Dit is een onderdeel van ErasmusLausStikke1689.html. Klik hier voor het hele document.

oo zeer
(1495) Verbaest, en hevigh riep, wie heeft u heten danssen?
Niet anders als zijn vaêr om Taxis en de Spanssen.
[p. 46]
    En evenwel, het was zoo qualik niet bedocht;
    Hy wist wel, dat men doen zoo fyne luiden zocht;
En Heeroom wasser by: dat hadde wat te zeggen.
(1500) Die zou veel licht op hem de zonde willen leggen;
    En had hy daer zich zoo niet zuiver afgemaekt,
    Hy waer zijn leven op het kussen niet geraekt.
Waer meinje was ik doen ter tijt, in deze trouwe?
Mijn heeren, met verlof, den Bruigom in de mouwe
    (1505) Daer houd’ ik altemet een weinigh my bedekt.
    Dat maekt de Narren groot, en al het lant begekt.
Terwijlen gaense voort in Staet, en hoger ampten,
En, daer de wijze luy veel struykelden, en schampten,
    Daer kunnen zy bestaen, en houden aen malkaêr,
    (1510) En met de meeste stem, en die is onder haer.
Maer dit is my te vreemt; die zot zijn, als ze weten,
Die mogen daer wel zijn, en moeten zoo niet heten.
    Den tabbert, en de baert, den zetel, en de plek
    Die maeken wijze luy’, al zijn ze noch zoo gek.
(1515) Waer toe dan veel gebraekt, of wijs en wel belezen?
De werelt, ziet men doch, die wil genarret wezen.
    Dat is, daer staetze na, de reden zijnder by,
    Ze vint doch en bekent het hooghste goet in my.
Dat ik’er niet en waer, de vreugde was bedorven,
(1520) Het leven zonder my, is alle tijt gestorven.
    Dien meêgeboren last van droefheit, en verdriet
    Verzoet ik u alleen, of ik, of anders niet.
En offer iemant nu my garen wou verzaken,
Verwerpen deze vreught, en stellen zijn vermaken,
    (1525) In onderlinge min van vrienden onder een,
    En achten vier en lucht en water hier beneên
Zoo nodigh niet als die; zoo aengenaem daer neven,
Dat beter ons de Zon, als deze, zou begeven,
    Die by de wijzen ook zoo heerelyk geroemt
    (1530) En in het hooghste goet op aerden wort genoemt?
[p. 47]
Maer of ik u nu ook met eenen ging bewijzen,
Dat deze vrientschap, zoo geprezen by de wijzen,
    Uit my gesproten zy, ik zeg’, uit my alleen?
    En wilt gy dat verstaen? zoo zwijgt al voor u heen.
(1535) Ten eersten vraeg’ ik dit, zich zelven te verblinden,
En ogeluiken in de fouten van zijn vrinden,
    En veel gebreken ook voor deugden aen te zien,
    Kan dat wel zonder smaek van zotterny geschiên?
Den eenen zoent zijn lief alleenigh om de sproeten,
(1540) Een ander heeft ze mank, en prijst haer rappe voeten;
    En is de deren scheel, men roemt haer, dat ze lonkt,
    En dat ze puntigh gaet, die prachtigh is en pronkt.
Een ander zit en zoent een paer getaende vuisten;
Een ander prijst de huit, en let niet op de puisten,
    (1545) En noemt ze zijn bruinet, die zwart is als een Moor.
    En zoo de vrouwen ook; haer zoetert is een door.
En vele zeggen, Heer, en meinen haer getrouwde,
Die wel niet lang geleên, noch kramer was, of brouwde,
    En geven hem de naem van ’t een, of ander dak,
    (1550) Daer pas een deur aen is, en anderhallef vak.
Als of haer zijn geslaght, en name waer vergeten,
Zo spreeken zy hem aen; maer neen; dit moet gy weten,
    Dat doet de vrientschap al, en daer de liefde by.
    En is dit nu wel meer als bare zotterny?
(1555) Maer deze zotterny wat kan u die al baeren,
Hoe bint die man en vrou en vrienden aen malkaeren!
    Waer die gevonden wort, hoe zeltsaem, hoe gedaen,
    Daer vindmen geen gebrek, noch fouten langer aen.
Al waer dan ook de meit gebocchelt, en gebogen
(1560) Met anderhallef been, en zeven vierdeel oogen,
    Haer trony als een snoek zoo ront, en dan de bek
    Getrocken, en getant, gelijk een boeren hek;
Of keert het blaetjen om, en zegt het van de mannen,
Al is daer schaemt en eer, en wijsheit afgebannen,
[p. 48]
    (1565) Al zijn se vuil en voos van soopjes en tabak,
    En dat ik niet en seg, van ander ongemak,
Zoo zietmen doch de zin daer evenwel op vallen,
En meer als al te veel, is dat noch al geen mallen?
    Wat pocken isset dan? of wort daer ’t gelt bemint?
    (1570) Dat staen ik u al toe, en evenwel ik wint.
Of meint gy, daer op goet allene wort gekeken,
En op de deugden niet, en weinigh op gebreken,
    En daer de vader zoo zijn eigen bloet verraedt,
    Die op het gelt alleen zijn gierigh ooge slaet,
(1575) Of dat al wijsheit is? och, laet u dat niet dromen,
Daer heb ik dan voor lang de zinnen afgenomen,
    En laet hem by de waen, en liefde van zijn gelt.
    Dan acht hy, isset al zeer wijsselyk bestelt.
En zegt gy nu, ik moght dat ook wel beter maken?
(1580) Dat is der narren schult; wat gaense my versaken,
    En meinen, isser gelt, zoo gaet het my niet aen,
    De wijsheit heeft haer dan allene dat gedaen,
Als offer wel eens ooit een huwelijk geschiede?
Om gelt en goet alleen, daer ik niet over riede?
    (1585) Dies isset dat men zeit, een wel gestelde buyl
    Maekt van een ram een lam, een duyfje van een uyl.
Maer duur en heeft het niet, en van het selve suyvel,
Dat eerst een engel was, wort nae wel eens een duyvel.
    De vrientschap, die met gelt gemaekt is en gekocht,
    (1590) Wort dikwils dier betaelt, en selden eens gedocht.
Maer die en mein ik niet, (en of wel ook niet echte,
Zoo komtse doch van my niet minder, als de rechte)
    Daer spreek ik u dan af, die maekt u ziende blint,
    En van het kint een man, en van de man een kint.
(1595) Die weet by klein en groot de fouten te bedecken,
Want anders (met verlof) wat waren der al gecken,
    Wanneermen nae de toets van wijsheit wou besien
    Wat tusschen man en wijf, en vrienden mag geschiên!
[p. 49]
Dat boerten en gevley, dat zoet en zot te praten,
(1600) En straffen geen gevoel, en geen gebreeken haten,
    En willens bot en blint te wesen, daer men ziet,
    Dat sluit de vrientschap eerst, en die vergaet ook niet.
En als ’t al wijsheit waer, wat liefde zou daer vallen?
Hy weet van minnen niet, die niet en weet te mallen,
    (1605) Het overwijse volk, wanneer gy dat besiet,
    Daer is geen liefde by, want ik en ben daer niet.
En wat is ook voor lust by luy van zulken leven,
Die geen gebreken, als hun eigen haer, vergeven?
    Geen vriendelose maght is zonder tieranny,
    (1610) Geen vrientschap zonder minn’, geen minne zonder my.
De mensche, weet men wel, heeft over al gebreken,
En wie die niet en draeght, die doet geen vriendeteken.
    Wie al berispen wil, dat hy voor oogen ziet,
    Dat magh wel zijn een vrient, maer vrienden heeft hy niet.
(1615) En is Cupido meê, die aller minnen stichter,
Niet zelven steekeblint? en dat, om dies te lichter
    De fouten van zijn vrient te veelen, daermen kiest.
    Want blinde liefde wast; en ziende die verliest.
Doch mein ik die ook niet, die los en onbesonnen
(1620) Zoo lopen aen malkaêr, en denken ’t is gewonnen,
    Haer kommer is gedaen, haer hartjen dat verhuyst
    Als Heer Oom haer eens geeft een eegaê aen de vuyst.
Maer mogtmen dan daer na dat vrachtjen weder lossen,
En maken van de trou een komanschap van ossen,
    (1625) Of wasser dan een kerk, die dese vaste lyn
    Moght breken, vrienden, wat zou daer een nering zyn!
Al meer als binnen Hal, en binnen Scherpenheuvel,
Zoo vele zynder vast, en hinken aen dit euvel.
    En die nu stille zijn, en houden haer zoo vrom,
    (1630) En leiden met het wyf, gelijk een gildos om,
Die zouden dan wel meê by duisenden verschijnen,
En maken van haer liefs al weeuwen, en bagijnen,
[p. 50]
    En dese hadden hier of daer sich aen vergaept,
    En meer niet als een schijn van liefde maer geraept,
(1635) Daer geen bestant is, maer alleen wat malle vlagen
Van hebben, en genot; dies kanse niet verdragen,
    Gelyk de rechte minn’; die neemt het al voor lief,
    Al waer de bruyt een hoer, de bruydegom een dief.
De liefde ziet geen quaet, en isser dies vermoeden,
(1640) Dat leit hy beter uyt, en duydt het al ten goeden.
    Hoe menigh hylik zou wel blyven ongedocht,
    Als eerst den Bruydegom ter degen eens doorsocht,
Wat doch zijn lieve bruit wel had, en watse niet had’,
En hoese wel gespeelt, en watse wel geswiet had’.
    (1645) En was ook menigh man niet bot, en stapelgek,
    Wat zou hy fouten zien en lengten van gebrek
In zijn eerwaerde wyf? nu weet gy van geen schande,
En schoon sy droeg een aêr, hy draegt haer op zijn hande.
    Dit is wel zotten werk, maer dese zotterny
    (1650) Daer leven man en vrou, en goede vrienden by.
Gelooft vry zonder my, gy meugt zoo bondig trouwen,
Zoo deftigh, als gy wilt, de bant en magh niet houwen.
    Dies zoo gy trouwen zult, ey let op desen rym,
    De saus van Zottigheit dat is de beste lym
(1655) In echt, in koopmanschap, in pachten en verhuuren,
In enigheit, en rust by vrienden, en gebuuren;
    En wat gy zonder die wilt eynden, of begint,
    Verlaet u daer op niet, mijn heeren; dat is wint.
Het is doch alsoo reê gesproken, als geswegen,
(1660) De Zotheit moetter zijn, daer aen is u gelegen.
    Die gaet met u ten hoof, te kerken, en te gast
    En hoe zy meerder groeyt, hoe meer de liefde wast.
Dies kunt gy zonder die uw leven niet bedyen,
Uw vrientschap waer gedaen, uw liefde lagh besyen:
    (1665) Gy zout niet anders als gebreeken aen malkaêr
    En grote fouten zien, en haten ’t allegaer.
[p. 51]
En heeft de mensche niet, zijn beste deel van binnen?
En dat is noch besmet? wat kunt gy dan beminnen?
    Het vleesch is stank, en stof; de zinnen dogen niet.
    (1670) Dus is hy wel der aen, die zoo ver niet en ziet.
Jae dat noch meerder is, gy kunt in zulker maten
U zelven niet besien, gy moet u zelven haten;
    En daer is wat aen vast? hoe leefje dan in vreê,
    Als ieder een u haet, en gy u zelven meê?
(1675) En dat is klaer genoegh, gy kunt my niet verjagen,
En zijn uw eigen vrient, of zelven u behagen.
    Dies zeg’ ik noch al weer, het is een groot gebrek,
    Te leven zonder my, en liever wys, als gek.
Al waert gy noch zoo ryk, kloek, aengesien, en aerdigh,
(1680) En u en docht het niet, wat was het u dan waerdigh?
    En wat gy meê voor u, of voor een ander doet,
    En draegt geen roem daer af, waer doet het u dog goet?
Wat raet is hier nu toe? hoe kryght gy doch behagen
In u en al uw doen? dat moght ik wel eens vragen;
    (1685) Daer was geen helpen aen, gy waert u zelven leet,
    Als niet mijn kamenier Selfsliefde dat en deed’
En zoo met eigen lof uw hartjen niet en kloude;
Dies ikse billik voor mijn eigen zuster houde.
    Zoo deftigh doetse my mijn zaken over al,
    (1690) En maekt ook zelven meê de wyse luyden mal.
Want dat is anders niet, die zelven sich behagen
En prysen al haer werk, dat bennen malle vlagen.
    En wie is daer af vry? of kent gy wel der een,
    Die dat niet graeg en doet? ik wedde zeker neen,
(1695) Dus isset alles zot. Maer stelt nu daer eens tegen,
Een die zich zelven haet, of zelven is genegen,
    Wie isser beter aen? daer dese lacht en leeft,
    Daer sterft die, waer hy gaet, en heeft niet dat hy heeft.
Daer dese vrolik is met arme malle kinder,
(1700) Daer zit die moedeloos, en acht zijn zegen minder.
[p. 52]
    Daer dese jeugdigh blyft, en mist al wat hy pryst,
    Daer grimt die midden in zijn schatten, en begryst.
En dese kan zijn hart met ydle waen vermaken,
Daer die noch dat hy heeft, wil missen en versaken.
    (1705) Is dan de liefde van hem zelven niet een deught,
    Die zonder reden ook den mensche zoo verheught?
En zou men die van u gaen nemen, en verjagen?
Zo kon doch niet een mensch zig zelven meer behagen.
    En waer dat niet en is, daer zijn geen konsten meer:
    (1710) De beste konstenaers die werken om haer eer.
En schoon het waer om gelt, wat nering zou der wesen,
Als niemant zich geviel, en garen waer gepresen?
    Wie zou den snyer dan gebruiken om de pracht?
    Den rymer om zijn lof? den goutsmit om de draght?
(1715) Waer liet den juwelier zyn stenen dan en ringen?
De wever al zyn flours, en alle vreemde dingen?
    Het konstige pinceel, en snyden van de plaet?
    Dat was dan niemant goet, en voor zyn heren quaet.
Want wie zou dan aen haer zyn trony gaen besteden?
(1720) Als of die waerdigh waer getekent, en gesneden,
    Gelevert aen den druk, getrocken uyt de pars,
    En daer meê omgegaen, als Meeuwes met de mars;
Ik hadde schier geseit, als steê en staten boden
Met haren almanak, maer dat is niet van noden.
    (1725) ’T is doch genoeg bekent, waer dat het om geschiet,
    Of is men noch te bot, te weten dat men ziet?
Een deel die wil het als een bedelampt verachten,
Maer dat en zeg ik niet, dat zal ik my wel wachten,
    Dies vraegter my niet nae, ik houde my gerust:
    (1730) Het is zoo veyligh niet, de Turk is op de kust.
Gy weet het zelven wel, dat die en zulke reden
Zyn liever stil gevoelt, als openbaer beleden.
    Ook past het wel een man van eeren (als ik hoop)
    Te hangen over al te kyken, en te koop,
[p. 53]
(1735) Daer kunt gy dan zyn lof en deugden onder staen zien,
Zo bondigh als het magh; dat geeft den man een aensien!
    Maer eer dit nu geschiedt, zo moetter wel een bet
    Zich zelven zijn behaegt, zich zelven hoogh geset.
Wel eertijts wasser eens een meester by de Grieken: a
(1740) Die gaf het al om niet, de pleysters en de wieken,
    De dranken en de pil; maer dit was zijn gebodt,
    Men most hem eere doen, en noemen hem een Godt;
En daer voor was hy graeg zijn kranken te genesen.
Wie zocht voor zulken vreugt zijn leven wijs te wesen?
    (1745) Wat is de wysheit ook? wat vruchten brengtse meê;
    Dan loopter een in ’t vier, dan springter een in zee;
Een ander heeft hem zelfs mishandelt en verslagen.
Dat doen geen luiden die haer zelven wel behagen:
    Dies beelt u vry wat in, en acht uw eigen waer,
    (1750) Zoo bent gy wel te vreên, en buyten uw gevaer.
En zoo men die dan voor geluckigh moet erkennen,
Die garen willen zijn het geene datse bennen,
    En met haer dorre strant zoo wel tevreden, als
    De Keyser met de kroon, de Beyer met den Pals?
(1755) Daer weet zelfsliefde wel alleen den besten raet toe:
Die baert u eygen min, en geeft u volle maet toe
    Van al wat gy besit, dan schort u niet met al;
    Dan bent gy kloek en wijs, al waert gy noch zoo mal.
En die nu zoo wel zijn te vreden met haer zelven,
(1760) Die zouden, voor ten hoof, wel spitten gaen en delven.
    Men ziet niet, dat de Fin zijn klippen, sneeu en ys
    Wil geven om de lucht van ’t vruchtbaer paradys.
Den woesten Arabier en zou zijn zant en kuylen
Voor Madagaskar niet of Java willen ruylen.
    (1765) Zoo wysselyk heeft ons Natura dit gevoeght,
    Op dat een ieder zy te vreden en vernoeght,
En ruste meê zoo wel aen klippen en de duynen,
Als in de bayen of de Babylonsche tuynen,

