Dit is een onderdeel van ErasmusColloquia1634.html. Klik hier voor het hele document.

etrus, Mida een jonghen, Iudocus. Petrus.
HOu-sick jongen, komt daer niemandt voor den dagh? Mi. Dese mensch dunckt my dat de deur aen stucken wil breken. Hy toont wel dat hy een goet bekende moet zijn. O soete man, wat brengt ghy ons doch? Pe. My selven. Mi. Soo en hebt ghy ons dan niet veel bysonders mede gebraght? Pe. Ik heb nochtans mijn vader wel vele gekost. Mi. Ick acht meer dan men u wederom soude konnen verkoopen.
    Pe. Maer dit varen latende, seght my is Joost niet t’huys. Mi. Ick en weet het niet, maer sal ’t gaen besien.
    Pe. Jae gaet liever en vraeght hem, oft hem nu ghelieve by huys te zijn.
    Mi. Gaet ghy liever selve, ende weest u eygen bode. Pe. Hou Joost zijt ghy rechtevoort in huys? Iu. Ick niet.
    Pe. Onbeschaemt mensch! hoor ik daer u stem niet? Iu. Ghy selve zijt veel on-beschaemder. Onlanx geloofde ick uwe dienst-maerte, dat ghy niet t’huys en waert, nu en gelooft ghy my selve niet. Pe. Ghy seght de waerheydt. Ick worde van u met ghelijcke munte betaelt. Iu. Voorwaer, ghelijckerwijs als ick niet en sluymere voor allen, alsoo ben ick oock voor alle man niet t’huys, maer voor u sal ick echter altijdt in wesen. Pe. Maer ghy schijnt my een slecken leven te leyden. Iu. Waerom dat? Pe. Om dat ghy staech binnens huys sit en koeckeloert, sonder u op eenighe plaetse ter werelt anders te laten vinden, even al eens als de kreupele snijders, die gestadigh met den eers haer winckel-banck vast ghenaghelt zijn. Ghy wordt dof en muf door al dat in sitten. Io. Binnens huys vind ick mijn werck, daer buyten heb ick niet te doen, en al wasser al wat te doen, nochtans dit guur weder dat nu eenighe daghen gheduurt heeft, was oorsaeck ghenoegh om my van de straet te houden. Pe. Maer nu ist een warme locht en sy lockt ons uyt te wandelen. Siet hoe vriendlijck datse ons toelacht.
    Io. Sijt ghy van sin een lochtjen te [p. 364] rapen ick houd’ u geselschap? Pe. Wy en dienen dit weder niet te laten voorby gaen. Io. Laet ons een oft twee praeters tot ons nemen.
    Pe. Ick ben te vreden: seght maer welcke ghy begeert. Io. Of wy Wouter mede namen? Pe. Daer is weynigh onderscheyt tusschen een Wouter ende een kouter. Io. Hy ghevalt my wel.
    Pe. Of wy Allert oock aen-spraken?
    Io. Dat is een kallert, die en is oock geen slot voor sijn mond ghewassen, dat hem aen zijn ooren ontbreeckt, dat vervult zijn tonghe.
    Pe. Dunckt het u goet, dat wy Naevium daer by voeghen?
    Io. Konnen wy dien in ons gheselschap krijghen, wy sullen gheen kluchten en boerterijen ghebreck hebben. De t’samen-kouters staen my wel aen, resteert dat ghy een gheneughlijcke plaetse voor ons bespied.
    Pe. Ick sal u brengen aen een plaetse, daer het u noch aen de schaduwe der bosschagien, noch aen de smaragdische groenigheydt der beemden, noch aende levende fonteyn-aderen sal feylen. Ghy sult seggen dat het een waerdighe rustplaets voor de Const-goddinnen is.
    Io. De belofte is heerlijck genoegh.
    Pe. Ghy zijt te deun by u boecken. Ghy merghelt u selven uyt door het onmatigh studeren.
    Io. Dat heb ick liever, als van liefde te quelen. Pe. Maer wy en leven niet tot dien eynde op dat wy studeren souden, maer wy studeren met dit ooghmerck, om een gheneughlijck leven te moghen leyden. Io. Wat my aengaet, ’twaer my een vreughde, al lesende ende practiserende te moghen sterven. Pe. Ick prijse datmen de studien behertige, maer datmen het leven daer by op stelle prijs ick niet. Hoe behaeght u dese wandelinge? Io. Sonderlingh wel.

                    Eynde vande seven-en-veertighste T’samen-spraeck.

---

[p. 365]

De XLVIII. T’samen-spraeck. De votis temerè susceptis, Of Vande reuckeloosde geloften, Tot waerschouwinghe der ghener die vergeefsche tydt en on- kosten aenwenden tot reuckeloose geloften, daer zy be- hoorden die selve totte ware Godsaligheydt te besteden. Wort mede van de Paus- lycke aflaten gehandelt. Arnoldus, Cornelius.

