Dit is een onderdeel van ErasmusLausStikke1689.html. Klik hier voor het hele document.

0;   (6225) En zijn de zinnen dan gebroken, en verrukt
    Door krankheit die het vlees, en vrye krachten drukt,
Dan is het dollery, dat ziet men al te male,
Daer is geen twijffel aen; en veel in dese quale
    Zijn wonderlyk gestelt, en vreemde dingen zien,
    (6230) Zoo wat voor handen is, als waer het zal geschien,
Ook vele die haer spraek ten enemael verkeert is,
En spreeken vreemde tael, en wat haer nooyt geleert is,
[p. 187]
    Een teeken dat de ziel haer vrydom nu genaek
    En van het zwacke vlees zigh beter meester maek.
(6235) Dies vaerdigh om te gaen, en willigh om te scheiden
Begint haer deugden vast, en krachten uyt te breiden
    En hieruyt komt het ook, geloof ik, als het hert
    Nu ringe met den doot, en vast verwonnen wert,
Dat menichmael de ziel haer tonge dan ontsluyte,
(6240) En vreemde dingen spreek, die wonder zijn, en uyt de
    Verborgentheit geput. En of dit nu en dan
    Door vromen yver ook eens beurden, als het kan,
Dat mach veel licht dan wel dien zelven aert niet wesen,
Van dolheit, maer nochtans zoo seer gelyk by desen,
    (6245) Dat al de werelt schier geloven zal het zy,
    Gelyk het anders is, een rechte raserny.
Te meer omdat alleen, een volkjen, van getalle
Zoo weynigh, en gering ten enemael van alle
    De menschen hier beneên in allen zoo verscheelt,
    (6250) En houde zich, als van het grote deel gedeelt.
En dese gaet het dan niet anders als de gene,
Die vast in Platoos hol gebonden, zich alleene
    Vergapen aen een schijn, en schaduwe van iet
    Das voor haer oogen speelt; en zoeken verder niet;
(6255) En een nu van haer ontlopen hier nae boven
Die keerde wederom, en wouw haer doen geloven
    Hy had de zake zelfs, en sekerheit van dien,
    Dat haer de schaduw gaf, voor oogen hier gesien,
En dat het wel met haer elendigh zy geschapen
(6260) Die aen een schaduw zich alleene zoo vergapen
    Als aen een grote zaek, en mijnen daer noch by,
    Dat buyten desen schijn niet meer daer aen en zy
En zou die wijse man niet schelden, en beklagen
Haer blinde zotterny, en medelijden dragen,
    (6265) Met zulken slechten volk? daer van hy doch bespot
    En anders niet zou zijn gerekent als een zot.
[p. 188]
En dus zoo gaet het ook al meestendeel op aerden.
Het slecht gemeine volk dat houdt alleen in waerden,
    Wat meest lichamelyk voor ogen is, en niet
    (6270) Het gene daer de ziel nae luistert, en op ziet;
De vrome wederom die willen, en betrachten
Den Geestelyken schat alleenich, en verachten
    Al wat het lyf genaekt, en wat het oge ziet;
    En daer zy hene zien daer gelt het ooge niet.
(6275) Zy laten ongemoeit, en aen het aertsche blyven,
Die geestelyk vergaen, en vleesselyk beklyven,
    Die voor het eerste zien naer hoogheit, en gewelt
    Van rykdom, en daer nae de vruchten van haer gelt
In wellust, en geneught des Lichaems aen te leggen;
(6280) En vraegt gy nae de ziel? daer valt niet af te zeggen.
    Ook veel, die daer van niet geloven onder haer,
    Om datse niet en zien of watse zy, of waer.
Maer hoe de Vromen zich daer eenig in bemoeyen,
Dat is genoech bekent; zy laten alles vloejen,
    (6285) En letten op de ziel, en waer die komt van daen,
    En hopen noch met haer daer weer eens heen tegaen.
Dies wat de Werelt magh besitten, en bekooren
Dat achten zy al niet; of zijnse wat te vooren
    In zegen, en geluk, zoo dienen zy de winst
    (6290) Al voor den armen meest, en voor haer zelven minst.
Daer bennen trappen ook in allerhande zaken,
Die groter onderscheit by die, en dese maken.
    De zinnen dan voor eerst, al zijnse met het lyf
    Wel altemael verplicht, zoo bennen dese vyf,
(6295) De reuk, gevoel, en smaek, het horen, en gesichte
Doch grover als de rest, die nergent nae zoo dichte
    Aen onse vlees, en bloet geboeyt zijn, en verwant,
    En meer daer af bevrijt; te weten het verstant,
Het willen, en gepeins, al zijn die wel van binnen,
(6300) Nochtans wat vryer van het Lichaem, als de zinnen,
[p. 189]
    En waer zich dan de ziel ten vollen toe begeeft,
    Daer zietmen dat se mee haer meeste krachten heeft.
De vrome dan, die heel de vyfe niet en achten,
En wat daer vreemt af is, alleene gaen betrachten,
    (6305) Die schynen menighmael niet anders als verdooft
    Van voelen, van gesicht, van reuk, en smaek berooft,
En in die vyve weer die haer te zeer beswaren
Daer in is allerbest ’t gemene volk ervaren;
    En in de rechte niet, daer zijnse weder mal,
    (6310) Gelyk de vromen in de vyve niet met al,
Dus was Bernardus ook, doen hy den Oly nutte
Voor wijn in zynen dorst, dat scheen wel of hy dutte;
    Maer neen hy was zoo zeer verrukt in zijnen geest,
    Het doch hem even goet ook wat het waer geweest.
(6315) En waer een slechten bloet op die manier bedrogen,
Hy haddet drae geproeft, en ’t harte wel gespogen;
    Zoo vaerdigh zijnse daer, en hoe gemeiner aert,
    Hoe beter datse met de vyve zijn bewaert.
Ook wertter wederom een zielen lust gevonden,
(6320) Die aen het druistigh vlees wat naeuwer is gebonden,
    Als Wellust, hovardy, misgunst, en overdaet
    In slapen, spijs, en drank; in toornigheit, en haet:
Waer tegens wederom de vromen al haer leven
Te kanten zijn gewoon, en ridderlyk te streven.
    (6325) Het slecht gemeine volk is daer in weer zoo bly,
    En meynt, dat zonder die geen leven leven zy.
En eindlyk zijn der ook noch meer genegentheden
Die tussen beiden gaen, en beter zyn geleden
    De liefde van zijn bloet, zijn vaderlant, en heer
    (6330) En tussen man en vrouw, en diergelyken meer:
Van dese schijnt wel of ’t gemene volk wat houde,
Te weten min of meer, doch niet gelyk het zoude,
    En als de vrome doen, die dese gans en gaer
    Ook poogen uyt haer hert te roeyen, als se daer
[p. 190]
(6335) Niet bennen nae degeest, en dat men zoo beminne
Zijn Ouders, en geslacht, niet nae zijn eigen zinne,
    Of om den bant alleen, van vrientschap, of het bloet,
    En dat men was van haer gewonnen. of gevoet.
Maer zoo veel als hun deugt, en vromigheit belanght,
(6340) Dat ook haer liefde daer, en harte zich aen hanght.
    Daer zien haer oogen op, dat stelt haer liefde maet;
    Die nader niet en acht, en verder niet en gaet.
En dese winkelhaek, haer dient in alle zaken,
Wat zichtbaer is, en ook niet heel end’ al te laken.
    (6345) Dat staet haer meê wel aen, maer nergent nae zo zeer,
    Als dat se niet en zien, daer is haer liefde meer.
Zy zeggen dat in dienst en heilighdom der kerken,
Daer dient de ziele met het lichaem meê te werken.
    En offer imant al de strenge vasten hiel
    (6350) (Daer op de slechte luy, betrouwen lyf, en ziel)
En zyn begeerlikheit niet temden, of besnoeide
Die laet de ziele gaen, daer hy het lichaem boeide.
    Dat most van boosheit ook, en zonde zyn getemt,
    Of anders bleef de Geest noch schuldigh, en beklemt
(6355) In vuile slaverny, en kost niet los geraken,
Om hier de vreughde van den hemel eens te smaken.
    Daer zyn de vromen dan in besich; en benout
    In allen wat de Geest by desen aerden houdt;
De slechte wederom die blyven hier beneden,
(6360) En groeyen, als haer vlees is vry, en onbesneden,
    En achten anders niet als wat het oge ziet,
    En dat is haer geloof, en verder gaet het niet.
Dus zijn se beide gaer verscheiden in haer wesen,
Wat dese willen hier, dat willen die na desen,
    (6365) Ook eren zy den heer in groten onderscheit
    De vrome dat men ziet, de slechte dat men zeit.
Die werden door de boet, en reine leer bewogen,
En dese door gezang, en kostelheit der ogen;
[p. 191]
    En om dit onderscheit, en merkelyk verscheel
    (6370) Dat tussen beide gaer te groot is, en te veel;
Zoo meinen dikwils die, dat dese stapel gek zijn,
En dese wederom, dat die van dat gebrek zijn.
    En ziense beide recht, zoo moet de werelt vol
    Van Narren zyn, of wel de meeste deel al dol.
(6375) Of zal het eene zijn van beiden, als ik mene,
Zoo zijn nae mijn verstant de vrome gek allene,
    Gelyk gy beter zult begrypen, en verstaen
    Wanneer ik nae myn woort, u klaer zal hebben aen
Gewesen, dat de Geest verrukt, en opgetogen
(6380) Ook dol zy enichsins, en buyten zyn vermogen.
    Gelooft dan vry voor eerst dat Plato, dus al heeft
    Wel eer hier afgedroomt daer hy dit vonnis geeft
Van alle raserny, wat toe val datter in is,
De beste van geluk, en zoetste wel de min is.
    (6385) Want die zoo zeer bemint, die leeft hem zelven niet?
    Maer in het gene dat hy lieft, en liever ziet,
En hoe hy verder van hem zelven dan gerukt is,
En met zyn zin, en ziel daer dieper in gedrukt is,
    Verloren, en gemist in ’t gene dat hy vryt,
    (6390) Hoe minder hy zich heeft, hoe meer hy zich verblyt.
En als nu zoo de Geest het lichaem laet verlegen,
En elders heen verhuist, en besicht niet ter degen
    Het werk tuigh van zyn vlees, is hy dan, die zo leeft,
    Niet zinneloos genoegh, die gene zinnen heeft?
(6395) En zinneloos is dol, daer valt niet op te zeggen;
Dat weet gy zelven wel, en zonder uyt te leggen;
    En hoe de liefde meer ontsteken is, en vol,
    Hoe groter raserny, en meer geluckigh dol.
En wat zal dan nu zyn der zaligen haer leven
(6400) Hier boven, daer se nu zoo vierig* al om streven?
    Als namentlyk de Geest, zal met een nieuw gewelt
    Het lyf verheren daer, gelyk een sterker helt,
[p. 192]
En zonder grote strydt, dewyl hier al te voren
Het Lichaem van hem was gesuivert, en herboren;
    (6405) Om die verandering te lyden, en ook meest,
    Om dat hy zelven van dien allerhooghsten geest,
Die zonder eind’, en maet, is sterker, en vervaerlyk,
Zal werden ingelyft, zeer vreemt en wonderbaerlyk.
    Zoo dat de gansche mens die dese vreughden plukt,
    (6410) Zal van hem zelven zijn, en buyten zich gerukt,
En daerom ook alleen geluckigh, en zoo blyde
Dewyl hy buyten zich gestelt is, en wat lyde,
    Dat onuytsprekelyk in hoger overvloet
    Hem overschaduw van het allerhoogste goet.
(6415) En of nu dit geluk niet eer en zy volkomen
Voor dat de ziele weer haer vlees heeft aengenomen,
    Nochtans dewyle dat der vromen leven maer
    Een overdenken zy, van’t gene dat hier naer
Hun eewigh is bereidt, zoo schynt haer van te voren
(6420) De reuke daer al af, en proeve reets geboren,
    Hoe wel dat dese smaek zoo slecht is, en gelyk
    Een schaduw of een droom, by Godes hemelryk
Dat eewigh dueren zal, zoo staet haer doch niet eene
Van al de Werelt aen, als dese vreught alleene:
    (6425) Zy kennen geen vermaek, nog blytschap hier beneên
    Of schoon ook al de vreught gesmolten waer in een.
Zoo vele beter zyn de Geestelyke zaeken,
Onsichtbaer, en verwacht; als die wy zien, en raeken
    En dit is ook het geen, daer van ons is geseyt,
    (6430) Het welk den hemel heeft den zynen toebereyt:
Dat ooit geen oogh en sagh, geen ooren ooit genaekte,
Noch in des menschen hart ooit daelden, of geraekte.
    En die dan hier in dus verkracht zyn, en vervoert,
    Dat weinich doch gebeurt, die zyn ook als beroert
(6435) Van zinnen, en verstant, en spreken wonderheden,
Geen woorden van begryp, of menschelyke reden,
[p. 193]
    En geven menighmael een zinneloos geluit
    Dat met haer eigen zin, en wille niet en sluit.
Ook zietmen haer gelaet verscheiden mael verscheien,
(6440) Dan vrolik, dan bedroeft, dan lacchen, dan eens schreien;
    En als men al haer doen, en wesen dan besiet,
    Zoo zynse ver van daer, en by haer zelven niet.
En voort, wanneer se weêr herstelt, en by den geest zyn,
Zo vraegt haer eens,waer heen, of hoese wel geweest zyn,
    (6445) Of uyt, of in haer vleesch; of wat haer heeft geraekt,
    En of haer lichaem heeft geslapen, of gewaekt?
Daer weten zy niet af, als waer het enkel dromen,
Of door een nevel haer vertoont, en voorgekomen.
    Leest hier eens breder af wat op het Hoge Liet
    (6450) Origenes verhaelt; al deught de ketter niet,
Zoo gaet het doch, als daer, en hier nu is gesproken,
Haer lichaem is ontzielt, de zinnen zyn gebroken.
    Zy weten van haer doen, of watter is geseit,
    Of watter is gesien, van allen geen bescheit.
(6455) Alleene dat se zeer geluckigh boven maten
In dese dwaesheit zyn, daer lust haer af te praten;
    Dat is haer wel bekent, daer zynse meê vermaekt,
    En schreien dat se weêr by zinnen zyn geraekt,
En wenschen anders niet, als al haer gansche leven
(6460) Zoo zinneloos geweest, zoo zinneloos gebleven.
    En dit is dan een klein en zeker proefjen al
    Van’t leven en geluk, dat nimmer einden zal,
Dat haer in eeuwigheit gesworen, en bereidt is,
En vele wysen weêr verborgen, en ontzeit is,
    (6465) En dies zoo wort het eerst in dwaesheit ook geproeft,
    Wys is hy dan, die om zyn wysheit is bedroeft.
Maer of ik ook te ver, en buyten mijn bestek ben?
Jae zeeker, ver genoegh, een teken, dat ik gek ben.
    Dies isser wat gepraet, en anders als het zou,
    (6470) Ey ziet eens wie het doet, de Zotheit, en een vrou.
[p. 194]
Dat is genoegh gezeit; doch knoopt dit in uw oren,
Een blinden haen vint ook somtyts noch wel een koren.
    Of dunkt u kan men hier geen vrouwen by verstaen,
    Het mosten hennen zyn in plaetse van een haen?
(6475) Dat is nu evenveel, ik laet het daer by blyven
Ik heb genoech geraekt, al zyn ’t geen quade wyven,
    Nu zie ik wel, gy staet, en wachtet altemael.
    En wilt een kort besluyt van alles, en verhael
Gelyk het wel vereischt; maer neen dit moet gy weten,
(6480) Wat daer gesproken is, dat is my hier vergeten,
    Waer of ik dan doch zoo een eindelose maght
    Van woorden laten zou! ik borst wel aen de vraght,
Al schynt het u zoo licht, dit praten, en dit mallen
Is na myn klein verstant my zuur genoegh gevallen.
    (6485) Daer neemt het vry voor aen; en heeft mijn zotte praet
    De waerheit u geseit, ey neemt het niet zoo quaet.
Ik spreke tegens u, als tegen mijn vertroude,
Gelyk gy waerdigh bent, en daer ik u voor houde,
    Die my zoo garen dient, zo hoog, en waerdig acht;
    (6490) En daer meê gae ik heen, en zeg u goeden nacht.

