Dit is een onderdeel van ErasmusLausStikke1689.html. Klik hier voor het hele document.

6; ik anders doch myn Zotheit u bewysen?
    (485) Of laet syn eere gaen, en ziet alleen de macht;
    Ik weet dogh, dat men die nu tienmael hoger acht,

    a Hesiodus seyt dat van Chaos Orkus, Saturnus, Japetus en
alle andere Goden heen komen.


[p. 16]
Als dingen die men deught en eere plagh te noemen.
En daer zoo kan ik hem wel hoogh genoeg in roemen.
    Hy stelt u wet en recht, twist, oorlogh en bestant,
    (490) Hy knoopt aen man en vrouw dien huwelixen bant.
Hy kan de grootste maght doen buygen, en besteeken,
En eer door steen en stael, als eenigh blixem breeken.
    Hoe menighmael heeft hy uw sterkten al bestreên,
    En dat onwinbaer was, gewonnen wel alleen!
(495) Hy draeght de sleutels van uw kerken en kapellen;
Hy doet uw zonden af, en vryt u van der hellen!
    Dat hy het niet en deed, wat souder menigh kerk
    En zonder keersse staen, en zonder heiligh werk!
Het quade maekt hy goet, en zuiver dat niet vrom is,
(500) De rechte zaeken krom, en weder recht dat krom is.
    De hoorende verdooft, de ziende steekeblint;
    En wie met zyne gunst te pleiten heeft, die wint.
Hy wist de vlacken uit van allerhande schande;
En dat gelt over al, te water, en te lande.
    (505) Wie hem te vriende kryght, al was het maer een loer,
    Die past zoo weinigh op den Droes, als op zyn moer.
Om zynent wille wort de werelt omgelopen,
De wilde zee gebout, den afgront ingekropen.
    Om hem wort wet en recht gebonden en verpacht,
    (510) De helle niet ontsien, den hemel niet betracht.
Ziet zulken Vaêr heb ik; daer ben ik afgesproten,
Niet boven uyt zyn hooft, of onder uyt de koten,
    Maer van een schone vrouw, die alleman verheught,
    En anders is genaemt de lieve jonge Jeught.
(515) Daer kroop myn Vader by, en teegh aen my te bouwen,
En zonder veel geruchts, en zonder eens te trouwen,
    En eer myn Moeder wist ter degen wat se deed’,
    Zoo was dit lieve kint al veerdigh en gereet.
Zoo wacker was hy doen, en krachtigh in zijn vryen.
(520) Hoe minder toegestaen, hoe zoeter dieveryen.
[p. 17]
    Hy was ook doen noch jonk, en vrolyk van de wyn,
    En niet gelyk als nu, een ouwen kouwen gryn.
Hy bleef er nu wel af; dat wil ik hem wel zweeren,
Al waer ’t een slechte sloof, en noch zoo lompe deeren.
    (525) Maer neen, het was een helt,zo waerdigh en beroemt,
    Die waerdigh ook alleen myn Vader was genoemt,
Gelyk u is geseit, en schoon het buyten beens is,
Men ziet dat zelden by de grooten wat gemeens is.
    En ook wanneer men al de Schriften wel doorleest,
    (530) Wat is dan Jephte doch dien kloeken helt geweest?
Daer Israël op zagh, en die met zulken yver
Haer vyanden verjoegh? wat was de grote schryver, a
    Die Troie met zyn pen meer naem en luister geeft,
    Als al het leger droeg, dat haer verwonnen heeft?
(535) Wat was hy, die zoo veel, als eene Son bejaegde,
Verheerden, en noch naer een ander werelt vraegde? b
    Die drakendwinger ook, en helsche honden schrik c
    Hoe was hy doch gemaekt? och alle vier als ik.
Maer in een ander lant, want daer ik ben geboren,
(540) Dat gaet in zegen al de reste ver te voren.
    Het Eylant, dat wel eer geluckigh is genaemt,
    Daer heeft myn moeder van dit maeksel in gekraemt.
En dat en is geen kleins; hoe meenigh wel begaen is
Te weten, waer zyn stam en adeldom van daen is?
    (545) En die dan nogh wel zyn geworpen in een schuur,
    Getimmert hier en daer op kennis, of in huur,
Gelyk ik niet en ben. En daermen van geen delven,
Van ploegen niet en weet; daer alles van hem zelven
    Den ryken acker geeft; daer ouderdom noch pyn
    (550) Noch zorge, noch verdriet; noch slechter kruyen zyn,
Als edel Meyeraen, Thym, Rosmaryn, en rosen,
En bloemkes, die noch van Adonis wonden blozen,

    a Homerus. b Alexander de Grote. c Herkules.

[p. 18]
    Lavendel, Safferaen, Muschaten, en Kaneel,
    Gestadigh even goet, gestadigh even veel.
(555) Daer wast geen barse kool, geen knollen, geen lupynen,
Geen linsen voor de boer, noch bonen voor de zwynen.
    Het is, in kort geseit, dat luye Leckerlant,
    Daer wyn en honigh vloeit, en suicker aen de kant;
En daer men lustigh is en vrolick alle dage,
(560) En meer, en goeder koop, spyt Utrecht, en den Hage.
    En wilje meê wat soets? daer is van allerley,
    En eeuwigh in den bouw, en eeuwigh in de mey;
En watje meer begeert, dat isser of het regent:
Doch nu eens al genoegh, ik ben al moê gesegent.
    (565) Daer ben ik dan van daen, en (dat ik roemen magh)
    Ik lachte zoo terstont, als ik de werelt sagh;
Dien alle menschen met een droeve stem beginnen,
En, laci, zoo veel eer beschreien, als bezinnen.
    a Ik weet meer niet als een, en ook van hoger stam,
    (570) Die meê zoo vrolik was, en lachten, als hy quam.
En nu daer was het kint, wat raet nu om de minne,
Daer niet een geite was, noch hont, noch Tygerinne
    Of geene byenzwerm, om my te geven laf
    En voetsel, als men ook wel eer de Goden gaf?
(575) En dat en moght ik niet, maer myn verweende lippen
Die kregen ander zoch? my namen in haer slippen
    Twee zoete Nymphjes heen, en gaven my de mam,
    Die uyt een Goden aert en gulden boezem quam,
En vraegt gy nae den naem? die zal ik u doen weten.
(580) Het eene was van Pan de Dochter, en geheten
    b De Onervaerentheit; de twede meê van haer
    c De Dronkenschap genaemt, en Bacchus was haer vaêr.
Dit lieve paertjen dan, dat maekte my myn bedde
En voerd’, en zoogden my, en wiegden in de wedde

    a Zoroastres Bactrianorum rex. b Apaidía. c Méthee.

[p. 19]
    (585) En dat al zonder loon, uyt liefde van dit kint.
    Ik weet niet, waer men nu meer zulke minnen vint.
De brant is al te dier, de pappot, en de luuren;
En zoogje zelven niet, zoo moetje minnen huuren;
    Of is u dat te veel, zoo geeft u aen een wyf,
    (590) Dat vry en buitens beens is diere tytverdryf.
O! mannen, ziet u voor; het kost zoo veel te wiegen;
Gy weet niet wat gy zoent, en wie gy zult bedriegen;
    Daer hoort noch zoo veel toe, al is uw wil gedaen;
    Daer u de lust vergaet, daer gaen u lasten aen.
(595) Dan isser wat belooft van wollen, en van linden;
Dan eistmen kinder goet, de luuren en de winden,
    De suyker, zeep, en zout, kruit, jopenbier, en broot.
    En bleeft het dan daer by, zo was het noch geen noot.
Maer breekt de bommel uit, zo krygt gy vremde gasten.
(600) Die geven u de vrucht, en grypen nae de lasten;
    En die dan aen uw werk nooit handt of vinger stak,
    Die rekent dan zyn deel, en wil al aen de bak.
Dit kan ik niet verstaen, gy moet uw eigen qualen,
Uw eigen arrebeit, en eigen stof betalen,
    (605) En dan noch in de boet vervallen by de stadt.
    En segt my daer eens af, wat vreemder spil is dat?
En wat leit haer daer aen? al is de meit ontgonnen,
Daer is een meisjen, of een knechjen weêr gewonnen.
    En waer geen kramen ooit, of wiegen is gehoort,
    (610) Zal daer noch zyn gedocht? dat is een zeltsaem oort;
Daer woont dat wonder hooft, met zo veel regter ogen,
En noch zoo wert het veel en vaek genoeg bedrogen.
    Zo gaeu en ziet het niet; en schoon de vrouwe saegt,
    Uyt liefde van de man, en eere van de maegt
(615) En wort het niet bedekt; maer, denkt zy, wil ik klagen,
Ik hebbe niet verdient, en worde meê geslagen.
    Een ongehoorsaem man, wat breuke dat hy gaf,
    Hy droeg het wel alleen, maer beide ging het af.
[p. 20]
Dies ziet u beter voor, en hout u uyt de fuicke,
(620) Al kost het dan een rok, een bouwen, of een huicke,
    Of wat de zoete snol belooft is voor haer eer,
    Daer magh het al om zien; maer wacht u voor de veer,
Gy wyvelose luy? dat teekenen, dat schryven,
Daer is te veel aen vast; zoo raektmen aen de wyven.
    (625) En daer gy maer een kleins een uyrtjen af begeert,
    Die wort u dan wel heel en eewigh ook vereert,
En dat van hoger handt; en weinigh met uw voordeel,
Al isse dan met recht een vrouw van groter oordeel.
    En wilje daer niet aen, zoo wacht u voor papier,
    (630) En geeft haer ander waer, want dat is al te dier.
Ik kende noch wel, die haer meisjes zoo bekropen
En niet en gaven, of dat weinigh moght belopen.
    Doch weet gy, hoe dat ging? men gaf het sloofjen uit;
    De Bruigom kreeg een ampt, het maeksel, en de bruit.
(635) Maer dat en kan niet zyn, als even by de groten.
Die weten plaetse voor de bomen, en de loten.
    Ik acht, zy hebben dat myn Vader af geleert.
    Dien was het zoenen ook, en kramen meê vereert,
En daer de minnen by, met deze kamenieren.
(640) Wat dunkt u? bennen dat niet negen zoete dieren?
    Gy kentse, denk ik, wel; maer hoe een yder heet,
    Daer twyffel ik al aen of dat uw liefde weet.
Ze zyn gedoopt in Grieks: nu weet gy wel, myn heeren,
Men hout wel raet en recht, en zonder dat te leeren.
    (645) Dies zal ik u in Duits te noemen die bestaen.
    Een ider pass’ het vry, maer niemant trek het aen.
Ziet dese, die zoo glat van troni, en zoo pol is,
Dat is de a Vrolykheit, die aller vreugden vol is.
    Daer staet de b Wellust by, een aengename maegt
    (650) Van balssum, en kaneel, en kransjes, die ze draegt.

    a Trophee, Deliciae. b Heedonee, voluptas.

[p. 21]
Zy plaght wel hier zoo veel, en waerdigh niet te wesen
In dit onnosel lant, en daer se korts voor desen
    Haer plaetse meê by u van haren Tiber nam,
    Gelyk zy daer wel eer uit Grieken over quam.
(655) Nu die zoo staet en leunt met ingevlochten handen,
Dat is de a Luiheit, wel bekent in allen landen.
    En die beneffens haer zoo sluimerachtigh ziet,
    En hallef of ze sliep, en doch en slaeptse niet,
Die wert b Vergetenheit in dese tael geheten;
(660) Ik zeg in dese tael, meer zoekt gy niet te weten.
    En wie zou c Oogendienst doch meê niet kennen aen
    Haer lachen en gevley en al dat handeslaen,
Daer meê se besigh is? En dese met haer oogen,
Zoo wyt ontsloten, en zo preutsigh opgetogen,
    (665) Wert d* Eygenlief genoemt, en die daer by haer staet,
    Dat is de d Hovaerdy, haer eigen kameraet,
Dit ziet gy aen haer draght, en pulver in de locken.
Dat meint de backer is zyn molenaer ontrocken,
    En al de boeren ook, maer waren zy van ’t Hof,
    (670) Zy kregen beter lucht, en kenden ander stof.
Wat weten zulke luy van myne kamenieren?
Het zyn al vochte Broêrs en meestendeel Scholieren
    Van deze beste twee, die van een ander aert,
    En geene deerens zyn; dat ziet gy aen de baert.
(675) Men heet hem nu den e Rous, den eenen, en zyn macker
De lieve zoete f Slaep, al ziet hy nu zoo wacker.
    Zoo neerstig hoort hy toe, zyn dromen, en zyn werk
    Dat spaert hy nu zoo lang, en doet het in de kerk.
Dit is dan myn gevolg, zout gy nu wel geloven
(680) Dat geen zo kloeken stadt, geen sloten, huisen, hoven,

    a Misoponía, laboris odium. b Lêthê, oblivio. c Kola-
keía,
adulatio. d Philautía, amor sui, superbia. e Kômos,
deus juvenilium compotationum. f Ypnos, somnus.