ZYT Welkom Corneli, die nu geheele thien Jaren te vergeefs van my verwacht zijt.
    Co. Weest ghy oock gegroet mijn alderbeste vriend.
    Ar. Wy hadden nu de hope van uwe weder-komst verloren gegeven. Waer hebt ghy soo lang gedoolt? Co. By de onder-aertsche geesten. Ar. ’Tis wel te gelooven, soo ongehavent, mager en bleeck komt ghy ons weder t’huys. Co. Ick kome nochtans van Jerusalem ende niet van de helsche gewesten. Ar. Wat Godt of wat wind heeft u daer na toe gedreven? Co. Dewelcke andere ontallijcke daer henen drijft. Ar. Ghy wilt seggen, de sotheydt. Co. So en sal dan dien tijtel niet alleen op my passen. Ar. Wat socht ghy daer? Co. Een ellendigh leven. Ar. Dat kont ghy thuys wel hebben. Is daer yet dat ghy meent bekijckens waerdich te zijn? Co. Om voor u oprechte biecht te spreken, niet met allen. Daer worden eenighe oude gedenckenissen vertoont, die ick al te samen meen versiert en erdacht te zijn, om de eenvoudighe en licht-gheloovige te verlocken. Ja ick gheloove dat sy selfs niet seecker weten, aen wat plaetse Jerusalem in voortijden gheleghen zy geweest. Ar. Wat hebt ghy dan gesien? Co. Over al een groote ongeregeltheydt. Ar. Sijt ghy niet heyligher van die reyse weder-ghekeert? Co. ’Tis nu slimmer met my als oyt te voren. Ar. Immers zijt ghy van gelt beter voorsien? Co. Ick ben soo kael als een gepluckte vinck.
    Ar. Berouwt het u dan niet dat ghy soo langdurige reyse te vergheefs ghedaen hebt? Co. Ick en schame my des niet, vermids de menighte der gener, die in dese dwaesheydt mijne mede-ghenoten zijn, en berout my oock niet, om dat het berou nu te vergeefs soude zijn. Ar. Brenght ghy dan ghene vrucht altoos van sulck een moeyelijcke reyse?
    Cor. Ja vele. Arn. Wat doch? Co. Om dat ick voortaen in grooter gheneugten sal leven. Ar. Is het daer om om dat het geneughlijck is, aen de voor- [p. 366] leden moeyten te gedencken? Co. Dat is wel wat, maer daer in ist niet al gelegen. Ar. Isser dan noch eenighe andere belooninghe? Co. Jae’t is. Ar. Ey lieve wat doch? Co. Ick sal soo dickwils het my lust of past my selven ende andere met quacken vermaken, wanneer ick mijne reyse inde vergaderinge ende maeltijden verhalen sal. Ar. Dat is aerdigh van u overleydt. Co. Daer beneffens sal ’t my gheen minder vermaeck aenbrenghen, wanneer ick andere hoor lieghen van saken, dewelcke sy noyt ghehoort of ghesien hebben, ende dat met soo groote vermetelheydt dat sy verhalende tastelijcke loghenen, haer selven nochtans wijs maken dat sy de waerheydt spreken. Ar. O wonderbaerlijc tijt verdrijf! Ghy hebt dan, in’t gheheel, gheen kost en moeyte verlooren. Co. Immers meen ick in desen beter ghedaen te hebben, als de gene doen, die haer om een kleynen penninck laten huyren, ende inde krijgh loopen, dewelcke een schole is van allerley schelm-stucken. Ar. Maer ’t is een oneerlijck tijdt verdrijf, uyt leughenen gheneughte te rapen. Co. Soo oneerlijck ist niet, als wel met achterklap andere soecken te vermaken, of selve vermaeck daer in te nemen, of met den teerling tijt en gelt te verquisten. Ar. Hier in moet ick u voorwaer ghelijck geven. Co. Maer daer is noch een ander nuttigheyt. Ar. Welcke doch? Co. Indien ick ergens een sonderlinghe goed vriendt kenne, die met dese dolligheydt gheraeckt is, dien sal ick vermanen dat hy t’huys blijve, gelijck de Schippers die schip-breuck gheleden hebben, den ghenen die nae haer afvaren, pleghen te waerschouwen voor wat dinghen sy haer hebben te wachten. Ar. Ick wilde wel dat ghy my by tijdts ghewaerschouwt hadt. Co. Hoe so? heeft u oock ghelijcke sieckte gheraeckt? heeft de besmettinghe van dit quaet u oock aengetast? Ar. Ick heb Romen en Compostel versocht. Co. Lieve God, ’tis my een groote troost dat ick u tot een medeghenoot van mijn dwaesheydt heb. Wat Pallas heeft u dat in den sin gegeven? Ar. Gheen Pallas maer de sotheydt selve, voornaemlijck daer ick te huys had een jonghe vrouw met eenige kinderen, en een huysgesin, het welcke gheheel op my ruste, ende door mijnen dagelijcxschen arbeydt ghevoed wierd. Co. Het moet wat bysonders geweest zijn, dat u ’tgheselschap van uwe alderliefste vrienden heeft doen verlaten: ey lieve verhaelt my dat doch? Ar. Ick schame my daer van te spreken. Co. Door my en behoeft ghy u niet te schamen, de welcke gelijck ghy weet, aen deselfden evel sieck gelegen heb. Ar. Wy saten onder ons seven oft acht ghebuuren te samen en droncken. Als nu het ghemoed door den wijn verhit wierd, was daer een die seyde dat hy voor hem genomen had S. Iacob te gaen groeten, een ander, sinte Pieter, terstont warender een ofte twee dewelcke beloofden haer geselschap te sullen houden. Eyndlijck wert daer goet ghevonden, dat wy ons gelijcklijck op den wegh souden begheven. Ick selve, om geen breeck-spel te zijn, stemde mede met den grooten hoop. Daer na began men te beraetslagen, oft wy het op Romen oft op Compostel wilden nemen. Daer wert besloten dat wy daeghs daer aen souden vertrecken, en beyde die plaetsen besoecken. Co. O wat een deftigh besluyt! waerdigher om inde wijn als in’t koper gheschreven te worden. Ar. Terstont gaet daer een groote beker rontom, dewelcke van een yeder op zijn beurt uytghedroncken zijnde, wert de belofte onverbrekelijck vast ghemaeckt.
    Co. O nieuwe Godsdienstigheydt! maer zijn sy al t’samen ghesondt en behouden weder ghekomen? Ar. Drie uytghesondert, van welcke d’een op de reyse stervende, ons belaste dat wy S. Pieter en S. Jacob van sijnen ’t weghen [p. 367] souden groeten. D’ander sterf te Romen ende beval ons dat wy sijn huysvrou en kinderen uyt sijnen naem veel goeds souden segghen. Den derden hebben wy te Florenten ghelaten, aen een doodelijcke sieckte. Ick gheloove dat hy nu by den Heere is. Corn. Was hy soo Godvruchtigh? Ar. ’t Was de grooste beuselaer diemen soud konnen vinden. Co. Waer uyt vermoed ghy dan dat? Arn. Hy hadde een male vol van bullen ende aflaets brieven. Co. Ick hoor dat wel, maer daer leydt een langhe wegh naden Hemel, dewelcke na dat ick hoore, neit veyligh genogh is vande struyckrovers die inde middel-locht woonen. Ar. ’t Is waer, maer hy was ghenogh vewaert met sijn bullen. Co. In wat tael warense gheschreven? Ar. Inde Roomsche. Co. Daer mede magh hy over al vry en vranck passeren. Ar. Ten waer dat hem by avonture eenige gheest ontmoetede, die hem op gheen Latijn en verstond, dan soude hy weder na Romen keeren moeten, om daer een nieuwe bulle te bekomen. Co. Werde de bullen daer oock aen de dooden vercocht? Ar.* Jaese. Co. Ondertusschen wil ick u wel waerschouwen dat ghy u niets onvoorsichtlijck en laet ontvallen. Want over al sijn luyster-vincken. ontrent. Ar. Ick en verachte de aflaet brieven niet, maer spotte met de dwaesheydt mijnes drinckebroers, dewelcke, zijnde andersins de drollighste beuselaer van de werelt, al ’t vertrouwen sijner saligheydt liever in een parckement als inde vernieuwinghe ende beteringhe sijner ghenegentheden ghestelt had. Maer wanneer sullen wy die gheneughten ghenieten, daer ghy t’hans van spraeckt? Co. Ter ghelegener tijt sullen wy een bancketjen laten toe maken, daer sullen wy andere van onse Compagnie by noden, en daer om strijdt liegen, ende overvloedelijck met leugen-quaecken, malkanderen vermaken. Ar. Het behaegt my wel.

