Dit is een onderdeel van ErasmusLausStikke1689.html. Klik hier voor het hele document.

  Zijn dingen weet te doen, die heeft het wel gevat.
Dat is wel eer gebeurt; maer weet gy hoe se heten,
Zo hout uw bakhuys toe, gy moet het nu niet weten.
    Dat was haer vry wat meer, als Alchimistery
    (3010) Te weten; noch een aert van zotten onder my,
Die niet, als dagh en nacht al stoken by den oven,
En zoeken daer zoo lang wat wonders uyt te stoven,
    Tot dat haer huis en hof, haer renten, lant en zant,
    De kleren van haer gat, en alles is verbrant.
(3015) En daer meê zijnse noch niet arrem en verlegen,
Zy dromen even ryk, en beelden haer den zegen
    Van grote dingen in, en eer de rykdom koomt,
    Zoo wortse vast besteedt, en vrolik afgedroomt.
En als dan alles heel versmolten en verkookt is
(3020) En meer niet over, als een hooft dat wel berookt is,
    Zoo maekt men sich hier meê noch vrolik en te vreên,
    In grote dingen gelt ook goede wil alleen;
Ook is dan menighmael haer tyt te vroegh ontvlogen,
En eer het veerdigh was; en dat is niet gelogen.
    (3025) Of nu de dobbelaers, en spelers ons bestaen,
    En zotten mogen zijn, daer twyfel ik al aen,
Die met dat kaertenblat, met schaeken, en verkeren
De naeste wegen gaen van quisten en verteren.
    Maer dat is evenveel, ze zijn dan zot, of niet,
    (3030) Hy moet doch evenwel noch lachen, diese ziet.
Ze hooren qualik eens den teerlink, of de schyven;
Hoe springt haer dan het hart! hoe gaen haer dan de lyven!
    Men lokte met het bert en kaerte wel een deel,
    Al zeid ik voor den droes, noch was het niet te veel.
(3035) En noch van al het volk, dat onder mijn besit is,
Geloof ik isser niet rechtvaerdiger, als dit is,
[p. 93]
    Zy haten als de doot wat onrecht is, en vals,
    En zouden daer haer bloet om wagen, en den hals.
En die haer allermeest beroven en bederven,
(3040) Die zijn haer even lief, en kunnen ’t niet verkerven.
    Zy achten geen verlies, hoe veel het dan ook scheelt,
    Als maer het spel alleen rechtvaerdigh is gespeelt.
Ziet, dat zijn vrome luy! het zou haer eer te nae zijn,
Eens ongelyk te doen, al zout haer eigen schae zijn.
    (3045) En dese dobbelsucht is nimmer meer gedaen,
    Al gaen de krachten heen, die lust is niet vergaen.
En schoon dat haer de gicht of ouwerdom verlemde,
Zo rusten zy haer leên, en spelen met de vremde,
    En dat gaet al noch wel, die narren neem ik aen:
    (3050) Maer als het hoger loopt, gelyk het plagh te gaen;
En datmen in de plaets van spelen schynt te rasen,
Zoo gaense my niet aen; ik blyve by de dwasen.
    Daer weet ik meê te raên, die volgen mijn gebiedt
    Van ganscher herten naer, maer zulke narren niet.
(3055) Die zijn my veel te boos, daer heb ik dan geen trek toe,
En haer godinnen zijn Megaera met Alekto,
    En zulke liefjes meer, die dese raserny
    Wat naeder zijn verwant, en liever is als my.
Maer dat ik zeggen magh die kramers van miraklen,
(3060) Die daer meê zwanger gaen, en dagh en naght af kaklen,
    Dat is mijn eigen volk, zoo zuyver, en zoo naekt,
    Als of ik nae mijn hooft die zelve had gemaekt,
Zoo vele weten die van geesten en gesichten
En allerley gespook te dromen, of te dichten,
    (3065) Van dode ezels, en van kalver opgewekt;
    En hoe veel dat de hel, en ’t Vagevier al trekt;
Hoe menigh droeve ziel noch swerve nae dit leven.
Daer weten zy u tael en reden af te geven,
    En hoe daer meer gedicht en logens hangen om,
    (3070) Hoe beter ook gelooft, en groter hey1igdom.
[p. 94]
En dit is niet alleen kortswyligh, en genoechlyk,
Maer ook voor kelder en voor koken zeer gevoeghlyk;
    Met namen van een deel van geestelyken aert.
    Die is dit narren werk te veel en wonder waert.
(3075) En dese weet ik geen bequamer by te stellen,
Als die zoo voor een beelt van zes of zeven ellen
    Of voor een ander blok eens knielen op een dagh,
    En meinen, dat haer dan geen drommel deren magh.
Een deel die lellen ook sint Barbar aen de ooren,
(3080) En maken haer wat diets. en wil haer die dan horen,
    Zoo gaense nae den krygh, en vresen voor geen stael,
    Musquetten of geschut; al bleef het altemael,
Noch hebben zy geen noot; zy weten, haer getyen
Die bennen wel getelt, dat zal haer wel bevryen.
    (3085) En andere, wanneer Erasmus haer eens hoort,
    Zoo zijnse ryke luy; dat kost hem maer een woort.
En nu sint Joris ook die heeft meê wat te zeggen;
Daer magh nu Hercules zijn mutse wel by leggen,
    En heeft die wat bestaen, verovert, en geleyt,
    (3090) Daer wert nu dese schier al ridder af geseyt.
Dies staet hy meê zoo breet, gewapent, en te paerde
Verheven in de kerk met uytgetrocken zwaerde
    En zulken trotsen paert, zoo deftigh aengedaen,
    Dat wonder is; alleen ze bidden ’t noch niet aen.
(3095) Men moet hem altemet ook dit of dat vereeren;
By zijn metalen schilt en blanke wapen zweeren.
    En dat is princelyk: het ander is al out,
    Daer wort niet eenen boer nu langer op betrouwt,
Is dit niet dobbel goet, al schijnt het wat verbastert?
(3100) De kerke wort gedient, den hemel niet gelastert,
    Met woorden, die de Schrift zoo heiligh acht en dier,
    En die verstaense by geen lance, noch rappier.
En gaet dit nu zoo wel? wat dunkt u dan van dese,
Die buyten alle schult en achterdocht en vrese
[p. 95]
    (3105) Zoo zeeker zijn gestelt? en dat met eenen brief,
    Al waer hy ook een schelm, een moorder, en een dief.
Die aflaet is genoegh, daer isset meê vergeven,
En die dat nu vertrout, moet die niet lustigh leven?
    Daer is geen twijffel aen, hy is te wel bewaert;
    (3110) De helle doet hem niet, de Duyvel is vervaert,
En nu zijn vagevier? die tyt is al berekent,
Dat duurt niet langer, als in d’ aflaet is getekent,
    Die rekening is vast en duisentmael gewaegt,
    En niemant, dat ik zie, die daer noch over klaegt.
(3115) En hout gy die nu vry voor zotten, als ik mede.
Maer ziet eens hoe gerust zy leven, en in vrede
    Met haren eigen geest. Dit kan men ook verstaen
    Van dese, die zoo vast met haer getyden gaen,
En weeten daer een deel verborgen, vreemde woortjes
(3120) Te norren binnens monts, en tellen op haer koortjes,
    Die waer voor tytverdrijf, of ergens om genot
    Wel eer eens zijn gestelt, of van een vromen zot;
En meynen, als se die des daeghs eens voor zich leggen,
Of tweemael, dan en heeft den hemel niet te zeggen,
    (3125) Als haer getal alleen gelevert is, en gans,
    Zoo gaet het haer nae wensch; dat kan de rosekrans!
Dies beelden zy zich dan een lang en weeldigh leven
Met gouwe bergen in, en datse hier verheven,
    En maghtigh zullen zijn, en in den hemel naest
    (3130) By onse lieve vrou, en hebben doch geen haest.
Dat mallen is te zoet, en die zich daer aen hangen,
Die leven, datse nae den hemel niet verlangen.
    En moght het dien zoo wel te wille zijn, als haer,
    Zy bleven hier beneên, en lieten hem wel daer.
(3135) En schoon se willen daer wel wesen, als se schijnen,
Zo gaense liever doch ten elven, als ten tijnen.
    Dat is haar nooyt te laet, om eersten zat en moê
    Der weelden hier te zijn, en dan nae boven toe;
[p. 96]
En scheiden lyf en ziel zoo zoetjes van malkander,
(3140) En daer meê dan gegaen van d’eene vreugt, in d’ander.
    Genomen nu daer komt een kryger van de moort,
    Een koopman met zijn goet, dat ander luyden hoort,
Een rechter met een boos en onrechtvaerdich oordeel
En geven maer alleen een aesjen van haer voordeel,
    (3145) Van woeker en bedrogh en ander dievery,
Den hemel is gepaeyt, de schelmen bennen vry
Van al haer quaet bedryf, van moort en brant te stigten,
Van roven, schenden, slaen, van zweren en verpligten,
    Van kracht, van hoerery, en wat den hemel klaegt;
    (3150) Daer, zeg ik zijnse van niet anders als gevaegt.
De kerrefstok is af van buyten, en van binnen;
Ze moghten nu wel weêr van vooren aen beginnen.
    En die zoo voor zijn schult, als dese luyden sorgt,
    Voorseker die is ook wel waerdigh weêr geborgt.
(3155) En wat is meê zoo zot, en zaligh daer beneven,
Of zoo geluckigh ook, als met een ses of zeven
    Gesangen uyt de schrift te spreken op zijn tyt
    Elk een te ryk te zijn, en alle zonden quyt?
Nochtans zoo heeft wel eer een duyvel zonder galle
(3160) Dit kunsjen eens geleert den Abt van Clarevalle,
    Zoo los, en onbedocht; nu zit hy met gequel
    Alleene schier en grimt, en grouwelt in de hel.
Dus heeft een botten droes den mensche meer gesegent,
Als in de heele schrift hem niet en was bejegent.
    (3165) En zulken zotten werk, daer ik my schier om schaem,
    Dat is noch by de kerk gewilt en aengenaem,
Niet by het graeu alleen, Choraels, en hondeslagers,
Maer by de Myters ook, en grote kappendragers.
    Die houden dit gewis, en meer als wat gemeens;
    (3170) En die ’t haer heeft geleert, dien danken zy niet eens.
Hier dient nu by gevoegt, dat elker lant en veste,
De kanker, en de koorts, de pocken, en de peste,
[p. 97]
    De teeling en de kraem, de hooftpijn, en de hoest,
    De hagel, en de ryp, de ripsen, en de roest,
(3175) De regen en de wint, de Blixem, en de Donder,
Die hebben altemael haer heiligen besonder.
    Die werden op haer tyt gebesight, en gebeen,
    En hoe veel dat het is, zy zeggen nimmer neen.
Hier onder zynder meê van groter macht, en zegen
(3180) Die alles kunnen doen, kunt gyse maer bewegen,
    Als onse lieve vrou, dat is het grote hooy.
    Daer wertmen ryk en out, geluckigh af en mooy.
Hier af heeft zy bewint, en daerom schier ook meer is
Gebeden, en vereert, als onse lieven Heer is.
    (3185) Dien derfmen menighmael niet bidden, watmen wou.
    Zoo gaense dan by haer, als by de goede vrou.
Die weegt het niet zo naeuw, al zoekt men haer medogen
In enkel narren; dat moetse nu al mogen.
    Men wil doch anders niet, als enkel zotterny:
    (3190) Ziet zulken goeden smaek heeft ieder een in my.
En die vergeet haer niet. Dies moet ik u eens leiden
Tot Scherpenheuvel, of tot Halle, daer verscheiden
    Gebreken, en gevaer geheelt zijn en bedankt,
    Gelyk noch ieder een zijn teken daer af hankt.
(3195) Maer zietse vry eens door, niet eene zal daer wesen
By zoo veel duysent, die van ’t mallen is genesen;
    Dees lag in dievery verwonnen, en gevat
    En kreeg de boejen los, en raekten uit het gat,
Dien was een been aen tweê, en scheide van de kricken;
(3200) Een ander was verlost, van geesten, en verschricken;
    Die raekten uyt de krygh gesont, en onbeseert;
    En dees ontswom den doot, en haddet niet geleert
Dien wert een jonge zoon wat zeltsaem aen geboren;
En dese was eens doof, en kreegh weer ander oren;
    (3205) Die zou een vasten oort beschermen, en verliet;
    Dien eer, en trouweloos, en kreeg de galge niet;
[p. 98]
En wat dies meer al is van lemten en gebreken,
Daer zoo veel krucken en pilaren noch af spreken,
    Hoe datse van gevaer, van doot, en tovery,
    (3210) Van ziekte zijn verlost; maer niemant noch van my.