a Menecrates.

[p. 54]
    O Edele Natuur, die gy het minste draeght,
    (1770) Dien geeft gy wederom, dat hy zich meest behaeght;
Daer gy besloten hebt uw gaven niet te neygen,
Die troost gy dus al weêr met liefde van haer eygen;
    En maekt het altemael zoo effen en gelyk,
    Of arm, en wel gerust, of ongerust, en ryk.
(1775) Ik weet wel, dat ik dit al zot genoegh verhale.
Maer wat is doch de mensch, als zotheit altemale?
    Wat konsten zijnder doch? wat mannelyke daet
    Bedreven buyten my, of zonder mijnen raet?
Wat kans of middel is ter werelt doch geschapen,
(1780) Daer eer te winnen is, en meer als in de wapen?
    En wederom is die niet gek genoegh, en blint,
    Die om een kleine zaek een groten krygh begint?
Die niet en wert geslist, gewonnen, of begeven,
Daer is van beyden eerst veel goet en bloet gebleven.
    (1785) En die dan door het zweert daer vallen, en vergaen,
    Wat isset met haer naem en eere dra gedaen!
En alsmen wel besint het puykjen van de legers,
Dat graeg te vechten is, hoe zien de kloeke vegers?
    Niet dorr, en mager, of van wysheit afgeslooft,
    (1790) Maer wel van vlees, en bloet, geset, en dik om ’t hooft,
Want die zijn vyant daer een voordeel wil af perssen,
Die moet al beter zijn van handen, als van herssen,
    Ten waer dat iemant meer van lopen, en de les
    Hield van Archilochus, gelyk Demosthenes,
(1795) Die nauwelyks eens quam zijn vyandt onder ogen.
Hy worp zijn schild en helm en degen datse vlogen,
    En koos het hasepadt, dien kloeken wysen helt,
    Zoo heerlik in de tong, zoo schandigh in het velt!
Nu weet ik wel, men zeit de beste krygh van allen
(1800) Bestaet in goeden raet, de neerlaeg in den mallen.
    Dit gaet den veltheer aen: dat die hem wel beraet,
    Daer heeft hy reden toe, maer geen gemein soldaet.
[p. 55]
Ook wil in desen raet geen Scotus zijn bescheiden,
Noch Thomas van Aquyn, maer mannen van der heiden.
    (1805) Ik geve Tamerlaen, en Hannibal geloof
    In zaken van de krygh, en geenen Philosooph.
De krygh haer order heeft, zoo nodigh als de helmen,
En daer in schijntse wijs, want moordenaers en schelmen
    En rovers, en gespuis, dat lant en zee verdoemt,
    (1810) Die kunnen nimmer recht soldaten zijn genoemt.
En evenwel uit die, en diergelyke benden
De krygh al meê bestaet. dat bloet geschrey en schenden
    Niet half zoo qualik luyt, wanneer de leger vorst
    Heeft middel, en geluk, en reden voor de borst.
(1815) Al waer dan al de rest maer* schuimsel, en oneerlik,
Haer overwinning is doch even goet en heerlik.
    Door zulke raekt de krygh wel boven, en voltooyt,
    Maer zelden door de schrift, door Philosophen nooyt.
Wat die voor luyden zijn, hoe dienstigh op der aerden,
(1820) Dat blykt in Socrates, dien kloeken, en vermaerden,
    Daer van Apollo self dit vonnis gaf wel eer,
    Dat hy was wys alleen, en geene menschen meer.
En evenwel hy zou, ik weet niet wat, eens zeggen,
Dat liet hy weer zoo slecht, en wonder lelyk leggen,
    (1825) Of ik het waer geweest; zoo wiert hy ook bejouwt.
    Dus isset wyse volk, en die het daer meê hout
Nochtans en was ’t geen man zoo heel ook buyten reden,
Dewyl hy nooit den naem van wysen heeft beleden;
    Maer gaf de Goden dien: dat was zoo zot ook niet;
    (1830) Gelyk als dat hy meê de wysen dit gebiedt.
Laet, zeit hy, niemant ooyt u trecken in regeeringh,
En dit baert nu ter tyt den narren grote nering.
    Die volgen dit bevel, en haer bequamen tyt,
    En schelden desen last de wysen garen quyt.
(1835) Indien dan, alsmen zeit de werelt is vol gecken,
Zoo kunnen sy die licht dien wysen een ontrecken.
[p. 56]
    O Socrates, hoe wel dient dese werelt u!
    Dat gy de wysen riedt, dat doen de zotten nu.
Gy zegt, het grote roer en algemene zaken
(1840) Zal geen verstandigh man begeren, of naer haken.
    Hoe deftigh hebt gy dit de narren voor gefluyt!
    Die houden dit met u, en wyse luy daer uyt.
Ten ware dat gy dus hadt beter mogen wenschen,
Legt al de wysheit af, zoo wort gy rechte menschen.
    (1845) Die goede Socrates wat had hy doch begost,
    Daer hy den zuuren doot om schuldigh drinken most?
Waer was hy dog aen vuyl? wie wist hem schult te geven?
Alleen hy was te wys, dat broght hem om zijn leven:
    a Vermits hy in de lucht en wolken besigh zat;
    (1850) En dan eens wederom der vlojen voeten mat,
Of in de stemme van de muggen lagh verwondert;
Of wat de starren dreef, of waer den hemel dondert.
    Daer heeft hy al zijn tyt en oly in verteert,
    En wat hem dienen zou, dat liet hy ongeleert.
(1855) Hoe gingt zijn leerling meê, dien groten wysen Plato?
Dat ik wel weten zou, daer wist hy qualik raet toe,
    Hy had zijn meesters zaek te redden in de wil,
    En was niet hallef weg, daer sweegh de karel stil.
En Theophrastus ook, die zou eens meê beginnen
(1860) Te spreken voor het volk, en wierde zoo van binnen
    Beteutert, en ontroert, en sweeg gelyk een pael.
    Daer lagh doen zijnen roem, en wysheit altemael
En die by vrienden zoo verbaest was, en besweken,
Wat zou doch die in ’t oog van zijnen vyant spreken?
    (1865) Dus heeft het wyse volk dan die, dan dese buy.
    Isocrates en dorst niet kicken voor de luy;
En Cicero, die zoo ter talen was, en vaerdigh,
En van welsprekentheit den naem allene waerdigh,

    a Aristophanes inducit eum, adorantem nubes, & pedes metientem
calicum, mitantemq; unde tantam vocem animal tantillum emittat.
b Theophrastus, Aristotelis discipulus, apud populum dicturus obmutuit.

