,
    Dat wonder is; alleen ze bidden ’t noch niet aen.
(3095) Men moet hem altemet ook dit of dat vereeren;
By zijn metalen schilt en blanke wapen zweeren.
    En dat is princelyk: het ander is al out,
    Daer wort niet eenen boer nu langer op betrouwt,
Is dit niet dobbel goet, al schijnt het wat verbastert?
(3100) De kerke wort gedient, den hemel niet gelastert,
    Met woorden, die de Schrift zoo heiligh acht en dier,
    En die verstaense by geen lance, noch rappier.
En gaet dit nu zoo wel? wat dunkt u dan van dese,
Die buyten alle schult en achterdocht en vrese
[p. 95]
    (3105) Zoo zeeker zijn gestelt? en dat met eenen brief,
    Al waer hy ook een schelm, een moorder, en een dief.
Die aflaet is genoegh, daer isset meê vergeven,
En die dat nu vertrout, moet die niet lustigh leven?
    Daer is geen twijffel aen, hy is te wel bewaert;
    (3110) De helle doet hem niet, de Duyvel is vervaert,
En nu zijn vagevier? die tyt is al berekent,
Dat duurt niet langer, als in d’ aflaet is getekent,
    Die rekening is vast en duisentmael gewaegt,
    En niemant, dat ik zie, die daer noch over klaegt.
(3115) En hout gy die nu vry voor zotten, als ik mede.
Maer ziet eens hoe gerust zy leven, en in vrede
    Met haren eigen geest. Dit kan men ook verstaen
    Van dese, die zoo vast met haer getyden gaen,
En weeten daer een deel verborgen, vreemde woortjes
(3120) Te norren binnens monts, en tellen op haer koortjes,
    Die waer voor tytverdrijf, of ergens om genot
    Wel eer eens zijn gestelt, of van een vromen zot;
En meynen, als se die des daeghs eens voor zich leggen,
Of tweemael, dan en heeft den hemel niet te zeggen,
    (3125) Als haer getal alleen gelevert is, en gans,
    Zoo gaet het haer nae wensch; dat kan de rosekrans!
Dies beelden zy zich dan een lang en weeldigh leven
Met gouwe bergen in, en datse hier verheven,
    En maghtigh zullen zijn, en in den hemel naest
    (3130) By onse lieve vrou, en hebben doch geen haest.
Dat mallen is te zoet, en die zich daer aen hangen,
Die leven, datse nae den hemel niet verlangen.
    En moght het dien zoo wel te wille zijn, als haer,
    Zy bleven hier beneên, en lieten hem wel daer.
(3135) En schoon se willen daer wel wesen, als se schijnen,
Zo gaense liever doch ten elven, als ten tijnen.
    Dat is haar nooyt te laet, om eersten zat en moê
    Der weelden hier te zijn, en dan nae boven toe;
[p. 96]
En scheiden lyf en ziel zoo zoetjes van malkander,
(3140) En daer meê dan gegaen van d’eene vreugt, in d’ander.
    Genomen nu daer komt een kryger van de moort,
    Een koopman met zijn goet, dat ander luyden hoort,
Een rechter met een boos en onrechtvaerdich oordeel
En geven maer alleen een aesjen van haer voordeel,
    (3145) Van woeker en bedrogh en ander dievery,
Den hemel is gepaeyt, de schelmen bennen vry
Van al haer quaet bedryf, van moort en brant te stigten,
Van roven, schenden, slaen, van zweren en verpligten,
    Van kracht, van hoerery, en wat den hemel klaegt;
    (3150) Daer, zeg ik zijnse van niet anders als gevaegt.
De kerrefstok is af van buyten, en van binnen;
Ze moghten nu wel weêr van vooren aen beginnen.
    En die zoo voor zijn schult, als dese luyden sorgt,
    Voorseker die is ook wel waerdigh weêr geborgt.
(3155) En wat is meê zoo zot, en zaligh daer beneven,
Of zoo geluckigh ook, als met een ses of zeven
    Gesangen uyt de schrift te spreken op zijn tyt
    Elk een te ryk te zijn, en alle zonden quyt?
Nochtans zoo heeft wel eer een duyvel zonder galle
(3160) Dit kunsjen eens geleert den Abt van Clarevalle,
    Zoo los, en onbedocht; nu zit hy met gequel
    Alleene schier en grimt, en grouwelt in de hel.