[p. 22]
    Hoe vaste dat ze zyn en tegens alle maght,
    Ik neemse doch al in met dese zes of acht.
Geen Indus my belet, geen diepte laet my steeken;
a Ik zal met geen azyn der klippen kruin doorweeken.
    (685) Ik kom, ik moeter in, en zonder veel gevecht,
    En dat door deze maght, al zietse nu zoo slecht.
Met haer heb ik alleen meer ryken ingesloken,
Als Ninus, Macedo, noch Cyrus ooit beroken.
    Hier hebje dan myn stam, myn dienaers en geboort.
    (690) Dies hoort my nu voortaen, en leent uw ooren voort,
Of ik Goddinne ben, en waerdigh aengebeden,
Dat zult gy meê verstaen, met even goede reden.
    Want zoo dat is een Godt, die tot der menschen baet
    Of wyn, of koren wyst, of stiert in raet en daet,
(695) Dan zitter wel niet een zoo waerdigh op de wolken,
Die zoo aen beide gaer, de Goden, en de volken
    Zyn gaven mededeelt, als ik, myn Heeren, ik.
    Wat hebben zy doch goets? niet meer, als ik beschik.
En twyfelt gy daer aen? ik zal u reden geven;
(700) Wat is u doch zoo lief, en zoeter als het leven?
    En wie heeft daer de gront doch anders af geleit,
    Als ik, (dat weet gy wel) de lieve Zottigheit?
Want Pallas trotse piek, en Jovis donderwapen;
Daer wort niet meê gevryt, veel minder meê geschapen.
    (705) Dien groten Jupiter, als hy eens wil te kooy,
    Zoo kryght zyn statigheit terstont een ander plooy.
Dat mogende gezicht, dat alle Goden vreesen,
Och daer meê zal hy noit een Danaë belesen.
    Hy ziet niet, of hy weer de Reusen wil verslaen,
    (710) Als hem de lever jeukt, en wilder eensjes aen.
Het heet, leg af uw maght, uw wysheit, weer en wapen,
En neem myn trony aen; daer moet gy meê beslapen.
    Een straf in heerschappy, een deftigh in de Raet,
    Een zedigh in de kerk, in ’t bedde myn gelaet.

    a Hanibal.