[p. 57]
    Hoe was doch zijn begin van reden even staegh?
    (1870) Gestamelt en beklemt, en als een kinder klaegh:
Dies Fabius ook zei, zijn spraek die was belemert,
Als die voor onheil schrok, en dien ’t gezichte schemert.
    En is dit niet geseit dat menighmael de man
    Door wijsheit qualik doet, en minder als hy kan?
(1875) Dat zijn manhafte luy! daer zou men wat af hooren,
Wanneer dat kruit en loot wat speelden om haer ooren!
    Hoe dapper zou een man zijn vyant gaen aen boort,
    Die voor zijn vrinden swigt, en voor zijn eigen woort!
Daer mostmen nu de zee en steden meê bevryen;
(1880) Zoo droegen wy de schaê (doch geen verraderyen)
    En dit is, daer ik my bekommer in, en quel,
    Al zijnse nu niet wijs, ze lopen even wel.
Nu laet ons eens besien, hoe Plato wil beweeren,
Dat nergens beter lant van hoofden is en heeren,
    (1885) Als daer de wysheit, of de liefde maer daer af
    Waer meester van het roer, en vrye wetten gaf,
Maer ziet zijn eigen eens, en ander ouwe boeken,
Gy zult geen heerschappy meer schelden en vervloeken,
    Als die aen wyse luy by wijlen is geraekt:
    (1890) Zoo heeft de tyranny haer treurspel daer gemaekt.
Wat isser by de twee Catones binnen Romen
Al oproer en verdriet alleen door haer gekomen!
    Den eenen wierd zo veel beschuldigt, en verklaegt,
    Dat veertighmael daer af heel Romen heeft gewaegt.
(1895) De twede door zoo sterk voor ’t burgerrecht te streven,
Zoo broght hy dat ten val, en doen zijn eigen leven. a*
    En waer de vryheit zoo door wysheit niet vergaen,
    Ze hadde daer noch by Sint Pieter wel gestaen.

    a Cato Censorius, quadragies accusatus, semper absolutus, ipse
septuagies ac saepius alios reos fecit, ut in eius vita Plutarchus & Plinius
l. vii. alter fuit Uticensis, qui, provocando Caesarem, subvertit
libertatem.

[p. 58]
Stelt nu de Cassiën de Bruten, en de stamme
(1900) Van Grachus daer eens by, en ziet dan, wat een vlamme
    Ging doen in Romen op! als ook ten aensien van
    Dien groten Cicero, die zoo by alle man
Gesien was, en beroemt, en broght die op de benen,
En leide haer, gelyk Demosthenes Athenen,
    (1905) Dat is, niet als te wel: op a Antonyn alleen
    Daer viel wel weinigh op te zeggen, als het scheen,
Zoo deftigh had hy by den burger zich gedragen,
Hoe wel een Philosooph, dat moght haer iet behagen.
    Maer zulken quaden zoon, als hy de krone liet,
    (1910) Die broght zijn goeden naem, en deugden weêr te niet.
Dus ongeluckigh zijn de wysen in haer zaken,
En dat noch allermeest, wanneer se kinder maken.
    En wat ik daer af weet, dat zwijg ik liever stil;
    Het is genoegh bekent; doch die dat weten wil,
(1915) En waer, en wie zy zijn, die vreemde dingen deden,
Die vraeg een ander eens; ik zwijge nu om reden.
    Van schone bomen zijn de loten even schoon,
    Maer van een wyse vaêr koomt licht een zotte zoon.
Het schijnt Natura draegt hier zorge voor zijn erven,
(1920) En wil ook een geslaght niet al te zeer bederven.
    Zy weet de lasten van de wysheit zijn te zwaer;
    En dies verschoontse dan de kinder, om de vaêr.
Wat die al wysheit heeft, daer moet hy meê verscheiden,
Of anders zou te zeer dit euvel zich verbreiden.
    (1925) Wat was doch Cicero zijn zone voor een knecht?
    Een bastaert van zijn vaêr, al was zijn moeder echt.
En Socrates had ook al diergelyke spruiten,
Die aerden nae de moer, dat is, het waren guiten
    En zotten altemael: en dat de zulke dan
    (1930) Veel worden hoogh geset, dat neem ik noch al an,

    a Antoninus Philosophus, Pius cognominatus, princeps laudatissimus.
sed Commodi illaudatissimi pater.

[p. 59]
(Al past het wel gelyk een verken in de myter,
Een esel by de lier, een buffel by de cyther)
    Maer dat in alles zoo de narre meer geluk,
    Als wijse lieden, heeft, dat is een ander stuk.
(1935) Daer ziet men eerst hoe haer den hemel is genegen,
En zoo de werelt ook; wat is men al verlegen!
    Hoe stille zijn de luy, wanneer men over dis
    In steê van boertery met wysheit besigh is!
Dat is een groot gebrek aen alle wyse luiden;
(1940) Zy willen over al haer wysheit u beduiden,
    Alleens hoe dattet past. zo dede a Cato meê,
    En daerom kreeg hy ook de keur van dese twee,
Het vrolicke toneel dat zou hy willen ruimen,
Of breken zijn gelaet, en alle viese luimen.
    (1945) Hy koos, en gink van daer, dus is men met dien aert
    Verlegen overal, en nergens wel bewaert.
Ten handel dient hy niet, te veilen, noch te kopen;
Ter vreugden ziet hy zuur, ten oorlogh gaet hy lopen,
    Ten dansse past hy als een verken op de koord’,
    (1950) En brengt hem aen de zang, u grouwelt dat gy ’t hoort.
En dat doch niet alleen, al liet men hem in ruste;
Hy heet al, waer hy koomt, de Turk is op de kuste.
    Daer spreekt hy dan alleen, of anders niemant niet:
    En kan hy noch niet zien, dat hy daer over schiet?
(1955) Zoo zeg ik, dat hy wel geen ogen heeft, of oordeel;
Wat baet zijn wijsheit dan, wien komtse dog te voordeel?
    Dat hoort eens kort en goet, ze brengt niet anders, als
    Haer vrienden van haer af, haer zelven om den hals.
Is dat niet wel te recht een ballast op der aerden,
(1960) Die niemant lief en heeft als diese meest bewaerden?

    a Est apud Martialem, de Catone minore, qui cum Sederet in thea-
tro nec auderent agere qui acturi erant Floralia* in quibus mulieres mudae
Et viri turpiter* Saltabant Jussus est aut mutare vultum aut exire, maluit
itaque abire.

[p. 60]
    Gaet met een wysen eens van dit of dat te raet;
    Daer van de koken rookt, en nering in bestaet,
Hy zit gelyk een blok: dan isser niet ten besten,
De zinnen zijn van huis, de vyfde zoekt den sesten.
    (1965) Dat doet, hy leit zoo hoogh getrocken en vervoert
    Nae boven, als of hem de werelt niet en roert.
Daer brengt hy dan van daen een deel zo vreemde saken,
Zoo duister, datse geen gemenen man en smaken.
    En dies zo gaet het dan, al waert de beste man,
    (1970) Zy haten hem, met al het gene dat hy kan.
En dat en is niet vreemt: de wysheit, en de boeken,
Die haet de werelt, om dat zy de werelt vloeken.
    Al wat gemeine luy geviel, of eere gaf,
    Dat laekt de wyse weêr, en spreekter qualik af.
(1975) Hy zeit, het Recht is veil, de heeren zijn verbastert,
En dies zo quelt en plaeght het geen hem, dat hy lastert.
    Dat is een vreemde zaek, die alles leren kan,
    Die kan niet leeren gaen als ik en alle man.
Wat voordeel heeft hy dan, als dat hy van de groten
(1980) Besprongen wort, en van de kleinen opgeschoten;
    Vergeven, en onthalst, gevierdeelt, en gebrandt?
    Dat is het eigen loon van wysheit en verstant.
En dienae mijn bevel zich schicken en begeven,
Die worden grote luy, en overal verschreven.
    (1985) Dus, mannen, draegt u wel, en hout u doch aen my;
    Zoo benje wel gesien, en al uw leven vry.
Gy ziet de wijse doch licht vallen en beklemmen,
En dat en mag geen quaet; gy hebt de meeste stemmen;
    Want alles watter in de werelt wort gedaen,
    (1990) Dat is al dwaesheit, en de dwasen gaet het aen.
Wat kan dan een alleen by zoo veel hondert duysent?
Die magh al liever gaen met Timon, a die verhuysend’

    a Timon Atheniensis, offensus moribus hominum in solitudinem abiit.
& mortalium omnium consortia fugit, adeo ut ejus quoque sepulcrum ex
continenti sit undis maris avulsum. Fuit temporibus belli Peloponnesiaci.

[p. 61]
    Liep in de woesteny, daer niemant hem en zagh,
    En leven daer zoo wys alleenigh, als hy magh.
(1995) En om tot onse zaek nu weder eens te komen,
Het volk, dat harder was, als steen en eiken bomen,
    En woonden hier en daer, en meestendeel alleen,
    Wie heeft dat doch gebrogt in steden en by een?
Niet anders als ’t Gevley; daer is het door bewogen,
(2000) Dat is, de zotten zyn door zotterny gebogen:
    Die noch gewelt, noch recht ontzagen, noch het stael,
    Die wierden dweeg gemaekt door praetjes altemael.
En dit zyn dan het vee, de stenen, en de blocken,
Door Orpheus hel geluyt betovert en getrocken:
    (2005) Die door de snaren van den groten Amphion
    Tot muuren zijn gemaekt, daer Theben af begon.
Wat was dat anders, als de slechten en verstokten,
Die vleiden zy, gelyk als beesten, diese lokten.
    Daer nae te Romen ook, als al de burgery a
    (2010) Was los, en op de beên, wie broghtse weder by?
Geen wapen, noch gebiedt, noch wysheit, maer allenigh
Een spreukjen, hoe wel eer het lichaem was oneenigh,
    En al de leden hart in woorden en verschil,
    En hoe haer dat bequam; en daer mee was het stil.
(2015) b Themistocles wist ook den oploop van Athenen
Te stillen met een klucht, als alles op de benen
    En in de wapen was, en eischten met gewelt
    De Heeren van de Stadt, en reden van haer gelt.
Mijn vrienden (zeide hy) het vosken was beladen
(2020) Met hit en groten dorst, en om zich te versaden
    Zo zocht het in een sloot, die droge was, zijn nat,
    En bleef daer in de kley bedrogen, en gevat.

    a Cum plebs Romana, aere alieno pressa, auctore Sicinio, in sacrum
montem à patribus secessisse, atque ita de Republica actum esse videretur,
Patres Menenium Agrippam oratorem ad plebem miserunt, qui huius-
modi apologo plebem patribus reconciliavit. b Themistocles popu-
lum Atheniensem, aegrè ferentem avaritiam magistratuum, hujusmodi
apologo detectuit à rebus novandis.

[p. 62]
Het was zoo drae niet vast, of teffens meê beseten
Van duisent vliegen, en van duisent ook gebeten.
    (2025) Dit zagh den Egel aen, en velde zijn geweer
    En wou de muggen met zyn pennen gaen te keer;
Maer lieve (zey de vos) laet dese doch berusten;
Wat dik gezogen is, dat zal te minder lusten;
    Ziet dese zijn nu zat, en zoo gy die verjaegt
    (2030) Zo word ik arme dier van grager weêr geplaegt:
Was dat niet zot genoegh, en kinderlyk gesproken?
En evenwel daer was de buie meê gebroken.
    Wat wyse redenaer zal brengen doch te weeg,
    Dat door een hind’ alleen a Sertorius verkreeg?
(2035) Wie heeft doch beter proef van leren ooit gevonden,
Als door een malle klucht Lycurgus van zijn honden?
    Wat heeft doch Numaes volk en b Minos hof geleit
    Als zotte Goden dienst, en zotter heiligheit?
Sertorius gaf ook een paerdestart te trecken
(2040) Allene tot een proef van eendracht voor de gecken;
    En zulke zotterny beweegt doch allermeest
    Dat dom gemeene volk, dat ongehuure beest.
Dat kan het best verstaen. Maer diergelyke leering,
Als Aristoteles en Plato van regering
    (2045) Ons hebben ingestelt, en is ter werelt nooit
    Van iemant eens begost, ik zwijge dan voltooit.
Daer was te vele spels, en grillen ingesmeten
Die niemant lyden magh, en die zy wysheit heten.
    Zo was de leere meê die c Socrates beschreef,
    (2050) Die al de werelt trof, en uyt de werelt bleef.

    a Sertorius Barbaros, in Iberia subjugatos, hoc modo illusit. Cer-
vam candidam sic mansuefecit, ut vocantem exaudiret, vadentem seque-
retur; atque hanc sibi à Diana missam dicebat, ut per illam de adventu
hostium & caeterarum rerum edoceretur. Plutarch. b Minos rex Cre-
tensium finxit se nono quoque anno in consilium Jovis patris advocari
atque inde leges acceptas ad populum ferre. c Dicta Socratis fuerunt
talia, Satius est injuriam pati, quam facere: Mors nihil est mali; Phi-
losophia nihil est aliud, quam mortis meditatio.