Dat mallen is te zoet, en die het eens beginnen,
Die bidden nimmermeer om raet, of ander zinnen.
    Maer waer toe desen praet van ydel bygeloof?
    De werelt is doch zot, en hier in meer als doof:
(3215) Al had ik al de vlucht van pennen om te schryven,
De stemme van de zee, de tonge van de wyven,
    Noch wist ik genen raet te brengen aen den dagh
    De zotten haren aert, en veelerhande slagh;
Zoo is de werelt nu met narren heel bescheten,
(3220) En dat noch erger is, niet eene wil het weten.
    Het voordeel is te groot; de kappen, en de kerk
    Die smeren al haer moes met zulken narrenwerk.
Zy zien wel, dat die wegh den rechten pat voor by gaet;
En dat haer guichelspel de waerheit aen de zy laet;
    (3225) Zoo dol en zijnse niet, al zijnse meer als zot;
    Maer hoe nu wyser man, hoe minder in de pot.
Wie wijser als een aêr wil wesen, en bemerken
De fouten van het hof, van steden, en van kerken,
    Die magh zijn beste doen, al waer hy noch zoo goet,
    (3230) Zy houden hem daer uyt, of lichten hem de voet.
Die nu eens zeggen wou, het mangelt aen de groten,
De vyant weet al meest, wat hier wel is besloten,
    De kloeke gaet her om, de besten aen een kant,
    En eigen voordeel voor de zaken van het landt:
(3235) Die nu eens zeggen wou, betrachtet uw geweten,
Gy die verheven zijt, in eer en eedt geseten,
    Den hemel, dien gy raekt door goddelose maght,
    Die laet uw ziele gaen, en neemt uw werken acht:
Die nu eens zeggen wou, de kleine dieven hangt men,
(3240) De plompe geven gelt, de grote die bedankt men,
[p. 99]
    Die gene daer het recht en roer is aen geset;
    Die leven op den roof, en lachen om de wet,
En datter vele zijn van zulken naeu geweten,
Daer mogt geen boontjen in, het waer daer af gespleten;
    (3245) Maer gaender midlerwyl tot nadeel van het landt
Vast hele schepen door, dat raekt noch al geen kant:
Die nu eens zeggen wou, wilt gy niet eeuwigh sterven
Dat leert door eenen doot, en niet door u, verwerven,
    Een heil’gen zoekt alleen, die nergens is van huys;
    (3250) De reste kent u niet, en kan ook weinigh duyts;
Die zulke dingen zey, ter plaetsen daer hy zoude,
Wat dunkt u datmen dien ter eeren wel al boude?
    Een plaetsjen, dat nae vier, of nae de koorde rook,
    En stond het meê by haer, men nam de ziel hem ook.
(3255) Dus gaet gemeenelik de wysheit al te gaste,
Die niet als ongeneugt den haren leidt te laste.
    Een onbeschaemde nar, een byter, en een vrek
    Kan meer met zijn gewelt, en opgeblasen bek,
Als zeven vrome luy in billikheit en reden,
(3260) En noch wort zulken beest, by menschen al geleden.
    Waerom? al deugt hy niet in leven of in naem,
    Hy is ook zot daer by; dat maekt hem weêr bequaem.
Als nu de wysheit hier het hare wou by zeggen,
Ey lieve, denkt eens, wat een huisjen zou daer leggen?
    (3265) Zy wil men zal zoo naeu de smalle paden gaen
    Van billikheit en recht; wat voordeel is daer aen?
Zy wil niet, dat men voor de groten, en de ryke
De waerheit wat benaeuw, het zeil een weynigh stryke,
    Of dat men zich betrou op menschen in de noot,
    (3270) Die noch op aerden zijn, of in der aerden doot.
Ze roept, laet af te zijn der heiligen dienaren,
Doet liever dat zy deên, zoo bent gy, dat zy waren.
    Maer dat is niet met al, hier wringen ons de schoen;
    Het valt wel eens zoo licht te bidden, als te doen.
[p. 100]
(3275) En dit is doch den aert van dese menschen kinder;
De minste moeyte best, het helpe meer of minder.
    En van dit zelve rot zyn mede, die de pracht
    En kosten van haer lyk, de dragers, en de dracht,
De toortsen, en het was, de missen, en de bellen,
(3280) De zangers, en den sleep, al gaende vast bestellen,
    Al of se zelven meê ter kerken wilden gaen,
    En dragen ook een kruis, een fackel, of een vaen,
Of dat ik eer geloof indien daer wat aen miste,
De doden mosten zig nog schamen in de kiste,
    (3285) Men maekt hem wel eens mooy om bruiloft, of een smeer:
    Wat zou men dan niet doen om onse lieven heer!
Wie weet nu wat het ook den hemel al te staen komt,
Als zulken schoonen ziel zoo kostelik daer aen komt?
    Hoe wert die wel onthaelt, met slepen, en geswier?
    (3290) Men kan haer immers daer niet minder doen als hier.
En of ik al niet graeg my lange zou verletten
Zoo moet ik even wel hier dese noch by zetten,
    Die met den helen kraem van wapens om haer graf
    Den adel nemen aen, en doen den kinkel af,
(3295) Daer valt dan zulken spul te lesen in haer borden,
Niet watse zijn geweest, maer watse zijn geworden.
    Dan zijnse van geslacht, niet klein, of wat gemeens,
    Al is het menichmael wel boers, of buitens beens.
En dat is noch al niet de, heer die moetter by zyn,
(3300) Al zou ’t waer van een kooy, of van een bleekery zijn;
    En daermen meê wel eer den spot te dryven scheen,
    Dat maekt nu in de kerk al heren op de Steen.
Doch wat leit daer ook aen, of alles niet zoo klaer zy,
Men is al mooy daer meê, en bly, als of het waer sy.
    (3305) En zulke werden ook schier dikwyls aengebeen.
    Zoo zoet is zot te zijn, men is het nooit alleen.
Doch waer toe zeg ik dit, of mein ik al de zotten
Te stellen hier by een? neen, dat en wil niet botten:
[p. 101]
    Zelfsliefde heeft alleen veel meer in haer gebiet,
    (3310) Als iemant tellen kan, zoo kloek en is hy niet.
Die heerschet over al te water, en te lande,
En maekt de zotten hun geluk zoo wel ter hande,
    Dat haer het beste lot alleen geboren schynt,
    En niet zoo goet en is ter werelt, of zy zijnt.
(3315) Gemeint se bennen scheel, gebochelt, en gebogen
Met borstels op haer hooft; met schobben overtogen
    En vuyler als een swijn, en swarter als een kraey
    En botter a!s een beer, ze zyn al even fraey.
Een deel die hebben pas een boek of twe gebroken
(3320) Met dragen, en daer nae wat fransse lucht geroken,
    Ze bennen daer mee klaer, en tonen haer verstant
    Zoo met een eigen rink, als met een ander hant.
Een ander is zoo drae te rade niet gekoren
Hy vreest al, zonder hem, het Raethuis waer verloren.
    (3325) Een ander heeft een stem, zoo slordigh als een eendt
    En pryst men waer een keel, hem dunk hy wert gemeent
Een deel bevinden niet lofwaerdighs aen haer magen,
Daer zy niet al den roem en eigendom af dragen,
    En matigen zich aen haer deugden en haer goet.
    (3330) Is dat geen zotterny, die aerdich is en zoet?
Gelyk wel eer een man die deftigh van de goden
Met rykdom was begaeft, en hadde niet van noden,
    Wat gek en goet belangt; maer anders was hy mal,
    En alles wat hy zey, dat rymde niet met al.
(3335) Doch als hy was gewoon, hy hadde daer zijn knechte;
Die pasten op zijn woort, en hielpen hem te rechte
    Dies beelden hy zich in, het vloeiden al uit hem
    En sprak er een van haer, dat was zijn eige stem.
Ten laesten docht hem ook haer zenuen en âren
(3340) En spieren van gewelt, dat die de zyne waren
    Dies most hy met geweêr eens vier of vyf aen boort,
    En desen armen bloet kost qualik eenmael voort,
[p. 102]
En meer niet als een schim, en ander luyden spot was,
Aleene daer noch in geluckigh, dat hy zot was,
    (3345) En in zyn eigen geest te vreden met de waen.
    Al kost hy dan niet doen, hy haddet doch gedaen.
Wat wil ik dan ook veel van hoge leeraers zeggen,
Die stadigh tegens een, en in de hairen leggen,
    En liever wit in zwart veranderen, als dat
    (3350) Meer dikwyls by haer wort gedreven, als gevat;
Al zou de gansche maght, en meente daer af wagen:
Alleen om dat zy luy zich zelven zoo behagen:
    Gelyk de schryvers, en Poëten ook al meest,
    Hoe kleyner van verstant, hoe hoger weêr van geest.
(3355) En hoese dommer zyn en botter, hoe de narren
Meer houden van zich zelfs; en hoese meer verwarren,
    En boven haer verstant besluyten, hoese by
    De werelt meer gesien, en naeder zyn aen my.
Eerst gaettet wel wat heen, maer alsse dan besinnen,
(3360) Dat meê geen leurery met schryven is te winnen,
    Dat moet de penne voort, en lappen stuk by stuk,
    Al voegt het dan, of niet, het moet doch al in druk.
En wort al grote luy, of daer wat valt te geven,
Met veel eerbiedigheit demoedigh toegeschreven,
    (3365) En over al geroemt, en over al gebroght,
    En noch by vele meer gepresen, als gekocht.
Dat kan ik niet verstaen, de werelt is vol gecken,
En noch zoo valter meer te drucken, als te trecken.
    Het moet haer dan aen gelt gebreken, of geloof,
    (3370) Want zijn de meeste zot, de meeste zijn niet doof,
En al wat niet en deught, dat zal de meeste prysen,
Om datter, als ik zeg, meer zotten zijn, als wysen:
    En zijn de zotten dan hoe zotter, hoe mitsdien
    Meer vrolik by haer zelf, by vreemde meer gesien,
(3375) Wie zou dan om den last van wysheit willen wenschen,
Die niet als kosten baert, en haet by alle menschen?
[p. 103]
    En ook de wyse luy, die houden als gy ziet,
    Van niemant al te veel, en van haer zelven niet.
Wat vreught is daer dan aen? ik pryse noch de mijne;
(3380) Niet een, of hy bemint zich zelven, en de zijne.
    Nu schiet my in de zin, gelyk by ieder een
    De liefde van zich zelfs is eigen, en gemeen,
Dus heeft ook ieder landt en hoekjen vander aerden,
Waerom het zigh behaegt en zelven hout in waerden:
    (3385) Den Engelsman die meint van schoonheit en musyk
    En alle leckerny en heeft hy geen gelyk;
De Spaensse van verstant, van oorlog, en van moede;
De Schotten van geslacht en koninglyken bloede;
    De Fransche van haer tucht en zeden; en de Deen
    (3390) Die roemt zigh wel van al, ik zwyge dan van een;
Italiën gelooft met haer gewyde Romen,
De wysheit is by haer; de Grieken by de stromen
    Van Pindus, en van hun wel eer geleerde nat,
    En menigh out verval, en omgekeerde stadt.
(3395) Venetien is trots, en pocht op haren Adel;
De Vriesen op haer recht: de Duitsen in den zadel;
    De Turk en zijn gebroet hem wys en heiligh acht,
    En voor een waen geloof het Christendom belacht:
En ziet de Joden eens met haren trouwen Mose.
(3400) Dien zijnse nu al weêr veel hondert jaren boze,
    En knorren vast op hem, en kyken in de wint,
    Of haren Heilant koom, of komens is gesint;
En of haer dan de moet al lange waer ontvallen,
Zoo staense doch niet af, zoo zoet is haer dat mallen.
    (3405) ’T gevoelen van haer zelf, en eigen wysheit ist,
    Dat haer verwaende geest zoo lange zich vergist.
Doch waer toe wil ik dit noch breder gaen bewysen?
Gy ziet, hoe ieder een het zijne weet te prysen,
    En zelven zich bemint, en daer en is geen goet,
    (3410) Dat meer vermakens heeft, als dese liefde doet.