                    Eynde vande acht-en-veertichste T’samen-spreckinge.

---

[p. 368]

De XLIX. T’samen-spreeckinge. De captandis sacerdotiis, Of Van ’t bejaghen der pre- benden of beneficien. Pamphagus, Cocles.

Pamphagus.
OF mijn oogen schemeren my, of ick sie daer Cocles mijnen ouden rot-gesel. Co. Ghy siet niet al mis. Ic ben de selve man die van herten beminne.
    Pamph. Daer was niemand die op u weder-komen toegeleydt had, vermits ghy soo vele jaren van huys gheweest zijt, sonder dat yemandt weten konde, waer ghy ghevloghen oft ghestoven waert. Maer eylieve segt ons doch, waer van daen is de komste? Co. Van d’ander werelt, daer de luyden met de voeten teghen ons aen gaen. Pa. Ick geloove veel eer dat ghy komt van de geluckige eylanden. Co. Ick ben blijd dat ghy u macker noch kent. Want ick vreesde dat het even eens met my gaen soude, gelijck als het wel eer met Ulysses toegingh. Pa. Hoe gingh het met hem? Co. Dese wert van sijn huysvrouwe selfs niet bekent, alleen een oude hond toonde dat hy sijnen meester kende door het quispelen van sijn steert. Pa. Hoe veel jaren had hy van huys geweest? Co. Twintigh. Pa. Ghy zijt langher wegh gheweest, evenwel nochtans, heb ick uwe tronie niet vergheten. Maer wie verhaelt dat van Ulysses? Co. Homerus. Pa. Ho, die is, soomen seght, aller kluchten vader? Misschien had de vrou ondertusschen een anderen hengst in huys ghehaelt, ende dat sy daerom haren Ulysses niet en kende. Co. Neen sy was de eerlijckste ende kuyschste vrouwe die men soude mogen vinden. Maer Pallas had Ulysses so oudsch ghemaeckt om niet bekent te zijn. Pa. Hoe is hy ten laetsten bekent geworden. Co. Aen een wratjen, ’t welck hy aen sijnen teen hadde, dat vermerckte de Minne-moer die nu seer out was, als sy hem de voeten waschte. Pa. O nau-siende kolrijster! En gheeft het u wonder dat ick u kende aen dien grooten gast an een neus? Co. Ik soude dien niet willen missen. Pa. Dat loof ik wel, sy kan u tot vele dinghen te passe komen. Co. Tot welcke doch Pa. Inden eersten, om ’t licht uyt te doen, salse u voor een domp-hoorn verstrecken. Co. Gaet voort als een man. Pa. Daer na indien ghy uyt een back oft erghens een diepe groeve yet wat soudt willen scheppen, salse u voor een snuyt dienen. Co. Hoe geeft ghy daer achter? Pa. [p. 369] Indien uwe handen onledigh zijn, sultse in stede van een houte nagel mogen gebruycken. Co. Hebt ghy noch yet meer te seggen? Pa. Hy sal u dienen om ’tvyer op te blasen, by ghebreck van een blaesbalck. Co. Dat is aerdigh van u bedacht: wat dan noch meer? Pa. Indien u ’tlicht int schrijven hindert, salt u een schaduw’ maken. Co. Ha, ha, he, isser noch al meer te seggen? Pa. Inde oorloghe te water salse u in plaetse van een boots-haeck wesen. Co. Wat inde oorlogh te lande? Pa. In plaetse van een schilt. Co. Wat daer na? Pa. Ist dat ghy hout klieven wilt, sy verstreckt een beytel. Co. Dat gaet wel toe. Pa. Stelt ghy u om ’t ampt eens Herauts te doen, een trompet, om den alarm te slaen, een blaes-hoorn. Als ghy spit of delft een schop, als ghy maeyt een seyssen, als ghy te scheep vaert, een ancker. In ’t koock-huys sal sy u zijn in plaetse van een krauwel, in’t visschen in plaetse van een angel. Co. Ick magh wel van gheluck spreken: ’k en wist seker niet dat ick een sulcke huys-raet over my droegh, dat tot so vele dingen profijtlijck was. Pa. Maer in wat hoeck der werelt, hebt ghy ondertusschen ghesteken? Co. Te Romen hield ick mijn woon-plaets. Pa. Maer hoe konde dat zijn, dat ghy woonende binnen een soo vermaerde stadt, niemand en wiste te seggen, of ghy levend of doot waert? Co. Ja nergens schuylen de vrome luyden meer, soo dat ghy dickwils by klaren dage op de volle marckt niet een en siet wandelen. Pa. So keert ghy dan weder overladen met beneficien? Co. Ick heb voorwaer wel neerstigh ter jacht geweest, maer weynich gevangen Want de meeste hoop vischt daer al met een gouden angel. Pa. Dat is een geckelijcke manier van visschen. Co. Nochtans bevinden haer sommige luyden daer wel mede, maer ’twil een yeder soo niet gelucken. Pa. Zijn dese niet dry-dobbelde narren die haer gout aen loot verruylen? Co. Maer ghy en versint niet datter gout-aderen onder ’theylige loot verborgen zijn. [* sprekerswisseling.] Co. Wat dan, zijt ghy noch de oude Pamphagus. Pa. Neen. Co. Wat dan? Pa. Een hongerigen wolf. Co. Sy keeren met beter spoet, die esels weder te huys komen, beladen zijnde met het sware pack der prebenden of beneficien. Waerom hebt ghy liever een prebende als een huys-vrou? Pa. Om dat my de ledigheyt soet dunckt ende het Epicureisch leven te wonder wel aenstaet.