[p. 63]
Nu laet ons ook eens zien, wat Curtius verdiende,
Die zo zijn leven gaf voor vyanden en vriende?
    En wat de Deciën deed vallen in het stael.
    Een hoop van ydel eer, dat was het altemael.
(2055) En dien Syrenenzang die kost haer zoo verleiden
Daer doch de wyse doen zoo veele quaet af zeiden.
    Want (zeggen zy) daer is geen zake zoo veracht,
    Als om gemene gunst gebedelt, en gepracht;
Als by het lichte graeuw te willen zijn verheven,
(2060) En die zijn beeltenis en schildery te geven,
    En staen dan hier en daer, als Goden, afgemaelt,
    Nae dat se langen tyt de droes al heeft gehaelt:
Wat heeft daer menigh man hem zelven om vergeten!
Hoe vele wit gewaet, en ommegaens versleten?
    (2065) Demoedigh, en ontciert, en door een eigen tolk
    Getruggelt om de gunst van ’t algemeene volk,
Gelyk men die doen zocht. Maer die se nu begeren,
Die doen dat al bedekt, en zonder witte kleren;
    De zwarte zijn nu best. Och hout u daer al by:
    (2070) En werdje dan niet groot, zoo schort het niet aen my.
Zoo benje weer te wys, en tot uw eigen schade,
Dies wilt gy uw geluk, zoo gaet met my te rade.
    Want al uw wetenschap, en ridderlyk gevecht,
    Wien komt doch dat te pas, als gy daer nederlegt?
(2075) Wat kan uw moedigh hart en nieren doch vermaken,
Als zonder vlees en bloet uw kouwe botten kraken?
    Nochtans de naem alleen, daer wort het om gedaen,
    Al zou dan lyf en ziel in ewigheit vergaen.
En zou dit nu wel een Democritus ter degen
(2080) Belachen nae behoor? neen hy, al waer daer negen,
    Ze borsten eerst daer af: en even wel zoo ryst
    Uyt dese zotterny ’t geen al de werelt pryst.
Dat grote helden werk, die heerelyke daden,
Met myrten of laurier of gras of ander bladen
[p. 64]
    (2085) Zoo ridderlyk gekroont, zoo treffelik verhaelt
    Van duisent tongen, en by duisent afgemaelt;
En met zoo schonen glans van hemels lof bestreken,
Dit, zeg ik, is doch al in zotterny gebleken.
    De zotterny verbindt in voordeel en gevaer
    (2090) De koningryken meest, de kerken hier en daer.
De zotterny bewaert in eenigheit en vrede
Een vrygevochten volk, en bontgenoten mede:
    En al uw staet en raet, uw rechten en beleit
    Zyn niet als zotterny, dat is, kort uit geseit,
(2095) Het leven van de mensch, of’t weeldigh, of in druk is,
Niet meer, als apenspel en kortswyl van ’t geluk is.
    Dat speelt zoo wech en weêr, en, die het meest belacht,
    Die klimmen zeer om hoogh, en vallen zeer onsacht.
Daer bikt dan alles op, al is den eigen bicker
(2100) Wel losser ook, en pas zo heiligh, als de nicker.
    Die heden hoge draeft, leit morgen in den drek.
    Is dat geen lachens waert, zoo ben ik ook niet gek.
En om de waerheit van uw konsten ook te spreken,
Wat loopt al zottigheit daer onder, en gebreken!
    (2105) Waerom heeft menigh man zijn leven zoo gewrocht,
    Geschreven en gedicht, en aen den dagh gebroght?
Om eersucht, anders niet: hoe komt hem die te passe,
Als, diese dragen zal, nu vuilnis is, en asse?
    Nochtans om zulken droom en schaduw van genot,
    (2110) Bemoeit hem dus en slooft de mensch, die grote zot.
En kan zijn krachten daer en leven wel aen hangen?
En als hy dat nu mist, wat isser dan gevangen?
    Al weêr een grote niet; maer ondertussen doet
    Die zottigheit aen u zoo veele deugt, en goet.
(2115) Al wat een ander kreeg door arbeit en veel zwieten,
Dat kunt gy met gemak zoo zachtjens nu genieten;
    En is het dan een vreugt aen vreemde zotterny
    Te scheppen zijn geneugt, wie kan dat meer als gy!
[p. 65]
Die naer uw eigen lust die vinden meugt, en trecken
(2120) Uyt zoo veel last en zweet van al die ouwe gecken.
    En heb ik dan den lof van kloekheit, als gy ziet,
    En ook van dapperheit gewonnen; dat is niet.
Wat dunkt u, of ik van voorsichtigheit ook roemde,
En my haer raet en daet en rechte moeder noemde?
    (2125) Eer, meint gy, trok het vier en water ene lyn,
    Als zulken dochter zou van my geboren zyn,
En dat ik nae mijn aert my zelven zoek te prysen.
Maer hoort een weinigh toe, ik zal ’t u meê bewijsen.
    Ten eersten dan, als in ’t gebruik van zaken uw
    (2130) Voorsichtigheit bestaet, zo vraeg ik u dan nu,
Of daer de wysen wel den roem van kunnen dragen,
Die door haer bloode hart of schaemte licht vertzagen?
    Of zou die beter aen de zotten zijn vereert,
    Die geen gevaer en zien, en schaemte niet en deert?
(2135) De wijsen, schort haer wat, zy lopen nae de boeken,
En weten daer wat snaps en streken uit te zoeken.
    De zotten wederom die grypen metter daet
    Den handel zelven aen, en proeven hoese gaet.
Dit zelve zagh wel eer die blinde dichter a mede,
(2140) Doen hy de kennis in de zotten ook belede.
    Want die de wetenschap van alles garen had,
    Die wort al licht door een van dese twe gevat,
Door schaemte, die sijn geest met dicken rook verduistert,
Of schrik, die zijn gevaer hem stadigh leert en luistert.
    (2145) En hier ontslaet u af, zoo deftigh als gy ziet,
    De Zottigheit alleen, al had gy anders niet.
Het is een groot geryf in schaemte door gebeten
En veel te derven doen, en vresen geen geweten.
    Of wilt gy liever dat voorsichtigheit alleen
    (2150) In kracht van oordeel zy? wel aen ik ben te vreên.
Maer lieve ziet dan eens die haer daer af beroemen,
Wat zijn die ver daer van, en qualik zoo te noemen!

a Homerus.

[p. 66]
    Voor eerst zo gaet dit vast, dat alles hier beneên
    Een dobbel aensien heeft, en kant zich tegen een,
(2155) En is niet wat het schijnt; gelyk wel eer de beelden,
Daer Alcibiades zijn Socrates in speelden. a
    Van buyten wasser niet, als enkel zotterny
    En lachens waerdigh aen, maer binnen lagh daer vry
Wat heilighs in gewrocht, dat Socrates vertoonde,
(2160) Wiens ongesiene lyf iet goddeliks bewoonde.
    En dus ook menighmael de doot het leven is,
    Het leven weêr de doot; het zeker ongewis;
Het ongeluk geluk; het heroyke* schandigh;
De wysheit zinneloos; de bottigheit, verstandigh;
    (2165) Het vyantlyke goet; het vriendelyke boos;
    De schoonheit lelyk, vuyl; de sterkte, krachteloos;
De vreugde droeffenis: de hoge stam oneedel,
En alle rykdom niet als armoed en gebedel.
    En kort, en goet geseit, besiet de werelt eens,
    (2170) Haer buytendeel en heeft met binnen niet gemeens.
Of is u dit te hoogh en voor geleerde luiden,
Zoo zal ik u den zin wat beter dan beduiden.
    Een koning heeft die niet al wat zijn hart begeert?
    Maer laet hem gierigh zijn, en nergens in geleert,
(2175) Dan is hy weder arm, of laet hem zijn geweken
Van alle deugden af, tot wellust en gebreken,
    Zoo valt zijn weeldigh hart in vuile slaverny;
    En is ter werelt dan een slave, dat is hy.
Neemt dit bewys alleen, en oordeelt nae de beste
(2180) Van boven tot beneên en u en al de reste,
    Maer zegt gy nu veel licht, waer toe doch dese praet?
    Zo zwijgt een weinigh stil, en hoort eens waerse gaet.

    a Alcibiades in convivio Platonis Socratem comparat Silenis, id est,
statuis, quae de foris ridiculae videbantur, intus vero divinas imagines con-
tinebant. sic & Socrates foris bardus ac stupidus, intus, autem merum
numen erat.