                                        EINDE.
Continue
[p. 195]

LEDENSTRYT.

GElyk de hooge Staet en eere van den man
De gansche werelt nu te velde brengen kan;
Zo hebben ook wel eer de menschelyke leden
Getwist, en onder haer en voor haer naem gestreden.
(5) Een yder deed zyn best, en roemde van zijn werk;
De wil was even groot, de reden even sterk.
Ik reyke, sprak het Oog, tot boven in de wolken,
Ik leer des hemels loop, ik oversie de volken
Van onsen Horison te zamen in deryl;
(10) Veel snelder als de wint, de donder en zijn pyl.
Ik zie de schoone lust van alle wilde dieren,
Van bosschen, berg, en dal, van stromen en rivieren,
En wat de werelt heeft geschapen en gebout,
Dat wort alleen van my verwondert en beschout.
(15) En is daer wel een ding, dat liever als het zien is
Van ’t zoete vrouwenvolk? ik zegge, datter gien is:
Dat is de rechte Pool, de toon van uw gemoet,
Een donder in uw hert, een blixem in uw bloet.
Doch zoo gy wetenschap en vreughde wilt verachten,
(20) Zoo zegt, hoe wilt gy doch uw vyanden verwachten,
Als ik daer niet en waer? hoe wilt gy met haer slaen?
Of aen de rechter of de slinker vleugel gaen?
Hoe wilt gy uw geweer en wallen dog bereiden?
Het lant, de zee, de lucht, de menschen onderscheiden?
(25) Hoe wilt gy zien, wat deught en wysheit al vermag,
Wat raet en daet, als ik de boeken niet en zag?
Hoe wilt gy kruyt en plant van dooden en genesen
Verscheiden in een kamp, daer beide zyn te lesen?
Als ik daer niet en waer, zoo was een diamant
(30) Niet beter als een steen in ’t vruchteloose zant;
[p. 196]
Als ik daer niet en waer, wat zouden dog de wanghskens,
De wel besneden mont, zoo blosent en zoo blankskens,
Het lieffelyk gelaet, vol vreughden en genaê?
Och, zoumen dat niet zien? ’t was jammer over schaê.
(35) Dat vraegt uw Voeten eens, hoe menig hondert stappen
Geschieden wel om maer een lonxken te betrappen?
ô Bloet, dat doet zoo zacht, dat jongh is, schoon en teêr
En vriendelyk daer by; het oude niet zoo zeer.
Zoo keurig is het Oog, jae door’t gebruyk van oogen
(40) Wort menigmael het hert aen beide zy getogen.
Het weten is de weg, en ik alleen de baen;
Maer hoe dat dit geschiet, dat geef ik u te raên;
’t Is wel, als ik het kan. Nu stelt eens in’t bysonder
Myn stralen en mijn kunst: is niet het meeste wonder
(45) Geleit aen mijn gebouw? waeromme zeytmen dan?
Een scheel, een trouweloos, een blint, een arrem man.
Ik ben het schoonste lidt, het noodigste, het beste,
De lust, de lucht, de lok, het oordeel van de reste;
Zoo dat het zeeker is, wanneer men niet en ziet,
(50) Zoo zyn de zinnen dom, en al de leden niet.
NEen holla, sprak de Neus, waer ik voor u niet open,
Zoo waert gy dog al lang in vuyligheit versopen:
Ik reynige de pan, de herssens, en de paên,
Daer door het leven moet in uw gesichte gaen,
(55) Geduurigh is myn deugt, en in uw oude dagen,
Als ik daer niet en waer, wie zou de brillen dragen?
Wie zou den teeren geest in ’t bloeyen van de Mey
Verquicken met de reuk? wie zou zoo veelderley
Gebreken wederstaen? wat zou de mont gebruyken
(60) Voor hulpe van haer spraek? wie zou de lonte ruyken?
Ik ben uw medecijn, uw brillenzael, uw sluis,
De eere van uw spraek, de gevel van uw huis.
Aen my de wijsen zien de deughden van uw zinnen,
Uw wijsheit, uw verstant, uw laten en beginnen,
[p. 197]
(65) Mijn kleynigheyt is schoon, mijn hooghte die men laekt,
Die heeft wel eer alleen de Koningen gemaekt.
Daer heeftmen op gesien, dat was het rechte teeken:
Daer zijn al doen ter tijt de deughden uyt gebleeken.
Zoo dat ik zeggen magh, al isse breedt of smal,
(70) Of lang, of blank, of blont, de Neuse wint het al.
En denkt eens, wat het kost, hoe kleinen lit dat ik ben,
Eer ik met root en blaeuw gemarmert, en in schik ben:
Jae dat het kint beschreit, en d’ouderdom versweeg,
Was menigmael al deur, eer ik mijn verwe kreeg.
(75) Ziet zulken gast ben ik, en als de maght verbolgen,
Verduystert is en bint, zoo moet gy my wel volgen;
Jae gae doch immer voor; en dat gy niet en ziet,
Daer geef ik oordeel van, het zy gesont of niet.
Hoe dikwils meint de naers een luchtken zo te smooren?
(80) Maer neen ik pas hem op, al kan ik zien noch hooren.
Zoo haest en is hem dan den sluypert niet ontsnapt,
Hy wort alleen van my verraden en beklapt;
En is dat niet wat vreemts, dat voor kan achter weten,
En dat noch boven aen?
                                      Wat wilt gy u vermeten
(85) Van boven? sprak het Oor, ik ben het hoogste lidt;
Men weet wel, waer het Oor, en waer de Neuse zit.
En zeeker, dat aen u zoo veele waer gelegen,
Zoo had ook yder een twee neusen wel gekregen.
Wy zijn van beter aert, wy hooren het gesang
(90) Door bosschen, bergh en dal, den lieven zomer lang;
Wy hooren het gespel van allerley musijken.
Hoe? Wout gy dan noch hier de Neuse by gelijken?
Wie kan den droeven geest, wie kan melancholy
Wie kan verslagentheit genesen eer, als wy?
(95) En daerom heeft de krijg haer trommel en trompetten,
Te wackeren den geest, en vreese te beletten.
En alsmen ’t wel besiet, wat kloekheit of verstant
Heeft u van aenbegin de kunsten ingeplant?
[p. 198]
Wat kan de cijffer doen, de letteren, de woorden,
(100) De sprake van de mensch,wanneermen niet en hoorden?
En daerom zult gy zien, die doof gebooren is,
Die blijft zijn leven ook zoo stom, gelijk een vis;
Zoo dat gy nu wel ziet, wat deughden dat het Oor heeft,
En wat hy missen moet, die mangel aen ’t gehoor heeft,
(105) Het Oor, een krachtigh ding. het Oor, een edel gat,
Heeft Salamin vernielt, en Romen weer ontzat.
Doch waer toe desen roem? uw handen en uw zinnen
Die wijsen myn proces van buyten en van binnen,
Uw zinnen weten ’t wel, en ’t is een oude wet,
(110) Dat niemant zonder* reên wort boven aengeset,
Gelyk gy ziet aen my: nu let eens op uw handen;
Die çieren my met gout en kostelyke panden,
Die maeken my de luyt, de cijter en de snaer,
En schenken my de vreught; den arbeyt is voor haer.
(115) Zy weten, wat het is dat minnelyke woelen,
Dat tasten hier en daer, en blindelings te voelen.
Dit krygen zy door my, zy weten, ik verstae,
Dat ’t schertselyke Neen, is’t ernstelyke Jae.
Nu ziet eens wat genucht voor zinnen en gedachten,
(120) Voor oogen, mont en hert, wat kunt gy doch verwachten
Van reuke, van gesicht, van smaeke, van geluyt,
Dat aengenamer is als ’t Jaewoort van de Bruyt?
Geen snare die zoo lief, geen honigh, die zoo zoet is,
Geen stem, geen nachtegael, doch zoo de deren goet is.
(125) NIet hooger; sprak de Mont, gy valt hier in mijn ampt:
Het Jaewoort van de Bruyt, van wat voor leden quampt?
Ik denke wel van my, ik moet de zoete vrouwen
Bevechten, en den drank van rechte liefde brouwen;
Ik moet de wreede meyt en troostelosen knecht
(130) Veranderen haer hert, en helpen hem te recht:
[p. 199]
Nochtans wat baet het my? ik hebber weynig wil af;
Ik maek de bane klaer, een ander speelt het spil af;
En dat ik menigmael geen goeden troost en gaf,
Zoo waer een schoone vrouw uw grondeloose graf.
(135) Maer dit is noch al niet, ik moet alleen u geven
Het oordeel van de doot, van straffe, van het leven.
Hoe menigmael heb ik in uw verdiende quaet
De stricken van uw hals en handen los gepraet?
Hoe menigmael heb ik den doot voor u gedronken,
(140) En u mijn leven voor uw missedaet geschonken?
Hoe menigmael heb ik alleene met een woort
De qualen en den rouw geschoven buyten boort?
Ja dat noch hooger is. en heb ik niet voor desen
De koningen van pyn, en ziekte weêr genesen?
(145) Gekregen van de doot en wederom te deeg,
Of schoon de Theriaek en Panacea zweeg.
Wat dunkt u, zou van u wel eene dit verrigten?
Och! neen, het is te zwaer, en boven uw gewigten;
Ik stelle wet en recht, ik stelle moort en brant,
(150) Ik maeke twist en kryg en wederom bestant.
Ik brenge man aen man, ik opene met reden
De herten in de slag, en sluyte de geleden,
Ik breeke tyranny, ik buyge moet en maght,
De Koningen heb ik te velde nu gebragt.
(155) Ik hebbe menigmael den * Adelaer bedrogen,
En zoo veel duysent man zijn vasten klaeuw onttogen,
Geleyt ook door het vier, door honger bloet en ban;
Ik brochtse doen daer af, en nu daer weder an.
Ziet dit is mijn beroep, en daer zy zoo van blasen,
(160) Dat kan den tyger ook, de honden, en de hasen.
Die ruyken, hooren, zien en beter noch als gy,
Maer wiens is dese deught gegeven meer als my?