[p. 104]
Daer nae de Vleyery met reden wel de twede
Ten naesten haer gelyk, en eigen zuster mede,
    Daer is geen onderscheit veel meer ook tusschen haer
    Als dat haer zelven die, en dese vleyt een aer.
(3415) En of de Vleyery nu mee wel in den haet is,
Dat is maer wat de naem, en niet wat in der daet is.
    Men vreest als of se by de waerheit niet en dient,
    Die doch met reden is haer allerbeste vrient.
En wilt gy daer af blyk? dat kan ik licht beweren,
(3420) Het onvernufte vee behoort u dat te leren,
    Besiet alleen den hont, wat is in vleyery,
    Dat hem te boven gaet? en wat zoo trou als hy?
En dat u zoo bemint? wie kan zoo konstigh smeeken
En vleyen als een kat? al praet zy zonder spreeken;
    (3425) En even wel zoo dient dit beest u niet alleen,
    Maer heeft u ook zoo lief als van geen duysent een.
Of meint gy dat de Leeu, den Tyger, en de Draken
U meer ten dienste zijn, en beter u vermaken?
    Neen, dat gelooft gy niet, en koomt ook niet in my.
    (3430) Maer dit beken ik wel, daer is een Vleyery
Heel van een ander aert, die schadelyk en quaet is
En buyten aengenaem, en binnen vol verraet is,
    Die menich man, en meyt betovert, en bedrieght,
    En hoese beter toont, hoe snoder datse lieght,
(3435) En is niet als bedroch met schyn zoet overtogen,
En die daer smaek in heeft, is datelyk bedrogen.
    Dat doet de myne niet, die uyt een vroom gemoet
    En goedertieren meint, het gene watse doet,
En zal ook van de deught zoo vele niet verschillen,
(3440) Als wel dat minneloos berispen, en bedillen.
    De droeven zy verquikt, de kranken zy behaegt,
    En maekt den dromer gaeu, den blooden onvertsaegt.
Door haer de liefde wort begonnen, en gevoedet,
De tyranny vertsaecht, de toornicheit vergoedet.
[p. 105]
    (3445) En dit noch niet alleen, ze werkt ook in de jeught,
    En leit die zoetjes aen, tot leersaemheit en deught.
Zy is der ouwen vreught, en die de grote heeren
Liefkosende vermaent, en vleiende kan leeren.
    En kort en goet geseit, door dit gevley alleen
    (3450) Bent gy u zelven lief, en waert by ieder een.
Is dit dan niet een deught, die aengenaem en goet is,
Wanneermen onder zich zoo vriendelyk en zoet is?
    Ik zwyge nu noch al dat dese Vleyery,
    Van u welspreekentheit een groot gedeelte zy.
(3455) En van de medecijn nogh groter, en in ’t brallen
Van rymen, en gedicht het grootste wel van allen,
    Want zoo der geen gevley in dese dingen quam,
    Wat was het altemael? kout, lendeloos, en lam,
Want die niet anders als de waerheit weet te geven,
(3460) Die stake vry zijn pen, en lere liever weven.
    Een eer, of Bruilofs dicht daer niet is in gevleyt,
    Dies weet u niemant dank, al waer’t een boeren meyt.
Het vleyen eerst bekoort, de kleinen en de groten,
De beesten meê daer in, (de boeren uitgesloten)
    (3465) Of meint gy ’t zy bedrog, dat quaet is waer het plaetst?
    Jae nooyt bedrogen zijn, dat is noch aller quaetst.
Want zulke zijn wel dol, die meinen dat de zegen
Alleene zelven in de zake zijn gelegen.
    Dat is een misverstant; de meining van de mens
    (3470) Die maekt hem alle dingh of zwaer of nae zijn wens.
Het is doch altemael zoo blint hier, en verduistert,
Dat die wel meeste mist, die meest nae waerheit luistert;
    En zoo se dan al wel gevonden wort, en klaer,
    Wat heeft men dies te bet, ey lieve? niet een haer,
(3475) Als datse meer gepems en zorge kan verwecken,
En vele vrolikheit des levens doen vertrecken.
    Den mensche zijn dogh meest zijn zinnen zoo gestelt,
    De schyn behaegt hem best; de waerheit niet en gelt.
[p. 106]
Dit maek ik u niet diets; gaet let eens in de kerke,
(3480) Als Heeroom al zijn kracht en wysheit stelt te werke,
    En goede dingen zeit, zoo sluimert alle man;
    Hy prate wat hy wil, daer zijn geen ooren an.
Maer laet hem wederom een kluchtjen eens beginnen,
En daer een deuntjen van de labben onder spinnen,
    (3485) Of ander boevejacht, daer gaen haer ooren op,
    De sluimer is gedaen, de vaek is uyt de kop:
Of praet hy hoe wel eer de visschen eens gesticht zijn,
Of van een heilig, daer wat grollen af gedicht zijn,
    Van Stoffel met zijn draght, of Joris met de speer,
    (3490) Dat hoort men grager, als van onsen lieven Heer.
Doch daer van al genoegh: ik magh dat liever staken,
En gaen al verder in mijn voor geroerde zaken.
    Wat is men om een ding vaek zelve wel begaen!
    En beelt het u maer in, daer isset meê gedaen,
(3495) Het doet u evenveel, en zal ook minder krenken;
Hoe kant gy uw geluk dan nader wegh bedenken?
    Genomen, die zijn spek, en ouwen abberdaen;
    Die sterker is als talk, en gastiger als traen,
Voor kaviaerden eet, en knollen voor melonen,
(3500) Leeft die niet also wel, alsof hy duisent kronen
    Voor een gerechte gaf? en die geen zoete kaeu,
    Geen taerte magh of vlae, noch Haegsche kabeljaeu,
Noch groene gansen, noch de kiekens, eerst geboren,
Heeft die wel daerom iets van zijn geluk verloren?
    (3505) Is iemant aen een vuy1 en lelik wyf getrout,
    En beelt hem zelven niet als schoonheit in, en hout
Haer trony, scheef, en scheel, en tandelose kaken,
Als, of hy daer uyt wou een twede Venus maeken,
    Voorseker zulken man geluckigh is gepaert.
    (3510) Het doet doch even veel se schynt het, of se waert.
Die van een kladdigh stuk, dat kunsteloos en schier is
Met eenen streek gedaen, gelooft het lange Pier is,
[p. 107]
    Of dat het Albert Duyr gemaekt heeft, en bedocht,
    Is dat niet beter koop gemeint, als zoo gekocht?
(3515) Een zeker aerdigh wyf was zieklyk van begeren,
En wilde, dat de man haer dingen zou vereeren,
    Die voor een grote vrou wel pasten, en voor haer
    Niet lichtelik te dier, niet lichtelyk te zwaer:
Wat zou den goeden bloet? daer most wat kostels wesen,
(3520) Zou hy eens hebben deeg, en zy eens weêr genesen;
    Ey hoort eens wat hy doet, het slechte was gemeen,
    Het beste was te dier, hy gaet en huurter een,
Dat schoon uytnemend was, een puikjen van juweelen,
En dat een gierigh mens het harte zou ontstelen,
    (3525) Nochtans het zyne niet. hoewel hy gaf aen huur
    Voor gierigheit voor al, een gulden elker uur;
(Al heeft nae zijn gewight den uyl wel grote vlerken,
Nochtans ze zijn te licht voor vogels, als een verken)
    Maer zy wist van geen huur, gelyk het daer aen bleek.
    (3530) Hy broght het niet zoo drae, die ziekte die verstreek,
De vrouwe was gesont, de man weêr in genade.
Hielp dat niet wel zoo zoet, als eigendom met schade?
    Het geltjen was bespaert, en hy weêr lief by haer,
    En zy was wel zoo mooy, als of ’t haer eigen waer:
(3535) Dies krachtigh ingebeelt zoo goet is, als te weten.
Gelyk de menschen, die, in Platoos hol geseten,
    Zich heel vergaepen aen de schaduwe van iet,
    Dat voor haer oogen schynt, en achter haer geschiet,
En bennen al zoo wel te vreên in haer vergissen,
(3540) Als die het in der daet besien, en niet en missen.
    Het doet doch evenveel, vast ingebeelt, of waer,
    Is by de waen alleen een goet genoegen daer:
Doch zoo veel isset meer, de waerheit is hier dier af,
Het ingebeelde niet; daer geefje niet een zier af.
    (3545) Hoort Lucianus eens verhalen van een bloet,
    Vol rykdom en geluk, maer zonder gelt en goet.
[p. 108]
Mycillus, zeit hy, by een buurman van vermogen
Te gaste was genoot; die volden hem zijn oogen
    Met alle kostelheit, zijn harte met vermaek,
    (3550) Zijn lyf met spys en drank van aengename smaek.
Dit lagh hem in de zin en speelden, doen hy ruste,
En gaf hem in den droom van alles wat hem luste.
    En al die leckerny, en allerhande wijn,
    En wat hy zach voor heen, dat docht hem al was zijn.
(3555) Hy hadde zijn gebou, zijn veê, zijn ros en wagen,
En wierde op zijn groots van Slaven meê gedragen.
    Zoo weeligh was hy doen, zoo machtigh, en zo fraey;
    En dit hing altemael aen eenen hanekraey.
Die brak dien zoeten droom, doe zach hy hem bedrogen,
(3560) Zijn armoet weder waer, en al de rest gelogen,
    Dat was hem zulken kruis, hy had zoo lief daer voor
    Geslapen, en gedroomt zijn gansche leven door.
Mycille, denk ik nu, waer uwen slaep geraden,
Te slapen als wel eer de zeven slapers daden.
    (3565) Vierhondert jaren lank, op achtentwintigh nae,
    Dat waer u goet geweest, en minder was u schae.
Zoo krachtigh is den mensch zijn eigen ingebeelde,
Al was het maer een droom die weinigh in hem speelde,
    Gelyk gy hier genoegh aen desen dromer ziet,
    (3570) Dat niet hem ook verheugt, en wensen doet om niet.
Dies tusschen zot en wys, en is geen onderscheiden,
Of zalder eenigh zijn? zoo heeft de zot van beiden
    Het beter lot geraekt, voor eerst de zotterny
    En staet u niet zoo dier, als wysheit: en daer by
(3575) Zoo neemtse nimmer af: de wysheit daer en tegen
Wort niet allene dier; en kommerlik verkregen
    Met arbeit, en gebraek, maer wil ook dier gestalt
    Voorts onderhouden zijn gestadigh, of se valt.
De zotten haer geluk en kan ook niets beswaren,
(3580) Als zy zich maer alleen voor wysheit wel bewaren.
[p. 109]
    En als ook niemant wel geluckigh is alleen
    Zoo hebben zy met veel het hare meê gemeen:
Want dat de wysen dun, en weinigh van getal zijn,
(Genomen offer al noch waren, die niet mal zijn)
    (3585) Daer twyfielt niemant aen, hoe wel daer zeven maer
    In Grieken zijn geweest in zoo veel hondert jaer,
En wilmen die dan ook ter degen wel bekyken
Zoo zullen ’t wysen zijn, die gecken wel gelyken:
    Nu let eens op de wijn, wat is haer beste deugt?
    (3590) Als dat hy blyde maekt, geluckigh, en verheugt,
En daerom is hy meê zoo willigh, en gepresen;
Maer lieve dese vreugt, hoe lange zal die wesen?
    Voor zeker kort genoegh, wat duiren is daer aen?
    Dat met de wijn geschiedt, is met de wijn gedaen.
(3595) Zo doen de mijne niet; die maek ik eenmael dronken;
En daer meê zijnse dan haer leven lank beschonken
    In wellust, en geneugt, en allerley vermaek;
    En dat bestel ik al met zoo geringen zaek.
Ook geef ik aen de mensch mijn gaven zoo genegen.
(3600) Daer isser wel niet een hy heeft al wat gekregen,
    Hier tegen is hy weer zoo dankbaer, en beleeft,
    Niet eene die daer klaeght, dat hy te weinigh heeft.
Dus stort ik over al mijn gaven, dat niet eene,
Noch al de goden doen, zoo veel als ik alleene.
    (3605) Hier geven zy den wijn, daer koren, hier het vlas,
    Daer kruyen, hier het gout, daer honigh en zijn was;
Hoe weynigh hebben doch van Mavors wel verkregen
De wapens, en den moet? van Herkules den zegen!
    Wat zijnse dun gesaeit, daer aen vrou Venus heeft
    (3610) Haer schoonheit meê gedeelt? en Jupiter wat geeft
Hy doch aen weynig mensch de magt? en heerschappye?