[p. 23]
(715) Zoo moet het wesen, of de kaerte was vergeven.
En die dat niet en kan, die leere liever weven,
    Hoe schamel, of benout, of moedigh, trots en groots,
    De groten op het Hof, de kleinen in de loots.
Wat trony dat gy ziet, een ieder heeft de zyne,
(720) Maer gelt het aen de meit, zy nemen al de myne.
    Het schynt, die moeter zyn, of anders is het wint;
    Met my is dat gy vryt, en vordert en begint.
Gy weet wel, wat ik mein, al spreek ik u niet ronder;
Of wilt gy wel wat van Sint Anna meê der onder?
    (725) En zeker waerom niet, ik ben met u zoo vry
    Als met myn eigen bloet, zoo nae bestaet gy my.
Maer neen niet al te gek; ’t is hoogh genoegh getrocken.
Hier staender al, en zien zoo bars, gelyk de bocken,
    En beter ook gebaert. Doch binnen zyn ze groen,
    (730) En straffen watse zien, maer zelden wat ze doen.
En even wel zoo kan de gek hem niet verbergen,
Wanneerse meê bestaen den handel eens te vergen.
    Dat kan niet anders zyn; zal Vaertjen op zyn schik,
    En krygen dat hy zoekt, zoo moet hy zien als ik.
(735) En nu de zaeken, daer den handel meê geschien moet,
Is’t niet al lachens waert, wanneer gy die besien moet?
    Al lachende gy vryt, al lachende gy bouwt,
    En lachende dat ook wel duisent mael berouwt.
En dat noch vreemder is, dit zeitmen al te voren.
(740) Uw hylik is gemaekt, uw ongeluk geboren;
    Het bedde daer een man, en vrouwe zyn gepaert,
    Is zelden zonder twist, en nimmer onbeswaert;
De lasten, die den staet van ’t huwelik benaeuwen,
Zal alleman wel zien, maer weinigh diese kaeuwen,
    (745) Voor datse zyn beset. dan gaet het klagen aen,
    Dan is het al te vroegh, dat spade scheen gedaen.
Dan is’t, al zou de lucht nu enkel wyven reeg’nen,
Men zaghse niet eens aen, men zouder zig voor zeeg’nen.
[p. 24]
    Wou Heeroom dan het wyf weêr nemen, dat hy gaf,
    (750) Hy kreegher wel zoo veel, hem grouwelde daer af.
Dat zietmen alle daeg; wat valter al te knoeien,
Te bidden, en te doen, al eermen dese boeien
    Kan krygen aen het been, maer qualik zynse vast,
    Of datelik de lust verandert in de last.
(755) De zorge van het huis, van kindertucht en baren,
Van keuken, en de kas, en kelder te bewaren,
    Of dat de vrou haer man moet zoeken in de kroegh,
    En hy haer by de pol; dat is al quaet genoegh!
En schoonse bennen wel te zamen, en betrachten
(760) Hun eere beide gaer, wat moetmen noch verwachten
    Van onheil, en gevaer aen eigen vlees, en bloet,
    Dat zuur, en dierbaer is geteelt, en opgevoedt!
Dit ziense wel voor heen, en niet te min ze wagen
Den handel even graeg; dies moet ik u eens vragen,
    (765) Die zulke dingen doen zoo weinigh met beleit
    Wie is daer oorsaek af, als onervaerentheit?
En zal het twede bed’ u ook eens weer bekoren,
Zoo moet vergetenheit eerst decken van te voren
    Uw vryen vol verdriet, u lasten staender ee,
    (770) En bitter scheiden van eens wel vereende twee.
Want zoo zy dat u niet benemen kost, ik wedde,
Gy zout u zegenen en kruissen voor dat bedde.
    En geeft gy myn gezin zoo vele dan gehoor,
    Gelyk hier is geseit, waer kent gy my dan voor?
(775) Zy doen u wel den last vergeten, en uw lyen;
Maer zal het verder gaen, zoo moet ik met u vryen.
    Al ziense noch zoo vies, zoo statigh en geschikt,
    Wanneer het gelden zal (gy weet wel) dan ben ik ’t.
Dit is een trony eerst! die zal u niet bedriegen;
(780) Daer werdje mee gemaekt, daer van zo gaen de wiegen;
    En van dit narrenspel, of hoe gy dat dan heet,
    Daer komt het alles af, het is hem lief, of leet,
[p. 25]
Daer van zo komen u de statelyke broeders;
Die baerden van gewight, en zwarte zielenhoeders,
    (785) Ze zyn ook hoese zyn, gepresen, of gelaekt,
    Zy worden altemael als narren doch gemaekt:
De boeren als de Vorst, de hoeren als de Nonnen,
Al zynse niet alleen, ze zyn alleens begonnen.
    Dat is door myn bestier, ik help u allegaer
    (790) Ik make moêr, en min, de kinder, en de vaêr.
En dit noch niet alleen, dat ik het eerste spinssel
Van uw geboorte vlecht, en daerom uw beginsel
    En oorspronk zy genaemt; maer neen, ook al het goet,
    Al wat u hier verheugt, en maekt uw leven zoet,
(795) Is dat de wellust niet? en waer u die benomen,
Wat was u leven dan? zuur weer, en dorre bomen,
    Daer noit geen vreugd aen is; dat kunt gy wel verstaen.
    Want die niet wel en lust, daer is geen Wellust aen,
Dat brengt de name meê; de Wellust is den groten
(800) En kleinen even lief, en wertse waer verstoten,
    Dat magh het Manhuis doen, of diergelyken steê,
    Noch loof ik dat al niet, gelyk uw liefde meê.
Zoo zot en benje niet; en die daer met gewelt af
Verbieden openbaer, die hebben daer hun gelt af,
    (805) En doen wel niet te min dien handel, maer bedekt,
    Op dat het niet en schyn of Heer Oom met u gekt.
Maer nu eens buiten jok, wat is doch al uw leven?
Vol zorge, vol gebrek, bedrukt, en overgeven
    Aen allerlei verdriet, waer daer geen wellust by.
    (810) Dat is, de zausse van de lieve zotterny;
En twyfelt gy daer aen? uw Sophokles die zeit het
In niet te weten men het zoetste leven leidet.
    Nu meint gy wel, dat my dit praetjen niet en past;
    Maer wat de gecken dient, daer in zo zynse vast:
(815) Doch evenwel om my met reden voort te prysen,
Zoo zal ik dit u ook van voren aen bewysen.
[p. 26]
    Ten eersten, wat is doch ter werelt zoo bemint,
    Zoo zoet, zoo aengenaem, en liefbaer als een kint?
Besiet zyn ouders eens, zy troetelent, ze tronent.
(820) De vreemden hebben ’t lief, de vyanden verschonent;
    En waerom doense dat doch anders, als om my?
    Onnosel maektse zoet, onnosel maektse vry.
Die zoete Zottigheit, die speelt haer in de konen;
Daer kunnen zy den kraem en alles meê belonen.
    (825) Natura zocht een troost voor zoo veel slaverny,
    En nam het lieve mal, en gaf haer dat van my.
En als nu dese tyt verlopen is, en dattet
De kinderschoenen laet, en zynen bloesem vattet,
    O aengenaeme Jeugt hoe wort gy dan vereert,
    (830) Hoe wort gy dan gevryt, ontfangen, en begeert!
Elk bietse dan de hant, elk wilse dan behaegen,
En dat alleen om my; dat doen de malle vlaegen;
    Die zynder dan noch in, en maken haer zoo bly,
    En milder als een roos, en gaeuwer als een by.
(835) Maer als het einde nu van boerten is, en mallen,
Zoo zyn de lenten uyt, de bloessem is gevallen;
    Dan komt de zomer aen, en daer de winter op,
    En brengt een ander nest van muisen in de kop.
En daer meê gaet dan al de vrolikheit vertrekken,
(840) En geeft de zorge ruim, en maekt gebogen necken;
    En al dat aerdigh, en aentreckende gelaet
    Dat mindert ook, als ik moet scheiden, en vergaet.
En meinje,dat ik jok? zoo rekent van de wiege
Tot op den ouderdom, en ziet dan, of ik liege.
    (845) Daer zult gy dan uyt zien, hoe wyser dat gy wort,
    Hoe meer uw geestigheit en bloessem meê verdort.
En als ik eindelik u heel dan ben vergeten,
Dan is uw beste tyt, en luister ook versleten;
    Dan neemt den ouderdom allengskens lit op lit,
    (850) En maekt dat blonde hair door zwarte zorgen wit.
[p. 27]
Daer leit dan al de moet; zoo lustigh als te voren,
Zoo grynigh is men dan, en nimmer wel geschoren,
    Een ieder in de wegh, en over al te veel
    En zelven hun verdriet; dat is een groot verscheel?
(855) En wat zou van de mensch doch eindelik dan vallen,
Die gaende zoo vergaet? het quaetste lot van allen
    En onverdraegelik dat ging hem zeker meê,
    En broght hem zoo van hier, als ik het niet en deê.
Maer als nu alles op de neuse na verdroogt is,
(860) Het leven en de doot schier knibbelen, wie voogt is,
    Ziet dan zoo koom ik weêr, en neem my zyner aen,
    Die mede in verdriet, en grimmen zou vergaen.
Ik breng hem uyt het hooft al wat hem magh beswaren,
En maek hem als hy was van zes of zeven jaren,
    (865) Zoo vrolik en verheugt; en vraegt gy dan waer meê?
    Dat hoort eens zoo gy wilt; u denkt noch wel de steê?
Het eilant van geluk, daer in ik ben gebooren,
Daer komt de Lethe met haer stromen eerst te voren;
    Daer vloeitse wyt en breet; en driemael wel zo groot,
    (870) Als onder in de hel; daer isset maer een sloot.
Ziet hier van geef ik hem zoo vele dan te drinken,
Dat alles uyt zyn hooft moet dryven en verzinken;
    Wat lasten hy dan heeft gedragen, en verwacht,
    Die slaet hy in de wint, en zeitse goeden nacht.
(875) Is dit niet meer gedaen, als of de drie Godinnen
Verschoonden zynen draet, en lieten hem de zinnen?
    En zegt gy dan, hy suft? wel aen ik ben te vreên,
    Maer vraegt hem, of hy klaegt, hy zal u zeggen, neen;
Zyn leven is gerust. Een Raetsheer binnen Romen
(880) Heeft schier op die manier zyn pyn eens wechgenomen.
    Zyn voeten vol van gicht bestreek hy met fenyn,
    En nam hen haer gevoel, en daer meê ook de pyn.
En dus zoo doen ik ook; dat schrapen, en vergaren,
Dat schrikken voor de doot, en waerse zullen vaeren,
[p. 28]
    (885) Is dat niet pyn genoegh: die neem ik van haer af,
    Dan hopen zy noch heil, nogh vresen voor het graf,
Nogh dragen onderscheit, in vianden, en vrinde,
En dese zyn dan zot, of als men zeit te kinde.
    En zullent zotten zyn, gelyk gy zelven zegt,
    (890) Zoo zyn het kinder ook, dat is zoo slecht, en recht.
Want kinderen te zyn, is dat niet mal te wesen?
En daerom zynse lief; en wederom mispresen,
    Die niet zodanigh zyn: dies zei men ook wel eer,
    Een al te wysen kint bemin ik nimmermeer.
(895) En als den ouwen zul, zoo lendeloos, daer neven
Zoo grynigh was, en bits, wie zou dan by hem leven?
    Dat weet gy zelven wel, dies maek ik hem zoo zoet;
    Zoo aerdigh, en ter hant, als Jan Pottagys hoet.
De tyt die valt hem kort, al handelt hy, nogh spit hy;
(900) Hy drinkt, en is te vreên, en daer hy zit daer zit hy.
    Zyn leven is hem lief, en alle menschen meê,
    Hy vraegt nae geenen kryg, nae onweer, of de zee;
Geen woeker hem bekoort, geen posten hem vervaren,
Hy slaept al even zacht en pooit al even garen;
    (905) Wat Koning datter valt, wie baes is in de slagh,
    Dat gelt hem evenveel, als hy maer smullen magh,
Van ieder een bemint, met ieder een te vreden,
Met Spaensse Duitssen, en met Duitse Franse Zweden.
    Zoo zuiver maek ik hem, zoo vry en onbelaên
    (910) Van schrapen, haet, en nyt: is dat niet veel gedaen?
Hy zal in meer geneugt het dorre van zyn dagen,
Als anderen haer jeugt en frisse bloessem, draegen.
    Zoo weinigh deert hem dan dien tragen ouderdom;
    En menighmael zoo slaet het blaetjen wel eens om;
(915) En die u kreupel docht, en kout, en buyten tyen,
Die kryght weer nieuwe lucht, en tyt weer aen het vryen.
    O bloet, hoe staet hem dat! hy streelt, hy leckebaert,
    Hy grabbelt, en hy tast, en vraegt al, hoese vaert,
[p. 29]
En als ik dan nu weêr niet doofde zyn gevoelen?
(920) Wat zou dien armen zot noch armer dan al woelen!
    Al soeken vreemde raet, en allerhande konst
    Om mannelyke maght, en maegdelyke gonst!
Hy zout geen hallef jaer (dat zal ik u wel wedden)
Zoo kunnen harden, maer dit weet ik weêr te redden.
    (925) De liefde die de jeught zoo prickelt, en verwart,
    Die breng ik hem in’t hooft, maer nimmermeer in’t hart.
Wie dan veel vryen wil, wanneer hy kout en grys is,
Is zaligh, als hy zuft, onsaligh, als hy wys is.
    En evenwel hy praet zoo vriendelyk, en zoet,
    (930) Niet anders, of hy noch zoo jeugdigh waer en goet.
En hoe dien ouderdom haer woorden kan beleggen,
Dat vraegt Homerus eens; die zal u dat wel zeggen,
    Hoe trots Achilles spreekt, hoe bars, en onbequaem;
    En Nestor, out en grys, hoe zoet, en aengenaem;
(935) Hoe binnen Troje meê de mannen out van jaren,
Die totten fellen krygh niet dienstigh meer en waren,
    De schoonheyt en waerdy van Helena by al
    Het bloedige gevecht, en droevigh ongeval
Noch stelden in balans, en achten meer te wegen,
(940) Als al het ongemak, en vrese van den degen,
    En dat met zulken zoet, en lieffelyk gespreek,
    Als Paris houden moght, doen Helena besweek.
En hierom zynse dan zoo vele noch beminder;
Zy maken meer gepraets, als sprakelose kinder.
    (945) En weet gy, waerom dat de kinder in ’t gemeen
    Den ouwen man behaegt? zy zyn by hem te vreên,
En zullen voor zyn baert en hairen niet beswyken.
Wat is dit anders, als zy kennen haers gelyken?
    Alleene dat hy doch wat ruiger is, als zy,
    (950) En zoo veel jaren meer gebesight aen de bry.
En anders al haer praet; haer kleyn bekrompen leden;
Haer slechten aghterdocht; en ydelheit van reden,
[p. 30]
    Haer tandelose mont, en weekelyke spys,
    Haer hairen, hagelwit, en schier al even grys,
(955) Haer wysheit en verstant, en krachten op de bene,
En al het ander werk dat komt al over eene.
    Dus is door myn bedryf der ouwe mannen staet.
    Daer koom ik haer verdriet zoo tydigh meê te baet.
En hoese dieper dan in ouderdom vervallen,
(960) Hoe meerder datse meê te kinde zyn en mallen,
    Tot dat dan eindelyk haer zwakken aessem schampt
    Zoo zachjes, of de Doot maer speelde met haer ampt.
Nu stelt eens tegen een, wat doden zyn van beide
Geluckigh, die ik zoo ten hemel in geleide,
    (965) Of die wel eer in vee verandert zyn en vis
    Van Goden, daer veel licht geen hemel voor en is?
En die dan allerbest haer hadden vaek gequeten,
Die zet men in de lucht en zouden starren heten;
    Maer waerse zyn gegaen, of wat haer is geschiet,
    (970) Dat weet den hemel best; ik weet het zeker niet.
En die noch desen schyn, en valsche naem verdienden,
Dat was al deftigh volk, en van haer beste vrienden.
    Die wierden zoo gesolt, bedrogen en gepaeyt;
    Den hemel moght niet op, de sleutel was verdraeyt.
(975) Dies magh ik wel met reght die Goden al beschamen;
Ik kan alleene meer als zy niet al te zamen;
    Ik breng myn vrienden zoo ten hemel, als ik zeg’,
    En daer de haere zyn, dat is niet hallef weg’.
Jae dat de werelt haer met my alleen bemoeide,
(980) Dan zagmen weêr een eeu, daer melk en honig vloeide,
    Dan zou de wraek, en zucht van ere, gelt, en goet,
    Van onrecht, en gewelt, niet heerschen, alsse doet,
Dan zou men niet zoo haest om ander luy te lichten,
Van onverdiende schult een schellems oordeel dichten.
    (985) Gy weet wel wiese zyn, wanneer, en waer het was,
    Als haer bloetdorstigh oog dat snode vonnis las.
[p. 31]
Maer dat is nu al heen; dat oordeel was gestreken,
Om vreemde schoenen aen hun eigen voet te steken.
    Al gink het wel niet aen, hoe qualyk dat het viel,
    (990) Het miste doen haer hart, en raekt hun nu de ziel.
En dese tyranny gaet noch zoo zeer in zwange,
Dat niemant of bewaert, of zeeker is, zoo lange,
    Als zoo een snode maght de goede wetten perst,
    En dat het gierigh hart door woeden niet en berst.
(995) En niemant is zoo slecht, hy ziet het wel voor oogen,
En of hy’t dan om winst of vrese moet gedogen,
    Dat laet ik daer by staen; en evenwel de winst
    Is voor de minste meest, en voor de meeste minst.
En dit is nu zoo wat in vryheit hier gesproken;
(1000) Daer gaen de koetsen af, dat brengt wat in de koken.
    En meint gy, dat ik dit voor wysheit dan al acht?
    Jae wysheit in de schyn, en daerom heeft het kracht.
Het is een raserny om alles in te slicken,
Al zou men aen de brok noch dempen en versticken,
    (1005) En dus zoo gaet het toe, daer ik niet magh bestaen,
    En daer de wysheit noch zal zitten boven aen.
Och of de werelt my wou volgen en believen.
Wat zouder weynigh zyn van moordenaers, en dieven!
    Van meyneed en verraet. van pracht en hovaerdy,
    (1010) Van haet, van gierigheit, en ander schelmery!
Hoe zou de mensche dan hem weder eens verposen
En rusten in het velt, en slapen in de rosen,
    En leven onbelaên, als ik en myn gesin!
    Daer komt geen hoge moet, geen twist, geen woeker in.
(1015) Wat waer men wel gerust! men leefde zonder vresen,
Als al die zotten zyn, ook zotten wilden wesen,
    Men maekte niet alleen van harrenas, en staf
    Het yser aen de ploegh, en kokenreetschap af,
En aen het ledekant de stengeloze vlaggen;
(1020) Een raeghstok van de piek; de schaetsen van de daggen;
[p. 32]
Och neen, noch meer als dit, de zorge, die u nu
    Maekt ouwer, als gy zyt, en scheidet my en u,
Die zou u dan zoo jonk, en fris, en vrolyk laten,
En niet als van geneught, en vrolikheit u praten;
    (1025) Van geen gesochte krygh, noch vredelose vreê,
    Of wat de Myter nu met vreemde wapen deê;
Of hoe men om het gelt zyn wetten en geweten
Heeft willens opgeschort, en goddeloos geseten;
    Van diergelyken quaet, en ander zonde meer
    (1030) En is by mynen zot noch kennis, noch begeer.
Die moeyt hem maer alleen met dingen van de mage,
Met nachten van gemak, en kommerlose dage.
    En wilt gy wat uyt zyn courante zyn geleert,
    Zoo vraegt hem nae de kok, den backer en de weert.
(1035) Dit zyn zyn courantiers te huys, als ook te velde;
Die liegen niet, gelyk den drukker aen de Schelde;
    Die spreken maer den aert van spyse, wyn en bier.
    En daerom zyn wy ook alleen te zamen hier.
Gelyk gy ons dan ziet zoo polletjes, en sterkjes,
(1040) Zoo blosend’ van gelaet, en glat als kuddeverkjes,
    Waer komt ons dat van daen doch anders, als ik zeg?
    Om dat van ons de zorg’ gebannen is en weg.
Daer tegen die haer hooft van kintsbeen aen zo breken;
Om niet als wysheit, en van hoger stof te spreken,
    (1045) Ey let eens, hoe die zien, hoe mager en beschroeit;
    Haer knevels zyn al graeuw, en qualik noch gegroeit;
Haer ogen worden blint, en wennen aen te brillen,
En hebben zy wat rust; zy gunnen die de billen.
    Die krygen allerminst van haer geleerde vangst,
    (1050) En hebben meerder rust, en duuren aller langst.
En als dan op het hoogst de wysheit is geklommen,
Wat is dan al de vrucht van dese schone blommen?
    Een ongezonder lyf; of kloeker tyranny,
    Als Nero, Juliaen, en, dogh wat roert het my?
[p. 33]
(1055) Ik wil geen groten nu van dese tyt verhalen;
Want die de waerheit veilt, die moetse meê betalen.
    Dat is genoegh geseit; en wilje verder gaen,
    Zoo ziet in Griekenlant de zeven wysen aen,
Wat is die wel verstant, en wysheit toegeschreven!
(1060) Maer deden zy geen quaet? jae zeker alle zeven.
    Dus hebben zy haer naem en wysheit al bekladt
    Met kracht en tyranny; waer doen de myne dat?
Die zien op haer gemak, en blyven in de palen,
En vreesen geen gewelt, noch dodelyke schalen;
    (1065) Zy slapen zonder schrik, en dromen van geneugt.
    De morgen is haer zoet, den avont haer verheugt.
Ook zou het minste niet den ouderdom haer letten,
Indien de wysheit haer niet quam al meê besmetten.
    Dus is ter werelt niet zoo suyver, en volmaekt,