    * Mansvelt bedriegt den Keyser door schijn van Vredehandelinge doen
                        hy beset was.

[p. 200]
Nu let eens op de rest van alle, die der leven,
Is niet den zoeten lach alleene my gegeven?
(165) Geen schepsel oyt zoo kloek, zoo kluchtig van geslagt,
Dat van geen mensche quam, en met een mensche lacht;
En heb ik dan alleen dat menschelyke teeken,
Hoe kunt gy dan by my in. ’t minste zijn geleeken?
En dat ik roemen wou het geene, dat ik laek,
(170) Zoo ging doch boven u de lieffelyke smaek.
ô lieffelyke wijn! ô hemels dau en ranken!
ô spijse voor de ziel! ô zalve voor de kranken!
ô balsem voorde rouw! uw deugden gaen alleen
Door ader, merg en bloet, en al de leden heen.
(175) Niet anders als de mey met haer ververste stromen,
In wouden, berg en dal, en ’t harde van de bomen
Herbaert een nieuwe ziel, zoo doet ons ook de wijn;
Daer mag geen ouderdom geen zorge tegen zijn.
De smaek en meyn ik niet, dat zou dog u verdrieten;
(180) Ik spreke van haer deugt, die kunt gy meer genieten,
Gelyk de medicijn; is eene van u krank,
Zo loopt men nae de mont; die moet dan aen den drank;
En die dan niet als roet zoo byster, bars en zuur is,
En vaek niet anders, of het rasend en vol vuur is.
(185) En had ik dat voor u niet menigmael gesmaekt,
Gedenkt eens, was het dan met u niet wel gemaekt?
Noch nader wil ik gaen, wat zouden doen uw krachten,
Uw deugden, die gy roemt, als ik u liet versmachten?
Als ik gesloten bleef, zes dagen maer aen een,
(190) Zoo moet uw ziele voort, en wip om al de leên.
Hieromme wacht u vry, en laet u niet verleyden;
Noyt was de hovaerdy van haren val gescheyden.
Bedenkt vry, wat ik ben, maer proeft niet, wat ik kan;
Want zoo gy daer aen wilt, gy zijtter qualijk an.
(195) Ik was, en ben het noch, en wil uw voogt en heer zijn;
Zoo niet, ik zweer uw dorst en honger zal uw leer zijn.
[p. 201]
AL sachtjes, sprak de Hant, hoe nu wel, lieve Mont?
Wel lieve slockerbroot, gy maekt het my te bont.
Wilt gy ons met uw dorst en honger nu verveeren?
(200) Och! neen, gy tuytevaegt en leckebaert te geeren.
En dat gy daer af roept, dat is in mijn gewelt,
Ik geef u spijs en drank, en als het my gevelt.
En dat ik noch alleen uw spijse most bereiden
En steeken in den hals, dat waer noch wat bescheiden;
(205) Maer neen, ik moet al voort, het zy my lief of leet,
En werken, dat ik zwel, en woelen, dat ik zweet.
Ik maeke span en ploeg, ik bouwe velt en acker,
Geen ooge voor den dag of mont is my te wacker,
Ik snoeye stam en stok, ik sny de vruchten af,
(210) En zaeye weêr, dat my de rijpe zomer gaf.
En dat ik ook, als gy, niet meer en wist, als eeten
Zoo waer de werelt al voor lange tijt vergeten.
Verhongert en versmacht, vervallen en verarmt,
Had ik my niet gebruykt, en over u ontfarmt.
(215) Ik ben uw timmerman. uw kunstenaer, uw voeder,
Uw wapen, uw gewelt, uw schermer en behoeder.
Ik bouwe, waer gy woont, ik maeke, wat gy draegt,
Dat hagel, sneeu, noch wint, noch winter u verjaegt.
Ik geef u kruyt en loot, musketten, en kartouwen.
(220) En wat zy nederslaen, dat kan ik weder bouwen.
Doch wat de kloeke Hant wel eer al heeft gedaen,
Dat zietmen wel, daer noch de Pyramiden staen.
Jae dat de plaetsen van de seven wonderwerken
Noch lagen onbeschreit, dan zoumen eersten merken
(225) Hoe veele dat ik meer en beter ben, als gy,
En alles, wat gy roemt, maer enkel voddery.
Besiet eens, waer gy gaet, het lant is u gegeven,
De vogelen haer plaets, de visschen om te leven.
Wat heb ik hier gedaen? de grondeloose gront,
(230) De klippen en de zee gebroght in uw verbont.
[p. 202]
Doen voor mijn eerste boeg de vloet en ebbe schikten,
De visschen van het meyr, en Goden haer verschrikten.
Noch was dit niet genoeg, al waer de zee bekent,
Daer was noch boven haer een ander element.
(235) Daer heb ik ook een wegh voor Daedalus gevonden,
En hem zijn banden en zijn ballingschap ontbonden,
Al was hy schoon bemuurt, bevlooten metter zee,
En geene wegh, als dien de hemel open deê.
Nochtans hy moster uyt; ik maekte hem zoo vlugge,
(240) De bergen onderdaen, den hemel op zijn rugge.
Dus zijt gy door mijn gunst nu meester van de zee,
Van aerde, van de lucht, en van de vlammen mee,
Die Jupiter alleen in zynen throon bewaerde,
Tot dat ik se van daer ging brengen op der aerde.
(245) Noch had ik al geen rust; ik most al meer daer aen,
Ik ben met Orpheus in den afgront ingegaen,
Daer Styx en Phlegeton haer schrickelyke stromen
Bespooken met de nacht en nimmer licht bekomen,
Daer noyt geen ander strael en scheen van boven af.
(250) Als pek en swavel in den swarten nevel gaf.
Hier was den vroomen helt zijn beste schat geseten,
Getogen van sijn zy, doch even onvergeten.
Hy sagh mijn kunsten aen en ’t zoete van de luyt,
En daer op ging hy voort recht nae zijn doode bruyt,
(255) De helsche raeken in en onderaerdsche paden,
Tot neder in den poel van straf en ongenaden.
Daer vond hy zijn begeer, zijn uytverkooren vrou,
En midden in de hel het einde van zijn rou.
Ik trok myn snaren op, en speelde, dat de zielen
(260) Daer weenden altemael; Tisiphone die vielen
Haer toortsen uyt de vuyst, en niet een slag of steek
Deê Charon met zijn riem; zoo sat de gek en keek.
De Prince van de hel, die nimmer was bewogen,
Die kreeg met zijn gemael de tranen in zijn oogen.
[p. 203]
(265) Zy vraegden zijn begeer, en gaven hem zijn wens,
Hy koos zijn doode vrouw en troudense noch ens;
En daer meê weder heen. om seven duysent wyven
En quam ik daer niet weêr.men zouder wel eens blyven;
De Droes en heet zoo niet, en ’t heeft zoo quaden klem
(270) Te vryen by de doodt, ik swijge dan by hem.
En hadt gy met u al hem willen daer bevryen
Van Gorgon en haer hant, by ging der noch wel vryen.
Daer gelt geen stuur gesigt, geen opgeblasen krop,
Geen snuyven in de wint en snijden maghtig op.
(275) Mijn wetenschap, mijn geest, die waren daer bescheyen,
Die konden rots en steen, doot, droes, en hel verleyen.
Wat wilt gy dan met my noch twisten om de plaets?
Och! dat en past u niet, gy machteloose maets.
Ik ben uw schilt, uw heer, ik kan u naer gebeuren
(280) Beschermen en voorsien, bevechten en verscheuren;
En alles, wat gy roemt, besiet eens wat het zy,
Daer al uw saeken meest te lene gaen van my.
Uw oogen haer vermaek, haer keerssen en haer brillen,
Uw ooren haer gespeel, en alles wat zy willen,
(285) Uw neuse zijn gereuk, zijn balsem en uw mont,
Te weinigh is hem quaet, te veel is ongesont.
Gy wacht doch al op my, ik weet het u te geven,
Een yder uw begeer, en al te mael uw leven.
WAt? zo doch, sprak de Voet, dit is een Lit van eer,
(290) En zeeker gy gelijkt niet qualijk op mijn Heer,
Ik zie wel, klein en groot wil hier hem nu vermeten,’
En my en ziet men niet; de Voet is al vergeten:
Maer dat ik u eens nam en schoof u in een sloot,
Dan zoumen eersten zien, dat pocchen my verdroot;
(295) Dan zoumen eersten zien, wat dat gy met uw vrijen,
Met harnas en geweer en al uw kramerijen
Zoudt brengen aen den dagh. Ik denke wel, ter steê,
Daer ik u leggen zou, daer lagh de reste meê.
[p. 204]
Ik ben uw sterke maght, uw pael, uw paert, uw wagen,
(300) Te worstelen, te slaen, te wandelen, te dragen.
Wat doch voor bouwery, voor strijden of gevecht,
Is zonder voeten oys zijn leven uyrgerecht?
Dar most een dolle krijgh en zeeker niet gemeen zijn,
Daer niet een voet en waer; ten minsten moster een zijn.
(305) En weet gy, wat gy zijt voor helden zonder gaen?
Een jonk onnosel kint daer spiegelt u vry aen,
Of aen uw volle gat, als alles is verdronken,
De zinnen en de ziel in bier en wijn versonken.
Dan isser geen gevoel, geen horen, geen gesicht,
(310) De mont een trotsen belt, het lijf een arrem wicht,
Dan wort het hooft te zwaer, den hals te swak, de lenden
Die hangen, en de dronk wil dan den slaep volenden.
Nochtans wat zal ik doen? de Voet moet doch al voort,
Of zien dat Neus en Mont in vuyligheit versmoort.
(315) Dan kom ik op de baen, al voor en achter over,
Kruysweegs, en dwars en krom, niet anders of ik tover,
Of duyvels bannen wouw, zoo stadigh is de pas;
Dat doet, ik wacht het hooft, als kristallijne glas.
Dan staen de toorens scheef, de straten haer verheffen,
(320) De ruyme wegh is smal, de vlacke grondt oneffen.
En ik onschuldigh lidt, het is my lief of niet,
Moet ook zoo qualijk gaen, als gy zoo qualijk ziet.
A1 heb ik geen genot aen al uw sware teugen,
Zoo moet ik doch al voort, of anders zout niet deugen.
(325) Doch ben ik al bereit, hoe zelsaem dat ik kom;
Maer treê ik dan eens mis, daer lacht gy ook niet om.
Dat moet dan menighmael de Neuse noch versetten,
De Hant, al kost hy schoon, die zal het niet beletten.
Of die zoo al wat kreegh, dat schaden hem niet ens,
(330) Wat heeft hy al dat nat te lappen in de pens,
Dat schier de waerde ziel haer plaetse moet begeven,
Als vlamme van de wint, zoo van de dronk gedreven?
[p. 205]
En dat ik menighmael voor u dan niet en zagh,
Zoo was u w drinken wel een jammerlijk gelagh.
(335) En dit is eerst een deught, die treffelijk en groot is,
Te redden, als de man verlegen en in noot is.
En daerom die zijn slaef laet steeken (zeit het recht)
In zwarigheit, die maekt een vrye van een knecht.
Nu let eens op den krijgh; als alles.is begeven,
(340) Als vechten is de doodt, en loopen is het leven,
Wat baet u dan de kunst? het wapen, en de moet?
Het sterven hangt aen haer, het leven aen de voet,
Gy saeght de grote moort en ’t knerssen van haer tanden,
Noch broght ik u daer af, in spijt van uw vyanden,
(345) * Die door haer tyranny meenden plat te treên
Te baden in uw bloet, maer wippa ging het been.
Gy weet wel waer ik meen, en wat het is geleden;
Doch loopen als het pas is even wel gestreden.
Men heeftse weer van doen, men brenghtse weder aen,
(350) En daer geen hoop en is, daer mogt Sint Velten staen.
Die dan geen voeten heeft, die mag hem vast bereiden
Om zonder voeten van de werelt af te scheiden.
Nu ziet eens, wat gy. zijt voor Heeren, zonder magt,
Die leven lyf en goet alleen van my verwagt.
(355) Ik ben uw trots, uw troost, de besten van u allen.
Dus laet u mijn gebiet, als mijnen dienst gevallen.
Eer dat mijn grimmigheit wort over u gestort,
Bedenkt u wel by tyt en doet u niet te kort,
Gy weet nu waer gy zijt gevolgt en ook gevloden,
(360) Uw vrienden uyt de schoot en midden in de doden,
In honger en gevaer, van pest en raserny
Zijt gy zoo magtig, dan zoo maekt u weder vry.
Ik weet, wanneer ik hier niet wiste van vertrecken,
Zoo most dit vreemde lant uw beenders nog bedecken.