Merkurius zijn tael, en schrandre dieverye?
    Die grove mein ik niet die nu zit boven aen
    Van binnen als een raef, van buyten als een zwaen
[p. 110]
(3615) Maer daer hy meê wel eer den hemel heeft genoten,
Die nu schier leit alleen met Engelant besloten.
    Ik zegge nu noch van Neptunus niet een woort,
    Die twe of drie bewaert, en tiene weer vermoort.
En wat doet Phoebus ook by zijn gesalfde minder?
(3620) Cupido by de jeught? Saturnus by de kinder?
    Hoe moetmen Cybele ter eeren snyden af,
    Dat wel geen jonge bruit om al de werelt gaf.
Van Ate zwyg ik noch, en ander straffe goden,
Die niet en doen als quaet, en groejen in de doden.
    (3625) Ik ben de Zottigheit, die alle man behaeght,
    Die alleman begaeft, en niemant niet en plaeght.
Ik drage geenen haet, ik eische geen gebeden;
En of ik van u niet geacht ben en beleden,
    Daer stoor ik my niet aen, en ben al wel te vreên.
    (3630) Roept al de goden aen, en laet mijn vry alleen.
Nochtans is Calydon eens lelyk omgesmeten,
Doen by haer Godenmael Diana was vergeten,
    Zoo qualik nam zy dat: dies acht ik wel zoo goet
    Te vallen geen van al, als eene niet te voet.
(3635) Dus zijn de menschen, ook en meest wat aen het roer is.
Versoekt eens dit of dat; of schoon mijn heer een boer is,
    Hy wil al evenwel gekent zijn en gesmeert,
    Of kan hy u wat doen, hy doet het u, ik zweert.
Wie dat nogh niet en weet, die gae maer eens ten hove;
(3640) Ik wed, hy geeft my dan volkomen wel gelove.
    Maer, zeit men ook, daer is noch kerke noch altaer
    De Zotheit toegewyt? jae vrienden, dat is waer,
Dies ben ik, als ik zey, niet weynigh ook verwondert,
Waerom ik doch alleen zy bloot en afgesondert;
    (3645) Doch om mijn goedigheit zoo laet ik dat al gaen,
    Het is my om een hant vol wierook niet gedaen;
Of datik daer wat meel, wat runder zien, of rammen,
Gelyk wel billik waer, op mijn altaren vlammen,
[p. 111]
    Daer is niet veel aen vast: maer dat aen my geschiet,
    (3650) Dat wil de kerke meê, al doen ’t de meeste niet;
Dat is, wilt gy uw dienst aen heiligen besteden,
Zoo treet haer paden nae, en doet gelyk zy deden,
    En dus zoo doense my; besiet de werelt door,
    Zy gaen my alle naer, en ik haer alle voor.
(3655) Dat is den rechten dienst; daer hout u vry aen vaste;
Wie Goden eeren wil, die volge dat haer paste.
    Ik laet Diana met haer menschenbloet begaen,
    En neme desen dienst wel tien mael liever aen.
En dies zoo zeg ik noch, daer zijn geen ander goden
(3660) Zoo wel gedient als ik, noch geen vergoode doden,
    En die gy menigmael voor dese buygen ziet,
    Die volgen my wel nae, maer diese dienen, niet.
Wat zietmen al een volk (de waerheit ook te spreken)
Voor onse lieve Vrou een keersse wel ontsteken
    (3665) In ’t midden van den dagh, als niemant die begeert,
    Maer om te zijn als zy, dat is haer niet geleert.
Nochtans was daer in wel de ware dienst gelegen.
De heiligen zijn best tot heiligen genegen.
    Doch heb ik geen altaer? dat waer een wonderwerk,
    (3670) De steden zijn my dat, de werelt is mijn kerk.
Is die niet ruim genoeg? mijn dienaers zijn de menschen,
Zoo menigh alsser is. wie zou meer Papen wenschen?
    En nu, al ben ik zot, zoo ben ik evenwel
    Zoo zinneloos noch niet: ik wil geen apenspel
(3675) Van beelden in mijn dienst, noch opgepronkte blocken.
De mijne, die dat doen, die haet ik als de pocken.
    Wat beelden wil ik meer? geen mensche, die gy ziet,
    Het is mijn evenbeelt, hy weet het dan, of niet.
Dies heb ik dan ook licht de reste van de goden
(3680) Te gunnen, wat men haer ter eeren heeft geboden,
    Als hier en daer zoo wat te dienen, en niet veel,
    Mits dat de werelt my vrywilligh dien, en heel,
[p. 112]
En niet een hoek of tweê; als Argos voor Junone,
Voor Phoebus Rhodos is; en Cyprus voor Dione.
    (3685) Tarentum zich bedinght Neptunus, en Vulkaen
    In Lemnos wort geviert, in Taurika Diaen:
Olymphus Jupiter, en zijne Lampsacenen
Priapus ook al heeft, en Pallas haer Athenen.
    Daer ben ik meê te vreên, mits dat zich even staeg
    (3690) De gantsche werelt my ten offer weer op draeg,
Gelyk se garen doet. en als ik zal bewysen
Dat ik dit niet en zeg, alleen om my te prysen.
    Dies zullen wy de mens zijn leven eens besien,
    En wat hy van mijn hout, en waer ik hem in dien,
(3695) Den adel, als den boer, de dorpen, als de vesten.
Maer om wat kort te gaen, zoo zal ik van de besten
    Alleen u een of twee verhalen, en daer by
    Zoo moogt gy dan verstaen wat van de reste zy;
Want waer toe wil ik van ’t gemene volkjen reppen?
(3700) Dat my doch eigen is, en weet uyt zich te scheppen
    Zoo vele narrery van allerhande slagh,
    Dat ik my zelven schier daerom te barsten lagh?
Wat mosten daer dan al Demokriten toe hooren?
Al wasser noch zoo veel, zy gaven dat verloren;
    (3705) En die Demokriten vereischten wel een aêr
    Demokritus daer by, te lachen weer om haer.
Hoe dat ook menighmael de hele zael hier boven
Om zulke luytjes lacht, dat zout gy niet geloven
    Want by de Goden is des morgens voor de noen
    (3710) Niet anders als van recht, en vonnis al te doen,
Te horen het geklach; het bidden, en het temen
Van alle menschen hier beneden waer te nemen:
    Maer als haer dan de geest is vrolik van de wijn,
    En datse met de rest niet besigh meer en zijn,
(3715) Dan nemen zy haer plaets te zitten, daer den hemel
Meest uytgebogen staet, daer ziense dat gewemel,
[p. 113]
    Dat draven, en gewoel van alle menschen aen;
    En niet en kan haer ook zoo wel ten harten gaen.
O bloet wat ziense dan al narren hier krioelen!
(3720) Hoe raest het onder een! dat spreek ik met gevoelen,
    Als die daer menichmael zoo langen lieven dagh
    Niet min als een van al dien dollen handel zagh.
Hier zitter een en vryt, en kan hy niet erhouwen,
Zoo kruist hy en hy krast, hy moet de ziele spouwen.
    (3725) Daer raekt ter ene by de deeren om een hoek,
    En alsse kramen zal, dan is de vaêr te zoek.
Hier trout de man een wyf, en meint het gelt allene;
Daer schijnt het of de vrou meer hebben mach, als eene;
    Een ander wederom en is zoo keurigh niet,
    (3730) De huyrtse wel eens uyt, en lydt het dat hy ziet:
Daer zitmen en beschreit zijn vianden haer sterven,
En wil van haren schat met valsche tranen erven:
    Dien is de kroech zoo lief, en hout hem by de wyn,
    Al zou hy dan daer naer eens deftich honger lyn,
(3735) Een ander heeft zijn lust in twisten, en verwonden;
Die hout het met tobak, en dese met zijn honden:
    Een ander heeft het bort en spelen zoo besint,
    Is dat hier boven niet, zoo gaet hy aen de wint:
Een ander woelt, en wroet, met schrapen, en vergaren,
(3740) En laet daer eer, en plicht, en eewigheit om varen,
    En dat den hemel hem de Wael gegeven had,
    Hy liet de Goden daer en bleef by zijnen schat.
Hier leggen landt, en luy besprongen, en verdreven,
En ’t wort noch al een schijn van rechten toegeschreven,
    (3745) Daer zitten die de macht, en wetten zijn betrout,
    En niemant zoo verkeert, of die se minder houdt.
Dien plaegt geen ander lust, als dat zijn vrienden erven,
Dies leeft hy in gebrek alleen om ryk te sterven;
    Een deel is dach, en nacht om voordeel onder zeyl,
    (3750) Een deel om weinigh gelts haer dierbaer ziele veyl;
[p. 114]
Dien doet den oorlogh goet; en dese gaen en prachen
Om kranke vrienden gelt, en om de dode lachen:,
    Een ander neemt een wyf, zoo doof en afgeleeft,
    Om datse (zoo hy meint) meer goet, als tanden heeft;
(3755) En als dan zulken man maer doppen krygt en semel,
Och wat is dan een vreught, en lachen in den hemel!
    Een ander heeft zijn meit bekropen, en hy ziet
    Zy heeft het spek al heen, en zingt het kinderliet.
Wat zal de karel doen? hy gaet zijn knecht vereeren
(3760) Een pennink of een ampt, en plant hem aen de deeren.
    Men ziet wel groter ook op die manier getrout,
    En hebben daer alleen haer opgank meê gebout.
Een deel hovaerdigh zijn, en willen haer verheven
Op voetsel dat wel eer den armen was gegeven;
    (3765) En dat noch zotter is, hoe adelyk, hoe groot,
    Noch zijnse bly, en mooy op dat gebedelt broot,
Daer schatter een, en plaegt de hoerery geswinde,
En zelven maekt hy vast zijn eigen meit met kinde.
    Hier spant’er een de bank en hangt de dieven heen,
    (3770) En zelven is hy vaek de grootste dief alleen:
Daer wort de dootslagh van den moordenaer bewesen;
En hier een Paep gemaekt, die qualik weet te lesen:
    En nu de koopluy meê, wat volkjen dat het zy
    Van logens en bedrogh, dat laet ik daer nu by.
(3775) Ik wil haer niet verraên noch schelden, of bedragen;
Gy meugt Jan Guldenmont en Augustinus vragen
    En diergelyken meer, al heiligen van naem;
    Die maeken haer zo swart, dat ik mijn seggens schaem.
Pythagoras heeft ook noch veel van zijn gesintheit
(3780) Gelaten hier beneên, doch meest in dese blintheit,
    Dat aller menschen goet moet wesen haer gemeen;
    Maer slaen zy zoo wat aen, dan hoort het haer alleen;
En dit is met gewelt noch recht niet om te stoten;
Zoo gaen zy daer mee door, vooraamelyk de groten:
[p. 115]
    (3785) Die weeken daer niet af, en deden haer gebeur,
    Al stond’ de helle met de galge voor haer deur:
Een deel zyn wederom zoo milde van geweten,
Die halen wat haer dient, en nemen ’t ongemeten,
    En schoon het was te licht, of anders als het hoort,
    (3790) Zy zijn daer meê te vreên, en zeggen niet een woort:
Een deel die zijn zoo graegh voor ryke luy gerekent,
Al ziense binnens huys den honger afgetekent:
    Een deel die beelden haer al grote schatten in,
    En hebben niet te meer, en missen niet te min:
(3795) Een ander woelt en schraept, en kan zich niet versaden;
Een ander brengt het door, en lyf en ziel in schaden;
    Dien staet de hoogheit aen, en dat hy zy vereert;
    En dien een smookjen en een pintjen by den heert;
Dees waert zijn dochters naeu om by zijn gelt te blyven,
(3800) En eer de bloet het weet, zoo zijnse wel al wyven:
    Een deel is nimmer moê van rechten en gepleyt,
    Al zou het schoon van wyf en kinder zijn beschreyt:
Een deel gaet nae Lauret of nae Sint Jakop wand’len,
Om tegenwoordigh daer wat naeder meê te hand’len,
    (3805) En laeten wyf en kint in armoet en verdriet
    En dat de mensche ziet, dat zien haer goden niet.
Maer kort en goet geseit, wat zou de man al zeggen,
Die met Menippus moght eens in de mane leggen
    En zien, gelyk hy sagh, dat woelen hier beneên!
    (3810) Hy keek zijn oogen uyt, en hielter wel niet een.