Dus heeft een botten droes den mensche meer gesegent,
Als in de heele schrift hem niet en was bejegent.
    (3165) En zulken zotten werk, daer ik my schier om schaem,
    Dat is noch by de kerk gewilt en aengenaem,
Niet by het graeu alleen, Choraels, en hondeslagers,
Maer by de Myters ook, en grote kappendragers.
    Die houden dit gewis, en meer als wat gemeens;
    (3170) En die ’t haer heeft geleert, dien danken zy niet eens.
Hier dient nu by gevoegt, dat elker lant en veste,
De kanker, en de koorts, de pocken, en de peste,
[p. 97]
    De teeling en de kraem, de hooftpijn, en de hoest,
    De hagel, en de ryp, de ripsen, en de roest,
(3175) De regen en de wint, de Blixem, en de Donder,
Die hebben altemael haer heiligen besonder.
    Die werden op haer tyt gebesight, en gebeen,
    En hoe veel dat het is, zy zeggen nimmer neen.
Hier onder zynder meê van groter macht, en zegen
(3180) Die alles kunnen doen, kunt gyse maer bewegen,
    Als onse lieve vrou, dat is het grote hooy.
    Daer wertmen ryk en out, geluckigh af en mooy.
Hier af heeft zy bewint, en daerom schier ook meer is
Gebeden, en vereert, als onse lieven Heer is.
    (3185) Dien derfmen menighmael niet bidden, watmen wou.
    Zoo gaense dan by haer, als by de goede vrou.
Die weegt het niet zo naeuw, al zoekt men haer medogen
In enkel narren; dat moetse nu al mogen.
    Men wil doch anders niet, als enkel zotterny:
    (3190) Ziet zulken goeden smaek heeft ieder een in my.
En die vergeet haer niet. Dies moet ik u eens leiden
Tot Scherpenheuvel, of tot Halle, daer verscheiden
    Gebreken, en gevaer geheelt zijn en bedankt,
    Gelyk noch ieder een zijn teken daer af hankt.
(3195) Maer zietse vry eens door, niet eene zal daer wesen
By zoo veel duysent, die van ’t mallen is genesen;
    Dees lag in dievery verwonnen, en gevat
    En kreeg de boejen los, en raekten uit het gat,
Dien was een been aen tweê, en scheide van de kricken;
(3200) Een ander was verlost, van geesten, en verschricken;
    Die raekten uyt de krygh gesont, en onbeseert;
    En dees ontswom den doot, en haddet niet geleert
Dien wert een jonge zoon wat zeltsaem aen geboren;
En dese was eens doof, en kreegh weer ander oren;
    (3205) Die zou een vasten oort beschermen, en verliet;
    Dien eer, en trouweloos, en kreeg de galge niet;
[p. 98]
En wat dies meer al is van lemten en gebreken,
Daer zoo veel krucken en pilaren noch af spreken,
    Hoe datse van gevaer, van doot, en tovery,
    (3210) Van ziekte zijn verlost; maer niemant noch van my.
Dat mallen is te zoet, en die het eens beginnen,
Die bidden nimmermeer om raet, of ander zinnen.
    Maer waer toe desen praet van ydel bygeloof?
    De werelt is doch zot, en hier in meer als doof:
(3215) Al had ik al de vlucht van pennen om te schryven,
De stemme van de zee, de tonge van de wyven,
    Noch wist ik genen raet te brengen aen den dagh
    De zotten haren aert, en veelerhande slagh;
Zoo is de werelt nu met narren heel bescheten,
(3220) En dat noch erger is, niet eene wil het weten.
    Het voordeel is te groot; de kappen, en de kerk
    Die smeren al haer moes met zulken narrenwerk.
Zy zien wel, dat die wegh den rechten pat voor by gaet;
En dat haer guichelspel de waerheit aen de zy laet;
    (3225) Zoo dol en zijnse niet, al zijnse meer als zot;
    Maer hoe nu wyser man, hoe minder in de pot.
Wie wijser als een aêr wil wesen, en bemerken
De fouten van het hof, van steden, en van kerken,
    Die magh zijn beste doen, al waer hy noch zoo goet,
    (3230) Zy houden hem daer uyt, of lichten hem de voet.