    (1070) Het wort noch hier of daer besproken of gelaekt.
Men zeit ook voor een spreuk, de zotheit hout de vlugge
En snel verlopen jeugt allene meest te rugge,
    En weert met alle maght dien snoden ouderdom,
    Ik hadde schier geseit, en jaegtse wederom.
(1075) Dies is het ook niet vreemt, en waerdigh af te spreken,
Het geen de mannen wort in Brabant aengestreken.
    Men zeit, hoe meer bedaegt, hoe wyser over al;
    Maer dese zynse graeuw, voor zeker zynse mal.
Dat is haer eigen aert, hoe ouwer daer, hoe maller;
(1080) En dies zoo gaen hun eer en deugden niet te smaller.
    Want waer is doch een volk ter werelt zoo beleeft,
    Zoo vrolik en gemoedt, als Brabant in zich heeft?
En daerom kan haer ook geen ouderdom bewaren.
Zy nemen haer geneugt, en laten hem de jaren.
    (1085) Het heet daer, Brabants aert, de Nederlantsche pronk,
    Is immer even mal, en immer even jonk.
En of gy meinen moght, dat wy ons hier versinden,
Zoo gaeter zelven heen; gy zult het zoo bevinden.
[p. 34]
    Of vreest gy noch aldaer de Spaensche Tyranny,
    (1090) Zoo ziet myn Hollant aen, daer isset wel zoo vry.
Myn Hollant, seg’ ik noch, want heeft der een de zyne,
Of zynder eigen luy, zoo bennen dat de myne.
    Die worden door de bank (dies niemant hem en schaemt)
    Van al de werelt en allene mal genaemt.
(1095) Daer zynse meê vereert, geboren, en gestorven,
Die Spangien zyne klaeuw in Indiën bedorven,
    Die Philips namen af zyn havens, lant, en buyt,
    En voelden na zyn beurs, en schudden hem schier uyt.
Dit zyn de malle luy, die, om zoo mal te blyven,
(1100) Een gansche werelt op Seldenus zee doen dryven,
    En spreken tot het meir, komt, geeft uw oordeel vry,
    Zegt, wie dat uw gebiet, of ’t Carel is, of wy.
Ziet, dat zyn malle luy! wat dunkt u van die gasten?
Zoo die niet met den Droes wel in de schotel tasten,
    (1105) Zoo ken ik haer niet recht. dit zynse wel in zee,
    En daer het haer beroep en reden brengen meê.
Maer of se wel zoo trots, en kloek aldaer verschynen,
Ze zyn doch binnens lants zoo gaelik, als Bagynen;
    Allene, datse zoo wat krabbelen om goet,
    (1110) Om dat de beste winst is tusschen mal en vroet,
Gelyk haer spreekwoort is; dat ziense waer te maken.
Men magh ook met de daet, de name niet versaken.
    Wat geven zy nae goet, en watter overschiet?
    Zy packent al op een, en besigent dogh niet;
(1115) En wech te schenken? neen, daer hebben zy geen noot af
Alleen de Spaensche Vorst die krygter kruit en loot af,
    En menighmael ook meer, als billik magh bestaen.
    Maer die zijn vyant laeft, heeft die niet wel gedaen?
En of men zeggen wouw, zy hebben ons bedrogen,
(1120) De vyanden gesterkt, de waren doen verhogen,
    Ziet daerom gaense weêr de schepen onder haer
    Verbannen uyt het lant, en laten ’t by de waer.
[p. 35]
O slecht eenvoudigh volk! dies kan ik my verblyden;
Die van u leven moet, die magh u doch niet lyden;
    (1125) En die gy nu versiet met spijse, kruit, en loot,
    Die stak u steden aen, en sloegh uw ouders doot.
En moet een mensche niet, die zaligh meint te leven,’
Zyn ongelijk vertreên? zyn vyanden vergeven?
    En of het niet al wat om reden meê geschiet,
    (1130) Dat kan ik wel verstaen, zoo zot en ben ik niet.
Maer dit is my noch meer, dit moet gy wel besinnen,
Dat zoo myn malle luy de wysen overwinnen,
    En kunnen haer de zee doen ruimen en het lant.
    Dit is my eerst een vreugt, en perel aen mijn hant.
(1135) Wie zou dan boven my zigh willen doch verheffen,
Daer zoo mijn dienaers al de werelt overtreffen,
    En daer ik niet alleen de maght en rijkdom geef,
    Maer datmen langer ook, gesont, en vrolik leef?
Laet nu de blinde mensch om jonge jaren lopen,
(1140) By Circe, Venus, of Aurora die te kopen.
    Dit staet in mijn gewelt, ik maek de luiden jonk;
    Ik ben de Venus, die dat aen haer Phaon schonk,
En zulken gladden vel gaf om zijn ouwe kaken,
Dat Sappho mergh en bloet om zynent wil ontstaken;
    (1145) Ik ben Aurora, die Tithonus brocht te weeg,
    Dat hy nooit ôuwer hooft, of graeuwer haren kreeg.
Die stok, dien Circe droegh; en al de vremde kruiden,
Daer meê Medea plagh de menschen te verhuiden,
    Die bennen al by my, en doen noch vele meer;
    (1150) Want mijne blyven jonk, en hare wierden ’t weêr.
En zoo gy nu bekent, dat niet zoo zeer te wenschen
In dese werelt, als de jeugt, is by de menschen;
    En datter geen verdriet, geen lasten wederom
    Zo drucken als dien last, dien droeven ouderdom;
(1155) Wat dunkt u, kan ik die dan weren van uw schouwers,
Ben ik u dan niet meer, en beter als uw ouwers?
[p. 36]
    Gy leeft wel hier door haer, maer wat een leven ist?
    Die by zijn leven al zijn beste leven mist.
Ziet hier om kom ik u den ouderdom beletten;
(1160) En breek ik u gepeins, zoo breek ik hem de wetten.
    Doch waer toe wil ik u ook praten veel van hier?
    Gaet, ziet den hemel door, ziet al de Goden schier.
Wat goets? wat isser doch voor lust daer ik gebrek ben?
Gaet zietse door en door, en zegt dan, dat ik gek ben:
    (1165) Dat Bacchus even jonk gebloost is, en gebaert,
    Geschiedt, om dat hy veel de dronken daer bewaert.
Hy moeyt hem nergens meê; met regten nog bestraffen,
En heeft met Pallas ook het minste niet te schaffen.
    Hy wil zijn beker uyt, eer dat hem die verschaelt,
    (1170) Met mallen zijn vereert, met mallen zyn onthaelt.
Hy wil bejuicht, begekt, beguichelt, en bespot zijn,
En watzyn naem belangt, die kan hem niet te zot zyn.
    Daer is hy meê gedient: en ziet hem dan de borst
    Van zyn gewyde beelt eens smerigh en bemorst.
(1175) Dat magh al meê geen quaet,zo plaghten hem de boeren
Met rype vygen en met nieuwe most te voeren.
    Dan riepmen ook, o Zot, die waerdigh is alleen
    Geboren uit een buik, en dikte van een been;
En zulke dingen meer. nu dunkt, my zoo te wesen
(1180) By alle man bemint, by niemant zijn te vresen;
    Is beter, als de schrik van Jupiter, en al
    De wapenen van Mars, en uitgespogen gal,
Als Pan met zijnen gryns, en schielicke verveering,
En Pallas in haer schilt; Vulcanus in zijn neering.
    (1185) Daer voor gy vreest, en beeft, en acht gy dat zo goet?
    De malle Venus is wel duisentmael zoo zoet;
Die lieve sachte moêr, die lachende zo zegent
En diense ziet en geeft, ook lachende bejegent,
    Die blyft, en is geweest dien langen ommeloop
    (1190) Zo schoon, en even jonk, als doen haer Mars bekroop.
[p. 37]
Dus is haer zoontjen ook, en om geen ander reden
Als dat se my verwant, en bly zyn, en te vreden.
    Dat hout uw jaren op: o, wacht u voor verdriet,
    Gy mannen; of gy graeuwt, en kent u zelven niet.
(1195) Ziet dese Goden aen, dat kan u niet bedriegen,
Of al de dichters en de schilders mosten liegen.
    Die beelden haer zoo jonk, zoo blosend als het gout;
    En doen was Venus al wel duisent jaren out,
En deser Goden dienst nooit meer heeft toegenomen,
(1200) Als om dien groten schat, dien Flora gaf te Romen.
    Doen wierd die gansche stadt van desen handel vol
    Om dese lieve vrouw, al was het maer een pol.
Dat vuil verdiende gelt, en harte, zoo begeerlik,
Dat was met een altaer al heiligh weer, en eerlik.
    (1205) En dat en is niet vreemt, het gelt heeft grote kracht,
    Dat heefter noch al meer ten hemel zoo gebraght.
Maer wat wil ik u veel van goede Goden zeggen?
Noch slechter hebben ’t ook de strenge laten leggen.
    Dien straffen Jupiter, die op den donder rydt,
    (1210) Wat heeft hy wel gemalt, gesneukelt, en gevryt!
Hoe ging Diana met Endimion* ter jachte,
Die met een diepen slaep hem aen ’t gebergt verkrachte,
    En quam zoo daer hy lagh, en haelden haer gebrek.
    Dat was een zoen of twe; wel, wasse doen niet gek?
(1215) Doch wat wil ik ook hier de Goden veel verwyten?
Dat laet ik Momus doen, die magh hem daer in quyten,
    Gelyk hy plagh voor heen. dies is hy ook wel eer
    Met Ate daer verjaegt, gesmakt van boven neêr,
Om dat zijn wysheit zoo de Goden lagh ten ooren.
(1220) En die dan vrolik zijn, die willen dat niet hooren:
    Nu zijn zy lustigh daer, en vry, en wel te vreên,
    En hy heeft nergens ruim noch boven noch beneên.
Het hof en wil hem niet; de kerken, en de kloosters
Die geven hem de zak, en wysen hem de roosters.
[p. 38]
    (1225) En komt hy in den raet, of elders aen de bank,
    Daer moet hy al van daen, en scheiden met een stank.
De gasten, en de vis die stinken aen den darden,
Maer hy den eersten dagh; niet langer kan hy ’t harden;
    Dus is dien goeden bloet ter werelt nimmer stil,
    (1230) Om dat hy overal de waerheit zeggen wil.
En dat en magh niet door; wie wil dat garen horen?
Al zijn de luiden grof, se bennen dun van ooren;
    Hoe botter dat se zyn, hoe noder ook gelaekt.
    De Narren zyn veel eer, als wyse luy, geraekt.
(1235) Een heer oom op de stoel, die weinigh was belesen
Of niet en had geseit, dat waerdigh was gepresen,
    Daer had een kloeker hooft de waerheit op geseit
    Dies haet hy hem nu noch, en in der eeuwigheit;
Men zeit de waerheit kan geen herreberrigh krygen.
(1240) Zoo gaet het Momus ook; en had hy leeren zwygen,
    En nemen alles aen, en prysen, dat hy laekt,
    Hy waer ook hier aen ’t hof zoo lelik niet gemaekt.
Maer myn Pluimstrijkery, waer is die niet geleden?
Die gaet al purper root in gulden zalen treden,
    (1245) En zo se desen daer eens by gevalle ziet,
    Voort moet hy daer van daen, zoo goet en is hy niet.
Dus wort dien armen bloedt mishandelt, en verschoven.
Hy moght veel liever noch zijn wysheit gaen verloven;
    Zoo wierd hy wel een man van aensien en gesagh,
    (1250) Daer nu hem niet een boer zal bieden goeden dagh.
In zulken haet is noch de Wysheit, en by namen
Daer weinigh is geleert, en vele zou betamen;
    En weet gy waerom dat? een nar in wys gewaet,
    Al heeft hy niet in ’t hooft, hy heeft het in ’t gelaet.
(1255) De plaetse maekt de man, de tabbert, en de kleeren;
En dikwils zijn se bot, en schamen zich te leeren;
    En wie dan niet en weet, gelyk hem wel betaemt,
    Die wort door wyse luy verraden, en beschaemt.
[p. 39]
Eu wie wil dat voortaen? ik zeide van te vooren,
(1260) Dat Momus daerom ook den hemel heeft verlooren;
    Hy wou een ieder een daer zeggen zijn gebrek.
    Was dat een wyse daet? voorseker was se gek.
Men weet wel, daer het hof van vreugden is en leven,
Daer wort wel dikwyls ook wat zeltsaems meê bedreven,
    (1265) Men kent Mercurius zyn grepen wel, en Pan.
    En hoe Vulcanus ook den narre spelen kan;
Hoe dien Silenus, dien verkleumden ouwen springer,
De Nymphjes draejen kan, en zwieren als een slinger;
    En kan dat lome gat noch reppen als een lanst,
    (1270) By namen, als hy doch met Polyphemus danst:
Daer staet dan Bacchus ook en spiegelt in zijn vygen.
Een hallefzieke vrouw die zou daer lust toe krygen,
    Maer ik voorzeker niet: en hoort dan Pan eens aen,
    Die laet syn keeltjen daer zoo boertich ondergaen,
(1275) Dat Jupiter wel roept, ik kan ’t niet langer harden;
Hou Pan, het is genoegh; wy lachhen ons aen flarden.
    En deze malle zank vermaekt haer eens zoo veel.
    Als al de Helicon met aller Musen keel.
Dus neemt den hemel ook haer wellust en behagen
(1280) In Zotticheit, en dat kost Momus niet verdragen.
    Hy wees en riep het ook gestadigh, en gestoort,
    Dat past de Goden niet, en daerom most hy voort.
Doch wat se daer al meer voor kluchten wel bedryven.
Wanneer se dronken zyn, dat laet ik daer by blyven,
    (1285) Die zoo vol apery, vol grillen zyn, en spot;
    Dat ik dies lachen moet, al ben ik noch zoo zot.
Maer hier van nu genoegh: ik vrees al voor de labben.
Die seiden ’t haer wel weêr: zoo kreeg ik wat te krabben.
    Dan most ik immers ook van boven, daerom zal
    (1290) Ik liever gaen van daer met eeren, eer ik val.
Dus ben ik hier by u nu weder op der aerden,
En zonder twyffel ook in groter eer en waerden,
[p. 40]
    Gelyk als dat betaemt; want dit bevroet u vry,
    Geen vreugde, geen geluk, geen zegen zonder my.
(1295) Voor eerst en is’ er niet zoo deftigh en volkomen,
Zyn wortel heeft al meê de smaek van my genomen.
    Ik ben van aenbegin in alles ingelijft:
    Door my het zuure slijt, het zoete leven blijft.
En zoo dat wijsheit is, aen reden zigh te binden,
(1300) En dwaesheit aen zyn lust, wat zult gy dan al vinden
    Van lusten by de mensch, en weinigh reden weêr!
    Dat scheelt als dagh en nacht, en noch al vele meer.
Maer dit heeft Jupiter gedaen om onse leven,
Dat anders droevigh waer, wat vreughde wêer te geven;
    (1305) En daerom in het hooft de zinnen maer geplant,
    En weinigh in het lyf van reden en verstant.
Daer tegens heeft hy twee Tyrannen weêr geschapen;
Die meer zijn in gewelt, en bozer in haer wapen,
    Dat is, de Toornigheit, die in den boezem rust,
    (1310) En dan beneden die, de vleesselyke Lust.
Ziet wat een groten lot is deze twee gegeven,
De ruimte van het lyf, de bronne van het leven!
    Wat kan dan hier ’t vernuft? al ziet het vele quaets,
    Zoo is doch zijn gebiet niet groter, als zijn plaets;
(1315) Het roept wel, en bestraft en stelt hem wel daer tegen,
Maer dat is doch al niet, het zwaerste meer wil wegen.
    De lust van deze twee moet immer zyn geboet,
    Al zouw het lant in vlam, de stromen gaen in bloet.
En nu dewyl den man, als overheer verkoren,
(1320) Gelyk met meer verstant, meer zorge was geboren,
    Zoo mostmen wederom verzoeten deze last,
    Of deelen hem; en hier was Jupiter aen vast,
En vraegde my om raet, dien ik hem ook beraemde.
Zoo deftigh als ik kon, en kloek als my betaemde:
    (1325) Dat was die lieve vrouw, dat zoete malle dier,
    Die wees ik hem doen aen, die mangelden noch hier.
[p. 41]
Dus quam de zoete sloof, dien hemel van de mannen,
Die al hun last en leet kan slissen en verbannen.
    En om dat deze kracht te groter wezen zouw,
    (1330) Zoo maekten hy uit my schier heel en al de vrouw.
En zeker Plato, die wat twijffelt in zyn wetten,
Of hy se by de mensch, of by het veê wil zetten,
    Wat wist die van de vrouw? haer zoete zotterny
    Daer was hy aen verblint. en dies zoo twijffelt hy.
(1335) Maer wy, die verder zien, en beter haer bezinnen,
Wat maken wy daer af? al Nymphen en Godinnen.
    My dunkt ik hoor u al, en over eenen boegh,
    Wel? zijn zy hem te zot? ons zijn ze wijs genoegh.
En wat is doch de vrouw, die wijs wil en geleert zijn?
(1340) Niet anders als het lam wouw garen eens een peert zijn.
    De wijsheit by de spil, de boeken by de huif,
    Die voegen by malkaêr, als mostaert en de struif.
Maer nu en hoop ik niet, dat iemant van de wyven
Dit qualik nemen zal. Dies magh het hier by blyven.
    (1345) Hoe wel die dit mishaegt, al waert de beste schik,
    Die wil voorzeker zijn noch eens zoo gek als ik.
Dat ik ze laken zou, dat moet al ver van my zyn,
Want ik ben ook een vrouw, zoo wel gelijk als zy zyn.
    En daerom hebben zy by my de beste kans,
    (1350) En ook wel eens zoo veel gekregen, als de mans.
Haer schoonheit dan voor eerst, daer wil ik af beginnen,
Als van haer beste pant, en daer ze meê verwinnen
    Zoo menigen tyran, en doen hem tyranny;
    En die het al verheert, dien overheeren zy.
(1355) Wat zou daer tegen staen, die vriendelyke praetjes
En aengename stem van mijne kameraetjes,
    Dat hartjen zonder gal, dat in zyn vreugden zwemt;
    En alle zorgen haet, en alle zuchten dempt;
De troni zoo volmaekt, zoo zuiver, glat, en effen,
(1360) Wie is daer of bevryt? wien zou die niet al treffen!
[p. 42]
    Met namen daer se zijn en vry, en in haer schik.
    Maer wie bestelt haer dit? mijn heeren, dat ben ik.
Nu ziet de mannen eens; waer komt haer dat gekloven
En ruige vel van daen? hoe gaen se zoo bedoven
    (1365) En grimmigh in de baert? en zijn ook eer bedaegt,
    Alleen om dat haer noch de wysheit zoo wat plaegt.
Ik meine noch zoo wat, ten aensien van de vrouwen.
Die schuwen dit gebrek, en willen niet verouwen,
    En moeien haer alleen met praten en gepronk,
    (1370) En blyven daerom mooy, en schier al even jonk,
En laten alle zorg en achterdocht gebannen.
Is dat dan niet een vreugt en hemel voor de mannen,
    Van zulken aerdigh dier belieft zijn en gekust?
    Ik zeg het is een beest, dien daer niet aen en lust.
(1375) En zou men haer cieraet en vlechten dan verbieden,
Zoo most haer doch gewelt en ongelyk geschieden.
    Waer wort het om gedaen? ter eeren van de man.
    Dies is hy wel een Griek, die dat niet lyden kan.
Voorseker moet zyn hart van yser en van stael zijn.
(1380) En zouden dan ook zoo de mannen altemael zijn,
    Dat waer de vrouwen leet, dat zoete malle goet,
    En dat het altemael doch om de mannen doet.
En waerom zou de draght zoo menighmael verkeeren?
De snyer alle maent een ander snofjen leeren?
    (1385) Waer toe de vlechjes doch en borstjes zoo geleit?
    Zoo pryst de man zijn vrouw, de vryer zoo de meit.
En of de wijse lui nu zeggen, dat het zot is,
Zy denken doch wel aêrs, en meer als haer gebot is.
    Wat zouder menigh meit, en menigh vryer mêe
    (1390) Wel blyven ongetrouwt, als ik het niet en dêe!
Wat zou ook menigh paer verschillen weer, en scheiden!
Als ik daer niet en waer, en stroide tussen beiden
    Mijn kluchjes, en geneught; daer anders al het pat
    Van scheiden was gesocht, of slimmer noch als dat.
[p. 43]
(1395) En dit wort wel met recht de Zotheit toegeschreven;
Maer daer ook man en vrouw by groeien en by leven.
    Men ziet wel, die zijn wijf haer hoeretranen acht,
    En zoent noch garen af, die koekoek wort belacht.
En evenwel het is noch beter zoo gezwegen,
(1400) Als noch een vuile mont en slagen toe gekregen.
    Ik ken een deftigh man van aensien en gebiet;
    Die zeide, wat mijn vrouw wel is, dat weet ik niet,
Maer zo daer iemant my haer ontrou quam vermelden,
Ik zou myn leven lank dien haten, en vergelden.
    (1405) Dus heeft hy meer geluk, wie zoo bedrogen blyft,
    En zonder quelling is, en evenwel geryft,
Als die dit al te naeuw en wijsselik doorgronden,
En hebben, by de daet, haer eigen hel gevonden.
    Want die zijn wijf al heeft verwonnen en betrapt,
    (1410) Is die niet dobbel zot, indien hy haer beklapt?
Wat isser dan verdriet? die vrolik moghte zot zijn,
Die moet dan boos, en blint, en evenwel bespot zijn;
    Al raest hy dan en tiert, en smelt al daer hy gaet.
    Is daer mêe dan de zaek gesuivert van de daet?
(1415) Heeft zoo wel oit een vrou haer eere weêr verworven?
Jae zeker zy geschent, en hy van rouw gestorven.
    Dat is het eigen loon van zulke viese mans.
    De wysheit heeft doch by de liefde weinigh kans.