* Slagh aen den Dessauer Brugge, daer Mansvelt geslagen wiert.

[p. 206]
(365) Hieromme laet my zijn uw hoeder, heer en helt;
En zoo gy niet en wilt, zoo wil ik met gewelt,
Zoo zal ik u door vyer en water doen bekennen,
Dat u noch trouwigheit noch liefde kan gewennen,
Ik zal u nemen op en brengen over zy
(370) In ’t alderdiepste van de wilde woesteny,
Gy zult mijn staen, mijn gaen,mijn hulpe zult gy missen,
De Honden, jae de Bok, die zullen u bepissen.,
Wilt gy noch zonder reên my vallen in mijn ampt,
Zoo proeft eens, wat ik kan verbittert en vergrampt.
(375) Dan zult gy eerst verstaen, (ziet dat het niet geschiede)
Of ik het ben of niet die, over uw gebiede.
GY narren altemael, sprak daer een ander Lidt;
Gy roemt zoo veel van u, wat dunkt u dan van dit?
Hier ook vyf oogen, hier is meê wat voor het vragen,
(380) En die hier vaste gaet, heeft zeeker niet te klagen.
Besiet de dieren al te water en te lant,
Zoo dol en isser geen, ik ben zijn beste pant,
Van kreeften, van gescheer,van visschen en van veuglen,
Men siet het an haer staert of pronken van haer vleuglen.
(385) Dan ben ik zoo gemoet, al ben ik zonder guy1,
Ik voer voor mijnen vrient wel levend in den kuyl.
Hoort Lambert dan eens aen, met Jasper en Louyse;
Al ree maet zoo der op; dit is geen kinder spyse.
Dus roemt gy niet uw oog, uw handen of uw voet,
(390) Maer my, om dat gy nae mijn pijpen danssen moet;
En waer ik niet uw heer, en gy mijn trouwe slaven;
Wat hadt gy dan voor my te vryen en te draven?
Om mijnent wille gaet den koppelaer de snap,
De nonne by den paep, de munnik uyt de kap,
(395) De deeren by den knegt, de pater van zijn bedde,
Al waeiden het of vroos, en sneeuden in de wedde.
[p. 207]
Zoo meenig lange nacht wort al voor my gegaen,
Gewaekt, geloopen by de lieve stille maen.
Ick kan de deuren los, de vensters open maeken,
(400) En menigmael een gang van boven deur de daken.
Daer vind ick mijn geneugt; maer is de kaerte vals,
So waeg ick ook een sprong, doch breeke genen hals.
Dat is een kleyne saek; de werelt most verkeert zijn,
Wanneer een brave meit sou niet een sprong meer weert zijn.
(405) Hieromme zoo gy vryt, beroept u al op my,
Uw saecken zijn geklaert, kom ick er maer eens by;
Ick kan de goede gunst, ik kan de steê verwerven
By vrouwe, by de meyt, ick kan’t oock wel verkerven.
Dat is wel eer gebeurt; twee heeren op een hof,
(410) Twee speten aen een brae; dat is oock wat te grof.
Maer wat kan ik daer voor? het geven dat my vry stont,
Was quaet alleene door de foute die daar by stont,
Verborgen en bekleet, doch tot haer eygen scha,
Met al de deugden van de reyne Porcia.
(415) Dus seg ik noch, dat dit in alle recht en reden
Niet qualyk was gedaen, maer qualijk was geleden.
Want die van twee gelyk wil nemen gelt op hant,
Die brengt den gever niet, maer zelver hem in schant;
En of ik dan al eens wat leelyk was bevonden,
(420) Zo zijn mijn deugden doch veel groter, als mijn sonden.
Ik ben uw lust, uw vreugt, uw anker, en uw ploeg,
Uw leven, uw begin; is dat noch niet genoeg?
Zoo jaegt my doch eens weg, in spijt van alle vrouwen;
Ik wedde ’t sestich jaer doen u de koop berouwen.
(425) Ik maeke man en wijf, ik maeke moêr en kint;
En alles wat gy roemt, van mijnen stam begint.
Gy weet, hoe nu de krijg met moorden en met branden
Veel doode steden maekt en vruchteloose landen,
Veel vaders zonder kint, veel kinders zonder vaêr,
(430) En dit heeft nu geduurt, en duurt noch menigh jaer.
[p. 208]
En is de werelt dan haer meeste deel geslagen,
Hoe komtse dan zoo vol? dat moet ik u eens vragen.
Men hoort niet, dat een worm nu korteling of kat
Geworden is een mensch; dat is den hemel zat:
(435) Of dat Deukalion de steenen van den acker
Voor dode menschen neemt, en maektse weder wacker.
Men weet ook nu niet van Prometheus of den man,
Die wederom van kley de menschen maeken kan:
En Kadmus heeft ook nu zyn zaeyen al verlaten;
(440) Geen tanden worden meer gewapende soldaten.
Waer komen zy dan heen? dat schepsel en gezaeyt
De werelt niet en dient, de vrouwen niet en paeyt.
Ik ben de rechte stam, de wortel van beklyven,
Een woeker van den man, een wecker van de wyven.
(445) Ik weet alleene raedt en boete desen storm,
En brenge geenen steen of muren in de vorm,
Ik kan al even wel behouden en vermeeren
De gansche werelt, en ik doe het noch al geeren.
Ik zoeke vrou en meit en bouw al in de steê,
(450) En zyn dan zyder niet, zoo moet de nonne meê.
Dat gelt my even veel; want wou ik lang verkiezen,
Ik zou by dezen tyt myn rekenschap verliezen,
Zo gaet het nu van gat, men schoont noch knecht, noch heer,
Dat dunkt de wyven ook, zy weigeren niet meer.
(455) En dat gy doch zoo roept van koningen te maken,
Aen schoone maeghden, en aen gelt en goet te raken,
Dat is noch niet met al; dat kan ik aller best.
Hoe menigmael heb ik een ander uit zyn nest
Gekregen? en daer toe noch eindelyk te loone
(460) Het ryk, de koningin, de scepter, en de kroone?
En dat en is niet vreemt; ik weetter wel zoo veel,
Die mager zyn en schrael aen buydel en aen keel:
Maer nu ik haer den weg gae wyzen in de broeken,
Nu weten zy haer kost zoo rykelyk te zoeken;
[p. 209]
(465) En dat noch niet alleen, ik weet noch meer daer van,
Ik maek u daer een hert en koekkoek van een man.
En daerom niet een lidt zoo wel, als ik gedient is,
Men kan terstont wel zien, wie mans en vrouwen vrient is.
Ik ben gelooft, gelieft, gebeden en gevreest;
(470) Ik dwinge moet en man, en selden my de geest.
Ik volge mijn begeer; maer woudt gy my gebieden?
Wanneer ik niet en wil, zoo kan ’t doch niet geschieden.
Van zulken aert ben ik: de zinneloose mens
Bevint alleen aen my de meester van zijn wens;
(475) Ik leide ziel en zin van alle, die der leven
In kennisse van my, ik doe de trotse beven;
En wederom dat bloet, dat swak is en versaegt,
Heeft menigmael voor my een goeden kamp gewaegt,
Hoe veele meer de mensch? beziet de oude wallen.
(480) Heeft Troje niet om my met Thebe moeten vallen?
Ik heb het haer gedaen. Ik heb in mijn gebiet
De wapens en de magt, zoo groot en zijn ze niet,
Den trotsen Hercules, der leeuwen schrik en dwinger,
Kreeg ik het pantser uyt, de wervel aen zijn vinger,
(485) Hy spande voor zijn bruyt zijn grove wapen af,
Demoedig, en hy koos de spille voor zijn staf.
Om mijnent wille is de meester van de zeden
Bedwongen van een vrouw, gezadelt en bereden.
Om mijnent willen is een koninklyke ziel
(490) Vernedert, en zijn handt gevonden aen het wiel.
Maer dit is noch al niet; ik hebbe meê de Goden,
Zoo menig.als daer in den hemel is, geboden.
De zegenryke zon, de vader van den dag,
Dien maekten ik zoo blint, als of hy niet en zag:
(495) Hy most van boven neêr, van gulden ros en wagen,
En aen een slechte meyt mijn heerschappy verklagen.
Zoo tasten ik hem aen: jae Jupiter noch meer,
Al was hy schoon een Godt en zijner Goden heer.
[p. 210]
Al meynden hy de hel en hemel wel te dwingen,
(500) O bloet! ik kost hem haest zoo fijntjes leeren zingen,
Hy most den hemel af, en in een ossenvel,
Of in een ander dier; zoo ging de zaeke wel.
Wat dunkt u zulken heer, wiens hayren in de kroone
Des hoogen hemels staen, een meester en een zoone
(505) Van aller Goden Godt, die met de groote maght
Van felle blixem speelt en grove donder lacht,
Die, zeg ik, die, ontzag en schrik van alle volken,
Zoo hier beneden zijn, en boven op de wolken,
Die wort van mijn gewelt, en van zijn eigen lit
(510) Bedwongen menigmael, hoe kreupel dat het zit.
Dit is eerst roemens weert, gaet eene van u allen
Hier boven, zoo sal ik myn zaeken laten vallen.
Maer neen, dat weet ik wel; bedwing ik alles heel,
Dat boven is en hier, ik dwing ook wel een deel.
(515) Doch zoo gy niet en wilt, ik weeter beter raedt toe,
Ik sluyte daetelyk de beurse van mijn zaet toe,
Dus neemt u zaek in acht; het jongste, dat gy vint,
(Daer troostet u vry meê) dat is het leste kint.
A1 quam de beste schat van maegden en van vrouwen
(520) En boden haren dienst, en lieten haer beschouwen,
Ja trocken my de neus, en scheurden my de kop,
Zoo rep ik my doch niet; zy krygen my niet op.
Dan ziet eens, hoe gy zult met uw gemael bewaert zijn,
Dat gaeren waer by my, dat zal dan in uw baert zijn,
(525) Zy worden u zoo dol, en eindelyk zoo gek,
En overvallen u en breeken u den nek.
Daer hebt gy dan uw loon, als menig goet kapoen heeft,
Of menig droger, die de vrouwen niet van doen heeft.
Noch heb ik liever dit te lyden, als te zien,
(530) Dat ik niet over u zou heerschen en gebiên,
Die noch uw vlees en bloet, uw leven van my krygen,
En alles, wat gy zijt.
                                Ik berste schier van zwygen;
[p. 211]
Zoo zwel ik, sprak den Aers, waer ziet gy my voor aen?
Wat zyn het dan voor luy, die eersten zitten gaen?
(535) Wech met uw vuyle snap, gy knorrepot, gy kakhuys,
Gy stinker, sprak de Hant, en sloeg hem op sijn bakhuys.
Wat meynt gy, dat uw stem en lieffelyken aêm
Hier gelt in onsen raet? wech, eer ik u beschaem:
Gy komt hier, en begint zoo byster aen te snauwen;
(540) Wacht, dat gy tanden krijgt,zo leert u woorden kauwen;
Daer ik en ander luy de mont eens open doe,
Daer hout gy domme gat uw preutelpoorte toe;
Gy weet uw tijt en steê, daer staet u vry te reden,
Maer hier is en is uw tael in ’t minste niet geleden.
(545) Hieromme ziet voor u, eer dat u schaê geschiet.
Den Aers en zey niet veel, maer docht te minder niet,
Gelykmen denken magh: het heeft hem wel gespeten,
En had hy eenen tant, hy hadderop gebeten.
Zoo moeiden hem de slag, noch veele meer de smaet;
(550) Daeromme zocht hy wraek, al waer ’t zijn eigen schaed.
Hy sloot zijn deuren toe, zijn dermen en de paden,
Met alles watter is om ballast uyt te laden.
Doen was het wel gemaekt; de poorte was in ’t slot,
Het kacken was verboôn; dat was een quaet gebot.
(555) Het quam al vast beneên, en meynde deur te booren,
Maer neen, het golt al niet, het drucken was verlooren;
Zoo kragtigh was het niet, zoo tydigh of zoo ryp,
Het quam al op malkaér, en dubbel in de knyp;
En dat niet gaeren waer bedrongen of verschoven,
(560) Dat most de ribben deur, of wederom nae boven.
Daer was geen ander weg, geen ander open padt,
Niet voor de minste lucht; zoo boose was het gat;
Zy moghten om de plaets van binnen zich verdragen,
En wasser dan geen ruymt, dat mogt de pensse wagen.
(565) De mage bleef gekropt, de dermen waren stijf
Van kamer, en de huit gespannen op het lijf.
[p. 212]
Men wist niet watter waer, de spijse wou niet zacken,
Al waer het hooge tijt om eeten en om kacken.
Het aengesigt verviel, het hooren dat verging,
(570) De oogen zonken in; aen yder zat een ring;
Den aessem vuylden al, de tong begost te backen
Van droogten in de mont; nog wou den Aars niet kacken.
De leden waren mat, den brant inwendig nam
Haer voedsel, en de dronk was oly in de vlam.
(575) Doen zocht men medecijn, en alderhande quacken
Om kamergang;maer neen, den Aers en wou niet kacken.
Geen kruyden, geen vergif quam verder, als den bals,
Daer mogt het heen en weêr, maer onder was het vals.
En wat Galenus oyt of Hermes wist te geven,
(580) Dat most hier weder uyt, of zonder dat het leven.
Zoo teeder was de geest, zoo deger uytgeteert
Van voedsel, dat haer bloet en hitte was geweert.
En als de vuyle gront den hemel kan ontsteeken,
Zoo was ook hier de mensch, by beide gaer geleken.
(585) De mage lag in noot, haer nevel toog al op,
En brogt een vreemde mist van dampen in de kop.
De bleeke trony stont en douden in de droppen
Van ’t oude bange zweet, de hayren in haer toppen.
Zoo flaeu en zoo benaut was alles, en de poort
(590) Noch even vast beset en even zeer gestoort.
Daer was geen ander raet; de Hant most nae beneden
En vleyen voor den Aers, en zeggen hem de reden,
Het was zoo qualyk niet gemeent, en boven dat
Zoo deed het haer zoo leet, dat zy gebroken had.
(595) Maer al en golt het niet; het kacken was verzworen,
Voor eersten, en den Aers en had daer ook geen ooren.
Al zaghse noch zoo dweeg, al badse noch zoo zeer,
En streek hem hier en daer, en heete hem mijn Heer,
En buygden haer zoo krom tot onder op zijn hacken;
(600) Noch moght het al niet gaen, noch wou den Aers niet kacken.
[p. 213]
Dat was een quaden troost, nochtans wat zoumen doen?
Zy mosten alle voort, en bidden om een zoen;
Het kacken most er zijn, en wou dat niet gedyen,
Zoo was het anders niet, men most de ziele spyen.
(605) Doen ging het kermen aen, de voeten en de keel
Die riepen even zeer en kregen even veel.
Zy seiden vaste, daer de faute was bedreven,
Daer hadden ook haer plaets het straffen en vergeven;
Dat zy in minder schult en even veel gevaers
(610) Begeerden noch genaê; maer voor den dooven Aers.
Nogtans daer was al moet, want zelven hem te krenken,
En dat hy niet en sprak gaf hope van bedenken.
De Hant begost het hemt te lichten, en de Voet
Die broght hem, daer de plaets gelegen was en goet,
(615) Dan boven, dan beneên, op alderley gemacken;
Maer neen, dat was al niet, den Aers en wou niet kacken.
Geen lit was zoo bequaem, zoo lieffelyk, zoo dweeg,
Dat van den boosen Aers de minste letter kreeg,
Ik zwijge dan een woort; men hoorde wel wat brommen
(620) Wat brullen binnens monts, als seven vaendel trommen:
Maer wie zou dat verstaen, dat drollige gesnork?
Al sprak hy noch zijn best den overgeven Tork,
Het was niet anders, als zijn grimmen, en een teeken
Van boosheit, die de tong geen plaetse gunt te spreken.
(625) Daer lag de goede moet, daer lag de matte geest,
En alles wat wel eer zoo dapper was geweest.
De Handen waren slap, de Voet en was niet magtig
Te treden, en de last die viel hem veel te krachtig,
Daer was nu niet een lit, dat wille meer geboot,
(630) Zy waren al te mael heel lam en hallef doot.
De tonge was al stijf, de oogen schier gebroken,
De leste tijt begon den beyssem al te koken;
De longe was benaut de lever lag in brant.
Geraden, en het vuur nam binnen overhant,
[p. 214]
(635) Daer bleef geen telken meer van leven, als de smerte,
Die van de bleeke doot belegert was in ’t herte.
Zy brocht den flaeuwen geest haer vreesselyken schrik,
En klopten vast al aen, en elken oogenblik,
Tot dat het goede hert, verslagen en onschuldig,
(640) Sprak eintlijk tot den Aers, nog kranker als geduldig:
Is dan uw toornigheit, uw schade dan zoo groot?
En niet te boeten, als alleene met de doot?
Wel aen, ik ben te vreên, zoo moogt gy u bereyden,
Om ons in eene kist te zamen te geleyden.
(645) Dat kan niet anders zijn, gy zijt niet meer, als wy,
Van onsen doot en van uw eigen oordeel vry.
Een schepsel, een begin, een ziel is ons gegeven,
Een treurigheit, een vreught, een vallen, een verheven,
Een vleesch, een been, een bloet, een doodelyke wet,
(650) Een hemdekleet, een graf, de wormen een bancquet.
Nu ziet eens, wat gy zult met uwe wraek verwerven.
Niet meer, als met uw vrient en vyant zoo te sterven.
Want wat heb ik gedaen? waer in heb ik verdient?
Te leven, en niet ook te sterven als een vrient
(655) Nu stelt eens tegen een; om eene te vertreden,
Vermoort gy zelven u en al de goede leden,
Die nu zoo langen tyt als gy bekennen moet,
U hebben trou gedient, gedragen, en gevoedt.
Maar zietse nu eens aen; wie zal haer zonder tranen
(660) Of nu opkomen zien, of naemaels van vermanen?
Waer zyn haer kragten nu? haer schoonheit? haer geluyt?
De ziel is aen de keel; den aessem wilder uyt.
Is dan uw lust gedaen? jae zeeker ook myn lyden.
O helsche razerny! ô wel vervloekte tyden!
(665) Waer ist doch oyt gehoort? wy hebben van uw smaet
Noch schult, nog wetenschap; waeromme dan de schaed?
En zoo dan dese slagh moet immers zijn gewroken,
Zoo zoekt uw rechten man; wy hebben niet gebroken;
[p. 215]
Wy doen wat u belieft: hierom bedenkt u toch,
(670) En wilt gy dan niet ons, zoo spaert u zelven doch.
Gy hebt zoo meenig pat uw schade te verhalen,
Ais niet uw vyant heeft zijn fauten te betalen.
Gebruykt hem voor uw slaef, en laet hem niet een schijn
Van vryheit; en ik weet hy zal tevreden zijn;
(675) Hy kent zijn meester nu, hy moet zich nu wel schicken.
Dat was een woort, en daer begon den Aers te nicken,
En sprak: zoo zal hy doen al wat ik hem gebiê,
(En met ontging hem al een dreuteltjen of twie)
Ho dat gaf zulken lucht en ruymte nae beneden!
(680) Tien Kroonen was het waert: dat sagmen aen de leden.
Zy riepen al te mael, al wat gy maer gebiedt,
Dat zal geschieden; en de Hant en zweeg ook niet.
Dus stelden daer den Aers de penne nae zijn voordeel,
En schreef zyn ongelijk, zijn eisch, zijn eigen oordeel,
(685) Besegelt achter in de slippen van zijn hemt.
Al was de prente grof, den eisch en was niet vremt.
Den inhout was aldus. Of wel de wijse wetten,
Geen spraeke zonder reên geboden te beletten;
Of wel een schelm en dief, en die de doot verdient
(690) Zijn tonge waer gegunt, zoo veel te meer een vrient,
Zoo hadde doch de Hant dit schandigh overtreden,
En niet alleen zijn tael haer vryheit afgesneden,
Maer ook met grooten schimp en eervergeten hoon
Gescholden, en een slagh gegeven op zijn koon;
(695) Nu wistmen wel, waer dat de zaeke dan gestelt waer,
Daer boven ongelyk noch openbaer gewelt waer,
En dat het oude recht te straffen hier geboodt
Het eene met een breuk, het ander met de doot.
En was hem dan de maght gegeven en de wetten
(700) Geboden van de doot, wie kon ’t hem dan beletten?
Maer neen; zijn goedigheit, zijn liefde, zijn genaê;
Waer sterker, als het recht, en grooter, als de schaê;
[p. 216]
Doch om dat zijne gunst geen zonde moght bedecken,
En wederom een smaek van qualyk doen verwecken,
(705) Daeromme zou de Hant, tot boete van gewelt,
Een spiegel yder een voor oogen zijn gestelt,
Te zien, hoe qualyk datmen zulken Heer verwont heeft,
Die winden in zijn magt, en donder in zijn mont heeft,
En of hem dan zijn lant met algemeyne stem
(710) Waer eigen. en ook zoo zijn werken al voor hem,
Zoo was hy evenwel noch uyt byzonder reden
Bewogen, en alleen met dese dry te vreden;
Dan mosten zoo bereidt en bondigh nae de staet
Geschieden, of hy zwoer, hy worde weder quaet.
(715) Ten eersten sou den Aers zich nimmermeer gaen setten,
Het kussen zouder zijn; daer zou zijn Hant op letten,
En schudden dat wat op, en nemen hem in acht
Met stoelen en met bank; hy zat zoo gaeren zacht.
Ten tweeden, als hy was verlegen in zijn drucken,
(720) En boven waer het vol, en onder wou ’t niet lucken,
Dan zou hy zyn bereidt, en helpen hem de wil
Of midden met een douw, of achter met een pil.
Ten derden, als hy zat, en kost niet meer verrichten,
Zo zou zyn rechter Hant het achter hembt op lichten,
(725) Of wie van beiden wouw; dan zou zijn kameraet
Daer hebben zyn bescheit, en vagen hem de naet:
En dat wou hy voortaen zyn leven langh genieten,
En zonder fauten, of hy woud niet Aersgat hieten.
Maer nauwelycx was ’t woort gevlogen, of de Hant
(730) Was veerdigh, en het hembt gelevert op een kant;
En daer meê ging het aen; hy stelden hem te kacken;
En gaf hem achter los met opgeblasen backen,
Niet anders of de toorn was in een misverstant,
En al haer donder gingh op eene mael in brant,
(735) Of Nereus met gewelt zyn omgeroerde kolken
En ’t onderste van ’t meyr wou storten in de wolken;
[p. 217]
Jae even of de lucht die scheurden, en de zael
Van Jupiter die viel met al haer Goden dael.
Zoo ging het achter af; de Nimphen en de Goden,
(740) En alles watter woont in berg en dael, die vloden,
Zy hoorden het gekraek, en schrikten voor de slag,
Die Faunus eens wel eer in zyn gebergte zag,
Als Pelion met al zyn Reusen en Giganten,
Zyn dolle leger voor den hoogen hemel planten,
(745) En sleepten by malkaêr de bergen en de steên,
Van rotsen, vels, en klip, en stapelden op een,
Al watter op der aerd’ van hoogte waer te vinden
Tot onder aen de maen, en boven weêr en winden,
Om Jupiter, en Mars, en Venus, en de rest
(750) Te vallen in haer ryk, en stoken uyt haer nest.
Zy hadden nu zoo lang in weelden daer geseten,
Zy mosten ook eens meê wat van de werelt weten.
Maer Jupiter, al was hy zeeker voor de buy,
Zyn pyl en was niet zwak, zyn hant en was niet luy;
(755) Hy sloeg van boven neêr met blixem, vier, en donder,
Daer lag het hooge werk, de timmerluy* daer onder.
Dus dochten zy was nu de werelt weêr verblindt,
En Jupiter verstoort, al was het maer een wint,
Dan die zoo krachtig ging, dat zy met alle krachten
(760) Verliepen, om den slag haer einde niet te wagten.
En zonder omme zien. Men seyt, dat Phaëton
Een voerman van een dag, de zoone van de zon,
Gelegen in zyn graf, en lange tyt vergeten,
Heeft meê van dezen slag zyn riften omgesmeten,
(765) Hy vreesden noch de magt, den donder, en de vlam
Die hem zyn lyf, zyn loop, zyn ros, en wagen nam:
Hier is nu, dogt hy, weer een ander by de paerden,
En die komt even ook, als Phaêton, ter aerden,
Maer hy en wist noch niet,dat in dat domme gat
(770) Een donder en een wint van zulke streeken zat.
[p. 218]
Daer door de werelt heel verslagen en in roer was,
Niet anders of de droes daer onder met zyn moêr was.
Zoo liep het onder een; men hoorden het gekraek,
En wist niet van den val; noch minder van dezaek;
(775) Alleen de zwacke geest en hallefdoode leden
Die quamen weder by, en waren wel te vreden,
Al ging hy noch zoo grof, en bad hy omgekeert
De bergen en de zee, zy waren niet verveert.
Hy hadde nu geen stank, geen ongerymden gorgel;
(780) Zyn aessem als kaneel, zyn stemme was een orgel.
Zoo was het doe verkeert, en diemen alderveerst
Verworpen hadde, die verwon haer op het eerst
Dus even gaet het noch; en zy, die nu op spitsen
Van dese werelt staen, al hebben zy de flitzen,
(785) De schilden en vergif van Tarter en van Moor,
Zy nemen dit vry aen, en knopen ’t in haer oor.
Daer ongelyk, en heyl, daer wellust en ellenden
Nu op het hoogste zyn, daer dreygen zy te wendenn.
Geen kroone dan zoo ryk, geen steden dan zoo vast,
(790) Zy zullen, of zy zijn te zamen al verrast;
En die verwonnen scheen, verloopen en vergeten,
Dien heeftmen eergevoelt, als wederom geweten.
Dus ziet aen beyde gaer, dat ook de kleyne maght
Is menigmael zoo drae verheven, als veracht.