Die nu eens zeggen wou, het mangelt aen de groten,
De vyant weet al meest, wat hier wel is besloten,
    De kloeke gaet her om, de besten aen een kant,
    En eigen voordeel voor de zaken van het landt:
(3235) Die nu eens zeggen wou, betrachtet uw geweten,
Gy die verheven zijt, in eer en eedt geseten,
    Den hemel, dien gy raekt door goddelose maght,
    Die laet uw ziele gaen, en neemt uw werken acht:
Die nu eens zeggen wou, de kleine dieven hangt men,
(3240) De plompe geven gelt, de grote die bedankt men,
[p. 99]
    Die gene daer het recht en roer is aen geset;
    Die leven op den roof, en lachen om de wet,
En datter vele zijn van zulken naeu geweten,
Daer mogt geen boontjen in, het waer daer af gespleten;
    (3245) Maer gaender midlerwyl tot nadeel van het landt
Vast hele schepen door, dat raekt noch al geen kant:
Die nu eens zeggen wou, wilt gy niet eeuwigh sterven
Dat leert door eenen doot, en niet door u, verwerven,
    Een heil’gen zoekt alleen, die nergens is van huys;
    (3250) De reste kent u niet, en kan ook weinigh duyts;
Die zulke dingen zey, ter plaetsen daer hy zoude,
Wat dunkt u datmen dien ter eeren wel al boude?
    Een plaetsjen, dat nae vier, of nae de koorde rook,
    En stond het meê by haer, men nam de ziel hem ook.
(3255) Dus gaet gemeenelik de wysheit al te gaste,
Die niet als ongeneugt den haren leidt te laste.
    Een onbeschaemde nar, een byter, en een vrek
    Kan meer met zijn gewelt, en opgeblasen bek,
Als zeven vrome luy in billikheit en reden,
(3260) En noch wort zulken beest, by menschen al geleden.
    Waerom? al deugt hy niet in leven of in naem,
    Hy is ook zot daer by; dat maekt hem weêr bequaem.
Als nu de wysheit hier het hare wou by zeggen,
Ey lieve, denkt eens, wat een huisjen zou daer leggen?
    (3265) Zy wil men zal zoo naeu de smalle paden gaen
    Van billikheit en recht; wat voordeel is daer aen?
Zy wil niet, dat men voor de groten, en de ryke
De waerheit wat benaeuw, het zeil een weynigh stryke,
    Of dat men zich betrou op menschen in de noot,
    (3270) Die noch op aerden zijn, of in der aerden doot.
Ze roept, laet af te zijn der heiligen dienaren,
Doet liever dat zy deên, zoo bent gy, dat zy waren.
    Maer dat is niet met al, hier wringen ons de schoen;
    Het valt wel eens zoo licht te bidden, als te doen.
[p. 100]
(3275) En dit is doch den aert van dese menschen kinder;
De minste moeyte best, het helpe meer of minder.
    En van dit zelve rot zyn mede, die de pracht
    En kosten van haer lyk, de dragers, en de dracht,
De toortsen, en het was, de missen, en de bellen,
(3280) De zangers, en den sleep, al gaende vast bestellen,
    Al of se zelven meê ter kerken wilden gaen,
    En dragen ook een kruis, een fackel, of een vaen,
Of dat ik eer geloof indien daer wat aen miste,
De doden mosten zig nog schamen in de kiste,
    (3285) Men maekt hem wel eens mooy om bruiloft, of een smeer:
    Wat zou men dan niet doen om onse lieven heer!
Wie weet nu wat het ook den hemel al te staen komt,
Als zulken schoonen ziel zoo kostelik daer aen komt?
    Hoe wert die wel onthaelt, met slepen, en geswier?
    (3290) Men kan haer immers daer niet minder doen als hier.
En of ik al niet graeg my lange zou verletten
Zoo moet ik even wel hier dese noch by zetten,
    Die met den helen kraem van wapens om haer graf
    Den adel nemen aen, en doen den kinkel af,
(3295) Daer valt dan zulken spul te lesen in haer borden,
Niet watse zijn geweest, maer watse zijn geworden.
    Dan zijnse van geslacht, niet klein, of wat gemeens,
    Al is het menichmael wel boers, of buitens beens.
En dat is noch al niet de, heer die moetter by zyn,
(3300) Al zou ’t waer van een kooy, of van een bleekery zijn;
    En daermen meê wel eer den spot te dryven scheen,
    Dat maekt nu in de kerk al heren op de Steen.