* Co. Maer mijns bedunckens leven die veel geneuglijcker die een aerdigh meysjen te huys hebben, dewelcke sy mogen inden arm nemen, en kussen ’t so dickwils als ’t haer lust. Pa. Voeght daer oock by somtijts als ’t haer niet en lust. Ick begeer een duurachtige wellust. Die een huysvrou trout, is maer een maent geluckigh. Maer die een vette prebende mach gebeuren, is al zijn leven goeder dingen. Co Maer de eensaemheyt valt ongheneughlijck, soo dat Adam selfs geen geneughlijc leven soud geleyt hebben, had God hem Eva niet bygevoegt. Pa. Die maer een rijcke preuve heeft, dien sal’t aen geen Eva ontbreken. Co. Maer geneughte is gheen geneughte, als sy met schand-vlecke en quaet geweten verselschapt is. Pa. Ghy segt de waerheyt, en daerom heb ick voor my ghenomen, met de boecken t’samen-spraeck te houden, ende also de verdrietige eensaemheydt te verdrijven. Co. Ghy soud geen gheneuglijcker geselschap konnen aentreffen. Maer keert ghy niet weder tot uwe visscherije? Pa. Ja, indien ick wederom nieu aes konde bekomen. Co. Wat voor aes? goud of silvere? Pa. ’t Gelt my even veel. Co. Zijt goets moets, uwen vader salder u wel aen helpen. Pa. Hy is al te vasthoudende. Hy sal my niet meer vertrouwen, wanneer hy verstaen sal, datter al ’t sootjen gebleven, en noch niet met allen uytghericht is. Co. Dat loopt op dien teerlingh.
    Pa. Maer hy en is met dien teerlinck [p. 370] niet vermaeckt. Co. Indien hy u plat af-slaet ick sal u een middel wijsen waer door ghy so veel gelds sult konnen krijghen, als ghy selver begeert. Pa. Ghy verhaelt my een sonderlinghe blijde tijdingh. Wel aen doch segh op. Ick voel dat my ’thert in ’t lijf hippelt. Co. Al ghereet. Pa. Hebt ghy ergens een schat ghevonden? Co. Had ickse ghevonden ick behielse voor my selven, niet voor u. Pa. Cond’ ick maer een hondert ducaten by een schrapen, ick soud weder moed grijpen. Co. Maer ick sal u wijsen, waer ghy hondert duysent ducaten van daen sult halen. Pa. Waerom benijd ghy my mijn gheluck. Lieve en quelt my niet langher, segh waer van daen? Co. Wt het munt-boeck Budaei, daer sult ghy vinden vele duysenden van al wat ghy begheert, van gouden of silveren munte. Pa. Dat ghy wel varen moet met uwe boerterijen. Daermede sal ick u betalen, so wanneer ick uwen schuldenaer worde. Co. Betaelt my vryelijck met sulcke munte, als ick u daer uyt verschiete. Pa. Loop, loop, ick ben u uwe bockens wel ghewent. Co. Ick behoefde noch wel by u ter scholen te gaen, om daer in vol-leert te zijn. Ghy zijt een meester over meester in die konst: ja al wat ghy voort brenght, sijn louter quinck-slaghen. Pa. Maer ghy drijft uwen spot met deftighe saecken. Ick soud veel eer hier vergrammen dan my lusten doud te lachen. En waert ghy in mijn plaets, ghy soud soo niet spotten, als ghy nu wel doet, en dat in ernstighe saken. Co. Dat en doe ick niet, maer spreecke nae mijn beste meeningh. Pa. So moet u den muts altijd staen, ghelijck ghy dat ter goeder trouwen meent. Maer waerom en loop ick niet naer huys toe, te vernemen, hoe dat het aldaer met alle dingen glegen is. Co. Ghy sult groote veranderinghe bespeuren. Pa. Dat loof ick wel. Godt gheve, dat ick het al naer wensch mach vinden. Co. Dat moghen wy al te samen wel wenschen, maer ten heeft tot noch toe niemandt mogen ghebeuren. Pa. Dese nuttigheyt sullen wy oock van onse reyse thuys brenghen, dat wy voortaen te liever by huys sullen blijven. Co. Ick en weet dat niet, want ick sie daer vele, dewelcke sevenmael derwaerts henen over een weer loopen. Soo seer pleegh dese ketelachtighe behgeerte steets te tockelen, den genen die eenmael daer van inghenomen zijn gheweest.