Het zou niet anders zijn, als of hy enkel mieren
En muggen onder hem zagh krieuwelen en swieren
    En schermen onder een met allerhande maght
    Van listen, en geweer, in allerley geslacht.
(3815) Maer of hy dan wat zagh, dat most hem niet verdrieten,
Van oorlog, moort en brant, bloetschenden, bloetvergieten
    Van ebreuk, hoerery, verwoesten, en geplaeg,
    Vergeten eer, en eet, en snoder alle daeg; [eind h.48]
[p. 116]
Jae zach de werelt hier in groeyen, en verheugen;
(3820) Daer most hy niet omsien, dat most de karel meugen,
    En wou hy dat niet doen, en schouwen alles aen,
    Zoo greemden hy zich doot, en sturf wel in de maen.
Wat zou hy anders zien als diergelyke dingen,
De kronen tegen een; de zwagers zig bespringen.
    (3825) En die geen vyant heeft, en zeeker meint te gaen
    Die vindt hem doch al aen zijn eigen onderdaen.
Dat mach niet anders gaen, zoo moet de werelt koten,
En ieder een zijn beurt, de kleinen als de groten.
    De Papen op de Paep, de boeren op den boer,
    (3830) En alles zou hy zien in reppen, en in roer;
Dien klimmen op de spits, dien wederom vervallen
En met een woort geseit, de gantsche werelt mallen.
    Doch niet op een manier, dien bose, dese zoet.
    Men kan ’t niet zeggen, wat dat gore goet al doet,
(3835) Dat mensen wort genoemt hoe zwak, en kort van leven,
Het keert de werelt om, en doet den hemel beven;
    Nochtans neemt eene krygh uit niet gesproten schier
    Of een geringe pest, by duisenden van hier.
Maer zotter moet ik zijn, als ene van u allen
(3840) Indien ik meer vermaen, van dit gemene mallen,
    Of dat Demoeritus zijn beste my belach
    Zoo ver ik noch een woort van kleine gecken mach.
De groten wil ik aen, en die men voor ervaren
En wyse luyden hout, gelyk ze garen waren:
    (3845) Hier stel ik dan voor aen de dragers van de plak,
    Die niet als in de school met stof en ongemak
Haer leven brengen door, een volkjen klein van waerde,
Rampzalich, en verhaet in hemel en op aerde;
    Indien ik niet haer last, en grote slaverny
    (3850) Verlichte met een aert van zoete narrery:
Want of se dus in school (in ’t tuchthuys wil ik zeggen)
In stank, en vuiligheit haer gansche leven leggen
[p. 117]
    En werden out en graeu in onrust, en gewoel,
    En doof, en zinneloos van schreeuwen en krioel,
(3855) Nochtans zoo doen ik die haer zelven zoo behagen
Dat hoe se minder zijn, hoe meerder dat se wagen,
    En willen metter tyt als mannen meê gebien,
    Om dat de kinder haer wat achten, en ontzien.
En dese mogen wel den esel zijn geleken,
(3860) Die als hy zich had in een leeuwen huyt gesteeken,
    Gink dragen als een leeu, en pronken in zijn huit,
    Maer juist zoo staken daer zijn ooren achter uit.
Doen gink het kleunen aen, en ongenadich klouwen,
Het vel most weder uyt, en hy, gelyk den ouwen
    (3865) Geselle, nae de stal, daer had hy beter vreê
    Als buiten zijn beroep; zoo gaet het dese mee.
In school daer zijn se baes, daer moetmen haer erkennen
Voor mannen van gebiet, en wat se garen bennen,
    Daer is haer eigen rust, haer leven, en haer hart.
    (3870) Al raest het en krioelt als valkenburger mart,
Noch gaven zy haer ryk, dat zulken kleinen stee heeft,
Niet voor de heerschappy die Karel in de zee heeft:
    Is die niet breet genoegh! en als se dan een woort,
    Dat niet is in gebruik, of nergent is gehoort,
(3875) Eens dromen, of verstaen, wat valt dan al te zeggen!
Doch dit waer al te lang, ik magh het hier beleggen,
    Want zou ik zeggen wat verschil al onder haer
    Wel is van zus of zoo te spreken, in een Jaer
En had ik niet gedaen. Ik weet wel ouwe narren,
(3880) Die noch niet wys en zijn, en schuuren, en verwarren
    Haer herssen dach en nacht alleen om (als ik hoor)
    De acht gedeelten van een reden nae behoor
Te delen, en alleen haer quelling hier in zetten,
En vresen dat de doot haer wille mocht beletten,
    (3885) Om dat het nooit te recht van iemant is verstaen,
    Van velen wel begost, van niemant wel gedaen.
[p. 118]
En hier af is zoo veel te voren al geschreven,
Als iemant lesen magh, die hondert jaer zou leven,
    En zulke dingen meer, die niet te noemen zijn,
    (3890) Als in een vreemde tael, in Griex of in Latijn.
Of dit nu zottigheit, of raserny zal heten,
Daer leit my weinigh aen, doch meugt gy dit wel weten;
    Zy bennen hier in eens, ze doen nae mijn gebodt,
    Dat is zoo veel geseit, zy zijn te zamen zot:
(3895) En zulken armen dier wort zoo door my van harten,
Het zou met zijn geluk, den trotsen Keiser tarten.
    Dus koom ik hem te baet, zijn last en slaverny;
    En waer het niet zoo zot, ’t en was ook met zoo bly.[eindh.49]
Noch wil dat wyse volk, daer dese door geraken,
(3900) Dat ongeleerde luy geleerde kinder maken.
    Doch daer van al genoegh; nu magh ik verder gaen,
    En spreken met verlof de rymers ook eens aen,
Een volk van vryen aert, en andersins geheten
In Griex, Latyn en Duits en Engels als Poëten;
    (3905) En die wel niet zoo zeer in my gehouwen zijn,
    Behalven al haer doen en dichten, dat is mijn.
Dat is de Narren meest ter eeren al geschreven,
Om haer doch wat vermaeks en tytverdrijf te geven,
    En daer wat plaetjes by en printjes ingelyft;
    (3910) Zoo zijn de kinder en de boeren meê geryft:
En ander slechte luy, als ik en myns gelyken;
Want die niet lesen kan, die vinter wat te kycken.
    Zoo dienstigh is dit volk, en minnelyk daer by,
    Als niemant haer en raekt, maer anders! wat u vry.
(3915) ’T is kruitjen roert my niet, se zijn niet veel te trouwen,
Ze schryven dat het kraekt, en maeken voor den ouwen
    Zint velten daer wat heen, dat beter waer gedempt,
    Wat wraek, wat tyranny, wat eersucht al beklempt,
Of ander guytery en lacherlyke dingen.
(3920) En daer meê krygen ook de Narren wat te zingen
[p. 119]
    En ’t Schouburgh wat te doen; maer gaet het ook te ront,
    Zo kost de waerheit wel een hallef duisent pont.
Dit zeg ik tusschen ons; doch hoese wel voor desen
Geplaegt zijn en vervolgt, gebannen en verwesen,
    (3925) Dat is genoegh bekent, wanneer haer scherpe veêr
    De Purpur had geraekt, en eervergeten eer.
Dat doetmen nu niet meer, of weynigh, en niet garen,
En was ik van de konst, ik zou my meê wel waren,
    Te melden wat ik zagh, en treffen met de pen,
    (3930) De Narren van het lant, zoo wel als ikse ken;
Of wat de groten nu, en prinsen al bedryven,
Een deel door vreemde raet, een deel door vremde wyve[n].
    Dat gaet nu wel zoo grof, als ooyt of immermeer,
    Al schynt het niet zoo quaet, te zotter is het weêr.
(3935) Maer ging ik daer mijn konst en schryven aen bestaden,
Wat zou ik anders als mijn eigen raet verraden?
    Ik nam veel liever ook te schryven stuk by stuk,
    En schrapen ’t al by een, en lappen ’t al in druk.
Al past het menighmael en volght zich, als de nicker,
(3940) Het voordeel is te meer, het boek is dies te dicker,
    De boeken die men heeft geschreven van begin,
    Die waren al te dun, daer was te weynigh in,
Men weet nu met een deel van opgesochte grollen
Zijn boeken en het oog der zotten zoo te vollen,
    (3945) En zulken gelt te slaen, dat ik geloven moet,
    Wel eer was dese konst zoo dier niet, of zoo goet:
Of doen men in gebrek haer Prince liet verrotten,
Doen zijn de wysen meest geweest, en nu de zotten.
    En dit Poëten volk gaet nimmermeer, of daer
    (3950) Is eygenliefde by, en vleyery met haer.
Dat is genoech bekent, al waer het schoon geschreven,
Als daer men rotten sou en muysen meê vergeven;
    Noch moet het evenwel een straeltjen uyt de bron
    Van Hippocrene zijn, en stof uyt Helicon.
[p. 120]
(3955) En daerom zeg ik recht, van alle zotgesinden
En zijn in mijnen dienst geen trouwen noch te vinden,
    Die soo stantvastigh, en eenvoudigh daer in doen,
    En jonge narren weer, uyt ouwe kluchten broên.
En nu de Redenaers (hoe wel die met de wysen
(3960) Meest trecken eene lijn) zoo let eens, hoe se prysen
    Dat jocken, en de scherts, en ander boertery,
    Een teken datse mee gehoren onder my.
En dat noch niet alleen, men ziet haer beste leden
Wel schryven van de lach met geen bekrompen reden,
    (3965) Dies kennen my voor goet, en zijn in my verwart,
    Meer als se zelven zien; zoo staen ik haer in ’t hart.
En watse met geen kracht van reden zien te pajen,
Dat gaense met een lach en zotterny verdrajen,
    Ten ware dat men zey het is geen zotterny
    (3970) Te lachen om wat deeghs, en daer het waerdigh zy,
Daer laet ik u mee raen; maer of het wysen bennen,
Gelyk men veel gelooft, dat moogt gy daer aen kennen.
    Wat heeft doch voor een loon de beste wel verdient?
    Veel quaets, en op het lest niet eenen trouwen vrient.
(3975) Een deel is door het stael haer trotsen hals geklonken;
Een deel heeft Akonyt of ander gift gedronken;
    En vorders zijnse meest gebannen, of gedoot.
    Een slechten redenaer, en heeft zoo drae geen noot;
Men ziet het nydigh zwaert op kloeke tongen wetten;
(3980) En geen onaerdigh bloet den raetstoel ooit besmetten.
    Een zotte tong is vry, een wyse lijdt gevaer;
    En of dit nu zoo wel al billik is, als waer,
Dat laet ik daer by staen, en wyser ondersoeken.
Ik kere my nu nae de schryvers van de boeken,
    (3985) Die al haer schonen tyt, haer oly, en papier
    Daer leggen aen te kost op datse mogen hier
Haer wysheit, en verstant in hoger acht gestelt zien;
(Ik hadde schier geseit, om datse garen gelt zien)
[p. 121]
    Dies raept men dan by een, ik weet niet wat en waer,
    (3990) Het valt haer niet te groot, al viel ’t een ezel zwaer.
En dat vereert men dan, gelyk daer staet geschreven,
Die veel te geven heeft, dien wort het mee gegeven.
    Daer isset aen besteet, het zy dan goet of quaet,
    Men ziet niet nae de konst maer nae de grote maet.
(3995) Want die met hoger stof zijn zinnen zoekt te scherpen,
En schryven dat hy mach, een vonnis onderwerpen
    Van ongemeine luy als eertyts zijn geweest,
    Dat is nu maer een slaef, en van zijn eigen geest.
Die daer zijn brootjen zal by winnen, en by leven,
(4000) Die gae vry nae de spoel, en lere liever weven:
    Zoo veel is daer aen vast, dat wort gekeert, gewendt
    Verandert, en doorwrocht, verworpen, en erkent,
Dan isset eens te lank, en diende wat besneden,
Dan moetmen dese zin, of die daer in versmeden,
    (4005) Dus isset nooit te deeg, al waer het zeven jaer
    Verbetert, en gevylt, noch schort het hier, of daer;
En wat is dan de loon van zoo veel zweets, en woelens?
Een weinigh prys en eer, van een of twee gevoelens.
    Ik schreef veel liever als de koster van de stadt
    (4010) En trommelslagers doen, die krygen noch al wat,
Dat krenkt de leden niet, en schaet ook geen gesichte,
En laet den man zijn bloet, het lichaem zijn gewichte.
    O zalich die zoo bot, en ongeslepen zyt!