                                EINDE.


[p. 219]

BYVOEGSEL.

                    EEn man van goet verstant
                    Quam dit gedicht ter hant,
                    En mits hy daer geen naem
                    Zagh onder, om bequaem
                    (5) Te weten, wie de vaêr
                   Van zulken maeksel waer,
                    Zoo drukt hy zynen ring
                    Op dezen vondeling.
                    Maer om niet licht bekent
                    (10) Te worden, en geschendt
                    Gelyk Esopus kaeuw
                    Met pluimen van de paeuw,
                    Zoo ging hy dit ontleen,
                    En heel en al verkleen,
                    (15) En nam het doen weer aen,
                    Als eerst van hem gedaen.
                    Is dat nu wel geklaert?
                    Zo dankt het Doctor BAERT.

                                                  A.S. H.v.B.


[p. 220: blanco]

Continue

Tekstkritiek:

vs. 419 Den jager er staat: De njager
vs. 1211 Endimion er staat: Eudimion
vs. 1815 maer er staat: naer
vs. 665 de nootaanduiding in de tekst is c; omdat die ook bij de vorige noot staat, en in de noot dit en het volgende begrip behandeld worden, is hier voor d gekozen
p. 57 naar de noot wordt niet verwezen in de tekst. De noot hoort bij vs. 1896.
p. 59 Floralia er staat: Flocalia
p. 59 viri turpiter er staat: viriturpitur
vs. 2163 heroyke er staat: herolyke
Laus Stultitiae - A. Stikke - 1689

DESIDERIUS ERASMUS

Lof der Zotheit. De vertaling door Adriaen Stikke, Deventer
(Arnoldus Curtenius) 1689.
Uitgegeven door drs. P. Koning.
Red. dr. A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden.
Gebruikt exemplaar: UBL 1197 E 31. Ex. UBGent BL 9108: 6 bij google.books

Continue

[fol. π1r]

LOF DER

ZOTHEIT,

Uit het Latyn van Erasmus Rotterdammer
in Nederduitsch dicht overgebraght

DOOR

ADRIAEN STIKKE,

HEERE VAN BRESKENS,

Waer by gevoegt is de

LEDENSTRYT

VAN DEN ZELVE HEERE,

In Opper Hongarye te duitsch Proben, in
den jaere 1626. gedicht.

[Houtsnede].

___________________________

Te DEVENTER,

By ARNOLDUS CURTENIUS, Boekdrukker en
verkooper, woonende op de Hofstraet, 1689.

[fol. π1v: blanco]
[fol. π2r]

De Drukker en Uitgever aen den

LEEZER.

GUNSTIGE LEEZER,
HOe groot een man Erasmus Rotterdammer geweest zy, is elk Nederlander ten vollen bekent. Te vergeefs draegen veele steden op hem geen roem, Gouda om zyne ontfangkenis, Rotterdam om zyne geboorte, Deventer om zyne opvoeding en eerste jeught, en Bazel om zyn graf. Behalve andere werken getuigt daer van zyn Lof der Zotheit, in den jaere 1508. uitgegeeven, daer hy al lachende (het geen Horatius niemant verbiedt) de waerheit zegt, en de Zotheit al de werelt met de gebreken van alle staten en slag van menschen wyslyk doorhaelt, om op een aerdige wyze elk de deught en zeden in te planten. Hoc zeer dit werk in achting by ieder geweest zy, getuigt Erasmus zelve in een brief aen den Abt Antonis van Bergen, om dit boekje eenigsins, zo het scheen, op den maeker misnoegt. Het behaegt, zegt hy, allen geleerden van al de werelt, Bisschoppen, Aertsbisschoppen, Koningen, Kardinaelen, en Paus Leo zelven, die het van voren tot achteren geheel heeft doorleezen. Het heeft ook doorluchtige verstanden altyt behaegt; en niet alleen de Heer van Brantwyk, maer ook de Heer van Breskens, Adriaen Stikke, [fol. π2v] die vry wat van Erasmus geest had, om jok en ernst zonder walge te mengelen, zich te koste gelegt, om de Zotheit Nederduitsch rym te doen spreken. Dit, het grootste van zyne nagelatene papiere kinderen, geeven wy nu in het licht, en meenen niet quaelyk van het gemeen verdient te hebben, door het leven van dit schepsel, dat alrede met de doot worstelde, door den druk te bergen. Immers, zoo de Heer van Breskens zyne tytgenooten, kenneren en beminneren van rechtschapene poezy en haere schrandere vonden en aerdige invallen, ooit behaegt heeft, kan hy hun, onzes oordeels, niet mishaegen in dit werk, waer in Erasmus elk in zynen tyt voldaen heeft. Doch op dat wy den grooten burger van Deventer niet oppronken, met het gewaet van den onvergelykelyken Rotterdammer, voegen wy hier by den Ledenstryt, een werk van zyne eigene vinding; dat voorhene Doctor Peter Baert, een Vriesch Geneesmeester, zozeer behaegt heeft, dat hy het, hoewel met verandering, op zynen naem hebbe bestaen uit te geeven. Dit zyn de eerstelingen zyner gedichten, die wy, om den wensch van veelen te voldoen, en op hoope van te behaegen, nu uitgeeven. Valt het zo uit, zy zullen eerlang gevolgt worden van andere diergelyke, en eindelyk van al den schat zyner poëzye. Vaer wel, gunstige Leezer, en vermaek u met deze eerlyke uitspanning tot oeffening van uw verstant en oordeel.


[p. 1]

LOF DER

ZOTHEIT,

Uitgesproken door haer eigen mont

AEN HAERE

ONDERDAENEN

In deze werelt, van allerhande staet, be-
dieninge en hoedanigheit.

DE Zotheit, die zoo langh het opperste gezag
    Op aerden heeft gehadt, als haeren bodem lag,
Daer zoo veel geesten al sich gingen meê verbinden,
En trekken met haer op, eer Adam was te vinden,
    (5) Daer op se moedigh is, en wederom verstoort,
    Dat haer geen eer geschiedt, als zulke Goden hoort.
Van zoo veel zotten, als de Werelt wort bewandelt,
Was noit tot haren lof, en hoogheit iet verhandelt.
    En wilze dan niet meer dieswegen zyn beschaemt,
    (10) Zoo moetze zelve doen, dat zelve haer betaemt,
En alle zotten ook, dat is, tot haerder eeren,
Haer eigen woort te doen. En is ’t niet na begeeren,
    Of alsmen garen zagh, daer weet zy weinigh van;
    Het is voor haer genoegh, en dus begintze dan:

[p. 2]
(15) HOe qualick dat men van de Zotheid weet te praten,
En over al veracht; dat wil ik daer by laten.
    Het is myn eigen volk die schuldich daer aen zyn.
    Sy houden haer soo vreemt, en eigen syn se myn.
Of meynt gy dat alleen de bellen haer beklappen?
(20) Och neen, de Narren zyn de meeste sonder kappen.
    Indient al bellen droegh, dat bellen dragen zou,
    Waer of men van ’t geraes zyn ooren laten wouw
Van al dat bellenwerk? doch die geen zotten heten
En zot zyn door en-door, die moeten dit wel weten,
    (25) Daer is geen ander lust, geen vreugde, geen vermaek
    Noch boven, noch beneên, als daer ik onder raek.
En wilje daer af blyk? dat kan ik u wel geven.
Te voren waerje doot, nu schynje weer te leven.
    En waer quam dat van daen? wat of u doch bewoogh?
    (30) Ik, uwer aller vreucht, ik was u uit het oogh.
Gy zaegt, gelyk als waer de pekel u ontlopen,
Nu meint gy wederom, den Hemel gaet u open,
    Zoo werter nu geleeft, gejuicht en ook gelacht.
    En dat doen ick alleen; ziet daer eens myne macht.
(35) De Zotheit, roeptmen nu, de Zotheit wil beginnen.
De Zotheit, dat is waer, der zotten en zottinnen
    Geboren Koningin dat ben ick, en ick schaem
    My niet gelyk als gy, myn wettelyke naem.
Maer dit behaecht my seer, of schoon dat al de Zotheit
(40) Is over al veracht, ja by de grootste botheit,
    Nochtans gy wort om my zoo bly, en in u schik.
    Een teken, dat u niet zoo lief en is als ik.
Dat kan niet anders zyn; ik kome pas vertonen,
Myn mogend’ aengesicht, en lodderlyke konen,
    (45) Siet wat een nieuwe vreucht, wat blyschap en vermaek!
    Hoe lacht, hoe leeft het nu! niet anders of de smaek
Van rechte Godendrank, vol kruyen van verheugen,
Als Jupiter die met zyn Goden placht te meugen,
[p. 3]
    Daer alle zwarigheit, en treuren meê vergingh,
    (50) Niet anders, zeg ik noch, als of u die bevingh.
Zoo vrolyk zyt gy nu, zoo los, en onbekommert.
Te voren lagh de moet, de mont was in de Lommert;
    Men zach wel zoo bedrukt, zo droevig, en benouwt
    Als eene die bekocht of qualyk is getrouwt:
(55) Maer even als de bloem, de knopkens aen der heyde
Geslooten door den douw, zoo haest, en geeft geleyde
    Vrouw Venus aen de Son, haer treuren zyn ze moe,
    En lacchen met een reuk den lieven Hemel toe.
Dus gaet het my met u; zoo zeltsaem, en verslagen
(60) Als eerst u weezen waer, zoo schynt het nu te dagen;
    En wederom herstelt, met dat ik maer de voet
    Hier voor u neder zet; zoo bolt u dat, en doet
U in de beenen sacht: gy meucht my wat begekken,
Nochtans en kunt gy niet een ooge my onttrekken.
    (65) Had Heer Oom dus u hert en oogen in de Kerk,
    Zoo wel gelyk als ik, dat was een deftigh werk.
Dus is’t dan niet van doen, dat imant hier begeerde
U aendacht, en gehoor, gelyk de hooghgeleerde
    En kloeke redenaers dat bedewys gebien.
    (70) Och dies behoef ik niet, dat heb ik al gezien.
Maer eer ik verder gae, zoo moet ik u eens vragen,
Wat denkt gy dat ik hier, en op myn ouwe dagen
    Dus uitgestreken kom? ik denk gy meynt al waers,
    Het is my om een brief van Doctor, of wat aêrs:
(75) Neen holla, niet zoo breet, dat zou my niet betamen.
Het is wel van myn volk, maer al in ander namen,
    En ook de brieven zelfs, al zynze wel niet dier,
    Daer moet een aenzien by, en dat en is niet hier.
Daer schort my noch wat aen: doch lust u eens te horen
(80) Wat myn begeren zy? zoo leent my dan u ooren.
    U Kerkelyke niet, die sluiten, eer gy meent,
    Maer die gy wel een Sot, en Janpotagy leent,
[p. 4]
Dat zyn de gaeuste wel, daer stelt u mee te werke;
Die laeden wel zoo veel, als seven van de kerke;
    (85) En sulke dienen my, of als de ooren van
    Ons Midas in den zang van Phoebus tegen Pan.
Ik moet doch nu met u wat wysselyk eens praten;
Doch niet van uw geloof, en of het u sal baten
    Te zien, wat in den Raet hier boven al geschiet,
    (90) En wie dat in het Boek des levens is, of niet.
Dat weet gy doch genoegh, en al myn ondersaten.
De wyven aen het wiel, de sleepers op de straten
    Verstaen zich hier al op, en hebben deze greep
    Of binnen uyt de kan, of buyten in de zweep.
(95) Maer ik sal nu van daegh de overeeude wysen
Eens volgen, die haer konst maer toonden in te prysen
    De groote daden van de helden en de Goôn,
    Gelyk dat vele nae haer eigen zyn gewoon.
Doch wil ik ook geen hant, daer Babylon op draeide,
(100) Of die by Ganges eerst de vreemde vanen zwaeide,
    Hier roemen; of de konst van eenigh trots gewelf;
    Maer my, my mein ik nu, dat is, de Zotheit self.
Dus hoort dan naerstig toe; het gaet u aen, myn Heeren,
Dat zeg’ ik met verlof, ik zal nu, my ter eeren,
    (105) Van my, en myn geslacht bewysen op een prik,
    Dat hier ter werelt niet soo zaligh is als ik:
De schoonheit, konst, en eer, de koninklyke zetel,
De wysheit, zoo geroemt, de rykdom, zoo vermetel,
    Ey gunt haer vry de zaê van alles, en de wael.
    (110) Wat ieder heeft alleen, dat heb ik al te mael.
Of meint gy, het is zot sich zelven zoo te pryzen?
Dus is myn eigen ampt; dat zeggen alle wyzen;
    Die schryven dit den zot met goede reden toe,
    Of isser iemant dan noch zotter als ik doe?
(115) Wat zottigheit waer dat? die scheenen eer te razen;
Dies gunt my dat ik magh myn eigen lof uyt blazen:
[p. 5]
    En waerom doch ook niet, ik acht dat al zoo goet,
    Als dat men soo zyn eer by vreemden huuren moet,
En laten door gedicht die klinken, en vertogen,
(120) Al isset maer gedicht, en altemael gelogen.
    En ziet eens zulken aen, hoe lelik, en hoe zwart.
    Daer heeft hy eer genoegh, al had’ hy niet in ’t hart,
Al was daer noch verstant, noch anders iets te merken,
Als dat hy voor een stier moght strecken, of een verken,
    (125) Zoo neemt hy hier doch op zoo trotsen hogen draf,
    En meint, het kom hem toe, daer heeft hy brieven af.
Dies wilt gy deught en eer by zulke luiden zoeken,
Zoo ziet haer niet in ’t hart, maer liever in haer boeken.
    Daer staense vaek zoo breet, en maghtigh van geluit,
    (130) En zyn wel vuy1, en vals, en dieven in der huit,
En dese zulje noch met grote letters lesen,
Als Vaders van het landt, van weduwen en wesen?
    Dus wort al meest gepronkt, verheven, en gevleyt,
    Wat aen het grote roer zyn handen heeft geleyt,
(135) Waerom, als om haer maght? wat heb ik dan bedreven,
Die groter ben als zy, en waerdiger verheven,
    Dat iemant denkt om my, noch eenichsins vereert?
    ’t Is wonder, dat het al de narren niet en deert;
En dat is alleman; wie isser doch geboren,
(140) Die my niet graeg en dient? dat moght ik wel eens horen.
    En niemant evenwel, niet eenen onderdaen,
    Die myner eens gedenkt; dat kan ik niet verstaen.
Daer ook de Tyranny, de siekten, en gebreeken,
Haer kronen zyn gemaekt, en aerdigh aengestreeken
    (145) Met allerley cieraet van deugden, en van eer,
    Door geen gemeene konst, en krachteloose veêr.
Hoe menigh Phalaris, hoe menigh Nero moorde,
Die noch daer nae zyn lof en helden daden hoorde?
    Hoe vele zynder hier tot Goden wel gemaekt,
    (150) Die nu de werelt, en den hemel ook versaekt!
[p. 6]
De koortzen, en de gicht, de onderaertsche geesten,
De Vlieg, de Luis, de Vloo, en diergelyke beesten,
    Die is haer roem, en eer zoo konstigh aengemaelt,
    Dat myne tegens haer het minste niet en haelt.
(155) Maer dit gelooft oock vry, al zijn haer reden netter,
Ick spreecke wederom de waerheyt nae de letter.
    En dat is ook mijn Ampt, soo slecht, eenvoudig heen,
    Niet haten wat ick roem, maer roemen dat ik meen.
Ick kan dat vleyen niet, dat troetelen, dat smeeren,
(160) Dat vele nu bekleet met onverdiende veeren,
    Die haer geveynsde troost, en dagelicx bezoek
    Alleene daer op gaet om in het doden Boek
Te mogen zyn geset. en dat en is geen wonder
Want daer zoo vliegt al wat van ’t Boek des levens onder.
    (165) Nochtans ick kense wel die sterk en wel te pas
    Veel loofden, dat daer nae geen erfgenaem en las.
Doch of ik u eens hier een klugtjen af vertelde
Van ’t geen eens is gebeurt in Brabant aen de Schelde.
    Een ryk en magtigh man, die had een eenigh kint,
    (170) Een eenigh erfgenaem, en eenigh ook besint.
De Vaders, die den naem van Jesus willen dragen,
Die kregen in dit goet een wonder goet behagen,
    Men ging den Vader aen, men seide hem het loon
    Van Eewigheit hier naer; dat ging hem voor sijn soon;
(175) En diergelyken meer, dat my nu gaet te boven.
Maer kort en goet geseyt, sy deden ’t hem geloven.
    Hy wilde dan of niet, hoe node dat hy wou,
    Op dat men hem de tyt van sterven gunnen sou,
Hy stelt als erfgenaem de Geestelyke Vaders,
(180) Mits dat syn Soon ook mee sou leven van de bladers.
    Dies waren sy te vreen en nament soo voor goet
    En seiden hem goenacht: maer hoor eens wat hy doet
Hy breekt dien selven dagh het maeksel van zyn erven,
En stelt alleen den Soon, en ging zoo leggen sterven,
[p. 7]
    (185) En qualyk was de tyt verlopen nae zyn doot,
    De Vaders waeren daer, men eyschten, en ontsloot,
Het gene datter was beschreven in zyn leste
Wel bondigh, maer de Soon die hadde nogh het beste.
    Want alsse beyde gaer ter degen zyn beschout,
    (190) Doen bleek het zyne jongst, het hare wat te out.
Wat wasser aen te doen? men sagh het daer voor oogen,
Haer heyligheyt bespot, haer gierigheit bedrogen,
    En ’s morgens sagmen dus beschreven haer convent:
    Dit zyn de Vaders van het oude Testament.
(195) Soo kloek en ben ik niet, ik wist zoo niet te prachen,
Te schreyen met het oog, en met het hart te lachen,
    Als sulke luyden doen, ik ben gelyk gy siet.
    Wat buiten niet en is, dat is ook binnen niet.
Dus wat ik u hier seg, al is het dan niet aerdig,
(200) Met woorden opgepronkt, het is al even waerdig.
    De waerheit isser in, en wat begeerd gy meer?
    Ik spreek niet om genot, maer voor mijn eygen eer.
Ik sal ook niet met veel omstandigheit van reden,
Gelyk als in de School, myn naem, en my ontleden.
    (205) Waer toe doch dat gebraek, daer gy my selven siet,
    En weet wel wat ik ben, al seid’ ik u het niet?
Besiet dit staeltjen eens, die lodderlyke konen,
Plach daer een Venus, of een Pallas in te wonen?
    Dat dunckt my selven niet, ik ben, en segge nogh
    (210) De Zotheit, sonder gal van leugens en bedrogh.
Ik kan dogh mynen naem, nogh wesen niet versaeken
Gelyk als al myn volk, al zynse met scharlaeken,
    Met gout, en zy bedekt, en zien wel zoo bedacht,
    Als of de wysheit lagh by haer in errefpaght.
(215) Maer of zy al de kap bedecken wat van vooren,
Men siet van achter doch de lange Midas ooren.
    O onbeleefde luy! ze zyn doorwassen gek,
    En schamen haer den naem, dat is een groot gebrek
[p. 8]
En noch zoo acht ik die de zotste wel van allen,
(220) Die mans zyn, daerse gaen, en kinder, daerse kallen,
    En brengen menighmael dan zulke woorden voort,
    Die zy, noch iemant oyt zyn leven heeft gehoort.
Dat moeter onder gaen of anders zoumen achten
De spraeken wat gemeens, en woorden sonder kragten.
    (225) Dat valter dan wel uyt zoo byster, en geschent,
    Dat menighmael de spraek haer tale niet en kent.
Nu daer van al genoegh; eens uyt een ander vaetjen,
En wederom op my; wy hadden flus een praetjen,
    Van my, en mynen naem: dien weet gy nu al wel,
    (230) Maer niet myn groote ryk, myn van, en myn bevel:
Ik ben geen Koningin van die, of dese stranden
En van een einde meirs, al zietmen daerom branden
    Den hevigen Briton, en treden in myn schoen;
    Ik hebber noch wel meer, die zulke dingen doen,