                    Eynde van de negen-en-veertichste T’samen-spraeck.

---

[p. 371]

De L. T’samen-spraeck. Militis Confessio, Of Soldaets Biecht, Om de Iongelingen van de quade manieren deses levens af te schricken. Hanno, Trasymachus.

Hanno.
Waer van daen komt ghy ons als een Vulcanus of hinc-kende weder t’huys, de welc-ke wel een Mercurius of vlie-gende geleeckt doen ghy hier eerst van daen troct? Th.Wat voor Vulcanussen en Mercuriussen verhaelt ghy my? Ha. Om dat ghy van ons scheyden-de scheent ghevleugelt te zijn, maer nu treet ghy al hinckende voort. Th.So plag men vanden Oorlogh weder te keeren. Ha. Wat hadt ghy inden oorlog te doen dewelcke blooder zijt als eenighe dasse. Th.De hope van buyt hadt my man-haftigh ghemaeckt. Ha. Soo hebt ghy dan een heerlijcke buyt daer van ghebraght? Th.Ja een ydele borsse. Ha. So zijt ghy dan des te minder met bagagie belaten? Th.Maer wel over-laden met schelm-stucken. Ha. Dat is voorwaer wel een swaer pack, indien men anders de Propheet gelooven mach, dewelcke de sonde by ’t loot gelijckt. Th.Ick heb daer meer schelmstucken ghe-sien en bedreven als oyt te voren in mijn gantsche leven. Ha. Hoe staen u dien handel al aen? en hoe ghevalt u het soldaten leven? Th. ’tIs het deuge-nietighste en armste leven van de wereldt. Ha. Wat gaet dese luyden aen, de welcke om eenen kleynen penningh ghehuert sijnde, de sommighe uyt liefden ja den oorlogh als na een blijde maeltijdt draven? Th. Ick hen kan niet anders dencken dan dat sy t’eenemael van haer sinnen berooft, van een quade duyvel beseten, ende ellendigh zijn, ende niet anders en doen dan haren sterf-dagh alhier verhaesten. Ha. ’tSchijnt soo, want tot eerlijcke saken sou ghy haer naulijcx om al ’t gelt van de werelt konnen koopen. Maer vertelt ons hoe den slagh vergaen is, ende aen welcke zijde d’overwinningh is ghebleven?
    Th. Daer was soo grooten geruysche en ghetier, sulcken geluyt der trompetten, ghekraeck der heer-hoornen, brieschinghe der peerdern, ghezelschap van mannen, dat ick niet en konde sien watter van ’t geen daer geschiede, ja selfs nauwlijck van my selven en wiste. Ha. Hoe komt het dan dat andere, uyt den [p. 372] krijgh komende so levendigh elck dingh in ’t besonder weten te beschrijven, wat een yeder ghedaen en ghesproken heeft, niet anders dan of sy over al als ledige toesienders hadden daer by en ontrent gheweest? Th. Ick meen dat sy de luyden grove logens op de mou spellen, wat my aengaet, ick magh weten wat in mijn hutte gheschiet is, maer vande gheleghentheydt des strijts, weet ick niet met allen. Ha. Sout ghy ons selfs niet weten te segghen hoe dat ghy aen dese vermincktheydt geraeckt zijt. Th. Nauwlijcx, soo moet my Mars straffen, mijn vermoeden is, dat my door een steen of slagh vanden peerde de knije gequetst is. Ha. Maer ick weet het wel. Th. Weet ghy ’t? Soo heeft het u dan yemandt vertelt. Ha. Neen, maer ick rade daer na. Th. Segt dan op. Ha. Als ghy verbaest zijnde ginght vluchten, slibberde u den voet en vielt plotslijck ter aerden met de knije op een keysel. Th. Sterven moet ick, soo ghy ’t niet recht op zijn kop gheraden hebt. Ha. Gaet naer huys toe, en vertelt uwe Huys-vrouwe alle uwe overwinninghen. Th. Ick sal haer niet seer welkom zijn, om dat ick naeckt en beroyt te huys kome. Ha. Maer hoe sult ghy het geroofde weder-gheven? Th. Ick hebt al over langh wederghegheven. Ha. Aen wien doch? Th. Aen hoeren, herbergiers, ende die ’t my met den teerlingh hebben afghewonnen. Ha. Dat is recht op sijn krijghsmans, soo ghewonnen so verlooren. Maer ghy hebt immers uwe handen niet besoedelt met Kerck-rooverijen? Th. Daer en werd niet aenghesien Men spaerde het heylighe niet meer als de ghemeene dingen. Ha. Waer mede sult ghy dese boosheyt vergoeden? Th. Dat inden oorloogh misdaen wordt behoeftmen niet te boeten. Tis al recht wat daer gheschiedt. Ha. Jae krijghs-recht misschien. Th. Dat ist. Ha. Maer sulck een recht is het grootste onrecht. Ghy en hebt u