Doch wat leit daer ook aen, of alles niet zoo klaer zy,
Men is al mooy daer meê, en bly, als of het waer sy.
    (3305) En zulke werden ook schier dikwyls aengebeen.
    Zoo zoet is zot te zijn, men is het nooit alleen.
Doch waer toe zeg ik dit, of mein ik al de zotten
Te stellen hier by een? neen, dat en wil niet botten:
[p. 101]
    Zelfsliefde heeft alleen veel meer in haer gebiet,
    (3310) Als iemant tellen kan, zoo kloek en is hy niet.
Die heerschet over al te water, en te lande,
En maekt de zotten hun geluk zoo wel ter hande,
    Dat haer het beste lot alleen geboren schynt,
    En niet zoo goet en is ter werelt, of zy zijnt.
(3315) Gemeint se bennen scheel, gebochelt, en gebogen
Met borstels op haer hooft; met schobben overtogen
    En vuyler als een swijn, en swarter als een kraey
    En botter a!s een beer, ze zyn al even fraey.
Een deel die hebben pas een boek of twe gebroken
(3320) Met dragen, en daer nae wat fransse lucht geroken,
    Ze bennen daer mee klaer, en tonen haer verstant
    Zoo met een eigen rink, als met een ander hant.
Een ander is zoo drae te rade niet gekoren
Hy vreest al, zonder hem, het Raethuis waer verloren.
    (3325) Een ander heeft een stem, zoo slordigh als een eendt
    En pryst men waer een keel, hem dunk hy wert gemeent
Een deel bevinden niet lofwaerdighs aen haer magen,
Daer zy niet al den roem en eigendom af dragen,
    En matigen zich aen haer deugden en haer goet.
    (3330) Is dat geen zotterny, die aerdich is en zoet?
Gelyk wel eer een man die deftigh van de goden
Met rykdom was begaeft, en hadde niet van noden,
    Wat gek en goet belangt; maer anders was hy mal,
    En alles wat hy zey, dat rymde niet met al.
(3335) Doch als hy was gewoon, hy hadde daer zijn knechte;
Die pasten op zijn woort, en hielpen hem te rechte
    Dies beelden hy zich in, het vloeiden al uit hem
    En sprak er een van haer, dat was zijn eige stem.
Ten laesten docht hem ook haer zenuen en âren
(3340) En spieren van gewelt, dat die de zyne waren
    Dies most hy met geweêr eens vier of vyf aen boort,
    En desen armen bloet kost qualik eenmael voort,
[p. 102]
En meer niet als een schim, en ander luyden spot was,
Aleene daer noch in geluckigh, dat hy zot was,
    (3345) En in zyn eigen geest te vreden met de waen.
    Al kost hy dan niet doen, hy haddet doch gedaen.
Wat wil ik dan ook veel van hoge leeraers zeggen,
Die stadigh tegens een, en in de hairen leggen,
    En liever wit in zwart veranderen, als dat
    (3350) Meer dikwyls by haer wort gedreven, als gevat;
Al zou de gansche maght, en meente daer af wagen:
Alleen om dat zy luy zich zelven zoo behagen:
    Gelyk de schryvers, en Poëten ook al meest,
    Hoe kleyner van verstant, hoe hoger weêr van geest.
(3355) En hoese dommer zyn en botter, hoe de narren
Meer houden van zich zelfs; en hoese meer verwarren,
    En boven haer verstant besluyten, hoese by
    De werelt meer gesien, en naeder zyn aen my.
Eerst gaettet wel wat heen, maer alsse dan besinnen,
(3360) Dat meê geen leurery met schryven is te winnen,
    Dat moet de penne voort, en lappen stuk by stuk,
    Al voegt het dan, of niet, het moet doch al in druk.
En wort al grote luy, of daer wat valt te geven,
Met veel eerbiedigheit demoedigh toegeschreven,
    (3365) En over al geroemt, en over al gebroght,
    En noch by vele meer gepresen, als gekocht.
Dat kan ik niet verstaen, de werelt is vol gecken,
En noch zoo valter meer te drucken, als te trecken.
    Het moet haer dan aen gelt gebreken, of geloof,
    (3370) Want zijn de meeste zot, de meeste zijn niet doof,
En al wat niet en deught, dat zal de meeste prysen,
Om datter, als ik zeg, meer zotten zijn, als wysen:
    En zijn de zotten dan hoe zotter, hoe mitsdien
    Meer vrolik by haer zelf, by vreemde meer gesien,
(3375) Wie zou dan om den last van wysheit willen wenschen,
Die niet als kosten baert, en haet by alle menschen?