Van al uw vryery, uw trouwen, en beslapen
(1420) Daer ben ik moeder af, dat is uit my geschapen;
    En meint gy dan, dat dit zoo grooten wonder zy?
    Och daer is noch al meer en beter deugt in my.
Ik vraeg u dan eens, die haer zelven niet bezinnen,
Ey lieve, kunnen die een ander wel beminnen?
    (1425) Die met hem zelven niet te vreden is, en eens,
    Heeft die wel met een aêr wat eigens, en gemeens?
Die in zijn eigen hart zich niet en kan vermaeken,
Kan daer of lust of vreugt een ander wel aen smaken?
[p. 44]
    Haer eigen ongeneught is allemans verdriet.
    (1430) Dat kunt gy wel verstaen, zoo zot en benje niet.
De mensche, zeg ik dan, als ik hem gink verlaten,
En zou niet zich alleen, maer ook een ander haten.
    Nu geeft hy my, en hem zoo veele noch al toe;
    Het vreemde staet hem aen, het eigen is hy moe.
(1435) De vreemde bomen staen al immer best geladen,
Den eigen acker kan het oge niet verzaden.
    En dat noch meerendeels by luiden van verstant:
    Maer wat den zotten hoort, is al het beste lant.
Die hebben alle tijt het beste kruit en koren,
(1440) En zelden niet te veel, en nimmermeer verloren,
    En altijt goeden moet, en altijt beter hoop,
    En al de beste waer, en al de beste koop.
Hoe zijn haer kinder ook voor anderen gesegent,
Behorelik gegroet, behorelik bejegent,
    (1445) Gejonkert, en geheert, van beide, vaêr, en moêr!
    Al zyn se noch zoo bot, en slimmer als een boer,
En vuiler als een zwijn, en hesselik als apen,
Noch is daer anders niet, als schoonheit, aen geschapen.
    En zoo behagen ook hun wijven haer voor al,
    (1450) Voor eerst als eigen goet, en dan als eigen mal.
Dat gaeter eerst meê door; en zonder malle vlagen
En kan doch niet een wijf een enigh man behagen,
    Die zin in vrouwen heeft; van Cato zwijg ik stil;
    Die hielter weinigh af, die had een viese gril.
(1455) Maer vraegt die reders eens, en ridders van de wiege,
Haelt daer uw vonnis af, en zegt dan, of ik liege.
    Daer is ’t gevoelen by, die weten van de zaek
    Te spreken met bescheit, te praten met een smaek
Van ’t malle weidewerk, en ander vremde buyen,
(1460) Die daer al ommegaen, en weinigh doch beduyen.
    Alleene zonder mal en gaet het niet zoo wel;
    En daerom is het ook het rechte kinderspel,
[p. 45]
En niet te min het staet de mannen wel zoo handigh.
Zoo vies en zijn se niet, zoo heiligh en verstandigh,
    (1465) Dit deuntjen moet al van haer zelven zijn gespeelt,
    En niemant die zijn knecht of vrienden dat beveelt.
Die lieve zotterny, die kunt gy doch niet derven,
Al zout gy daer uw bloet om wagen, en besterven.
    Dus ziet gy dan uw vreught, en algemene lust;
    (1470) Waer die van daen begint en waer in die berust,
Als namentlik in my, en door my in de vrouwen;
Want wie zou zonder ons of mael of bruiloft houwen?
    Een tafel, een toneel, een bedde zonder vreugt,
    Ik zeg, het heeft geen aert, en dat het niet en deugt.
(1475) Waer vrienden zijn by een, of kermisvolk, of buuren,
Daer moeten narren zijn, al zou men die gaen huuren,
    Om dat ook meê de geest magh hebben zyn vermaek
    In horen en gezicht zoo wel als in de smaek.
En al wat boertery, en kluchjes daer uit rysen,
(1480) Daer ben ik moeder af, en niet de zeven wijsen.
    Ik heb de deuntjes al en dronkjes haer geleert
    Van Bomke bolsbe, en een klinkert in zijn steert,
Van Kurre Murre puf, en van menniste boortjes,
Van ’t glaesjen en de kan, en diergelyke soortjes.
    (1485) Die heb ik al bedacht ten beste van de mens,
    Al acht hy my zoo klein, en dankt het my niet ens.
Daer volgen dan noch op die spulletjes en dansjes,
En dan eens op zijn Duits, en dan eens, als de Fransjes.
    En ziet dat malle werk en grillen dan eens aen:
    (1490) Hoe zotter dat se zijn, hoe beter dat se gaen,
En als de heiligheit, en wysheit is te neste,
Dan gaet de vreught eerst aen, dan isset op zijn beste.
    Gy weet wel waer het was, wat bruiloft, en wanneer,
    Doen om een stap of twee den bruidegom zoo zeer
(1495) Verbaest, en hevigh riep, wie heeft u heten danssen?
Niet anders als zijn vaêr om Taxis en de Spanssen.
[p. 46]
    En evenwel, het was zoo qualik niet bedocht;
    Hy wist wel, dat men doen zoo fyne luiden zocht;
En Heeroom wasser by: dat hadde wat te zeggen.
(1500) Die zou veel licht op hem de zonde willen leggen;
    En had hy daer zich zoo niet zuiver afgemaekt,
    Hy waer zijn leven op het kussen niet geraekt.
Waer meinje was ik doen ter tijt, in deze trouwe?
Mijn heeren, met verlof, den Bruigom in de mouwe
    (1505) Daer houd’ ik altemet een weinigh my bedekt.
    Dat maekt de Narren groot, en al het lant begekt.
Terwijlen gaense voort in Staet, en hoger ampten,
En, daer de wijze luy veel struykelden, en schampten,
    Daer kunnen zy bestaen, en houden aen malkaêr,
    (1510) En met de meeste stem, en die is onder haer.
Maer dit is my te vreemt; die zot zijn, als ze weten,
Die mogen daer wel zijn, en moeten zoo niet heten.
    Den tabbert, en de baert, den zetel, en de plek
    Die maeken wijze luy’, al zijn ze noch zoo gek.
(1515) Waer toe dan veel gebraekt, of wijs en wel belezen?
De werelt, ziet men doch, die wil genarret wezen.
    Dat is, daer staetze na, de reden zijnder by,
    Ze vint doch en bekent het hooghste goet in my.
Dat ik’er niet en waer, de vreugde was bedorven,
(1520) Het leven zonder my, is alle tijt gestorven.
    Dien meêgeboren last van droefheit, en verdriet
    Verzoet ik u alleen, of ik, of anders niet.
En offer iemant nu my garen wou verzaken,
Verwerpen deze vreught, en stellen zijn vermaken,
    (1525) In onderlinge min van vrienden onder een,
    En achten vier en lucht en water hier beneên
Zoo nodigh niet als die; zoo aengenaem daer neven,
Dat beter ons de Zon, als deze, zou begeven,
    Die by de wijzen ook zoo heerelyk geroemt
    (1530) En in het hooghste goet op aerden wort genoemt?
[p. 47]
Maer of ik u nu ook met eenen ging bewijzen,
Dat deze vrientschap, zoo geprezen by de wijzen,
    Uit my gesproten zy, ik zeg’, uit my alleen?
    En wilt gy dat verstaen? zoo zwijgt al voor u heen.
(1535) Ten eersten vraeg’ ik dit, zich zelven te verblinden,
En ogeluiken in de fouten van zijn vrinden,
    En veel gebreken ook voor deugden aen te zien,
    Kan dat wel zonder smaek van zotterny geschiên?
Den eenen zoent zijn lief alleenigh om de sproeten,
(1540) Een ander heeft ze mank, en prijst haer rappe voeten;
    En is de deren scheel, men roemt haer, dat ze lonkt,
    En dat ze puntigh gaet, die prachtigh is en pronkt.
Een ander zit en zoent een paer getaende vuisten;
Een ander prijst de huit, en let niet op de puisten,
    (1545) En noemt ze zijn bruinet, die zwart is als een Moor.
    En zoo de vrouwen ook; haer zoetert is een door.
En vele zeggen, Heer, en meinen haer getrouwde,
Die wel niet lang geleên, noch kramer was, of brouwde,
    En geven hem de naem van ’t een, of ander dak,
    (1550) Daer pas een deur aen is, en anderhallef vak.
Als of haer zijn geslaght, en name waer vergeten,
Zo spreeken zy hem aen; maer neen; dit moet gy weten,
    Dat doet de vrientschap al, en daer de liefde by.
    En is dit nu wel meer als bare zotterny?
(1555) Maer deze zotterny wat kan u die al baeren,
Hoe bint die man en vrou en vrienden aen malkaeren!
    Waer die gevonden wort, hoe zeltsaem, hoe gedaen,
    Daer vindmen geen gebrek, noch fouten langer aen.
Al waer dan ook de meit gebocchelt, en gebogen
(1560) Met anderhallef been, en zeven vierdeel oogen,
    Haer trony als een snoek zoo ront, en dan de bek
    Getrocken, en getant, gelijk een boeren hek;
Of keert het blaetjen om, en zegt het van de mannen,
Al is daer schaemt en eer, en wijsheit afgebannen,
[p. 48]
    (1565) Al zijn se vuil en voos van soopjes en tabak,
    En dat ik niet en seg, van ander ongemak,
Zoo zietmen doch de zin daer evenwel op vallen,
En meer als al te veel, is dat noch al geen mallen?
    Wat pocken isset dan? of wort daer ’t gelt bemint?
    (1570) Dat staen ik u al toe, en evenwel ik wint.
Of meint gy, daer op goet allene wort gekeken,
En op de deugden niet, en weinigh op gebreken,
    En daer de vader zoo zijn eigen bloet verraedt,
    Die op het gelt alleen zijn gierigh ooge slaet,
(1575) Of dat al wijsheit is? och, laet u dat niet dromen,
Daer heb ik dan voor lang de zinnen afgenomen,
    En laet hem by de waen, en liefde van zijn gelt.
    Dan acht hy, isset al zeer wijsselyk bestelt.
En zegt gy nu, ik moght dat ook wel beter maken?
(1580) Dat is der narren schult; wat gaense my versaken,
    En meinen, isser gelt, zoo gaet het my niet aen,
    De wijsheit heeft haer dan allene dat gedaen,
Als offer wel eens ooit een huwelijk geschiede?
Om gelt en goet alleen, daer ik niet over riede?
    (1585) Dies isset dat men zeit, een wel gestelde buyl
    Maekt van een ram een lam, een duyfje van een uyl.
Maer duur en heeft het niet, en van het selve suyvel,
Dat eerst een engel was, wort nae wel eens een duyvel.
    De vrientschap, die met gelt gemaekt is en gekocht,
    (1590) Wort dikwils dier betaelt, en selden eens gedocht.
Maer die en mein ik niet, (en of wel ook niet echte,
Zoo komtse doch van my niet minder, als de rechte)
    Daer spreek ik u dan af, die maekt u ziende blint,
    En van het kint een man, en van de man een kint.
(1595) Die weet by klein en groot de fouten te bedecken,
Want anders (met verlof) wat waren der al gecken,
    Wanneermen nae de toets van wijsheit wou besien
    Wat tusschen man en wijf, en vrienden mag geschiên!
[p. 49]
Dat boerten en gevley, dat zoet en zot te praten,
(1600) En straffen geen gevoel, en geen gebreeken haten,
    En willens bot en blint te wesen, daer men ziet,
    Dat sluit de vrientschap eerst, en die vergaet ook niet.
En als ’t al wijsheit waer, wat liefde zou daer vallen?
Hy weet van minnen niet, die niet en weet te mallen,
    (1605) Het overwijse volk, wanneer gy dat besiet,
    Daer is geen liefde by, want ik en ben daer niet.
En wat is ook voor lust by luy van zulken leven,
Die geen gebreken, als hun eigen haer, vergeven?
    Geen vriendelose maght is zonder tieranny,
    (1610) Geen vrientschap zonder minn’, geen minne zonder my.
De mensche, weet men wel, heeft over al gebreken,
En wie die niet en draeght, die doet geen vriendeteken.
    Wie al berispen wil, dat hy voor oogen ziet,
    Dat magh wel zijn een vrient, maer vrienden heeft hy niet.
(1615) En is Cupido meê, die aller minnen stichter,
Niet zelven steekeblint? en dat, om dies te lichter
    De fouten van zijn vrient te veelen, daermen kiest.
    Want blinde liefde wast; en ziende die verliest.
Doch mein ik die ook niet, die los en onbesonnen
(1620) Zoo lopen aen malkaêr, en denken ’t is gewonnen,
    Haer kommer is gedaen, haer hartjen dat verhuyst
    Als Heer Oom haer eens geeft een eegaê aen de vuyst.
Maer mogtmen dan daer na dat vrachtjen weder lossen,
En maken van de trou een komanschap van ossen,
    (1625) Of wasser dan een kerk, die dese vaste lyn
    Moght breken, vrienden, wat zou daer een nering zyn!
Al meer als binnen Hal, en binnen Scherpenheuvel,
Zoo vele zynder vast, en hinken aen dit euvel.
    En die nu stille zijn, en houden haer zoo vrom,
    (1630) En leiden met het wyf, gelijk een gildos om,
Die zouden dan wel meê by duisenden verschijnen,
En maken van haer liefs al weeuwen, en bagijnen,
[p. 50]
    En dese hadden hier of daer sich aen vergaept,
    En meer niet als een schijn van liefde maer geraept,
(1635) Daer geen bestant is, maer alleen wat malle vlagen
Van hebben, en genot; dies kanse niet verdragen,
    Gelyk de rechte minn’; die neemt het al voor lief,
    Al waer de bruyt een hoer, de bruydegom een dief.
De liefde ziet geen quaet, en isser dies vermoeden,
(1640) Dat leit hy beter uyt, en duydt het al ten goeden.
    Hoe menigh hylik zou wel blyven ongedocht,
    Als eerst den Bruydegom ter degen eens doorsocht,
Wat doch zijn lieve bruit wel had, en watse niet had’,
En hoese wel gespeelt, en watse wel geswiet had’.
    (1645) En was ook menigh man niet bot, en stapelgek,
    Wat zou hy fouten zien en lengten van gebrek
In zijn eerwaerde wyf? nu weet gy van geen schande,
En schoon sy droeg een aêr, hy draegt haer op zijn hande.
    Dit is wel zotten werk, maer dese zotterny
    (1650) Daer leven man en vrou, en goede vrienden by.
Gelooft vry zonder my, gy meugt zoo bondig trouwen,
Zoo deftigh, als gy wilt, de bant en magh niet houwen.
    Dies zoo gy trouwen zult, ey let op desen rym,
    De saus van Zottigheit dat is de beste lym
(1655) In echt, in koopmanschap, in pachten en verhuuren,
In enigheit, en rust by vrienden, en gebuuren;
    En wat gy zonder die wilt eynden, of begint,
    Verlaet u daer op niet, mijn heeren; dat is wint.
Het is doch alsoo reê gesproken, als geswegen,
(1660) De Zotheit moetter zijn, daer aen is u gelegen.
    Die gaet met u ten hoof, te kerken, en te gast
    En hoe zy meerder groeyt, hoe meer de liefde wast.
Dies kunt gy zonder die uw leven niet bedyen,
Uw vrientschap waer gedaen, uw liefde lagh besyen:
    (1665) Gy zout niet anders als gebreeken aen malkaêr
    En grote fouten zien, en haten ’t allegaer.
[p. 51]
En heeft de mensche niet, zijn beste deel van binnen?
En dat is noch besmet? wat kunt gy dan beminnen?
    Het vleesch is stank, en stof; de zinnen dogen niet.
    (1670) Dus is hy wel der aen, die zoo ver niet en ziet.
Jae dat noch meerder is, gy kunt in zulker maten
U zelven niet besien, gy moet u zelven haten;
    En daer is wat aen vast? hoe leefje dan in vreê,
    Als ieder een u haet, en gy u zelven meê?
(1675) En dat is klaer genoegh, gy kunt my niet verjagen,
En zijn uw eigen vrient, of zelven u behagen.
    Dies zeg’ ik noch al weer, het is een groot gebrek,
    Te leven zonder my, en liever wys, als gek.
Al waert gy noch zoo ryk, kloek, aengesien, en aerdigh,
(1680) En u en docht het niet, wat was het u dan waerdigh?
    En wat gy meê voor u, of voor een ander doet,
    En draegt geen roem daer af, waer doet het u dog goet?
Wat raet is hier nu toe? hoe kryght gy doch behagen
In u en al uw doen? dat moght ik wel eens vragen;
    (1685) Daer was geen helpen aen, gy waert u zelven leet,
    Als niet mijn kamenier Selfsliefde dat en deed’
En zoo met eigen lof uw hartjen niet en kloude;
Dies ikse billik voor mijn eigen zuster houde.
    Zoo deftigh doetse my mijn zaken over al,
    (1690) En maekt ook zelven meê de wyse luyden mal.
Want dat is anders niet, die zelven sich behagen
En prysen al haer werk, dat bennen malle vlagen.
    En wie is daer af vry? of kent gy wel der een,
    Die dat niet graeg en doet? ik wedde zeker neen,
(1695) Dus isset alles zot. Maer stelt nu daer eens tegen,
Een die zich zelven haet, of zelven is genegen,
    Wie isser beter aen? daer dese lacht en leeft,
    Daer sterft die, waer hy gaet, en heeft niet dat hy heeft.
Daer dese vrolik is met arme malle kinder,
(1700) Daer zit die moedeloos, en acht zijn zegen minder.
[p. 52]
    Daer dese jeugdigh blyft, en mist al wat hy pryst,
    Daer grimt die midden in zijn schatten, en begryst.
En dese kan zijn hart met ydle waen vermaken,
Daer die noch dat hy heeft, wil missen en versaken.
    (1705) Is dan de liefde van hem zelven niet een deught,
    Die zonder reden ook den mensche zoo verheught?
En zou men die van u gaen nemen, en verjagen?
Zo kon doch niet een mensch zig zelven meer behagen.
    En waer dat niet en is, daer zijn geen konsten meer:
    (1710) De beste konstenaers die werken om haer eer.
En schoon het waer om gelt, wat nering zou der wesen,
Als niemant zich geviel, en garen waer gepresen?
    Wie zou den snyer dan gebruiken om de pracht?
    Den rymer om zijn lof? den goutsmit om de draght?
(1715) Waer liet den juwelier zyn stenen dan en ringen?
De wever al zyn flours, en alle vreemde dingen?
    Het konstige pinceel, en snyden van de plaet?
    Dat was dan niemant goet, en voor zyn heren quaet.
Want wie zou dan aen haer zyn trony gaen besteden?
(1720) Als of die waerdigh waer getekent, en gesneden,
    Gelevert aen den druk, getrocken uyt de pars,
    En daer meê omgegaen, als Meeuwes met de mars;
Ik hadde schier geseit, als steê en staten boden
Met haren almanak, maer dat is niet van noden.
    (1725) ’T is doch genoeg bekent, waer dat het om geschiet,
    Of is men noch te bot, te weten dat men ziet?
Een deel die wil het als een bedelampt verachten,
Maer dat en zeg ik niet, dat zal ik my wel wachten,
    Dies vraegter my niet nae, ik houde my gerust:
    (1730) Het is zoo veyligh niet, de Turk is op de kust.
Gy weet het zelven wel, dat die en zulke reden
Zyn liever stil gevoelt, als openbaer beleden.
    Ook past het wel een man van eeren (als ik hoop)
    Te hangen over al te kyken, en te koop,
[p. 53]
(1735) Daer kunt gy dan zyn lof en deugden onder staen zien,
Zo bondigh als het magh; dat geeft den man een aensien!
    Maer eer dit nu geschiedt, zo moetter wel een bet
    Zich zelven zijn behaegt, zich zelven hoogh geset.
Wel eertijts wasser eens een meester by de Grieken: a
(1740) Die gaf het al om niet, de pleysters en de wieken,
    De dranken en de pil; maer dit was zijn gebodt,
    Men most hem eere doen, en noemen hem een Godt;
En daer voor was hy graeg zijn kranken te genesen.
Wie zocht voor zulken vreugt zijn leven wijs te wesen?
    (1745) Wat is de wysheit ook? wat vruchten brengtse meê;
    Dan loopter een in ’t vier, dan springter een in zee;
Een ander heeft hem zelfs mishandelt en verslagen.
Dat doen geen luiden die haer zelven wel behagen:
    Dies beelt u vry wat in, en acht uw eigen waer,
    (1750) Zoo bent gy wel te vreên, en buyten uw gevaer.
En zoo men die dan voor geluckigh moet erkennen,
Die garen willen zijn het geene datse bennen,
    En met haer dorre strant zoo wel tevreden, als
    De Keyser met de kroon, de Beyer met den Pals?
(1755) Daer weet zelfsliefde wel alleen den besten raet toe:
Die baert u eygen min, en geeft u volle maet toe
    Van al wat gy besit, dan schort u niet met al;
    Dan bent gy kloek en wijs, al waert gy noch zoo mal.
En die nu zoo wel zijn te vreden met haer zelven,
(1760) Die zouden, voor ten hoof, wel spitten gaen en delven.
    Men ziet niet, dat de Fin zijn klippen, sneeu en ys
    Wil geven om de lucht van ’t vruchtbaer paradys.
Den woesten Arabier en zou zijn zant en kuylen
Voor Madagaskar niet of Java willen ruylen.
    (1765) Zoo wysselyk heeft ons Natura dit gevoeght,
    Op dat een ieder zy te vreden en vernoeght,
En ruste meê zoo wel aen klippen en de duynen,
Als in de bayen of de Babylonsche tuynen,