[p. 67]
Dat iemant op een vol toneel zich onderstonde
De speelers haer gewaet te nemen, en ontbonde
    (2185) Haer aengesichten van het momsel, en haer schoot,
    Wat dunkt u sloegh men niet dien karel hallef doot?
Maer evenwel, hoe zou dat zootjen staen en kyken;
Hoe zou dat gore goet zich zelven dan gelyken!
    Hoe schielik waer de meit een knechjen dan van aert,
    (2190) Een ouwen graeuwen kop weer jonk en ongebaert!
Wat zou den koning van zijn wesen haest verschelen,
De kleren en cieraet zijn majesteit bevelen?
    En die men eerst voor Mars of Jupiter zagh aen,
    Die zou dan als een bloet onnosel blyven staen.
(2195) Zoo vele kan de schijn alleen by u verwerven,
En neemt die daer van daen, gy zult het spul bederven.
    Verbiedt dat momsel eens en haer geleende pracht,
    En laet de speelers bloot, en in haer eigen draght,
Gy zult noch lust, noch smaek in al haer doen bevinden.
(2200) Dus wat gy garen ziet, dat moet u eerst verblinden.
    Nu zegt my, wat is doch het leven, dat gy ziet,
    Van alle menschen hier? een schouspel, anders niet;
Dat maer op een toneel gespeelt wort, en betreden
Van zoo veel speelers, als hier menschen zijn beneden,
    (2205) Daer in heeft ieder een zijn handel en zijn rol,
    En speelt zijn deuntjes af, zijn kerrefstockjen vol.
Dies zietmen over al zoo veelerley vertoning,
En die wel voor een wyl gespeelt heeft als een koning,
    Die leit ook wel eens weêr zijn kroon en purper af,
    (2210) En krygt, gelyk een dief, de galge voor zijn graf.
En vele schijnen quaet, en bennen luy van eeren:
Een ander draegt een guyt in geestelyke kleeren:
    Dies straf de hoerery, en heeft de hoeren lief:
    En die besteelt het lant, en hangt een ander dief.
(2215) En die wel eer een boer gespeelt heeft, en gaen delven,
Dat is nu weer een heer, en groter als hy zelven.
[p. 68]
    Al wat de meester van dit spul u maer beveelt,
    Daer is geen zeggen aen, dat moet ook zijn gespeelt.
Dus die de werelt schijnt te dwingen, en verdelgen
(2220) Al wort die weêr eens klein, dat moet hy zig niet belgen.
    Die nu wel is een heer, speelt morgen weêr de knecht.
    Niet verder als de rol, gaet ieder een zijn recht.
En die nu ryker wort, of hoger als te voren,
Daer ziet men ook terstont een ander in geboren,
    (2225) Een ander van gelaet, van kleren en verstant,
    En in een ogenblik is Goossen zoo gemant,
Van aensien zoo verkeert, van kloekheit zo doorwassen,
Hy ving hem zelven niet, hy most zich dan verrassen.
    En dies zal ieder een hier spelen goet of quaet,
    (2230) Zo lange, dat de doot, zijn meester, hem ontslaet.
Maer of ons nu eens hier een wijse quam van boven,
Als van den hemel af, en wou ons doen geloven,
    Dat dien men hier dus eert, en dient, en valt te voet,
    Niet meer is als een beest, en beestigh, wat hy doet;
(2235) Niet meer is als een slaef, onnut en overgeven,
Die zijn gebreken dient, en wort van die gedreven?
    Of dat dien wysen helt uw vaderlyke doot
    In vrolikheit en vreugt te vieren u geboot?
Om dat nu die van pijn, en zwarigheit bevryt was,
(2240) En boven zon en maen in eeuwigheit verblyt was:
    Of dat hy voor een boer wou schelden, en een bloet,
    Die wel geboren was, en qualik opgevoet?
Om dat hy van de deugt, en van het rechte teken
Dat edelluiden maekt, zo verre was geweken:
    (2245) En zou men van dien man, die zulke dingen zey,
    Niet zeggen, ziet den Nar, hoe reutelt hem de key?
Daer is geen twyfel aen, de Kerke zou hem haten,
Het Raethuis, en het Hof, en allerhande staten,
    Al waer hy nogh zo vroom, jae schier zo heiligh, als
    (2250) Zijn Heiligheit ook zelfs; die karel was om hals;
[p. 69]
Wat dikwyls dient gedocht, dat dient ook wel geswegen;
De wysheit buyten tyts, is dwaesheit aller wegen:
    Want die geen tyt en plaets geleert heeft aen te zien,
    Dat is een groten gek, al waer hy anders gien,
(2255) Die weet niet, hoe wel eer dat dronken praetjen luide,
Of drinkt, of pakt u voort, dat anders niet beduide,
    Als ziet al waer gy bent; en die dat niet en doet.
    Die wil ook dat het spul geen spelen wesen moet.
Hier tegens ziet men die voor wysen eerst verklaren,
(2260) Daer by de wetenschap van lichten is en zwaren,
    Die weten dat se niet als menschen zijn, en stof,
    Tot beesten al te fijn, tot Goden al te grof;
En daerom ook zo veel van beide gaer verschillen,
Niet beestelyks te doen, niet goddelyks te willen.
    (2265) Veel door de vinger zien, of zoetjes meê gedwaelt,
    Daer wort de meeste lof en liefde by behaelt:
Maer veel die zeggen weêr, dat zo de dwase bennen;
Daer ben ik meê te vreên, als zy dan ook bekennen,
    Dat dus het gantsche spul des levens wort gespeelt
    (2270) En die dat niet en kan, is hoofdigh, of misdeelt.
Nu had ik noch wel wat u lieden voor te dragen;
Dan of het raetsaem is, en lichtelyk te wagen,
    Daer ben ik in beducht: en evenwel ik moet;
    Mijn eer die hangter aen, al schynt het u niet goet.
(2275) Doch is aen dese zaek zoo vele wel gelegen,
Ik magh uyt Helicon de zusters alle negen
    Wel stellen hier te werk: Gy bruiloftdichters dan,
    Behelpt u doch zoo lang, en roeptse nu niet an.
(Hier is vry meer te doen: dit zijn geen bruigomsbedden,
(2280) Geen trouwring van de bruit, een deel versierde gedden
    Van allerhande stof, voor allerhande paer,
    Och neen, dat laet ik u: dit is te zamen waer)
Vervoegt u dan by my, gy Jovis waerde kinder;
Ik zal met u bestier bewysen, en niet minder,
[p. 70]
    (2285) Als al mijn ander werk. dat niemant ooit genaekt,
    Het topjen, en de burght, daer weinigh dus om haekt,
Dat wysheit, en geluk besitten met haer beiden;
Daer, zeg ik, komtter geen, de zotheit moet hem leiden
    En wysen hen de wegh, en geven hem de leer,
    (2290) En zonder dat geley, hy vondtse nimmermeer.
De lusten, dan voor eerst, die zijn van my geboren
Met haer genegentheit, dat weet gy van te voren:
    Want tussen wijs en zot, is dit het onderscheit,
    Dat dese wort door lust, door reden die geleit.
(2295) En daerom hebben ook de Stoicijns voorleden
De wysen hun begeer en lusten afgesneden.
    Nochtans men wist het wel al over duysent jaer,
    Dat die wel wyser wort, die garen wyser waer,
En dat u dese lust tot sporen is gegeven,
(2300) Waer door gy wort ter deugt en wetenschap gedreven;
    En noch wil Seneca, meer Stoicus als eens,
    De wysheit met de lust in ’t minste niet gemeens.
Geen ander man (zeit hy) volkomen wys en vroet is,
Als daer ter werelt geen beweging van gemoet is.
    (2305) Ey lieve, wat is dat? hy meent hier zulken man
    Ons voor te dragen, die geen mensche wesen kan,
Maer van de Goden een, die nooit en is geboren,
Die nooit en is geweest, of nu, of van te voren;
    En als ik zeggen zal het gene dat ik meen,
    (2310) Hy stelt ons hier een beelt van yser of van steen,
Daer noch gevoelen, noch bewegen in te zien is.
En zijn dit wyse luy? zo zeg ik datter geen is.
    Doch die dit zoo beweert, en ongestuymigh drijft,
    Die magh ook weten, waer hy met zijn wysen blijft;
(2315) Ik denk in Tantalus prieel, of by de volken,
Daer Plato nu gebiedt, of boven in zijn wolken,
    Of daer se voor den haet der menschen zijn beschut.
    Daer magh haer plaetse zijn; hier zijnse dogh niet nut.
[p. 71]
Wie sou voor sulken mensch niet schricken en beswyken,
(2320) En liever by een spook en nicker hem gelyken?
    Dien noch medogen, noch de liefde niet en raekt,
    En anders ook geen werk van alle dingen maekt,
Als midden in het meir de rotsen van de baren.
En evenwel hy wil ’t noch over al bewaren,
    (2325) Noch overal gebiên, en straffen overal.
    En niet dat hy vergeeft, of hem bekoren zal;
Die geen beminners heeft, en nergens ook bemint is,
En meent dat alles zot, en al de werelt blint is,
    En dat hy alles is, en dat hy alles heeft,
    (2330) En, als hy zelven zeit, allene waerdigh leeft,
De reste wat hy ziet, hoe velen dat het voordeelt,
Hoe waerdigh dat het zy, bespottet en veroordeelt.
    Ziet zulken vreemden dier, dat al de werelt laekt,
    Daer zal de wysheit noch in heel zyn, en volmaekt.
(2335) Ik bid u, neemt nu eens by stemmen of te vragen,
Zou zulken overheer wel iemant ooit behagen?
    Waer zulken opperhooft ten oorlogh wel bequaem?
    Zijn vyant wel ontsien, zijn vrienden aengenaem?
Of zouder wel een meit naer zulken vryer tasten?
(2340) Een knecht nae zulken heer, een weert nae zulke gasten?
    Wie nam niet liever uyt het zotte slechte graeuw,
    Die zoeter waer van aert, al was hy niet zo gaeuw;
Die by de zotten wist te heerschen, en te mallen,
De allerkloekste niet, de zotste niet van allen,
    (2345) Die aengenaem en lief by zijns gelyken waer;
    Dat by de meesten is, of schier by alle gaer,
Die by zijn vrienden waer geleden, en genoeghlik:
En vrolik by zijn vrouw, by alle man gevoeghlik;
    En eindelik die met al de werelt hem vermaekt?
    (2350) Niet menschelyks en mydt, niet menscheliks en laekt.
Dat waer de rechte man, die leven kon, en toe gaf,
Maer van dat ander slagh, daer heb ik haest genoegh af.
[p. 72]
    Nu laet ons eens besien; wat deugden heb ik meer
    Tot mynen voordeel en tot uw gesonde leer?
(2355) Genomen dat gy zaegt, (gelyk de dichters zeggen
Dat Jupiter nu doet) de gansche werelt leggen
    Van boven hier beneên, en wat een slaverny,
    Wat kommer en verdriet dit gansche leven zy?
Hoe derelyk en vuyl de mensche wort geboren,
(2360) Hoe moeyelik gevoedt, hoe jammerlyk verloren:
    Wat ongeluk al by de kintsheit is vermengt,
    Hoe menigh selsaem pat de jonge luyden krenkt,
Hoe zwaer den ouderdom, hoe bitter dat de doot is,
En hoe veel duysentmael dit leven wel in noot is,
    (2365) Dit lichaem wel geplaegt van ziekten overhoop,
    En maekt noch al te lang dien korten ommeloop:
Dan, mein ik, zout gy zien, dat hier doch niet met al is,
Daer in geen bitter roet, en uitgedoude gal is.
    Ik zwyge nu noch, wat gewelt en tyranny
    (2370) De mensche van den mensch al onderworpen zy,
Als armoet, en verraet, den kerker, en de banden,
Twist, schelden, schande, schae, bedrog, list, moort en branden,
    En diergelyke meer, die zo licht zijn genoemt,
    Als al de namen van de tulpen, en gebloemt!
(2375) Doch wie de menschen in dit jammer heeft gesteeken,
Of waerom dat het zy, daer magh ik niet af spreeken;
    Dat geeft nu hier geen pas, maer wie dit wel betracht,
    Die zal de dochters van Miletus zoo verdacht a
Niet houden om haer daet, en vinden hier de reden,
(2380) Waerom zy haer zoo veel, en jammerlyk verdeden.

    a Milesias virgines mirus quidam amor spontaneae mortis invaserat.
ut refert Gell. Miletus is wel eer een stadt geweest op de grensen van Jo-
nia en Caria, gelyk Herodotus schrijft, gebout van Miletus de zone van
Dione en van de zonne, gelyk Ovid. getuygt, Metam. doch Strabo
zeit in zijn 12. boek, dat se gebout is van Sarpedon, de zone van Jupiter
en de broeder van Minos en Rhadamantus, en dat hy de Stadt genoemt
heeft na de Stadt Miletus, die in Kreta lagh.