[p. 103]
    En ook de wyse luy, die houden als gy ziet,
    Van niemant al te veel, en van haer zelven niet.
Wat vreught is daer dan aen? ik pryse noch de mijne;
(3380) Niet een, of hy bemint zich zelven, en de zijne.
    Nu schiet my in de zin, gelyk by ieder een
    De liefde van zich zelfs is eigen, en gemeen,
Dus heeft ook ieder landt en hoekjen vander aerden,
Waerom het zigh behaegt en zelven hout in waerden:
    (3385) Den Engelsman die meint van schoonheit en musyk
    En alle leckerny en heeft hy geen gelyk;
De Spaensse van verstant, van oorlog, en van moede;
De Schotten van geslacht en koninglyken bloede;
    De Fransche van haer tucht en zeden; en de Deen
    (3390) Die roemt zigh wel van al, ik zwyge dan van een;
Italiën gelooft met haer gewyde Romen,
De wysheit is by haer; de Grieken by de stromen
    Van Pindus, en van hun wel eer geleerde nat,
    En menigh out verval, en omgekeerde stadt.
(3395) Venetien is trots, en pocht op haren Adel;
De Vriesen op haer recht: de Duitsen in den zadel;
    De Turk en zijn gebroet hem wys en heiligh acht,
    En voor een waen geloof het Christendom belacht:
En ziet de Joden eens met haren trouwen Mose.
(3400) Dien zijnse nu al weêr veel hondert jaren boze,
    En knorren vast op hem, en kyken in de wint,
    Of haren Heilant koom, of komens is gesint;
En of haer dan de moet al lange waer ontvallen,
Zoo staense doch niet af, zoo zoet is haer dat mallen.
    (3405) ’T gevoelen van haer zelf, en eigen wysheit ist,
    Dat haer verwaende geest zoo lange zich vergist.
Doch waer toe wil ik dit noch breder gaen bewysen?
Gy ziet, hoe ieder een het zijne weet te prysen,
    En zelven zich bemint, en daer en is geen goet,
    (3410) Dat meer vermakens heeft, als dese liefde doet.
[p. 104]
Daer nae de Vleyery met reden wel de twede
Ten naesten haer gelyk, en eigen zuster mede,
    Daer is geen onderscheit veel meer ook tusschen haer
    Als dat haer zelven die, en dese vleyt een aer.
(3415) En of de Vleyery nu mee wel in den haet is,
Dat is maer wat de naem, en niet wat in der daet is.
    Men vreest als of se by de waerheit niet en dient,
    Die doch met reden is haer allerbeste vrient.
En wilt gy daer af blyk? dat kan ik licht beweren,
(3420) Het onvernufte vee behoort u dat te leren,
    Besiet alleen den hont, wat is in vleyery,
    Dat hem te boven gaet? en wat zoo trou als hy?
En dat u zoo bemint? wie kan zoo konstigh smeeken
En vleyen als een kat? al praet zy zonder spreeken;
    (3425) En even wel zoo dient dit beest u niet alleen,
    Maer heeft u ook zoo lief als van geen duysent een.
Of meint gy dat de Leeu, den Tyger, en de Draken
U meer ten dienste zijn, en beter u vermaken?
    Neen, dat gelooft gy niet, en koomt ook niet in my.
    (3430) Maer dit beken ik wel, daer is een Vleyery
Heel van een ander aert, die schadelyk en quaet is
En buyten aengenaem, en binnen vol verraet is,
    Die menich man, en meyt betovert, en bedrieght,
    En hoese beter toont, hoe snoder datse lieght,
(3435) En is niet als bedroch met schyn zoet overtogen,
En die daer smaek in heeft, is datelyk bedrogen.
    Dat doet de myne niet, die uyt een vroom gemoet
    En goedertieren meint, het gene watse doet,
En zal ook van de deught zoo vele niet verschillen,
(3440) Als wel dat minneloos berispen, en bedillen.
    De droeven zy verquikt, de kranken zy behaegt,
    En maekt den dromer gaeu, den blooden onvertsaegt.
Door haer de liefde wort begonnen, en gevoedet,
De tyranny vertsaecht, de toornicheit vergoedet.