    Hoe minder van verstant, hoe minder ook bewydt.
(4015) Men zal hem van geen staet, en hoger ampt doen wyken
Om ander Zotten in de kaerte niet te kyken;
    Geen liefde zal hem mee verteren, van zijn lant:
    Dies kan ’t een minder doen, waer toe dan meer verstant?
Dat zo veel haet en nijt, en ongemak moet dragen
(4020) En maekt de mannen out, en sterven voor haer dagen,
    En dat alleen om van een traenooch twee, of dry
    Te mogen zijn geroemt, is dat geen narrery?
[p. 122]
Ziet mijnen schryver eens, daer arbeit, noch gebrek is,
Of die niet zoeter en gemackelyker gek is?
    (4025) Die neemt het sachjens op, en wat de penne geeft,
    Daer is hy meê te vreen, en gafse meer, hy schreeft
En dies zoo zietmen hem zijn herssen ook niet krenken,
Zijn vlees begeeft hem niet; geen peinsen, of herdenken
    Beletten zijnen slaep; hy schryft hem ook niet mal,
    (4030) En quist hy wat papier en tyt, dat isset al:
En hoe daer minder slot en stof is voor de wysen.
Hoe alleman (dat is, de Narren) meer het prysen.
    Dus had ik liever dan de gansche werelt meê,
    Als al de wyse luy, dat is ons een of twee.
(4035) En noch zoo houd ik dien voor wyser, die de stucken,
Van anderen gemaekt, voor eigen geeft te drucken,
    En daer alleen op steunt, al breekt de bommel uyt.
    Men hangter niemant om, niet meer als om een duyt.
En vast heeft hy den naem; en dat noch boven al is,
(4040) Men derft al midlerwyl niet zeggen, dat hy mal is,
    Zoo deftigh hy dan ziet, en eindelik gelooft,
    Gelyk het uyt zijn hant, zoo komt het uyt zijn hooft,
Dan weet hy dat geschrift zoo seltzaem doch te dopen,
De droes die zou het voor besweeringen ontlopen,
    (4045) Ik mein ook, datter al meê woorden komen by
    Van Memphis Papen, of Chaldeesche tovery;
En dit belachen dan de wysen voor een botheit,
Gelyk het ook wel is; maer rekent, dese zotheit
    Wat maekt haer die niet al geluckich en verheught?
    (4050) En dat door my alleen, en zonder ongeneugt!
Dies zijn de wysen wel een altaer en kapelle
My schuldigh, dat ik haer de Narren zoo bestelle,
    Daer in se meer gelachs en vreughde scheppen, als
    In geen zoo groten ziel, en afgesloofden hals.
(4055) En nu de wyste noch van alle die daer bennen,
Is ’t Rechtsgeleerde volk. dat wil ’t ook wel bekennen,
[p. 123]
    En waerom ik niet meê? daer ene zoo bequaem
    Zes hondert wetten maekt, en dat in eenen aêm.
En daer is zulken rest alreê van in de prente,
(4060) Als wel niet trocken al de paerden van de Twente.
    De Fransche Tyraquel zijn koning alle jaer
    Een boek gaf’ er en een kint, en was van beide vaêr.
Ik acht wou Ludowyk den kryg nu laten vliegen,
Dus kreegh hy werks genoech te lesen en te wiegen,
    (4065) Dus mein ik, waer de man tot hondert jaer geraekt,
    Hy hadde in’t leste meer geschreven, als gemaekt.
En dit is noch maer een, nu rekent eens, daer bennen
By duysenden geweest; en zoo veel duysent pennen
    Die brengen wat by een, dat niemant door en las,
    (4070) Al waer hy tweemael jong, gelyk Pythagoras.
Nu prys ik zeker noch mijn nieuwe Rechtsgesinden,
Die houden haer gerust, en nemen datse vinden.
    Daer is noch al genoegh, om rycke luy h[=b?]erooit
    En arme luiden dol te maeken, onvoltooit.
(4075) Of die zich niet verstaen te pleiten en te schrapen,
Die vinden meê genoech om leegh te gaen en slapen;
    Wat schort dan aen het Recht? hier is de lieve noot;
    Ten goeden is het klein, ten quaden al te groot.
Nu hoord’ ik hier noch wel een aertjen van geleerde
(4080) Te stellen, zoo mijn niet uw bottigheit en deerde.
    Zy worden in het Griex, de Dialektici
    Genoemt, en in Latyn: weet gy nu wat het zy?
Een volkjen dat alleen met kakelzucht geplaegt is,
En veel te praeten heeft, en eer het eens gevraegt is,
    (4085) Met vreemde zotterny en krullen in de steert:
    En kunje die verstaen, zoo benje meê geleert?
Maer nu mijn heeren meest haer eigen tael bewaren,
En willen zich ook met de vreemde niet beswaren,
    En onbekent gehoor, niet beter zy als doof,
    (4090) Zoo gae ik dit voor by, en nae den Philosooph.
[p. 124]
Wat dat voor dingen zijn, dat zal ik u verklaren,
Het bennen wyse luy die door, en weer door varen
    Den hemel, en de lucht, de bergen, en de zee,
De diepte van de gront, en al op ene stee?
(4095) Hier zijn se met haer lyf, en boven gaen se meten
Met vleugels van de geest de Starren en Planeten.
    Daer schort geen duimbreet aen, zy weten dat gewis
    Hoe groot de zon, de maen, en Venus is.
Hoe hoogh het groote licht geseten is, en zedert
(4100) Zijn aenbegin, van daer gezonken, en vernedert;
    En waer den blixem, en den donder af ontstaet;
    En of den hemel, of de werelt ommegaet.
Dat hebben zy zoo fix, en zoo gewis jae trouwen,
Als al de werelts, die zy noch by dese bouwen.
    (4105) Men zou geloven dat of zy, of haren geest
    Meê waren in den raet, of timmerluy geweest,
En over dit gebou van hemel, en van aerde
Geseten, eer zich noch haer schepsel openbaerde;
    Zoo wel is al de kracht, en ieder element
    (4110) Van alle starren, en van alles haer bekent.
En evenwel hoe vast en zeeker dat se gissen
Zoo spottet en belacht haer zekerkeit, en missen
    Natura zelven doch; ook zijnse met malkaêr
    In geene dingen eens, wat zekers is dan daer?
(4115) En dus is al haer werk, ze meinen ’t al te weten,
En hebben onderwyl haer zelven heel vergeten,
    Dat menichmael de ziel het lichaem zoo begeeft
    Als of het van de vyf de viere niet en heeft,
Dan mist het zijn gesicht, en raekt eens op de neuse,
(4120) Dan komt het eens zoo stey1, gelyk een samereuse,
    Het week den Keiser niet; dan loopt het op eep pael,
    En dan eens in een gat en valt van boven dael.
Ik hebber een gekent, als die de zijne quyt was,
Zoo schreef hy wel met kalk, en meinde dat het kryt was;
[p. 125]
    (4125) En droeg wel eens een kaert ter scholen voor sijn boek
    Wat dunkt u, bennen dan de zinnen ook te zoek?
Of zijnse, meint gy, blint door dagh en nacht te lesen?
Of zijn ze dan op kol? zoo moet het al wat wesen,
    En wat geen Argus zagh al waer hy met zijn drien,
    (4130) Dat willen dese noch al kennen, en door zien.
Maer als se dan bestaen haer punten, en haer streeken,
Haer vyf en zeven hoek te stellen, en te breeken
    Te ronden in malkaer als Daedalus gewelf,
    Dan hebben zy den bras van u, en van haer zelf,
(4135) Wanneerse haer A. B. zoo spitsen, en verbreden
Als Mansfelt in de slach zijn benden, en geleden,
    En daer het slechte volk de kovel meê belaên,
    Zoo ziense niet gemeins noch kleine lieden aen.
Een deel die willen ook uyt dit bedekte schryven
(4140) Verborgen dingen zien, en koortsen meê verdryven,
    Ook vreemde grillen doen, doch boven mijn verstant;
    En daer men nu de luy met honderden om brant,
Gy weet wel wat ik mein, al noem ik geen getover.
Dat woort is al te speê, men strafse daer nu over;
    (4145) Doch watse kunnen doen, en of het zeeker is,
    Dat houden vele van de mijne voor gewis.
Ook zijnder meê geweest, die fix, en zonder feylen
Den dach van haren doot zoo wisten af te peylen
    Dat niet daer aen ontbrak; maer hoe doch zo gepast?
    (4150) Den eenen doot gebrant, den ander doot gevast.
De derde koos de zee, en zal dat wysheit heten,
Zijn dood zoo voor te zien? dat zou ik meê wel weten.
    Den honger, looft dat vry, het water, en het vier,
    Wie die zich over geeft, die raekt wel haest van hier.
(4155) Nu hoor ik billik ook ten minsten wat te zeggen
Van ’t geestelyke volk, maer daer zich aen te leggen,
    Of boven haer verlof een weinichjen gevercht,
    Dat is niet als een nest vol horrenten getercht.
[p. 126]
Zoo wortmen afgebeelt voor ketters en verraders
(4160) Van zulke zwarte broers, of kinderlose vaders:
    En of wel niemant my noch minder dan erkent,
    Als dit gewyde volk; zoo ziet het doch, ik ben’t,
Die haer zoo heyligh maekt, eersuchtigh, opgeblasen.
Doch kort en goetgeseyt, het bennen zulke dwasen,
    (4165) Die met den donder en den blixem van de kerk
    U hier en ook hier nae geweldigh maken werk.
Zy wysen niet gemeins, en’t oordeel, dat zy vellen,
Zijn niet als vageviers of eeuwigheit der hellen.
    En daer door zijn wel eer de Vorsten van gebiedt
    (4170) Van goet en bloet berooft, doch van den hemel niet,
Al was het zoo gemeint: en vraeght gy wat voor reden?
Om dat zy niet den wil van hare Papen deden.
    Dit broght haer in den ban van kerken en altaer,
    En doen, gelyk als nu, dat is wel om een haer.
(4175) En dat gemene luy bejegent nu ter tyden,
Dat most den Keiser doen en Koningen wel lyden.
    En leden die wel eer geen ongelyk daer aen,
    Zoo kan het hier nu ook niet qualik zijn gedaen.
De magt, daer doen ter tijt de scepter voor most duyken,
(4180) Wert kleinder door versuim, en groter door gebruyken:
    En daerom houden zy zoo veel ook van zich self,
    Als hadde zonder haer de kerke geen gewelf.
En isser eigenliefd of eersucht ooyt te prysen,
Zoo zijn noch dese wel de allerbeste wijsen,
    (4185) En spreekje van de schrift te duyden en verstaen,
    Dat staet by haer alleen, daer zietse vry voor aen.
Zy, die als starren uyt den hogen hemel lichten,
Ook billik, dat voor haer gemeine luyden swichten;
    Zy die zoo veel bestaen, en schryven zulken werk
    (4190) Tot voordeel van de beurs, (ik meyne van de kerk)
Dat alles zoo vervult, de winkels, en de wyken.
Men zou daer loof om gaen, en meiren meê bedyken,
[p. 127]
    Zoo groot is nu de schrift, en noch al niet voltooit.
    Dat ik het lonen zou, ik was al lang berooyt;
(4195) En daerom doense wel, die liever aen de heeren.
Haer boeken, als aen my, en slechte luy vereeren,
    By ons is niet te doen, en daer het groote hooy.
    Dies schryft, o broeders, schrijft, daer geef men nu zo mooy.
En waerom zou men niet? zo treffelyke mannen
(4200) Die Engelen gebiên, en bose geesten bannen,
    Die op de schepping van de werelt zich verstaen,
    En weten op een prik, hoe die is toegegaen.
Waer dat den eersten mens gerust is, en begraven;
Hoe wy aen zynen val meê schuldigh zijn, en slaven;
    (4205) Wat zijn verboden boom geworden is, en waer,
    En hoemen dien eerst vondt nae veertig hondert jaer;
Wat vruchten dat hy droeg, gelyk als ook de twede,
Des levens boom genoemt; en doen zich Adam klede
    Hoedanigh dat zijn broek en wamboys is geweest,
    (4210) En waer de vellen af, wat zoorte van een beest;
En of dat ribbenbeen, daer Eva van gemaekt is,
Tot deser uure toe de mannen noch ontschaekt is:
    Of Adam ook voor heen getrout was aen een aêr,
    Eer dat hy Eva kreegh, en wie zijn eerste waer?