a Menecrates.

[p. 54]
    O Edele Natuur, die gy het minste draeght,
    (1770) Dien geeft gy wederom, dat hy zich meest behaeght;
Daer gy besloten hebt uw gaven niet te neygen,
Die troost gy dus al weêr met liefde van haer eygen;
    En maekt het altemael zoo effen en gelyk,
    Of arm, en wel gerust, of ongerust, en ryk.
(1775) Ik weet wel, dat ik dit al zot genoegh verhale.
Maer wat is doch de mensch, als zotheit altemale?
    Wat konsten zijnder doch? wat mannelyke daet
    Bedreven buyten my, of zonder mijnen raet?
Wat kans of middel is ter werelt doch geschapen,
(1780) Daer eer te winnen is, en meer als in de wapen?
    En wederom is die niet gek genoegh, en blint,
    Die om een kleine zaek een groten krygh begint?
Die niet en wert geslist, gewonnen, of begeven,
Daer is van beyden eerst veel goet en bloet gebleven.
    (1785) En die dan door het zweert daer vallen, en vergaen,
    Wat isset met haer naem en eere dra gedaen!
En alsmen wel besint het puykjen van de legers,
Dat graeg te vechten is, hoe zien de kloeke vegers?
    Niet dorr, en mager, of van wysheit afgeslooft,
    (1790) Maer wel van vlees, en bloet, geset, en dik om ’t hooft,
Want die zijn vyant daer een voordeel wil af perssen,
Die moet al beter zijn van handen, als van herssen,
    Ten waer dat iemant meer van lopen, en de les
    Hield van Archilochus, gelyk Demosthenes,
(1795) Die nauwelyks eens quam zijn vyandt onder ogen.
Hy worp zijn schild en helm en degen datse vlogen,
    En koos het hasepadt, dien kloeken wysen helt,
    Zoo heerlik in de tong, zoo schandigh in het velt!
Nu weet ik wel, men zeit de beste krygh van allen
(1800) Bestaet in goeden raet, de neerlaeg in den mallen.
    Dit gaet den veltheer aen: dat die hem wel beraet,
    Daer heeft hy reden toe, maer geen gemein soldaet.
[p. 55]
Ook wil in desen raet geen Scotus zijn bescheiden,
Noch Thomas van Aquyn, maer mannen van der heiden.
    (1805) Ik geve Tamerlaen, en Hannibal geloof
    In zaken van de krygh, en geenen Philosooph.
De krygh haer order heeft, zoo nodigh als de helmen,
En daer in schijntse wijs, want moordenaers en schelmen
    En rovers, en gespuis, dat lant en zee verdoemt,
    (1810) Die kunnen nimmer recht soldaten zijn genoemt.
En evenwel uit die, en diergelyke benden
De krygh al meê bestaet. dat bloet geschrey en schenden
    Niet half zoo qualik luyt, wanneer de leger vorst
    Heeft middel, en geluk, en reden voor de borst.
(1815) Al waer dan al de rest maer* schuimsel, en oneerlik,
Haer overwinning is doch even goet en heerlik.
    Door zulke raekt de krygh wel boven, en voltooyt,
    Maer zelden door de schrift, door Philosophen nooyt.
Wat die voor luyden zijn, hoe dienstigh op der aerden,
(1820) Dat blykt in Socrates, dien kloeken, en vermaerden,
    Daer van Apollo self dit vonnis gaf wel eer,
    Dat hy was wys alleen, en geene menschen meer.
En evenwel hy zou, ik weet niet wat, eens zeggen,
Dat liet hy weer zoo slecht, en wonder lelyk leggen,
    (1825) Of ik het waer geweest; zoo wiert hy ook bejouwt.
    Dus isset wyse volk, en die het daer meê hout
Nochtans en was ’t geen man zoo heel ook buyten reden,
Dewyl hy nooit den naem van wysen heeft beleden;
    Maer gaf de Goden dien: dat was zoo zot ook niet;
    (1830) Gelyk als dat hy meê de wysen dit gebiedt.
Laet, zeit hy, niemant ooyt u trecken in regeeringh,
En dit baert nu ter tyt den narren grote nering.
    Die volgen dit bevel, en haer bequamen tyt,
    En schelden desen last de wysen garen quyt.
(1835) Indien dan, alsmen zeit de werelt is vol gecken,
Zoo kunnen sy die licht dien wysen een ontrecken.
[p. 56]
    O Socrates, hoe wel dient dese werelt u!
    Dat gy de wysen riedt, dat doen de zotten nu.
Gy zegt, het grote roer en algemene zaken
(1840) Zal geen verstandigh man begeren, of naer haken.
    Hoe deftigh hebt gy dit de narren voor gefluyt!
    Die houden dit met u, en wyse luy daer uyt.
Ten ware dat gy dus hadt beter mogen wenschen,
Legt al de wysheit af, zoo wort gy rechte menschen.
    (1845) Die goede Socrates wat had hy doch begost,
    Daer hy den zuuren doot om schuldigh drinken most?
Waer was hy dog aen vuyl? wie wist hem schult te geven?
Alleen hy was te wys, dat broght hem om zijn leven:
    a Vermits hy in de lucht en wolken besigh zat;
    (1850) En dan eens wederom der vlojen voeten mat,
Of in de stemme van de muggen lagh verwondert;
Of wat de starren dreef, of waer den hemel dondert.
    Daer heeft hy al zijn tyt en oly in verteert,
    En wat hem dienen zou, dat liet hy ongeleert.
(1855) Hoe gingt zijn leerling meê, dien groten wysen Plato?
Dat ik wel weten zou, daer wist hy qualik raet toe,
    Hy had zijn meesters zaek te redden in de wil,
    En was niet hallef weg, daer sweegh de karel stil.
En Theophrastus ook, die zou eens meê beginnen
(1860) Te spreken voor het volk, en wierde zoo van binnen
    Beteutert, en ontroert, en sweeg gelyk een pael.
    Daer lagh doen zijnen roem, en wysheit altemael
En die by vrienden zoo verbaest was, en besweken,
Wat zou doch die in ’t oog van zijnen vyant spreken?
    (1865) Dus heeft het wyse volk dan die, dan dese buy.
    Isocrates en dorst niet kicken voor de luy;
En Cicero, die zoo ter talen was, en vaerdigh,
En van welsprekentheit den naem allene waerdigh,