[p. 105]
    (3445) En dit noch niet alleen, ze werkt ook in de jeught,
    En leit die zoetjes aen, tot leersaemheit en deught.
Zy is der ouwen vreught, en die de grote heeren
Liefkosende vermaent, en vleiende kan leeren.
    En kort en goet geseit, door dit gevley alleen
    (3450) Bent gy u zelven lief, en waert by ieder een.
Is dit dan niet een deught, die aengenaem en goet is,
Wanneermen onder zich zoo vriendelyk en zoet is?
    Ik zwyge nu noch al dat dese Vleyery,
    Van u welspreekentheit een groot gedeelte zy.
(3455) En van de medecijn nogh groter, en in ’t brallen
Van rymen, en gedicht het grootste wel van allen,
    Want zoo der geen gevley in dese dingen quam,
    Wat was het altemael? kout, lendeloos, en lam,
Want die niet anders als de waerheit weet te geven,
(3460) Die stake vry zijn pen, en lere liever weven.
    Een eer, of Bruilofs dicht daer niet is in gevleyt,
    Dies weet u niemant dank, al waer’t een boeren meyt.
Het vleyen eerst bekoort, de kleinen en de groten,
De beesten meê daer in, (de boeren uitgesloten)
    (3465) Of meint gy ’t zy bedrog, dat quaet is waer het plaetst?
    Jae nooyt bedrogen zijn, dat is noch aller quaetst.
Want zulke zijn wel dol, die meinen dat de zegen
Alleene zelven in de zake zijn gelegen.
    Dat is een misverstant; de meining van de mens
    (3470) Die maekt hem alle dingh of zwaer of nae zijn wens.
Het is doch altemael zoo blint hier, en verduistert,
Dat die wel meeste mist, die meest nae waerheit luistert;
    En zoo se dan al wel gevonden wort, en klaer,
    Wat heeft men dies te bet, ey lieve? niet een haer,
(3475) Als datse meer gepems en zorge kan verwecken,
En vele vrolikheit des levens doen vertrecken.
    Den mensche zijn dogh meest zijn zinnen zoo gestelt,
    De schyn behaegt hem best; de waerheit niet en gelt.
[p. 106]
Dit maek ik u niet diets; gaet let eens in de kerke,
(3480) Als Heeroom al zijn kracht en wysheit stelt te werke,
    En goede dingen zeit, zoo sluimert alle man;
    Hy prate wat hy wil, daer zijn geen ooren an.
Maer laet hem wederom een kluchtjen eens beginnen,
En daer een deuntjen van de labben onder spinnen,
    (3485) Of ander boevejacht, daer gaen haer ooren op,
    De sluimer is gedaen, de vaek is uyt de kop:
Of praet hy hoe wel eer de visschen eens gesticht zijn,
Of van een heilig, daer wat grollen af gedicht zijn,
    Van Stoffel met zijn draght, of Joris met de speer,
    (3490) Dat hoort men grager, als van onsen lieven Heer.
Doch daer van al genoegh: ik magh dat liever staken,
En gaen al verder in mijn voor geroerde zaken.
    Wat is men om een ding vaek zelve wel begaen!
    En beelt het u maer in, daer isset meê gedaen,
(3495) Het doet u evenveel, en zal ook minder krenken;
Hoe kant gy uw geluk dan nader wegh bedenken?
    Genomen, die zijn spek, en ouwen abberdaen;
    Die sterker is als talk, en gastiger als traen,
Voor kaviaerden eet, en knollen voor melonen,
(3500) Leeft die niet also wel, alsof hy duisent kronen
    Voor een gerechte gaf? en die geen zoete kaeu,
    Geen taerte magh of vlae, noch Haegsche kabeljaeu,
Noch groene gansen, noch de kiekens, eerst geboren,
Heeft die wel daerom iets van zijn geluk verloren?
    (3505) Is iemant aen een vuy1 en lelik wyf getrout,
    En beelt hem zelven niet als schoonheit in, en hout
Haer trony, scheef, en scheel, en tandelose kaken,
Als, of hy daer uyt wou een twede Venus maeken,
    Voorseker zulken man geluckigh is gepaert.
    (3510) Het doet doch even veel se schynt het, of se waert.
Die van een kladdigh stuk, dat kunsteloos en schier is
Met eenen streek gedaen, gelooft het lange Pier is,
[p. 107]
    Of dat het Albert Duyr gemaekt heeft, en bedocht,
    Is dat niet beter koop gemeint, als zoo gekocht?