(4215) Hoe out dat Eva was van jaren, doen se kraemde!
En vroemoêr daer te zijn, of Adam dat betaemde?
    Waer Kain op het velt zijn broeder meê versloegh?
    En wat hy meê daer nae wel voor een teeken droegh?
Hoe Adam en zijn wyf het Paradys besaten?
(4220) En of hy daer niet heeft de maegdom haer gelaten?
    Of Adam ooyt den val zich recht berouwen liet?
    En Enoch, of hy ook een Monick was of niet?
Van hoe veel kamers dat de Arke wel gebout is?
En hoese was genoemt, daer Noah meê getrout is?
    (4225) In hoe veel talen eerst de sprake was gedeelt?
    En of in Noahs schip de Phoenix heeft gescheelt?
[p. 128]
Hoe Jakob hem zoo kost den helen nacht vergissn
Van Lea niet te zien, en Rachel niet te missen?
    En of’t ook zonde waer, doen Lea niet en riep,
    (4230) Dat hy de zuster van zijn eigen bruit besliep?
Doch dit is maer een kleins van zulke diep geleerde.
Zy kunnen noch al meer; ze vragen watter deerde,
    En of niet onsen val te boeten waer geweest
    Met menschen vleesch alleen, of met een ander beest;
(4235) Een Ezel, of een Aep, of met een kalabasse,
Een kurbus, of een kool, en hoe men die te passe
    Zou hebben aen het hout gehangen, en gehecht?
    En of Sint Pieter ook wel doen ter tyt te recht
Heeft Misse kunnen doen, terwyl zijn heere doot was,
(4240) En aen het kruise vast, en noch niet in zijn broot was?
    En of den hemel niet, indien hy had gewilt
    Kost uyt der hellen zelf voldaen zijn, en gestilt?
En diergelyke meer die mal genoegh, en zot zijn;
En daer doch even wel magh qualik meê gespot zijn;
    (4245) Het is de Narren ook onnodigh, en te zwaer,
    En dies zoo wel voor my, als voor u allegaêr.
Ook past het hier zoo niet: doch magh ik dit wel zeggen
Hoe datse besigh zijn, en deftigh overleggen,
    Of in den hemel ook zal wesen wijn en bier?
    (4250) En ofmen daer ook meê zoo teren zal als hier?
En ondertusschen doen wel zoo veel hier te lyve,
Ze zullen daer noch drank, noch kost of schone wyve
    Meer hebben dan van doen, ze krygen hier de zaê
    Zoo vele, datse daer niet denken aen hier nae:
(4255) Dat bennen wijse luy, die kunnen zich versorgen!
Die houden meer van hier gedaen, als daer te borgen.
    En zijn doch evenwel zoo heiligh, en gewyt,
    Ze schelden moordenaers, en dieven liever quyt,
Als datmen op een dagh, die heyligh is, het minste
(4260) Zou mogen doen uyt noot, ik zwyge dan om winste,
[p. 129]
    Of datmen aen een beelt zou pissen of een kruys,
    Of dulden Luther of Kalvinus in zijn huys;
Of in verboden tijt het minste vleesch te smaeken;
Dat ruikt nae beuls genaed, als galgen zijn, en staeken.
    (4265) Zy willen liever ook, dat alles, wat hier leeft,
    Met werelt en met al eer zijnen geest op geeft,
En heel te niete gae, als datmen zou gedogen
De foute maer van een, en allerminste logen:
    De waerheit moetter zijn; daer roept men om en tiert,
    (4270) Hoewel die dikwils van haer zelven wort geviert.
Of dit dan logen is, dat laet ik u bedenken;
Het is voor my te hoogh ik zou mijn herssen krenken
    Met dingen, die zoo diep en deftigh zijn gesocht,
    En daer zoo menigh paep en monik over docht,
(4275) Verdedight, en beweert met veelerhande boeken,
Daer doch de waerheit is zo qualyk in te zoeken,
    En eer een perel in een grondelosen kolk,
    Als dese by dit wys en schriftgeleerde volk.
Ik meine zulken slagh gelyk als Occanisten,
(4280) En Albertisten zijn, Scotisten, en Thomisten.
    Doch wie zou die by een al brengen op papier?
    Die rey is veel te lang, de besten noem ik hier.
Maer of gy dan eens saeght, hoe schandigh dat se morsten
Met ongerymde tael, gy lachten u te borsten.
    (4285) Dat Paulus weêr verrees, en zagh haer schryven aen,
    Hy zou zijn eigen boek nu langer niet verstaen;
Zoo weten zy dat uyt te leggen, en hermaeken
En recken, even als de lakenkopers ’t laken.
    En of het zoo geviel, hy wierde weêr een kint,
    (4290) Hier most hy by in school; Gamaliel is wint;
Die dienden hem nu niet, men weet wel hoe dat gaen sou
Als hy hem leerde, dat hy zelven niet verstaen zou,
    En Paulus moght zoo veel ook hebben daer gehaelt,
    Hy had ons beter klaer en meesterlyk vertaelt
[p. 130]
(4295) Het woortjen van geloof, met duydelyker reden.
Nu moeten dese luy dat helpen, en versmeden,
    En kost gy meê Latyn, gelyk als zy verstaen,
    Zoo zout gy noch eerst zien wat datse meer bestaen,
Wat tyt, wat ogenblik het heylighdom des heeren
(4300) Moet komen in haer broot, wanneer zy dat besweren.
    En hoe, op wat manier het daer, en aen het kruys
    En in den hemel zy, daer bennen zy te huys.
Daer zal u Scotus wel zoo veel alleen of praten,
Als geen Johannes doet, en Paulus wel zal laten:
    (4305) Zoo slecht eenvoudigh volk was doenmael in’t gebou
    En aenvank van de kerk: die onse lieve vrou
Wel kenden van gesicht, van ommegank, en leven;
Maer of haer ook den val van Adam was vergeven,
En datse daer aen had het minste niet gemeens
(4310) Daer lach haer weynigh aen, dat wisten zy niet eens,
Als dese nu wel doen. die kunnen meê verklaren,
Of ook Sint Pieter wel de sleutel moght bewaren
    Van zulken groten slot, als aen den hemel zat,
    Daer hy van wetenschap, geen sleutel noch en had.
(4315) Spreekt Scotus daer eens af, die zeit het onbekrompen
Die weet daer op te gaen, als Tewes op zijn klompen.
    Dat ouwe slechte volk, waer hadde dat verstant
    Een ander lieven Heer te malen aen de want,
Met kruissen om zijn hooft, en opgestrekte vingers,
(4310) Dat was haer al te veel verwarrens, en geslingers.
    Zy baden wel genoegh maer nergent anders heen
    Als daer haer here was gevaren van beneên.
En dat was al haer werk, doch mogt het meê wel wesen,
Zy waren van de geest niet verder onderwesen.
    (4315) Ook was haer wel den vloek van zonden in den mont,
    Maer wat de zonde waer, te zeggen in de gront
Daer wisten zy niet af, daer mostmen Schotus hooren,
Dogh hier lach al den haght, hy was noch niet geboren,
[p. 131]
    Tot merkelyke schaed; en naedeel van de kerk.
    (4320) En of wel is te zien uyt Paulus groote werk,
Dat by de zynen, en by hem een hooge geest was,
Ik zwyge dan als daer noch dese by geweest was,
    Dus quam hy doen te laet, en echter nu te kort,
    Zoo nodigh was hy korts voor desen binnen Dorth.
(4325) Doch daer al van genoegh, het spel is op het beste,
Ik geve liever kamp, als reden van de reste.
    Met zulke zaken magh ook weinigh zijn gespot.
    Den handel is te wys, de woorden al te zot,
Gelyk als my betaemt; maer zoo wat heen te spreken
(4330) Van groote hovaerdy, van Zotheit, en gebreeken,
    Van eersucht, eigen lof, schynheiligheit, en waen
    Van groter wetenschap, al isser weynich aen,
Genomen of ik daer te vaerdigh al in schyne,
Wie zou my dat verbiên? ik spreke van de myne,
    (4335) Al isset niet zoo net getroffen op een haer
    En minder als vereist, het is al even waer.
Ook ben ik maer een vrou; en daer is niet gewissers,
Dat zijn geen Schuurmans al nog Tesselschaen, of vissers.
    Ik spreek voor my alleen, en voor mijn eigen eer:
    (4340) Niet dat ik daer, of gunst, of gaven af begeer.
Och neen zoo ben ik niet, ik kan ook niet bedenken,
Hoe dat de mijne doen, die om het lieve schenken
    Zoo blocken dach en naght, en maken boek, op boek,
    En stellen haer beroep terwy1 al om een hoek,
(4345) Eu denkt gy dan niet eens, gy gelt geleerde gecken,
Dus komt u achtbaerheit een rokjen uyt te trecken?
    En noch zoo heet het al tot dienste van de kerk;
    Jae zeidt gy van u zelf, dat waer een ander werk.
En wilt gy in u dienst niet stille staen, of slapen,
(4350) Zoo brengt eens weer te recht u afgedwaelde schapen,
    Die van den rechten wegh verleidt zijn, en gedeist.
    Maer Heeroom, met verlof, een boef die daer om peist.
[p. 132]
Waer ’t dan niet alzoo wel, wat minder hier geschreven?
Of minder wys geweest, en by zijn ampt gebleven?
    (4355) Het is doch anders niet, als opgeraepte waer,
Een deel gestolen goet, geschreven uit een aêr,
En dat nu wel zoo vaek en vele komt te marte,
Dat ik den besten boer dies van de Velouw tarte.
    Een deel ook heel de schrift naer eigen oordeel duydt,
    (4360) En buigt die met gewelt door reden van besluyt,
Door reden van gevolg, en diergelyke grillen;
En meinen Lukas daer en Paulus meê te drillen.
    Die wisten met dat werk zoo wel niet om te gaen,
    Noch Aristoteles te lesen of verstaen.
(4365) En nu ze daer de kerk zoo deftigh meê beschutten,
Zoo dunkt haer datse meê den hogen hemel stutten,
    Als Atlas heeft gedaen, en dat hy zonder haer
    In duigen vallen most, met kerken en altaer.
Is dat geen groot gemak? terwyl zy daer in steken,
(4370) Zoo hoeven zy haer hooft met Paulus niet te breken.
    Die magh wel zien op haer, en of al Augustijn,
    Of Thomas zelven quam, zy mosten ketters zijn,
Of stellen nae den haek en richtsnoer deser mannen
Haer vraeg en antwoort in; zo niet, men souse bannen:
    (4375) Wat bennen dese dan geluckigh ook door my,
    Die zelven zich zoo wel behagen; en daer by
Den toestant van de hel en vagevier zoo weten,
Als of se daer geërft, gehuist zijn, en geseten;
    En weten dan eens weêr den hemel aen te gaen,
    (4380) En maeken nieu gewiel, noch boven zon en maen,
En daer dat grote vak, dien ommeloop beneven,
Die schoonder, en bequaem, en hoger is verheven,
    Als al de negen zijn, op dat de zielen daer
    Geen ruimte doch ontbreek’, om lustigh onder haer
(4385) En vry, en onbeknopt te zwerven, en verkeren,
En altijt zoet te zijn, en vrolik in den heeren.
[p. 133]
    En wie dan nu niet al te prysen is bereit,
    Wat dit geleerde volk, dat is de kerke, zeit,
En meint zo door de schrift eenvoudig heen te wandlen,
(4390) Met Paulus slecht en recht op goet geloof te handlen,
    En niet op haer manier, al waer hy noch zoo vroom,
    Die ketter is niet waert, dat hy daer boven koom.
Men stookt hem ook het vier so digt wel aen de schenen,
Dat of hy klimmen wou, zoo had hy doch geen benen;
    (4395) Die zijn al afgebrant, het vlees is al gebraên.
    Wat klimmen zal hy dan? den bloet en kan niet gaen.
Waer vaert hy dan wel heen? daer laet men hem voor sorgen;
Zy krygen werks genoeg te branden en te worgen.
    En zo ’er iet aen schort? zoo bouwenz’ aen de schrift
    (4400) Wat heidens Philosoophs, en ouwe papen drift.
Met dit en diergelyk is haer de geest zoo zwanger,
Als Jupiter zijn hooft van Pallas, doen hy langer
    De draght niet harden kost, en wou Vulkanus byl
    Te kloven zijnen kop, en baren in der yl;
(4405) Nochtans en had hy wel zoo lange niet gedragen,
Als dese luyden doen, dat is, haer leve dagen.