niet door liefde tot het Vaderlandt maer door hopen van buyt inde oorlogh begeven. Th. Ick beken dat, ende meen datter weynigh met heyligher opset na toe trecken. Ha. ’t Schijnt wat aensiens te hebben, datmen met de menighte geck is. Th. De Predikant heeft van den predick-stoel afgheleerdt, dat den oorloogh billick is. Ha. Die stoel is niet ghewoon te lieghen, maer of de selve al billick sy ten aensien vanden Prince, daerom en is sy sulcx niet terstont tot uwen aensien. Th. Ick heb uyt de mont vande Rabbynen verstaen, dat een yeder hem op zijn ambacht vry magh gheneeren. Ha. Voorwaer een heerlijck ambacht de huysen af te branden, de Kercken te berooven, de Klooster-maeghdekens te verkrachten, d’ellendige te stroopen, d’onnosele van kante te helpen. Th. De vleeschhouwers worden wel ghehuurt om een beest te slachten, waerom wordt ons handtwerck dan ghelaeckt, dat wy ons laten verhuren om de menschen te kelen. Ha. Waert ghy niet besorght, waer u siele soud verreysen, by aldien ghy quaemt inden oorlogh te sneuvelen? Th. Niet seer, want ick mijn siele eenmael Sinte Barber had bevolen. Ha. Had sy u in hare bescherminghe ghenomen? Th. My docht dat sy my een weynigh met den hoofde toeknickte. Ha. Wanneer docht u dat? was het des morghens? Th. Neen, maer na den avond eten? Ha. Maer te dier uren soo ick meen, hebben u oock de boomen ghedocht te wandelen. Th. Hoe weet dese alle dinck te raden. Maer mijn meeste vertrouwen was op Sinte Cristoffel gevest, wiens beeldt ick daghelijcx voor mijn ooghen had? Ha. Inde hutten? hoe raken daer de heylighen in? Th. Wy hadden hem met een kool op ’t seyl ghetrocken. Ha. Die kruys-koolde Cristoffel is gheen slecht poort-wachter. Maer sonder jocken ick en sie niet op wat manieren ghy van soo vele boose [p. 373] feyten sult konnen gesuyvert worden, ten sy dat ghy na Romen treckt. Th. Ick weet al een korter wegh. Ha. Wat wegh? Th. Ick wil gaen by de Dominikanen, daer sal ik het met een weynigh geldts afmaken met de Commissarissen. Ha. Oock de Kerck-rooverijen? Th. Al wast dat ick Christum selver berooft jae onthalst had, sulcke volmachtige aflaets-brieven, en macht om die sonden te vergheven. Ha. Tis al wel indien Godt met sulck vergheven te vreden is. Th. Ick vreese veel meer dat de Duyvel daer mede niet te vreden sal zijn. Wan Godt is uytter naturen versoenlijck. Ha. Wat priester sult ghy voor u uytkiesen? Th. By den welcken ick noch eere noch schaemte sal vinden. Ha. Ja ja, Met is aan de Truy gheraeckt. Sult ghy van hem suyver verklaert zijnde, reghel recht tot het lichaem des Heeren gaen? Th. Waerom niet? na dat ick eenmael die vuylnisback in zijn kap zal uytghestort hebben, sal ick dien last quijt zijn, hy magh self voor hem sien die my quijt-scheldt. Ha. Wat weet ghy of hy u quijt schelt? Th. Ick weet het. Ha. Wat versekerheydt hebt ghy daer van. Th. Om dat hy my de handt op ’t hooft leght, ick en weet niet wat over my binnens monds mompelende. Ha. Wat oft hy alle uwe misdaden u weder t’huys stierde, als hy u de hand op ’t hooft leght, met sulck een gemommel van woorden. Ick absolvere u van alle uwe goede wercken, welcke ick gheene in u en bemercke, stel u weder in u voorighe standt, en laet u gaen voor soodangh een als ick u onfangen heb, vuyl vind ick u, vuy laet ick u. The. Dat hy toesie wat hy segghe, ’t is my ghenoegh dat ick gheloove van hem gheabsolveert te zijn. Ha. Maer dat ghelooft ghy op u ban en boet. Ten sal misschien Godt niet ghenoegh zijn, teghen den welcken ghy misdatn hebt. Th. Van waer komt ghy my aaen boort, die my ’t ghemoed van gherust ontrust wilt maken? Ha. Een goed vriend is een geluckigh ontmoeter die sijn vriend en besten vermaent. Th. Ick weet niet hoe gheluckigh, ’t en is voorwaer niet lieflijck noch aenghenaem.

                    Eynde van de vijftighste T’samen-spraeck.

---

[p. 374]

De LI. T’samen-spraeck. Monitoria Paedagogica: Of Kinder-Meesters Lessen, Paedagogus, de Leer-Meester. Puer, de Leer-Ionghe.