(3515) Een zeker aerdigh wyf was zieklyk van begeren,
En wilde, dat de man haer dingen zou vereeren,
    Die voor een grote vrou wel pasten, en voor haer
    Niet lichtelik te dier, niet lichtelyk te zwaer:
Wat zou den goeden bloet? daer most wat kostels wesen,
(3520) Zou hy eens hebben deeg, en zy eens weêr genesen;
    Ey hoort eens wat hy doet, het slechte was gemeen,
    Het beste was te dier, hy gaet en huurter een,
Dat schoon uytnemend was, een puikjen van juweelen,
En dat een gierigh mens het harte zou ontstelen,
    (3525) Nochtans het zyne niet. hoewel hy gaf aen huur
    Voor gierigheit voor al, een gulden elker uur;
(Al heeft nae zijn gewight den uyl wel grote vlerken,
Nochtans ze zijn te licht voor vogels, als een verken)
    Maer zy wist van geen huur, gelyk het daer aen bleek.
    (3530) Hy broght het niet zoo drae, die ziekte die verstreek,
De vrouwe was gesont, de man weêr in genade.
Hielp dat niet wel zoo zoet, als eigendom met schade?
    Het geltjen was bespaert, en hy weêr lief by haer,
    En zy was wel zoo mooy, als of ’t haer eigen waer:
(3535) Dies krachtigh ingebeelt zoo goet is, als te weten.
Gelyk de menschen, die, in Platoos hol geseten,
    Zich heel vergaepen aen de schaduwe van iet,
    Dat voor haer oogen schynt, en achter haer geschiet,
En bennen al zoo wel te vreên in haer vergissen,
(3540) Als die het in der daet besien, en niet en missen.
    Het doet doch evenveel, vast ingebeelt, of waer,
    Is by de waen alleen een goet genoegen daer:
Doch zoo veel isset meer, de waerheit is hier dier af,
Het ingebeelde niet; daer geefje niet een zier af.
    (3545) Hoort Lucianus eens verhalen van een bloet,
    Vol rykdom en geluk, maer zonder gelt en goet.
[p. 108]
Mycillus, zeit hy, by een buurman van vermogen
Te gaste was genoot; die volden hem zijn oogen
    Met alle kostelheit, zijn harte met vermaek,
    (3550) Zijn lyf met spys en drank van aengename smaek.
Dit lagh hem in de zin en speelden, doen hy ruste,
En gaf hem in den droom van alles wat hem luste.
    En al die leckerny, en allerhande wijn,
    En wat hy zach voor heen, dat docht hem al was zijn.
(3555) Hy hadde zijn gebou, zijn veê, zijn ros en wagen,
En wierde op zijn groots van Slaven meê gedragen.
    Zoo weeligh was hy doen, zoo machtigh, en zo fraey;
    En dit hing altemael aen eenen hanekraey.
Die brak dien zoeten droom, doe zach hy hem bedrogen,
(3560) Zijn armoet weder waer, en al de rest gelogen,
    Dat was hem zulken kruis, hy had zoo lief daer voor
    Geslapen, en gedroomt zijn gansche leven door.
Mycille, denk ik nu, waer uwen slaep geraden,
Te slapen als wel eer de zeven slapers daden.
    (3565) Vierhondert jaren lank, op achtentwintigh nae,
    Dat waer u goet geweest, en minder was u schae.
Zoo krachtigh is den mensch zijn eigen ingebeelde,
Al was het maer een droom die weinigh in hem speelde,
    Gelyk gy hier genoegh aen desen dromer ziet,
    (3570) Dat niet hem ook verheugt, en wensen doet om niet.
Dies tusschen zot en wys, en is geen onderscheiden,
Of zalder eenigh zijn? zoo heeft de zot van beiden
    Het beter lot geraekt, voor eerst de zotterny
    En staet u niet zoo dier, als wysheit: en daer by
(3575) Zoo neemtse nimmer af: de wysheit daer en tegen
Wort niet allene dier; en kommerlik verkregen
    Met arbeit, en gebraek, maer wil ook dier gestalt
    Voorts onderhouden zijn gestadigh, of se valt.
De zotten haer geluk en kan ook niets beswaren,
(3580) Als zy zich maer alleen voor wysheit wel bewaren.
[p. 109]
    En als ook