    a Aristophanes inducit eum, adorantem nubes, & pedes metientem
calicum, mitantemq; unde tantam vocem animal tantillum emittat.
b Theophrastus, Aristotelis discipulus, apud populum dicturus obmutuit.


[p. 57]
    Hoe was doch zijn begin van reden even staegh?
    (1870) Gestamelt en beklemt, en als een kinder klaegh:
Dies Fabius ook zei, zijn spraek die was belemert,
Als die voor onheil schrok, en dien ’t gezichte schemert.
    En is dit niet geseit dat menighmael de man
    Door wijsheit qualik doet, en minder als hy kan?
(1875) Dat zijn manhafte luy! daer zou men wat af hooren,
Wanneer dat kruit en loot wat speelden om haer ooren!
    Hoe dapper zou een man zijn vyant gaen aen boort,
    Die voor zijn vrinden swigt, en voor zijn eigen woort!
Daer mostmen nu de zee en steden meê bevryen;
(1880) Zoo droegen wy de schaê (doch geen verraderyen)
    En dit is, daer ik my bekommer in, en quel,
    Al zijnse nu niet wijs, ze lopen even wel.
Nu laet ons eens besien, hoe Plato wil beweeren,
Dat nergens beter lant van hoofden is en heeren,
    (1885) Als daer de wysheit, of de liefde maer daer af
    Waer meester van het roer, en vrye wetten gaf,
Maer ziet zijn eigen eens, en ander ouwe boeken,
Gy zult geen heerschappy meer schelden en vervloeken,
    Als die aen wyse luy by wijlen is geraekt:
    (1890) Zoo heeft de tyranny haer treurspel daer gemaekt.
Wat isser by de twee Catones binnen Romen
Al oproer en verdriet alleen door haer gekomen!
    Den eenen wierd zo veel beschuldigt, en verklaegt,
    Dat veertighmael daer af heel Romen heeft gewaegt.
(1895) De twede door zoo sterk voor ’t burgerrecht te streven,
Zoo broght hy dat ten val, en doen zijn eigen leven. a*
    En waer de vryheit zoo door wysheit niet vergaen,
    Ze hadde daer noch by Sint Pieter wel gestaen.