Paedagogus.
GHY dunckt my niet onder de menschen maer onder de verckens geboren en opgevoedt te zijn. Alsulcke rouwe en boersche manieren hebt ghy over u. Een welgheboren kindt behoorde oock wel ghemaniert te zijn. Soo menighmael als u yemant aen spreect, dien ghy eere schuldigh zijt, so staet recht op u lijf met ontdeckten hoofde. Laet u aensicht niet droevigh, noch strack, noch onschamel, noch wulps, noch onghestadigh, maer met een zedighe vrolijckheydt ghematight zijn, de ooghen schaemachtigh, altijdt siende op den ghenen met den welcken ghy spreeckt, de voeten by een ghevoeght. En tranten niet van d’een been op d’ander, schermt niet met de handen, bijt niet op u lippen, kraut u hooft niet, ende peutert uwe ooren niet. Laet uwe kleedinghe op ’t ghevoeghlijckst om het lijf ghepast staen, soo dat uyt u gantsche habijt, wesen, beweginge ende gestaltenis des lichaems een eerbare zeedbaerheydt en schaemachtighe aert bespeurt werde. Pu. Of ick ’t eens ging besoecken. Pae. Doet dat. Pu. Ist soo wel.
    Pae. Noch niet. Pu. Of ickt so maeckte? pae. Dat komt by. pu. Of so? pae. Hout op, ’tsalt hem soo wel doen, houd dat vast. En weest niet al te snapachtigh ofte haestigh. En laet uwe sinnen onder tusschen niet spelen gaen, maer let met aendacht op ’t ghene dat hy seydt. Indien daer wat te verantwoorden is, doet dat met weynigh woorden en voorsichtighlijck, somtijts een eer-tijtel voor aen stellende, somtijdts oock daer by doende de toe-naem om der eeren wille, en by wijlen buyghende u eene knye, voornemelijck als ghy u reden ten eynde zijt. En gaet niet wegh voor al eer dat ghy verlof begeert hebt, afghevaerdight of van hem verlaten zijt. Wel aen laet ons nu een proeve hier van sien. Hoe lange tijdt hebt ghy uyt u moeders huys gheweest? Pu. Nu by de ses maenden. Pae. Hier diende by ghevoeght te zijn, Meester. Pu. Nu by de ses maenden Meester. Pae. Verlanght ghy niet na u moeder? Pu. Ja somwijlen. Pae. Soud ghy haer niet wederom begheeren te besoecken?
    Pu. Ick soude wel begheeren, Mee- [p. 375] ster indien ghy my verlof daer toe wildet geven. Pae. Nu moest ghy de knye ghebogen hebben. Dat gaet wel. Gaet so voort. Als ghy spreeckt, wacht u dat ghy u in ’t spreken niet verhaest, of stamelt, of binnen’s monts mommelt, maer ghewent u bescheydlijck, klaer en duyd-lijck uwe woorden uyt te spreken. Indien ghy voorby een oud man gaet, ’t zy een Borgemeester, Priester, Leeraer, of anders een treffelijck man, vergheet niet uwen hoed af te doen, en laet het u niet vervelen de knye te buyghen. Over maeltijt sult ghy u vrolijck soo toonen, dat ghy altijdt denckt wat uwe jonckheydt betaemt. Steeckt uwe hand alderlest inde schotel. Indien men u een lecker beetjen voor dient, weygher dat eerlijck, indien hy aenhout, neem het aen en danck hem daer voor, daer nae een stucxken daer af ghebroken hebbende, gheef hem het overighe weder, of yemandt die u naest sit. Indien yemandt u brengt, wensch hem blijdlijck geluck, maer drinck selver matelijck. Indien ghy geen dorst en hebt, set evenwel den Beker aen u lippen. Lacht den sprekenden toe, maer selver spreeck niet dan ghevraeght zijnde. Indien daer yet oneerlijcx verhaelt wordt, en lacht daer niet om, maer ghelaet u alsof ghy niet en verstont. En lastert niemand, en acht u selven niet beter als een ander. En booght niet van het uwe, en veracht eens anders dingen niet. Weest spraecsaem en lieftalligh, oock tegens die gene die kleen van middelen zijn. Verklickt niemandt. Weest niet vuyl van mond. So sult ghy eer en vriendtschap verkrijgen, sonder van yemand benijdt te zijn. Indien ghy siet dat de maeltijt te langh duurt, begeert verlof en de gasten ghesegent hebbende so gaet stil vande tafel. Siet toe dat ghy dese dingen in gedachtenis houd.
    Pu. Meester ick sal mijn best doen, begheert ghy noch yet anders van my?
    Pae. Niet anders dan dat ghy tot u boecken gaet. Pu. ’t Sal geschieden.

                    Eynde vande een-en-vijftighste T’samen-spraeck.

---

[p. 376]

De LII. T’samen-spraeck. Pietas Puerilis. Of Godtvruchtighe t’samen- spreeckinghe. Of Kinderijke Godtvruchtigheydt. Erasmus, Casper.