[p. 73]
    Doch laet ons eens bezien wat luyden zijn hier meest
    Daerom haer eigen beuls en moordenaers geweest!
Zyn dat de wysen niet? ik zal die trotze helden,
De Katoos, Kassiën, en Bruten nu niet melden:
    (2385) Ik laet Kalanus en Diogenes met vreên,
    En spreek niet anders als van Chiron nu alleen,
Die hier een eeuwigheit door deugden had verworven,
De Goden heeft bedankt, en liever is gestorven.
    Is dat niet blyks genoegh? Nu rekent dit gevaer,
    (2390) Wanneer der niet een zot ter werelt meer en waer,
En al den preutel wys, wat zouder dan geschieden?
Zo meugt gy wel een aêr Prometheus hier ontbieden,
    Die wederom van leem wat nieuwe menschen goot;
    Of in een jaer of acht was al de werelt doot.
(2395) Hoe ledigh zou’t dan hier, hoe vol zijn in den hemel!
(Doch zoo daer plaetse waer voor ’t koren, en de zemel)
    De wysheit daer men hier zoo deftigh wel op ziet,
    Is op der aerden wat, en in den hemel niet.
Dat voordeel heeft een zot; hy zal het of niet weten,
(2400) Of decken wat hy voelt, en achteloos vergeten,
    En zet ook menighmael veel lasten en gevaêrs
    Door wellust van hem af, en hope van wat aêrs.
En als zijn draetjen nu ten einden is gesponnen,
Zo wenst hy wederom van voren aen begonnen,
    (2405) En hoe hy meerder last, en minder reden heeft,
    Van langer leven hier, hoe liever dat hy leeft.
Al most hy schier alleen ter werelt over schieten,
Noch zou het leven hem zijn leven niet verdrieten;
    Ik zwyge dan, dat hy van zelven buyten noot,
    (2410) Gelyk de wyse luy, zou lopen nae den doot.
En dit doe ik alleen; my wort het toe geschreven,
Dat zoo veel bestevaêrs noch heden by u leven.
    Daer geen gedaente schier, geen wesen van een man
    Veel meer is aen te zien, als dat hy lachen kan,
[p. 74]
(2415) Van hairen en gesicht en zinnen al versteken;
Van krachten uyt geput; beladen van gebreken;
    En evenwel gy ziet noch zulke luyden met
    Dit leven zoo vermaekt, als of haer niet en let.
Men weet dien kalen kop zoo fraeitjes toe te maken
(2420) Met ander luyden hair! die tandelose kaken
    Met benen te versien, die menighmael dan zijn
    Of van een doden dief of van een gortigh zwijn.
En weet gy waerom dat? dan lust haer weer te vryen:
Al deugt de reste niet, daer magh de bruyt om lyen;
    (2425) Al is het buyten tyts, en heel met haer gedaen,
    De geest is even goet, het lichaem moeter aen.
En hoe dit ouwe bloet kan stoven en ontsteken,
Och daer en wort geen jeugt in liefde by geleken.
    Dat ook een rappe meit geleit wort in de schoot
    (2430) Van zulken ouwen sul, en trout schier aen de doot.
Dies doetmen nu zoo veel, en meer als al te garen,
En daer kan vaêr en moêr de bruitschat meê besparen;
    Doch of hy dan alleen de plaetse zal beslaen,
    Die haer is afgeperst, daer laet ik hem voor raên.
(2435) Het is zoo lange niet, en weinigh tijts geleden,
Doen zou een vaêr en moêr haer dochter ook besteden,
    Een lieve jonge bloem, en aen een ouwen bloet,
    Doch hy en wou geen gelt, en zochtse zonder goet;
Dat stont haer ouwers aen, doe was het, maekt u vaerdig.
(2440) Hoe kreupel en verdroogt, noch was ’t de vryer waerdig.
    Men sloegh de wagen aen, men zocht den vogel op,
    Men brocht hem daer de bruit (ik zeide schier de pop,
Zoo wasse toe gemaekt) daer zat dien tragen droomer,
Die ouwer als haer vaêr, en wyser was en vromer.
    (2445) Hy wist zijn eigen staet, en docht, dit jonge bloet
    Verraden is in vleesch, bedrogen is in goet;
En wort dit openbaer, hoe trek ik dan mijn schouwers?
Gescholden van mijn wijf, getreden van haer ouwers?
[p. 75]
    Dies scheiden hy daer uyt, en staekte zijn begeer,
    (2450) En gaf dien lieven vaêr zijn lieve dochter weer.
Een weinigh tijts daer aen. de vryer quam te sterven
En liet in zijnen staet geen goet, en weinigh erven,
    En had hy nu de plaets van bruigom eerst bekleedt,
    Hoe waer dat grage volk haer wijsheit dan besteedt!
(2455) Nu liep het beter af; en had hy haer gekregen,
Dat waer voor hem geweest, en wel een groten zegen
    In zulken hogen trap van jaren en gebrek;
    Maer neen hy was te wys, en daerom al te gek.
Dies isset ook wat vreemts (hoe weinigh dit bezinnen)
(2460) Dat ouwe kouwe luy zoo jeughdigh weêr beminnen.
    En dit is niet alleen geschoten op de mans.
    De oude wyven ook, al zijn die dan bykans,
Gelyk een baviaen, gekurven en getekent,
En voor een levend lyk en molik al gerekent;
    (2465) Die vryen vaek zoo graeg, en liever als een maegt
    En werden driemael eer ontsteken, als gevraegt.
Zoo out en zijnse niet, zoo verre buyten westen,
Het hart is noch al goet, het lichaem is ten besten,
    Tot allerley geneught noch willigh en gereet,
    (2470) En wort het niet gevraegt, zoo wort het wel besteet.
Och dat is zoo bequaem! een vrou van zulke zinnen
Daer kan een armen bloet zijn kostjen noch by winnen,
    ’t Zy dat zy aen hem trou, of dat hy haer gerijf.
    Geen schoutampt is zoo goet, als zulken ouwen wijf.
(2475) Daer gaet hy met de beurs, die stelt hy voor zijn schulden,
En wilse dan wat weêr, dat moet hy zich gedulden:
    Daer valt dan wat te doen van smeren, en gepronk,
    Eer bestemoêr weer droogh van neuse wort, en jonk.
En of wel schoon ook al de werelt hierom lachte,
(2480) Dat is doch even veel, het doet haer even zachte.
    Al is de bloessem heen, de boom is even groen.
    En zoo de wyven ook: en dat kan ik haer doen.
[p. 76]
En die dit immers wil belachen, of verklagen,
Dien zal ik wederom met korte woorden vragen,
    (2485) Wat beter is gedaen, die zelven zich verdoet,
    Of dus in zotterny kan leven, en zoo zoet?
Ook weet ik wel, men acht dit leven geener eeren;
Maer dat en gaet een zot niet aen zijn kouwe kleren.
    Wy zijn zoo voor een klein geruchtjen niet bevreest,
    (2490) En wat geen huit en raekt, dat raekt ook geenen geest.
En of het al wat trof, de rugge van de gecken
Kan doch wel eens zoo veel verdragen, als bedecken.
    Wat passen zy daer op, of haer het oor eens tuyt?
    Dat gaet ter rechter in, ter slinker weder uyt;
(2495) Want oneer, en de vloek, en schaemte zoo van aert zijn;
Zy doen geen lieden quaet,als die daer voor vervaert zijn
    Zy treffen even als den achterklap en haet;
    Waer geen gevoelen is, daer doen se meê geen quaet.
Wat schaet het of de luy met vingers op u wysen,
(2500) Als gy u wel behaeght, en zelven weet te prysen?
    En is de wysheit hier wel moeder af? och neen;
    De lieve Zottigheit die leert u dit alleen.
Nu hoort eens, hoe zich hier de wysen weêr vergissen,
Zy zeggen zot te zijn, niet weten, en te missen,
    (2505) Dat is elendigh zijn; en dit is eerst te recht
    Een mensche, zeg ik weêr, die zo is, als gy zegt.
Maer waerom of zy doch elendigh hem verklaren,
Die zoo geteelt, geleert, geworden is, en garen?
    Daer doch ter werelt niet elendig is, of quaet,
    (2510) Dat noch in zijn geslaght volkomentlyk bestaet.
Ten ware, dat men dies den mensche wou beklagen,
Om dat hy als een struys geen yser kan verdragen,
    Of krabben als een kat, of dragen als een muyl,
    Of klimmen in de lucht, en vliegen als een uy1;
(2515) En dus zoo moest een paert, verkoren en gepresen
Ten oorlogh en gevecht, ook ongeluckigh wesen,
[p. 77]
    Om dat het nooit en zang en speelde, noch en sprak,
    En leefde zonder wijn, en zonder zijn tabak;
En dat ook zoo de stier een arm elendigh dier was,
(2520) Dewyl het buiten konst en kennis van de lier was.
    Maer even als een paert kan zonder bier en wijn,
    Een osse zonder konst, wel niet elendigh zijn,
Dus kan de mensche meê wel zonder wijsheit duuren,
Die zot geluckigh is, en zot is van natuuren.
    (2525) Nu roept al wederom dit neusewys gesin,
    Dat eigentlyk de mensch zijn reden heeft, om in
De kennis voort te gaen, op dat die in hem storte
Het gene zijn verstant noch van natuuren schorte,
    Quanswys of een natuur, die alles wel voltooit,
    (2530) In hem allene van haer krachten waer berooit.
Wat is doch dat gezeit? de bloemkes in het wilde,
De beestjes, klein en groot, getuigen van haer milde
    Volmaektheit over al; zou van dien goeden geest
    De mensche dan alleen een bastaert zijn geweest?
(2535) En moeten zijn verstant by Theut a* weêr gaen verwerven,
Die met zijn wysheit doch de werelt quam bederven,
    En niet en heeft geleert, als dat de mensche brocht
    Tot slappigheit, en schae van ’t gene dat hy zocht.
Uw letters, die gy maekt, wat zullen ons die baten?
(2540) Als dat zich daer voortaen de mensch zal op verlaten,
    En niet op zijn onthout, sprak over lange wyl
    Zeer wysselik tot hem de Koning van de Nyl.

    a De hoc Theuto Socrates apud Platonem in Phaedro ita loquitur,
Audivi equidem circa Naucratim Aegypti priscorum quendam fuisse de-
orum, cui dicata sit avis, quam ibin vocant, daemoni autem ipsi nomen
Theut. Hunc primum numerum, Geometriam, astronomiamque inve-
nisse, praeterea lusus talorum, alearum, literasque. Erat tunc totius Ae-
gypti Rex Thamus, & in amplissima, eminentissimaque civitate, quam
Graeci Aegyptias Thebas, ut Deum ipsum Amonem, vocant. Ad
hunc Theut profectus artes demonstravit suas, dixitque eas distribui cae-
teris Aegyptiis oportere. In hunc fere modum Plato.

[p. 78]
Dus zijn de konsten dan ter werelt in gesteeken
Niet zonder haren sleep van fouten en gebreken.
    (2545) En die de vinder is van wetenschap geweest
    En van de fouten ook, dat was al eene geest,
Die Theut, die eens de maet van hemel en van aerde,
En cyffer allereerst tot Theben openbaerde,
    Die toonden ook met een den teerlink, en de schrift,
    (2550) Niet zonder schand en schaê van menschelyke drift.
Het spelen is uw quaet; de letters niet van noden;
Onthout, zoo benje vry van schryven en geboden:
    Dus heeft de werelt noit in wysheit zich verheugt,
    Of wederom zoo veel verloren in de deugt.
(2555) Besiet de gulden tyt, dat aller eerste leven,
Waer was doen een gezet geboden, of beschreven?
    Doen niemant buyten spoor, of in de wetten ging,
    Maer alles van hem zelven volvoerden, en ontfing.
Ook was in ’t minste daer geen letterkonst te wenschen,
(2560) Doen niet als eene tael en eenderhande menschen
    De werelt noch besagh, en spraken onder haer
    Wat doen van noden was, en nu van noden waer.
Men wist doen van geen recht, geen kaveling van reden,
De wetten waren niet, daer was geen overtreden,
    (2565) Eer lange tyt daer nae; doen isset eerst geraekt,
    Dat goede wetten uyt het quade zyn gemaekt.
Men was doen al te vroom, men ging niet in de starren
En hoger dingen meer zijn wetenschap verwarren;
    Die buiten zijn vernuft en krachten hem begaf,
    (2570) En al te diepe ging daer sprak men qualik af.
En daer plagh Socrates zijn wijsheit meê te staken,
Wat ons te boven gaet, dat laet ons ook niet raken.
    En als nu metter tyt de gulden eeuw verdween,
    Doen zyn de konsten eerst gevonden, en alleen
(2575) Van quade geesten, maer zeer weinigh, en ook mede
By weinigh aengenaem: daer nae quam in haer stede
[p. 79]
    Het waengelove van de Grieken en Chaldeen,
    En broght ons van dien aert wel tiene tegens een,
En zoo verwarden hoop van raetsels en geschriften,
(2580) En daer men eer den doot, als voordeel zou uytsiften.
    De letterkonst alleen was beuls genoegh, en werk,
    Voor een die hondert jaer van leven was, en sterk.
En onder al dien hoop van wetenschap en lering,
Gaen dese nu wel voor, en doen de beste nering,
    (2585) Die met gemein verstant, dat is, met zotterny,
    Best komen over een; de reste leit in ly.
De Redenryke konst is weinigh meer in waerden;
De wysgesinde zijn de slechste wel op aerden,
    Verworpen is de loop des hemels, en belacht;
    (2590) De ware kerkenleer leit onder, en verkracht.
Dies isser niemant als Galenus met zijn kruyen;
Die gaet nu grof genoegh, en laet den stamper luyen,
    Gelyk de grote klok, en overluidt al vast
    De zieken, daer hy noch het beste wel op past.
(2595) En wat is dan zijn drank, zijn potten, en zijn pillen?
Zy jagen of de doot, of ’t leven door de billen.
    En hoe hy zotter is, en stouter ongeleert,
    Hoe beter dat hy vaert, en hoger is vereert.
By dese dien ik dan of billik voor te zetten
(2600) Dat Rechtsgeleerde volk, de kramers van de wetten,
    En die men (om zoo wel te noemen, als ik weet)
    Met oorlof Procureurs, en Advocaten heet;
Een volkjen, dat wel eer wat minder was van aensien,
En dat men doen in sampt en zyde niet zou gaen zien;
    (2605) En van de wysen zelfs, ik weet niet hoe veracht,
    En met gemeene stem voor ezels uyt gelacht.
Nochtans by zulke luy (of ezels, als zy spreken)
Wort over lyf en goet uw vonnis al gestreken.
    Daer wast de rykdom aen, en steigert meer en meer,
    (2610) En ondertusschen zucht de goddelyke leer,
[p. 80]
Wort balling, en verjaegt, en kan haer niet generen,
Haer honger niet voldoen, haer luisen niet verweren.
    En als de konsten dan, met zotterny vermengt,
    Ook meer geluckigh zijn, als die de wysheit brengt,
(2615) Alsoo zijn die voor al geluckigh ook te spreken,
Die daer meê gans en gaer haer zinnen niet te breken;
    En volgen haer natuur, daer doch niet aen en scheelt,
    Ten waere, dat men zigh had hoger ingebeelt.
Wat van natuuren wast en groeien magh van zelven,
(2620) Is geiler, als de plant door mesten wort en delven.
    Besiet het wilde vee, dat niet en is geleert;
    ’t Heeft meerder van geluk, en minder dat hem deert.
Wat is doch zoo bequaem, zoo konstigh als de bye,
En zoo geluckigh ook van rust en heerschappye,
    (2625) Van werken en gebou, in zulken kleinen stal,
    En heeft doch evenwel haer zinnen noch niet al?
Daer tegens weêr het paert, om dat het van verstant is
Den menschen allernaest, en onder die geplant is,
    Zoo kryght het meê zijn deel aen velerley verdriet,
    (2630) Dat voor, en van, en om de menschen hem geschiet.
Wat moet het menighmael zijn trouwe leven wagen,
Door yser, vier, en stael den trotsen ruiter dragen!
    Hoe dikwils valt het ook, en sneuvelt by zijn heer,
    En deelt wel aen zijn doot, maer weinigh aen zijn eer?
(2635) Ik zwyge noch de sweep, den teugel, en de sporen,
En al zijn vryheit, door wraekgierigheit verloren,
    Terwyl het als een helt zijn vyant overwan,
    Met slaverny van zich, en hulpe van de man.
Wat zijn de vinken dan geruster, en de vliegen
(2640) Geluckigh, als alleen geen menschen haer bedriegen!
    Dat ziet gy daer wel aen, een vogeltjen gekouwt
    Zingt nergent nae zoo zoet, als in het wilde wout.
De zoete nachtegael en wort niet onderwesen,
En noch is zijn gezang het hoogste wel gepresen,
[p. 81]
    (2645) Dus is in alle ding niet aengenaemer als
    Dat van natuuren komt? en anders isset vals.
Dies magh ik hier dien a haen wel prysen, die zich melde
Pythagoras te zijn, en vele spuls vertelde.
    Hy was een man, een vrou, een paert, een Philosooph,
    (2650) Een Prins, een boer, een vis, een kikvors, en ik loof,
b Een sponsie meê geweest, en zeide, hy bekende
Geen armer als de mens, van jammer en elende,
    Om dat de reste was in haer natuur te vreên,
    Alleen de mensche niet; die wou daer over heen.
(2655) De menschen wederom, al kost hy die niet prysen,
Nochtans de slechten meest, ten aensien van de wysen.
    Dit dochte Grillus ook, die liever was een beer,
    En knorden op het schot, als dat hy met zijn heer
Ulysses verder ging met vrese van zijn leven;
(2660) Dies was het wyser daer, en by de bak gebleven.
    En dat Homerus ook dit zelve wel betracht,
    En al de wyse luy voor meer elendigh acht,
Dat kunt gy daer aen zien; die wys zijn, en bestendigh,
Gelyk Ulysses was, die schelt hy voor elendigh.
    (2665) ’T is waer, hy noemt wel zoo de menschen alle gaer,
    Maer noch Ulysses meer, om dat hy wyser waer;
En Paris, Aiax, en Achilles, zulke gasten,
Daer zeit hy dat niet af, om dat het niet en pasten.
    Ulysses was te wys; en meer gebonden aen
    (2670) Den raet van Pallas, als geen Paris wou verstaen,
Die sloeg de wysheit af, en volgde zijn natuure,
En leefde met geneugt, en storf ter rechter uure.
    En als de mensche nu, die nae de wysheit haekt,
    Zoo ver van zijn geluk, en goede dagen raekt,
(2675) Jae datse dubbel zot wel billik zijn geheten,
Die niet als menschen zijn, en willen dat niet weten,