    a Cato Censorius, quadragies accusatus, semper absolutus, ipse
septuagies ac saepius alios reos fecit, ut in eius vita Plutarchus & Plinius
l. vii. alter fuit Uticensis, qui, provocando Caesarem, subvertit
libertatem.


[p. 58]
Stelt nu de Cassiën de Bruten, en de stamme
(1900) Van Grachus daer eens by, en ziet dan, wat een vlamme
    Ging doen in Romen op! als ook ten aensien van
    Dien groten Cicero, die zoo by alle man
Gesien was, en beroemt, en broght die op de benen,
En leide haer, gelyk Demosthenes Athenen,
    (1905) Dat is, niet als te wel: op a Antonyn alleen
    Daer viel wel weinigh op te zeggen, als het scheen,
Zoo deftigh had hy by den burger zich gedragen,
Hoe wel een Philosooph, dat moght haer iet behagen.
    Maer zulken quaden zoon, als hy de krone liet,
    (1910) Die broght zijn goeden naem, en deugden weêr te niet.
Dus ongeluckigh zijn de wysen in haer zaken,
En dat noch allermeest, wanneer se kinder maken.
    En wat ik daer af weet, dat zwijg ik liever stil;
    Het is genoegh bekent; doch die dat weten wil,
(1915) En waer, en wie zy zijn, die vreemde dingen deden,
Die vraeg een ander eens; ik zwijge nu om reden.
    Van schone bomen zijn de loten even schoon,
    Maer van een wyse vaêr koomt licht een zotte zoon.
Het schijnt Natura draegt hier zorge voor zijn erven,
(1920) En wil ook een geslaght niet al te zeer bederven.
    Zy weet de lasten van de wysheit zijn te zwaer;
    En dies verschoontse dan de kinder, om de vaêr.
Wat die al wysheit heeft, daer moet hy meê verscheiden,
Of anders zou te zeer dit euvel zich verbreiden.
    (1925) Wat was doch Cicero zijn zone voor een knecht?
    Een bastaert van zijn vaêr, al was zijn moeder echt.
En Socrates had ook al diergelyke spruiten,
Die aerden nae de moer, dat is, het waren guiten
    En zotten altemael: en dat de zulke dan
    (1930) Veel worden hoogh geset, dat neem ik noch al an,

    a Antoninus Philosophus, Pius cognominatus, princeps laudatissimus.
sed Commodi illaudatissimi pater.


[p. 59]
(Al past het wel gelyk een verken in de myter,
Een esel by de lier, een buffel by de cyther)
    Maer dat in alles zoo de narre meer geluk,
    Als wijse lieden, heeft, dat is een ander stuk.
(1935) Daer ziet men eerst hoe haer den hemel is genegen,
En zoo de werelt ook; wat is men al verlegen!
    Hoe stille zijn de luy, wanneer men over dis
    In steê van boertery met wysheit besigh is!
Dat is een groot gebrek aen alle wyse luiden;
(1940) Zy willen over al haer wysheit u beduiden,
    Alleens hoe dattet past. zo dede a Cato meê,
    En daerom kreeg hy ook de keur van dese twee,
Het vrolicke toneel dat zou hy willen ruimen,
Of breken zijn gelaet, en alle viese luimen.
    (1945) Hy koos, en gink van daer, dus is men met dien aert
    Verlegen overal, en nergens wel bewaert.
Ten handel dient hy niet, te veilen, noch te kopen;
Ter vreugden ziet hy zuur, ten oorlogh gaet hy lopen,
    Ten dansse past hy als een verken op de koord’,
    (1950) En brengt hem aen de zang, u grouwelt dat gy ’t hoort.
En dat doch niet alleen, al liet men hem in ruste;
Hy heet al, waer hy koomt, de Turk is op de kuste.
    Daer spreekt hy dan alleen, of anders niemant niet:
    En kan hy noch niet zien, dat hy daer over schiet?
(1955) Zoo zeg ik, dat hy wel geen ogen heeft, of oordeel;
Wat baet zijn wijsheit dan, wien komtse dog te voordeel?
    Dat hoort eens kort en goet, ze brengt niet anders, als
    Haer vrienden van haer af, haer zelven om den hals.
Is dat niet wel te recht een ballast op der aerden,
(1960) Die niemant lief en heeft als diese meest bewaerden?

    a Est apud Martialem, de Catone minore, qui cum Sederet in thea-
tro nec auderent agere qui acturi erant Floralia* in quibus mulieres mudae
Et viri turpiter* Saltabant Jussus est aut mutare vultum aut exire, maluit
itaque abire.


[p. 60]
    Gaet met een wysen eens van dit of dat te raet;
    Daer van de koken rookt, en nering in bestaet,
Hy zit gelyk een blok: dan isser niet ten besten,
De zinnen zijn van huis, de vyfde zoekt den sesten.
    (1965) Dat doet, hy leit zoo hoogh getrocken en vervoert
    Nae boven, als of hem de werelt niet en roert.
Daer brengt hy dan van daen een deel zo vreemde saken,
Zoo duister, datse geen gemenen man en smaken.
    En dies zo gaet het dan, al waert de beste man,
    (1970) Zy haten hem, met al het gene dat hy kan.
En dat en is niet vreemt: de wysheit, en de boeken,
Die haet de werelt, om dat zy de werelt vloeken.
    Al wat gemeine luy geviel, of eere gaf,
    Dat laekt de wyse weêr, en spreekter qualik af.
(1975) Hy zeit, het Recht is veil, de heeren zijn verbastert,
En dies zo quelt en plaeght het geen hem, dat hy lastert.
    Dat is een vreemde zaek, die alles leren kan,
    Die kan niet leeren gaen als ik en alle man.
Wat voordeel heeft hy dan, als dat hy van de groten
(1980) Besprongen wort, en van de kleinen opgeschoten;
    Vergeven, en onthalst, gevierdeelt, en gebrandt?
    Dat is het eigen loon van wysheit en verstant.
En dienae mijn bevel zich schicken en begeven,
Die worden grote luy, en overal verschreven.
    (1985) Dus, mannen, draegt u wel, en hout u doch aen my;
    Zoo benje wel gesien, en al uw leven vry.
Gy ziet de wijse doch licht vallen en beklemmen,
En dat en mag geen quaet; gy hebt de meeste stemmen;
    Want alles watter in de werelt wort gedaen,
    (1990) Dat is al dwaesheit, en de dwasen gaet het aen.
Wat kan dan een alleen by zoo veel hondert duysent?
Die magh al liever gaen met Timon, a die verhuysend’

    a Timon Atheniensis, offensus moribus hominum in solitudinem abiit.
& mortalium omnium consortia fugit, adeo ut ejus quoque sepulcrum ex
continenti sit undis maris avulsum. Fuit temporibus belli Peloponnesiaci.


[p. 61]
    Liep in de woesteny, daer niemant hem en zagh,
    En leven daer zoo wys alleenigh, als hy magh.
(1995) En om tot onse zaek nu weder eens te komen,
Het volk, dat harder was, als steen en eiken bomen,
    En woonden hier en daer, en meestendeel alleen,
    Wie heeft dat doch gebrogt in steden en by een?
Niet anders als ’t Gevley; daer is het door bewogen,
(2000) Dat is, de zotten zyn door zotterny gebogen:
    Die noch gewelt, noch recht ontzagen, noch het stael,
    Die wierden dweeg gemaekt door praetjes altemael.
En dit zyn dan het vee, de stenen, en de blocken,
Door Orpheus hel geluyt betovert en getrocken:
    (2005) Die door de snaren van den groten Amphion
    Tot muuren zijn gemaekt, daer Theben af begon.
Wat was dat anders, als de slechten en verstokten,
Die vleiden zy, gelyk als beesten, diese lokten.
    Daer nae te Romen ook, als al de burgery a
    (2010) Was los, en op de beên, wie broghtse weder by?
Geen wapen, noch gebiedt, noch wysheit, maer allenigh
Een spreukjen, hoe wel eer het lichaem was oneenigh,
    En al de leden hart in woorden en verschil,
    En hoe haer dat bequam; en daer mee was het stil.
(2015) b Themistocles wist ook den oploop van Athenen
Te stillen met een klucht, als alles op de benen
    En in de wapen was, en eischten met gewelt
    De Heeren van de Stadt, en reden van haer gelt.
Mijn vrienden (zeide hy) het vosken was beladen
(2020) Met hit en groten dorst, en om zich te versaden
    Zo zocht het in een sloot, die droge was, zijn nat,
    En bleef daer in de kley bedrogen, en gevat.

    a Cum plebs Romana, aere alieno pressa, auctore Sicinio, in sacrum
montem à patribus secessisse, atque ita de Republica actum esse videretur,
Patres Menenium Agrippam oratorem ad plebem miserunt, qui huius-
modi apologo plebem patribus reconciliavit. b Themistocles popu-
lum Atheniensem, aegrè ferentem avaritiam magistratuum, hujusmodi
apologo detectuit à rebus novandis.


[p. 62]
Het was zoo drae niet vast, of teffens meê beseten
Van duisent vliegen, en van duisent ook gebeten.
    (2025) Dit zagh den Egel aen, en velde zijn geweer
    En wou de muggen met zyn pennen gaen te keer;
Maer lieve (zey de vos) laet dese doch berusten;
Wat dik gezogen is, dat zal te minder lusten;
    Ziet dese zijn nu zat, en zoo gy die verjaegt
    (2030) Zo word ik arme dier van grager weêr geplaegt:
Was dat niet zot genoegh, en kinderlyk gesproken?
En evenwel daer was de buie