(235) Die zoo veel lant en zant haer grote naem aenstryken,
Meer alsse derven oyt haer leven lang bekyken.
    Zoo zyn de luy der aen; se willen wel myn lant,
    Maer ik, och armen, ik, en ben haer niet verwant.
Sy denken niet, dat al het gene watse winnen,
(240) En wat haer eigen is, haer trachten, en beginnen,
    Haer raden, en haer heir, het is haer lief of niet,
    Ik ben doch al haer hooft, en zy in myn gebiet.
En dat is ook niet nieuws, en daerom meê geen wonder.
Want daer de zonne ryst, en daerse weer gaet onder,
    (245) Siet daer heb ik myn ryk en luiden al geplant;
    En dat zy verder scheen, ik had ook verder lant.
Wat dunkt u dan van my, die met de zonnestraelen
Myn koningryk besluit, en weet geen ander palen?
    Is dat niet groot genoegh? en evenwel geen steê
    (250) Zoo heiligh, zoo bedekt, zoo wys, ik bender meê.
Dat heeftmen wel gezien, wat isser al begonnen,
Gebrouwen en bedocht, gehaspelt, en gesponnen
[p. 9]
    Met mynen raet en daet; al viel het dan niet goet,
    Zoo zeg’ ik wederom, men spilde minder bloet.
(255) Dat is zoo veel geseyt, als ik de kryger leide,
Al trachtmen dan om hulst, men krygt nog qualyk heide.
    Men zey, ik blies het eerst den vyant in zyn oor;
    Maer was ik niet zoo wel daer binnen, als daer voor?
Wat vyandt heb ik doch, wiens giften my bekoorden?
(260) Ik ben zoo wel gehult ten Zuyden, als ten Noorden.
    Doch met een woort geseit, de handel was verknoeit,
    Wie weet het, of het den verrader noch al moeit?
En of het zotten zyn, die zulke dingen darren?
Dit laet ik ongeseit, of ’t zyn al grote narren.
    (265) Ook zal ik hier in ’t hof, en daer zyn aen de wal,
    En heerschen evenwel de werelt over al.
Zoo kan ’t zo nau niet gaen; het wert wel eens verkeken.
Denkt, waer ik al moet zyn, en wat ik heb te queken:
    Besiet de werelt door; ik wedde niet een steê,
    (270) Hoe datse dan ook zy, gy vindt my daer al meê.
Het Keiserlyke hof, de Koninxlyke zalen,
Het heiligh Roomsche Ryk, de Paus en Cardinalen,
    De Vorstelyke stant, de Myter en de Stool,
    Niet isser sonder my: sy gaen by my ter school.
(275) Ik help haer Goden al en Vageviers bereiden,
En die daer tegen zeit, den galgen padt toe leiden,
    Gelyk men dier zoo veel nu heden noch beleeft,
    Die meenen, dat de hel niet eenen buurman heeft.
Doch wie dat winnen zal, dat wil ik nu niet zeggen;
(280) Den eygenaer die magh zyn handen daer op leggen.
    Alleene zeg ik dit, en toon het u genoegh,
    Ik ben niet minder by de kroon, als by de ploegh,
De Cantzely, de Kerk, het Raethuys en Synoden.
Wat isser doch gedaen, daer ik niet ben ontboden?
    (285) Wie is ook zonder my in wapen ooit geraekt?
    Ik bense, diese pryst, ik bense, diese maekt.
[p. 10]
Hoe menighmael heb ik (al wilt gy dat niet weten)
In uwen hoogen Raet, en boven aen geseten?
    Gy hebt ook wel betrout uw hooft, uw heerschappy
    (290) Uw kracht, uw raet en daet den beul alleen, en my.
Ik weet al uw geheym; ik help u dan eens vechten
Te water, en te land, dan wederom eens slechten.
    Ik ben in uw beleidt, ik handel uwe kas,
    Ik breek, en bouw met u, en maek van heyde gras;
(295) Ik gae met u te beurs, te kooken, en te kerken,
En kunt gy dat niet zien? de boeren kunnen ’t merken.
    Ik voege man en Vrouw, ik scheid’ ook om het gout
    Dat eenigh was gesint, en eewigh was getrout.
Ik slae myn handen in u huwelikze zaeken,
(300) En binde die wel eens, dat al de banden kraeken.
    Gy schryft na mynen eisch uw wetten recht en krom,
    En speelt dan daer eens mee, en lachter wel eens om.
Niet dat ik al myn werk wil prysen, en verschoonen;
Maer neen, het is om u myn groote maght te toonen,
    (305) Die over al zoo werk en worde nimmer moe,
    Iae van den Keyser af tot op den kraemer toe.
En vraeght gy dan, of ik alleen dus alle gaten
Bewaren kan? Och neen, ik heb myn ondersaeten
    De wyde Werelt door, en dat ik die eens wouw
    (310) Te velde komen doen, ik zweere, dat ik zouw
U Steden maeken bloot, en bergh en dal bedekken
Met narren sonder eind; dat waer een landt vol gekken.
    En dat is even veel, quam ik u eens in ’t velt,
    Daer sout gy wonder zien, en legers van gewelt;
(315) Dan souder weynigh volks u straeten meer verslyten
En offer schoon al bleef, dien zou de grouwel byten;
    Ik segge, broght ik al myn narren eens by een,
    Soo wist ik die nogh wel te monsteren alleen;
En zou geen vreemden ook daer onder laeten loopen:
(320) Dat mosten wyse zyn, en die zyn niet te koopen,
[p. 11]
    Als vele die wel op de rolle zyn gestelt,
    En komen dan of niet, of dobbel in het velt:
Of heeft de monsterheer gevoelen van de saeke,
Zoo schort hy zyn gesicht, en houd hem aen de smaeke:
    (325) En sulke gauwigheit en heeft by my geen werk.
    De wysen zyn te zwak, en ik ben al te sterk
Dien grooten Persiaen, die heele stroomen slikte,
Doen zyn geweldigh heir het machtigh Grieken schrikte.
    Daer saghmen zulken macht als nooit en was verheert,
    (330) En nogh by my niet eens den halven Jan de Weert.
Dus ben ik nu, en was ’t al voor vereeude tyden,
Doen Aristoteles zigh zelven liet beryden.
    Doen Macedo wou zyn gebooren van een Godt;
    Doen Socrates ontfingh zyn wyven waterpot;
(335) Doen Danaë wierdt van haer Vader opgesloten,
En Procris van haer Man in achterdocht geschoten;
    Doen Tantalus den raedt der Goden niet en zweegh,
    En Midas voor het gout zyn Ezels ooren kreegh.
Dat gelt, dat lieve gelt, dat kost hem zoo bekooren.
(340) Maer nu en blyft het niet by enkel Ezels ooren,
    Nu maekt dat moye gelt, dat hem zyn ooren gaf,
    Al heele Ezels, maer de ooren zyn der af.
Dus is van langer handt myn maght al opgeklommen:
Dat nu de vruchten zyn, dat waeren doen de blommen.
    (345) Ik weet het allerbest, ik bender by geweest.
    En waer gy my verzaekt, daer ben ik aldermeest.
Doen Sinte Pieters Stoel den deegen mee bekleeden;
En dat de Keizer liet zyn trotsen nek betreden.
    Of gaet u dit te grof, en verder als gy meught?
    (350) Zoo weet ik u wat nieus, en dat u beter heught
Gy denkt nogh wel de maght, die deze Nederlanden
Zoo vierigh overtrok; gy saeght de staken branden,
    Waer door zoo menigh ziel ten hemel is gebroght.
    Daer was ik oorzaek af, dat had ik al bedoght;
[p. 12]
(355) Ik gaf aen Montigni, en Bergen mee geleide,
Al kenden zy my niet, eer dat ik van haer scheide.
    Doen Aerschot meê de lust aen Spaense gangen kreeg,
    Hy danke’t wien hy wil, ik brocht het hem te weeg.
De brieven, die den Palts voor Spinola besloten,
(360) Die had ik in de pen van Engelant gegoten.
    Ik heb met Carel ook de Spaensche Bruit gesocht,
    En hadde schier daer al verloren, wat ik brocht:
Nu heb ik wederom den Spangiaert af gesonden
Te wagen van gelyk, te vryen binnen Londen.
    (365) Daer wert nu meê geseit, gy stotet hier uw hooft,
    De handen van de bank, het vleesch is al verlooft.
Ik heb de Santen meest en in haer ouwe dagen
Te water uyt gerust, en stucken leeren dragen,
    Had Pieter doen zoo wel gevochten, als gevischt,
    (370) Wy hadden op het Slaek geen heiligen gemist,
Die nu noch hier en daer aen vreemde wallen schuuren,
En haer gewyde lyf ten dienste zien verhuuren
    Van vuylnis, en van slyk, en schandelyk vergaen.
    En is daer aen verbeurt, dat heb ik niet gedaen.
(375) Ik heb de Saxen ook getrocken van de Zweeden.
Dies riepmen, dat sy doen myn eigen paert bereeden
    Ik gaf hun desen raet, en haeren goeden Vorst,
    En dat hy met verlof van zynen dienaer dorst.
Ik hebbe binnen Luik met Warfusé begonnen,
(380) Gevochten met den Deen, met Wallenstein gewonnen,
    Ik maekte metter vaert den Zwartzenborger Ryk,
    En leide zynen Vorst: ik hebbe van gelyk
Den Lotharinger ook het harnas aengekregen,
En brocht hem in het hooft, wat voordeel aen den degen
    (385) By dese tyden lagh, en wees dien goeden hals,
    Daer was noch ander keur, als Bemen en de Paltz.
Ik riet de Spaensche vloot het roer nae Duyns te rechten,
En gaf den vyant tyt om boort aen boort te vechten.
[p. 13]
    Ik brocht den Engelschman en Schotten aen malkaêr,
    (390) En meinde vry wat veel te stichten onder haer,
Ik docht met beide gaer de wapens aen te spannen;
En dit is nu myn loon, nu word ik daer gebannen.
    Den oorlogh, die my scheen te dienen van begin,
    Die kent my nu niet meer, en heeft wat anders in.
(395) Dien Raet, dien groten Raet, die heeft my dit gesponnen;
En wasser noit gekryght, noit waer ook die begonnen.
    Zoo veel had doen Philips, die desen Oorlog socht,
    Met my te schaffen, dat hy daerom niet en docht.
En dit is nu voor eerst dus ver genoegh bewesen.
(400) Wie meer daer van begeert, die mag daer meer af lesen.
    Nu zal ik gaen voortaen, en wysen u myn troon,
    Myn deftige pallais; en hoe, en waer ik woon.
De werelt is myn hof, myn kamers, haer gebouwen;
En evenwel men zoekt my meest al in de mouwen.
    (405) Dat is een vreemden oort, dien maek ik menigwerf,
    Of naeuw of al te wyt, nae dat ik ruymte derf;
Doch als ik garen plaets en ruimte zou begeeren,
Zoo vond ik die wel best in geestelyke kleeren.
    Daer heb ik mouwen eerst van meer als een gesin.
    (410) En noch zoo woont al vaek maer eenen nar daer in.
Ik kan my anders kort en naeuw genoegh behelpen,
En met een klein kalot een grooten gek bestelpen.
    Ik ben geen vlees of bloet, ik ben, gelyk een geest,
    Men ziet my weinig, maer men hoort my allermeest.
(415) Dies woon ik over al, in kloosters,en in kluisen,
In steden, hoven, en in aller heeren huisen;
    De groten in de maght, de kleinen in de moet,
    Den ryken in de schat, de papen in den hoet,
Den jager* in de jacht, den kryger in de locken,
(420) Te Hal by onse Vrouw, te Londen by de klocken,
    Te Roomen by het graf van Sinte Pieter half,
    Gangolpho by zyn put, Germano by zyn kalf,
[p. 14]
Dan hier eens by een blok vol mollen en vol motten,
Daer by een bekkeneel, en ouwe rouwe botten,
    (425) En zoo vast over al, gelyk u liefde doet.
    Wat dunkt u voor een van dat ik dan draegen moet?
Onoverwinnelyk? Doorlughtigh? hoogh gebooren?
Dus ben ik wel, maer neen, dat mag ik al niet hooren.
    Vermeerdersse des Ryx? dat komt een weynigh by,
    (430) Want zeeker deze naem gesproten is uyt my.
Ik hadde dat Latyn wat qualyk naegeslaegen, a
En wie wil ook in my de Zottigheit verklaegen?
    Maer al de Spookery, en streeken op zyn hoofs
    Die staen my weynigh aen. Daer is niet veel geloofs
(435) Aen zulke namen vast, en opschrift van de brieven.
De snootste van het Lant, en aller grootste dieven,
    Die schryftmen zulken eer, en zoo veel deugden aen,
    Dat daer meer leugens als in geen legenden staen.
Dies wil ik anders niet (ter eeren van de botheit)
(440) Genoemt zyn, als ik ben, dat is, Mevrouw de Zotheit.
    Dus is myn rechte naem, daer ben ik mee te vreên.
    De reste laet ik u, en liegen tien voor een.
Ik geef u uw Genaed’ uw Edel Erentfesten.
Uw Wysen, Vroomen, en Voorsienigen ten besten.
    (445) Speelt daer mee zoo gy wilt, alleen dat waer my lief,
    Was zoo veel maer in ’t hart, als hallef op de brief.
Dan waerent fraje luy: maer nu, wat dom en zot is,
Dat heet al hoogh geleert; wat pokkigh en verrot is.
    Versaeght, en zonder hart, beziet zyn brieven aen,
    (450) Daer zal Gestrenge heer, Manhafte, Kloeke staen.
Den dryver van de ploegh, en alderhande kudden,
Die weet ook metter vaert den boer heel uit te schudden,
    Zoo haest hy maer bevindt dat boven zuire wey
    Wat meer als karremelk en sout is op het ey.