    a Lucianus facit Micyllum cum gallo loquentem, qui se Pytha-
goram esse diceret, b Aristoleles Spongiam animal esse putat, lib. de
natura animalium quinto.

[p. 82]
    En meinen in de plaets van goden hier te gaen,
    Zoo heiligh, en volmaekt: en wat is dat gedaen?
Niet anders als vergeefs zijn eigen geest bestreden,
(2680) Gelyk de Reusen voor den hogen hemel deden.
    Zoo zijn dan dese weêr geluckigh in haer lot,
    Die, als de menschen doen, wat beestigh zijn, en zot,
En nu in dit bewijs en heb ik niet van noden
Een blat uyt Helicon, ik zwyge dan de goden;
    (2685) Want dat is klaer genoegh, die narren zijn, en gek,
    Die zijn geluckigh ook, en daer is geen gebrek,
Als by de wyse luy; dit is een ander leven.
En wilt gy daer af blyk? dat kan ik u wel geven,
    En doen ’t u met een woort of anderhallef daer.
    (2690) Zoo zot en gaet het niet, het is al even waer.
Ten eersten zijnse dus, ze vresen voor geen sterven,
Noch voor den prickel van geweten, of bederven,
    Dat is een grote zaek ook; raekt haer geen beroer;
    Zy passen op den droes zoo veel, als op zijn moêr.
(2695) Het is een vryen aert, en nu zoo los als morgen,
Hy drinkt slechts, en hy eet, en laet vyolen zorgen.
    Daer is niet anders aen, al viel den hemel neêr,
    En hy geen buylen kreeg, zoo doet het hem niet zeer.
Wat vragen zy daer nae, of Karel, of de Schotten;
(2700) Of Ferdinandus wint, de Spaenssen, of de Gotten:
    Hoe Philips nu de Kroon van Portugael ontbeert,
    En wat den Kardinael aen Ludowyk al leert,
Wat arger Jesuyt dat knoopjen heeft ontbonden,
Dat tussen Karel was en ’t Parlament van Londen.
    (2705) Daer leit haer weinigh aen, zy dragen geenen haet,
    Geen liefde, geen ontzicht, geen schaemte, geen gelaet,
Dat bleeker wort, of root; en die nu zijn bevonden,
Zoo dom gelyk het veê, die zijn ook zonder zonden.
    Dat zeit de kerke zelfs, en dat is niet gemeens:
    (2710) Dies vraeg ik u dan nu, gy zotte wysen eens,
[p. 83]
Gy slyt, en kaeut u tyt met hondert duysent zorgen,
Die ’s avonts rype zijn, en bloeyen alle morgen,
    Dat uw gesonden geest verdrietigh maekt en krenkt.
    Leeft die niet beter dan, die daer niet op en denkt,
(2715) Gelyk de mijne doen? die zijn daer voor gesegent,
En weten van geen quaet, eer dat het haer bejegent,
    Dat is noch vroeg genoeg. en die zig quelt voor heen,
    Die voelt dat niet en is, en twintighmael voor een.
Let hier ter degen op; de zaek is u bevolen.
(2720) En wilt gy heilsaem doen, zoo gaet by my ter scholen;
    En legt u wysheit af, daer meê zoo benje vry
    Van zoo veel lasten, en uw eigen slaverny,
En zult uw leven lang zoo vry zijn, als de mijne,
Zoo vrolik, en verheugt, als ik u hier verschijne.
    (2725) En dat noch niet alleen, maer waer gy u bevindt,
    Daer zult gy aengenaem en lief zijn, als een kint.
Het schijnt den hemel heeft de zotten dat gegeven,
En haer, u tot een troost in dit bedroefde leven.
    En let nu hier eens op, wat luiden dat gy ziet,
    (2730) Elk heeft zijn eigen zin, dien lief, en desen niet.
Maer laeter duysent zijn, en duysent by malkaêren,
Zy zien doch altemael de zotten even garen,
    En doen haer alles goets, en met een goet gelaet;
    Dus kruipt het vrome bloet, dat verder niet en gaet.
(2735) Men geeft haer spys en drank, haer laken, en haer linden,
Gelyk zijn eigen bloet, en allernaeste vrinden.
    Al doense dan eens quaet, al slaense dan eens toe,
    En spreeken wat te grof, dat hout men haer te goê.
En wie zou doch haer quaet met tegenweêr belonen?
(2740) Daer van natuuren haer de beesten ook verschonen,
    Dat onvernufte vee, als of het met bescheit
    Erkenden het geheim van haer onnoselheit.
Men noemtse zaligh ook, als wel geruste doden,
Om datse zijn gewijdt, gesalfde van de goden;
[p. 84]
    (2745) Voornamelyk van my, en bennen daerom meê
    By alle groten hier, gelyk als in mijn steê,
Zoo waerdigh, en gesien, ten aensien van my selven,
Al zijnse niet bequaem te spitten of te delven,
    Te dryven aen de ploegh, te schrobben in de stal,
    (2750) Maer zijnse zot genoegh, zoo schorter niet met al.
Die zijn de Prinsen lief, dat zijn haer kameraden;
Daer gaense meê ter jacht, ter tafel, en te baden:
    Al leedt het hele landt van wysen dan gebrek,
    Daer leit haer weinigh aen, en meer aen eenen gek.
(2755) Die moeter zijn voor al, dien kunnen sy niet missen,
En qualik zonder hem eens achter gaen, of pissen.
    Dus ben ik daer gesien, dus stae ik in het hof,
    En was het eer genoegh, de wysen waren of.
Ze vinden daer ook meer aen eenen zot te prysen,
(2760) Als aen een volle zael van allerhande wijsen.
    En schoon die zijn daer ook, maer evenwel zoo zeer
    Den vorst niet om zijn lust, als om zijn eigen eer.
Wat kan hy zeker ook van zulke luyden houwen,
Die meer hun wetenschap, als zijn genae, vertrouwen?
    (2765) En sien geen prinsen aen, geen gunst, geen wit of swart,
    En spreeken lief, en leet, en tasten hem in ’t hart.
En isser wat begaen, verkeken, of bedreven,
Dies willen zy al voort haer vrye vonnis geven,
    En straffen klein en groot, en dat al even koen,
    (2770) De zonden als ze zijn, de menschen, als se doen.
De zotten wederom, die brengen niet te voren,
Als dat mijn heren lust, en kittelt in haer oren;
    En spreken even wel de waerheit onbedekt,
    En dat een ieder raekt, en niemant aen een trekt.
(2775) Zy maken geen gevley, of zulke kromme sprongen;
De waerheit moeter zijn; die leit haer op de tongen.
    Dat is een grote deugt! of Plato die de wijn
    En kinderen wel geeft, niet gaer, noch isse mijn.
[p. 85]
De gecken weten doch de waerheit niet te buygen;
(2780) Dat zal Euripides met my genoegh betuygen.
    Die beide tongen ook, als hy den mensche geeft,
    Te spreken waer, of niet, nae dat hy reden heeft,
Met recht zijn die alleen de wyse luy gegeven.
Die weten daer te gaeu en aerdigh meê te leven,
    (2785) Die kunnen wit in swart verkeren, lang in ront,
    En blasen warm en kout, en al uyt eenen mont.
En isser wat in ’t hart, dat beter dient geswegen,
Zoo liegt men ook wel eens; daer is niet aengelegen.
    Wat is de prinsen dan (die zoo geluckigh zijn)
    (2790) Rampsaligh haren staet! en meer niet als een schijn,
En schaduw van geluk, om datse niet en horen,
Als leugens, en gevley! daer zijnse toe geboren.
    Al waer dan ook de Vorst zo traegh, en noch zo vuyl,
    Den ezel is een leeu, den adelaer een uyl.
(2795) Al heeft hy plicht en eer, en eigen bloet vergeten,
Noch heeft zijn Majesteyt hem treffelyk gequeten.
    En vraegt gy hoe dat gaet? die leven wil in ’t hof,
    Die neem de leugens aen, en leg de waerheit of.
En zegt gy dan nu weêr, dus zijn der heeren ooren;
(2800) Die mogen nimmermeer de waerheit garen hooren?
    Dat zelve zeg ik meê. Wat wyse luy belangt,
    Het harte van een heer daer zelden overhangt,
Alleen om dat hy vreest, als die de waerheit zeide,
Dat zou vermanen zijn, en straffen alle beide.
    (2805) Maer of een gek wat praet, en schiet eens hier, of daer,
    Dat is al lachens waert, al isset noch zoo waer.
En dat een wyse wel zijn besten hals zou gelden,
Daer lacht en juicht men om, als narren dat vermelden.
    Al schelt u dan een gek voor zot, en voor een dief,
    (2810) Hy zeit de waerheit wel, en is u even lief.
De waerheit kan de mensch zoo wonder wel vermaken;
Maer zoetjes moetse gaen, en zonder hem te raken.
[p. 86]
    En dat heeft nu de Zot alleene van de Goôn.
    Die raekt dog nimmermeer, al trof hy nog zo schoon,
(2815) En daerom zal hy ook een vrouwe meer verwecken,
Om dat zy garen speelt, gelyk als al de gecken,
    En brengen zy de zaek onnosel aen den dagh
    Daer wort niet op gelet, men schut het met een lach.
En om nu wederom van haer geluk te spreeken,
(2820) Als dus haer leven is in vrolykheyt verstreken,
    Zoo gaense zonder schrik, en vrese nae de doot,
    En nemen Charon aen, en treden in de boot,
Al zonder ommesien, en liefde van haer leven.
Dat wort haer daer dan by de vrome weêr gegeven.
    (2825) Die komen haer te moet, en vallen om haer heen,
    En hebben haer zoo lief, als iemant hier beneên.
Is dat niet wel geleeft? is dat niet wel gestorven?
Die hier heeft veel gehadt, en daer zoo veel verworven?
    Ey stelt my nu eens een van al uw Wysen hier,
    (2830) Wat is die doch by haer? een slaef, een arrem dier,
Die zijnen besten tyt, zyn bloessem heeft versleten
In allerley verdriet, om allerley te weten,
    En in de reste van zijn leven niet en smaekt,
    Als zorge, brant, en kou, en dat zijn herte raekt.
(2835) Al spaersaem, droef, en arm, verhaet, en onverdraeglik,
Zyn eigen vyant, en ik weet niet wien behaeglik,
    Dorr, ongesont, en bleek, van ogen nat, en root,
    En voor zijn jaren grys en voor zijn dagen doot.
En doch, wat schaedt het ook, of zulke luy al sterven?
(2840) Die nooit en heeft geleeft, wat leven zal die derven?
    Hier hebt gy dan gesien (zoo gy my wel verstaet)
    Den helen wysen man, en dat nae wol en draet.
Nu komt hier wederom een ander slagh van narren,
Dat wijsen willen zijn, en desen knoop ontwarren.
    (2845) Daer is niet (zeggen zy) elendiger alhier,
    Als dollicheit, en dol zijn al de zotten schier,
[p. 87]
Of ook wel heel en al; want die is recht uytsinnigh,
Die zonder zinnen is. Dit dryven zy zoo vinnigh,
    En snateren, gelyk de vorschen in ’t moras, a
    (2850) Als of ter werelt daer geen zeggen tegen was.
Maer hoe die luytjes heel verbystert zijn, en dwalen,
Dat kan ik u door hulp van Musa licht verhalen.
    Het waer hem wel zoo goet, die zulke dingen drijft,
    Te letten op het geen, wat Plato wel beschrijft,
(2855) Hoe Socrates het lyf van Venus zoon doorsnede, *b
En maekte twe daer af, en van de moeder mede:
    Dus most hy delen ook de dolle luy in tween,
    Of anders zeg ik noch, hy waerder zelven een.
Want wat onsinnigh heet, dat is niet voort elendigh.
(2860) Hoe zou Horatius dan zeggen, dat inwendigh
    Een zoete raserny verleide zijn gemoet?
    En is ’t dan zoetigheit? voorseker isse goet.
Hoe zou doch Plato meê der dichters, en Propheten
En minnaers raserny het hooghste goet ook heten?
    (2865) Maer dat’er twederley manier van raserny
    Den menschen overkomt, dat leert nu meê van my.
Ze wort of uytter hel van plaag en wraek ontfangen,
Wanneer der menschen hart die onderaertsche slangen
    Ontsteken met een lust van kryg, van moort en bloet,
    (2870) Van gierigheit, van twist; of met een helsche gloet,