    Daer gelt geen kloven aen, en of men dat al deed,
    De vrugt waer groot genoeg, maer nimmer nog gereet
En hoe haer die beswaert, dat blykt wel aen haer verruw
(4410) En omgebogen nek, gelyk de rype terruw.
    Dies wondert u dan niet, die zulke wysheit prangt,
    Zoo die dat bekkeneel als manekoppen hangt.
Ook weet ik zelven vaek mijn lachen niet te laten,
Wanneer se met haer vals en ongeleert te praten
    (4415) Veel wyser meinen eerst en heiliger te zijn,
    Om dat de kerke meer als Griex is en Latijn.
Wat dunkt u isset niet een groter heren teken
Een zoo bedurven tael alleen te mogen spreken?
    Al isse by de stal en koken wat gemeen,
    (4420) Daer vragen zy niet nae, zoo garen zijn se kleen.
[p. 134]
En dies zoo maghmen haer wel hoger, en te meerder
Ook achten, en ontsien voor kloeker en geleerder
    En geven haer de plaets in huis, en op de straet
    En boven aen den dis, en voor aen in den Raet,
(4425) En laten haer het roer, en vrye keur bevolen
In ’t hof, en in de kerk, in ’t Raethuis en de scholen.
    En datmen haer belief, en weynigh tegen spreek
    En liever wet en recht, als haer geboden breek.
Ook is den zegen veel aen dese mannen vaste
(4430) Want die haer wel wat geeft, en nodicht vaek te gaste,
    Die raekt wel aen een wyf, zoo slecht en is hy niet,
    Al waer hy scheef, en scheel, en allemans verdriet.
En niemant ook zoo dwaes, zoo bot en onbedreven,
Wie haer voor Goden acht, die wert genoegh verheven
    (4435) Tot boven op het top en hooghste van gezach,
    Zoo veel als haer gebiedt noch hier en daer vermach.
En dat is al genoech: doch wil ik dit bedingen
Hy moet te wonder fijn, en kleintjes leren zingen:
    En wat mijn heeren doen, schoon enkel Narrery,
    (4440) Erkennen voor een drift, die van den hemel zy
Maer wilt gy verder zien, en ook een weinigh weten,
Zoo heeft dien vromen hals de lever haest vergeten,
    Dies wert hy achterbaks bedragen, en onteert.
    Waerom? hy weet te veel, daer isset dat hem deert.
(4445) Hy zou doch nimmermeer geloven, dat mijn Heren
Zoo wijs zijn en geleert van herssen, als van klêren,
    En daerom offer schoon het landt waer om begaen
    Verstaet hy meer als zy, de karel raekt niet aen.
Is dat dan geen versmitst en kloeken aert van menschen
(4450) Die zoo veel dingen doen? wie zou se kloeker wenschen?
    En daer dan noch zoo stout, en zoo geluckigh by,
    En waer door zijn se dat? waer anders, als door my?
Hier dienen dan wel by de broeders van de kloosters;
Al zeid ik om de rym die goede vrouwen troosters
[p. 135]
    (4455) (Ik sprak haer niet te kort: nu dat gaet daer met heen)
    Die dragen dan de naem van Monik om alleen,
Van alle menschen af in eenigheit te leven.
En dit en kunnen zich dogh vele niet begeven,
    Die zeggen, zijnse dus door alle steden heen
    (4460) Met honderden vergaert, zoo zijnse niet alleên.
Dit is een misverstant, zy mosten dit betrachten,
Haer lichaem is wel daer, maer eensaem haer gedachten.
    En als ik zeggen zal, eenvoudigh en niet meer,
    Dit is mijn eigen volk, die denken om geen eer,
(4465) Of grote wetenschap, en zulke ketteryen
Zy blyven by den bak, en weten haer getyen,
    En kryght den hemel die betaelt ten vollen toe,
    Wat klagen heeft hy meer? dan isser noch te goe,
En om dat uyt de schrift veel kettery ontstaen is,
(4470) Zoo geeft men die de zak; zy weten hoe ’t gegaen is,
    Doen eenen duitsche[n] kop een misdragt van een broêr
    De gansche werelt brocht in reppen, en in roer;
Die was haer leet genoeg, dies niemant hem verschoonde
Het kraeiden altemael, wat in de kloosters woonde,
    (4475) En wat te Romen was van donder en gewelt
    Dat ging al op hem los, noch was hy niet gevelt.
Men riep al, vilt en braedt den ketter en zijn Nonne
Of hangt hem met zijn boek, en droogt hem in de zonne.
    En dit quam door de schrift die dreef hem allermeest;
    (4480) En had hy die gestaekt, het waer geen noot geweest.
Ik zagh met deernis aen de broeders zoo verlegen,
En daerom ben ik haer te beter noch genegen.
    Wat zou dat gore goet doch wesen zonder my,
    Daer niemant wel af droomt, of garen gaet voorby?
(4485) Nu koester ik haer ziel met zulke zoete vlagen,
En make datse zich te wonder wel behagen.
    De ketters zijnse quaet, en plagen die verwoedt
    Voor zot, en ongeleert, maer anders zijnse goet,
[p. 136]
Genomen of zy nu dan zelven dus eens waren?
(4490) Zoo goedigh zynse weêr; dat schenken zy zich garen;
    Zy meinen, dat het ook haer heyligdom al deert,
    Wanneer men zeggen zou, die broeder is geleert.
Waer toe doch nodigh ook? zy kunnen haer belyden
Met uuren, en getal van zingen, en getyden;
    (4495) En of die haer verstant dan al te boven gaen,
    Wat let den hemel dat? die kanse wel verstaen;
Dien zijnse toe getelt, die vraegt niet of het val heeft,
En of zy ’t ook verstaen, als hy maer zijn getal heeft.
    Is dat dan geen gemak? zy praten zoo wat heen;
    (4500) Haer ogen gaen om hoog, haer zinnen hier beneên;
Haer ziel is in de kroegh, haer harte by de Nonnen,
En houden evenwel den hemel zoo gewonnen.
    Het schynt ook, of men hier al noch zoo lelik blaert,
    Dat hoort den hemel graeg, dat heeft daer goeden aert.
(4505) Een deel die weten ook de nering voor haer tanden
Te zoeken huys by huys, zoo slyten zy geen handen;
    En krygen overvloet, en van het slimste niet,
    Dat menigh arrem bloet en bedelaer verdriet,
Die meer in hongers noot in meer gebrek verkeert heeft,
(4510) En wel zoo fraey als zy dat bedelampt geleert heeft.
    En dese willen noch gelyk zijn met haer werk,
    Als Paulus is geweest, en Petrus voor de kerk.
Die waren meê berooit, maer of se niet en deden,
Dat laet ik daer by staen, het is te lang geleden.
    (4515) En is het niet een vreught, dat alles op zijn maet [p183]
    Zoo deftigh wesen moet, zoo net nae wol en draet?
De verruw en de draght van ieder een zijn oorde,
De ruymte van de kap, de dikte van de koorde,
    De ronde van de kruin, de langhte van de baert,
    (4520) De breete van de stool en mantel nae den aert,
Haer eigen uuren slaeps, en ledigh gaens, en werkens.
En hier aen blykt genoegh, het zijn geen mesteverkens
[p. 137]
    Die slapen, als het waeit, en blyven in de schuur,
    En dese wint, of niet, zy passen op haer uur.
(4525) En wie nu met geen kruin of kovel zijn getekent,
Die worden metter tyt geen menschen meer gerekent.
    Hier onder zijnder ook van heylighdom zoo vreemt,
    Die binnen gaen in ’t haer, en buyten in haer heemt:
En veele wederom die willen en geloven,
(4530) Men zal de kappe zien; het heylichdom moet boven,
    Dat acht ik wel zoo goet; het ander is verkeert;
    Ik hadde schier gedocht, die zulke dingen leert.
Maer daar af zwyg ik wel, dan zou het zijn, bewyst het;
De ketters acht men niet; zijn heyligheit die pryst het;
    (4535) Die weet daer reden af, als van zijn eigen werk;
    Ook veel verscheiden stof past wel aen eene kerk.
Daer moeten witte zijn, en zwarte van gelyken
En graeuwen, bruyn, en bont; en bedelaers, en ryken.
    Dan isser noch een aert zoo heyligh en zoo pluys,
    (4540) Die lopen voor het gelt, als heintjen voor het kruys:
Om evenwel den wijn en wyven nae te zetten,
Daer zynse stout genoegh, dat kan haer niet besmetten;
    En offer wat geviel, dat zulken handel gaf,
    Een roemertjen te meer dat spoelt het wel weer af,
(4545) Of waer een Pomer slorp, een pintjen tien of elve,
Een vingerhoetjen nats, als Luther van de zelve
    Wel eer is aengemaelt, daer op zijn vader ons,
    Zijn leer, en zijn geloof; ik achte dat het Bons
Of leger mate was, en die zy met een schuymtjen
(4550) Hem hebben toegebraght, gelevert op haer duymtjen;
    En had dien armen hals gesopen dese kan,
    Hy waer daer in gesmoort, al eer als in den ban.
En nergens zynse dus in besigh al te zamen,
Als in verscheyden draght en veelerhande namen;
    (4555) En of se Christen zyn, dat stel ik nu daer heen,
    Doch in der waerheit ook die naem is wat gemeen,
[p. 138]
En dat voor zulke luy; de boeren zijn nu Kristen.
Wat bennen dese dan? Barvoeters; Bernardisten;
    Carthuisers; Cordeliers; Cruysdragers; Capucyns;
    (4560) Styliten, Spiegelbroers; Scheerdragers; Gilbertyns,
Janniten; Franciscaens; Gaudenten; Jesuyten;
En van het Schaduwdael; Preekheeren; Karmelyten;
    Graf Ridders; Ridders van de Star; en van de Maen
    En van den Ronden dis; en van de bootschap aen
(4565) Maria; Ridders van Alkanthare; en van de
Dryvuldigheit; van’t zweert; van Auis van Labande;
    Schotsbroeders; broeders van den dale Josaphat,
    En van de Minnebroers, een heel dosijn of wat
Van Godes Ladder, en dit alles noch verscheiden.
(4570) Maer wat een bende moet wel Benedictus leiden!
    Dien zo veel duisent, als den Abt van Spanheim melt,
    Geen Kloosters, maer alleen Abdyen zijn gestelt
Behalven noch de rest; en nu de Jesuaten,,
Paulynen, Coelestyns, Klarissen, en Albaten,
    (4575) En zulke dingen meer, daer zijnse meê vereert:
    En dat heeft noch de schrift van dese luy geleert,
Daer hebben zy zoo vast den hemel meê gewonnen,
Alwaer hy niet gemaekt, hy wierde noch begonnen,
    En dat voor haer alleen, en zeker isset waar
    (4580) Het gene zy zoo sterk, zigh roemen onder haet
Van overtolligh goet, en opgewekte doden,
Zoo was een hemel haer besonder wel van noden,
    Om onderscheit te zien, wie van haer beiden meer
    Geholpen heeft, of zy, of onse lieven Heer.
(4585) En ook noch buiten dat, die zoo veel duisent menschen
Door galgen, en door vier, en eer se zelven wenschen,
    Ten hemel klimmen doen, en dwingen in te gaen,
    Is dat niet nae de schrift ten vollen wel gedaen?
Ik achte, dat het wel, en trouwelik gemeent is,
(4590) En onsen lieven Heer een moje handt geleent is;
[p. 139]
    Het geen hy hebben wil, en zelven halen moet,
    Dat zenden zy hem toe, al eer hy moeite doet.
Is daer niet aen verdient? Ik swyge noch haer vasten
En Bedevaerden gaen, en duisent ander lasten,
    (4595) Dies zijnse menichmael zoo dorstigh van haer werk
    En drinken zich wel doot, dat is al wat te sterk!
Maer denkt, wat wil der zijn nae desen tijt te kyken,
Als al de Vaders, en de broeders van gelyken
    Met zoo veel heilighdom ten hemel zullen gaen?
    (4600) Ik riep wel (was ik wys) hier komt de kermis aen!
Zoo bont, en uytgerust met kranssen en met kruitsen!
Den hemel zelven zal schier qualik dat verduitsen,
    Wat alles al beduit, en waer toe dit of dat;
    Den enen draegt een buik van ander hallef vat,
(4605) Daer niet als enkel vis, en meer wel in verquist is
Als by Sin