    a Augustus ab Augurio, non ab augendo.

[p. 15]
(455) Hoe gaeren zou men dan wel vaer en moer versaeken
En van haer stortkar, een verdekte wagen maken!
    Maer siet hem dan eens aen, muys is gelyk de moer,
    En dat ’s (met oorlof) een gedistileerde boer.
Ey doet gelyk als ik; of wilt gy u vermeeren.
(460) Soo laet u deughden u, en niet u gelt vereeren.
    Dat ik myn ouders ook versaeken wou, als gy,
    Al riet gy seven jaer, noch quamje daer niet by.
Daer heeft zoo menigh man zyn hooft wel omgebroken,
En evenwel noghtans de waerheit niet gesproken.
    (465) My heeft noch a Chaos, noch den Afgront oit gebaert,
    Noch iemandt ook van dien versleten Goden aert,
Al wilden my wel eer de wyzen daer van haelen.
In Anderluyden vaêrs is lichtelyk te dwalen;
    En die de zyne wist was dikwils ook geschent.
    (470) Hoe menigh aerdigh kint zyn vader niet en kent!
Als ik den mynen doen, gelyk gy nu sult hooren,
En geven my geloof, dat weet ik van te vooren.
    Die Mammon, dien men heer van alle rykdom noemt,
    Die honderden vergaert en duysenden verdoemt,
(475) Die nu de Werelt heel heeft om en om gesmeeten,
Die schaemte doet en eer, en vleesch en bloet vergeeten,
    Die zoo lang in de krop van onversaden perst,
    Tot dat de vrek vergaet, en ’t gierigh herte berst,
Die van een dienaer maekt een vyandt en verrader,
(480) Die grote Mammon, die, dat is myn eigen Vader.
    Of meint gy dat ik my daer qualyk op beroep,
    En beter soude zyn geboren van een Poep,
Als van een zulken vaêr, en dien noch zoo te prysen?
Hoe zoud