    a Origenes, atque hunc sequutus Hieronymus Aegyptiorum ranas
dialecticorum & sophistarum molestam garrulitatem interpretatur.
    b Pausanias in Symposio Platonis reprehendit Phaedri orationem,
quod de amore disputasset, tum neque dividens, neque definiens, itaque
Pausanias, volens amorem dividere, duasque dicens esse Veneres ait.
[volgt de Griekse tekst van Plato, Symposium 180c.]

[p. 88]
Van goddelose min, en diergelyke pesten,
Die doch niet geven, als uw lyf en ziel ten besten,
    En schricken hart en zin met spooken en gespens.
    Voorwaer de zulke maekt een ongeluckigh mens;
(2875) Maer mijne dwaesheit, die heel van een ander aert is,
Daer niemant voor, als sy voor niemant ook, vervaert is,
    Die neemt de menschen af, en zoetjes haer verstant,
    En stelt daer meê den rou en jammer aen een kant,
En overstort de ziel met veelerley genuchten
(2880) In plaetse van geklagh en hondert duysent suchten.
    Om dus te mogen zijn, en van zijn zinnen zoo,
    Dat heeft wel eer gewenst de wyse Cicero, a
Op dat hem zijn gevoel eens wech waer en benomen
Van al de tyranny en jammer binnen Romen.
    (2885) Nu moet ik u eens hier wat zeggen van een Griek, b
    Die meê bysinnigh was, en aen dit euvel ziek.
Hy hadde zijn toneel, en zat daer hele dagen
Met lachen en geneucht, in spreken en in vragen,
    Zoo kluchtig, en zo veel met zulken vreemden werk,
    (2890) Niet anders, of hy was daer tienmael wel zoo sterk:
En evenwel te huys daer was hy wel by zinnen;
Hy wist zijn werk te doen, zijn vrouwe recht te minnen,
    Zyn boden nae te zien, vergeven, en te slaen,
    En met zijn magen en gebuuren om te gaen.
(2895) Maer als hy daer nu af door vrienden was genesen
En wederom gelyk hy voor heen plagh te wesen,
    Doen sprak hy haer dus aen, gy meint my uit den noot
    Te redden; maer gewis, nu doet gy my den doot,
Die door uw quade dienst my weder hebt gesmeten
(2900) In al de zorg en last, die lange was vergeten.

    a Atticus arguit Ciceronem, triumviris occupantibus tyrannidem,
quod nimium animo discruciaretur, adeo ut quidam putarent illum erra-
re mente. is respondet se plane sentire, optat autem errores mentis, qua
tantorum malorum sensu careret. b de hoc Horatius in Epist.

[p. 89]
    Had dese man niet recht? och jae, die goede helt.
    Zy raesden meer als hy, en deden hem gewelt,
Die met haer raet en daet, en maght van kruyerye
Verdreven al zijn vreught, en zoete zotternye.
    (2905) Nu is noch niet geseit, al leutert een de bol,
    Dat die dan daerom ook voort rasend is en dol.
Genomen of een man den muyl een ezel noemde;
Of voor een deftigh werk een slecht en voddig roemde,
    Dat is geen raserny. Maer die een ezels keel
    (2910) Voor zeegodinnen zang, een lieffelyk gespeel
Voor schreeuwen en geknor van magre verkens hoorde,
Of zwoer, hy zach een bok voor mannen op de koorde;
    Of dat een armen bloet zijn hut en aerden want
    Het slot van Wenen hield, en zich voor Ferdinant,
(2915) Of die wel heel en al noch niet in raserny is,
Zoo heeft hy doch al reets het huysjen, dat daer by is.
    En deser zotten aert, als die tot vreugde strekt,
    Gy weet niet, watse wel voor soetigheit verwekt;
Zoo voor de zotten zelfs, die daer meê zyn geboren,
(2920) Als ook voor ander luy, die dese graegh aenhoren,
    En bennen met haer hooft ook even zoo bewaert,
    Of immer wel zoo slecht, maer van een ander aert.
Want dese zotterny veel verder is geseten,
En heeft al meer gevat, als slechte luy wel weten.
    (2925) Dies, die een ander gek belacht om zotterny,
    Is zelven menighmael veel groter nar, als hy.
Maer daer leit al niet aen, (al horen zy ’t niet garen)
Hoe zotter datse zijn, hoe beter datse varen.
    Te weten, zoo se niet en wycken uyt den aert
    (2930) Van mijn onsinnigheit, zoo zijnse wel bewaert.
En die is wel zoo ver verspreydt in alle winden
De gantsche werelt door, daer menschen zijn te vinden,
    Dat ik wel zeggen derf, en trotzen land, en zee;
    Waer dese niet en is, daer zijn geen menschen meê;
[p. 90]
(2935) Ik zeide schier noch meer, dat niemant zo volmaekt is,
Noch in zoo hogen top van wysheit ooyt geraekt is,
    Die zonder zottigheit ten enemael hier leeft,
    En niet een uyrtjen of een aertjen daer af heeft.
Doch zoo veel isser af, die niet en is getekent
(2940) Met bellen aen de kap, die wort geen zot gerekent.
    Maer weet hy niet een knol te kennen voor een meyt,
    Dat is nu eerst een gek; dat is het onderscheit.
Die neemt men nog wel aen voor narren, zonder bellen;
De reste zijn al kloek, en krachtige gesellen,
    (2945) Al zijnse dan zoo plomp, zoo bot, en ongeleert,
    Dat ook haer narrery my zelven noch wel deert,
Nochtans zal niemant haer verwyten, datse zot zijn.
En wie zou ’t ook bestaen? die karel wou te bot zijn,
    Die zoo de waerheit sprak; wat wasset anders, als
    (2950) Hy kreeg wel ridderschap en steden aen den hals;
Hy moght de kloosters en de kerke wel vergeten.
En wou hy dan niet gaen? hy wierder uytgesmeten.
    Zo zou men met hem doen, en spelen op zijn Spaens.
    Hy waer voorseker dan veel nutter Arminjaens.
(2955) En weet gy waerom dat? als alle menschen mallen,
Zoo doet het zelven ook, of laet het u gevallen.
    Doch wilt gy dan nae staet, nae rykdom zien, en eer,
    Zoo zegt vry, dese tyt en heeft geen narren meer.
Want of nu al een man in ’t trouwen en beslapen
(2960) Bewaert is. als een dorp met seven dolle papen,
    En hy zich evenwel te vreden hout, en draegt
    Zijn horens, en zijn vrou, gelyk het hem behaegt,
In zoetigheit en vreught, en dat noch allermeest is,
Haer achte vromer, als Penelope geweest is,
    (2965) (Geluckigh is de man, die zoo zijn zinnen mist,
    En ongeluckigh weêr, indien hy beter wist)
Zal niemant hem daerom ook zeggen, dat hy gek is,
Om dat het zoo gemeen, en langer geen gebrek is.
[p. 91]
    Van desen aert zijn meê de zotten van de jaght,
    (2970) Die al haer wetenschap, haer hebben, en haer maght
Daer leggen aen te kost, die rechte horendragers,
Die wolven van het wilt, en grote hondeslagers,
    Die liever in de stank van bracken, en geblaf,
    Als in de rosen zijn, en groeyen meer daer af,
(2975) Daer voorse noch haer rust, noch eigen eer verkiesen,
En zoo veel vangen, datse zelven haer verliesen:
    Behalven al het spul, en rechte narrery
    Van weeten, en gebruyk in dese weyery.
Zoo stellen haer daer aen die zotten zonder bellen,
(2980) Dat ik het u niet wel van lachen kan vertellen,
    Al ben ik zelven zot, wanneer een hart of ree
    Gevangen is, en leit. met wat een vreemde sneê
Ontleedt men dan dat beest! en met een eigen degen.
En hoe die wesen moet, daer is al aen gelegen.
    (2985) Het tamme vee te slaen dat mach wel ieder een;
    Maer dit moet niemant doen, als grote luy alleen,
Blootshoofts en neêrgeknielt. dan is’er zo veel wonders
Te kycken, en te doen, als of’er wat besonders
    En grote heilighdom geschiede; zoo bedaert
    (2990) En deftigh ziense toe, die daer dan zijn vergaert;
En die dat luk dan heeft, om van dat wilt te smaken,
Dien dunkt dat moet al veel aen zijnen adel maken.
    Dus jaegtmen dan al heen zijn leven, en zoo verd,
    Tot dat men zelven ook als wilde beesten wert;
(2995) Gelyk de groten haer nu meest daer aen begeven:
En dat heet, met verlof, dan princelyk te leven.
    Nu heb ik noch een slag van narren, die men noemt,
    De zotte timmerluy, die meynen haer beroemt
Te maken met gebou, met huysen en gewelven,
(3000) En houden niet een kot of keuken voor haer zelven,
    En als dan alles wel gebout is, en voltooyt,
    Zoo zijn de huysen ryk, den bouheer is berooyt.
[p. 92]
En wat leyt daer ook aen, dan weet hy weêr te spreken,
Wat vreugde dat het zy te bouwen, en te breken.
    (3005) Maer die met kalk en steen, en daghuur van de stadt,