VAN waer komt ghy uyt de braderije? Cas. Lieve spreeckt met bescheyt. En siet my daer voor niet aen.
    Era. Wt de Klosbaen? Gas. Dat en ist oock niet.
    Er. Wt het Wijn-huys? Gas. Geensins. Eras. Nadien ick ’t niet geraden kan, seght ghy ’t selve? Gas. Wt onser lieve Vrouwen Kercke. Era. Wat hadt ghy daer te doen? Gas. Ick heb daer sommighe ghegroet. Eras. Wie doch? Gas. Christum met eenighe Heylighen. Eras. Ghy zijt devotiger als uwe jonckheyd wel betaemt.
    Gas. Daer is gheen ouderdom, den welcken de religie niet wel en past. Eras. Indien ick ymmers begeerde religieus te worden, ick soude my in een kap laten steken. Gas. Ick soud van ghelijcken doen, by aldien de kap soo veel godvruchtigheydt by bragt, als sy wel schyns doet. Eras. Men segt gemeenlijck dat de ghene die in haer kintsheyt Enghelen zijn, out gheworden zijnde, duyvelen worden. Gas. Maer ick achte dat sulck een spreeck-woort van den satan moet voortghekomen zijn. Jae meen datter naulijcx een recht Godvruchigh out man is, die niet van sijn kintsche jaren de godvruchigheyt ghepleeght heeft. Daer en wort niet voorspoediger gheleert, dan dat men terstont van sijn kintsheydt begint te leeren. Eras. Wat is dan de religie? Gas. Een suyvere godsdienst, en onderhoudinghe van sijne geboden. Eras. Welcke zijn die geboden? Gas. Die alle te verhalen soude te langh vallen, maer om int kort te begrijpen, de religie bestaet in vier dingen. Eras. Welcke zijn die? Gas. ’t eerste is dat wy een oprecht en godvruchtich ghevoelen hebben van God en de Godlijcke schriften, en dat wy hem vresen niet alleen als onsen Heer, maer oock beminnen uyt de binnensten herts-tochten, ghelijck als onsen genadigsten Vader. Het tweede, dat wy met de hoogste sorchvuldigheydt d’onschuldigheyt betrachten, welcke daer in bestaet, dat wy niemand veronghelijcken. Het derde, dat wy liefde oeffenen, dat is, een yeghelijck soo veel als in ons macht [p. 377] is, goet bewijsen. ’t Vierde, dat wy de lijdsaemheyt behouden, de welcke maeckt dat wy ’t quaet ’t welck ons aengedaen is, indien wy dat niet en konnen beteren, geduldelijck verdragen, ons selven niet wrekende, noch quaet met quaet vergeldende. Eras.* Ghy zijt voorwaer een goet Predikant. Maer beleeft ghy al ’tgeen ghy met den monde leert? Gas. Ick doe mijn beste, ende sla alle dage de rekeninge by my selven over, ontbreekt daer ergens wat, dat verbeter ick, dat en paste niet wel, dat was al te wulps van my ghesproken, ende dat al te onvoorsichtigh ghedaen, dat waer beter gheswegen geweest, ende dat beter achterghelaten. Eras. Wanneer maeckt ghy die rekeninghe? Gas. Ontrent de nacht, of wanneer ’t my best gelegen is. Eras. Maer lieve seght my met wat oeffeningen brenght ghy den gantschen dagh over? Gas. Ick kan voor sulck een ghetrouwe vriend niets verbergen. ’s Morghens soo haest als ick wacker worde, (dat is ontrent te ses ofte vijf uren) maeck ick een teken des kruys aen mijn voor-hooft ende borst. Eras. Wat daer naer? Gas. Ick begin den dagh inden naem des Vaders des Soons ende des H. Geests. Eras. Dat is een goed werck. Gas. Ende dan groet ick Christum met weynige woorden. Era Wat seght ghy hem? Ga. Ick dancke hem dat hy my dien nacht voorspoedig heeft laten overbrenghen, en bid dat hy my insghelijcx desen gantschen dagh in sijn Godlijcke bescherminghe neme, tot sijner eeren ende myner sielen saligheydt, ende dat hy dewelcke daer is ’t ware licht, niet wetende van ondergank, de eeuwighe sonne, alle dingh levendigh makende, voedende en verheugende, gelieve mijn verstant te verlichten, op dat ick niet ergens in eenighe sonde en valle, maer door sijne ghenadige bestieringe gerake tottet eeuwige leven. Er. So wordt de dagh heylighlijck van u begonnen. Ga. Daer naer mijn Ouders gegroet hebbende, den welcken ick naest God de meeste ghehoorsaemheyt schuldigh ben, gae alst tijdt is na de schole toe, maer soo dat mijnen wegh, de ghelegentheydt sulcx zijnde, door de kerck zy. Eras. Wat bedrijft ghy daer? Gas. Ick groete wederom met vrye woorden Jesum ende alle de Santen en santtinnen, maer by namen de H. Moeder-maegt, ende daer aen de ghene die ick voor my bysonder uyt gekozen heb. Eras. Waerlijck my dunckt dat ghy die spreucke van Cato wel moet ghelesen hebben, dewelcke ghebied, dat wy geerne souden groeten. Waer ’t niet ghenoegh gheweest des morghens te groeten, sonder dat terstondt daer aen die groetenis wederom hervat werde? vreest ghy niet dat ghy door u al te groote gedienstigheydt Christum soudet moghen moeylijck vallen? Gas. Christus heeft het geern datmen hem altemets eens aenspreeckt. Eras. Maer ’t schijnt ongerijmt, te spreken met de gene die ghy niet en siet. Gas. Ick en sie oock niet dat deel mijns wesens, waer door ick tot u sprecke. Era. Wat is dat? Gas. Die siele. Eras. Maer ’t is vergheefs den genen gegroet die u niet weder en groet. Gas. Hy groet my menigmael wederom met met een heymlijcke ingevinge des geests. Eyndelijck, en groet die niet ghenoegh wederom, dewelcke gheest ’tgheen men van hem begeert? Eras. Wat begeert ghy van hem? want ick mercke wel dat uwe groetenissen meest al van ghebreck spreken, gelijckerwijs als de bedelaers ghewoon zijn te doen? Gas. Inder waerheyt het is so als ghy segt: want ick bid dat hy dewelck een kint zijnde van 12 jaren, de Leeraers, selve sittende inden tempel, geleert heeft, ende den welcken den Vader niet een stem vanden Hemel de macht om de menschen te leeren gegeven heeft, als hy seyde, dit is mijn wel-lieve sone inde welcke ick mijn wel-behagen ghenomen heb, hoort hem: Mat.17. Ende dewelcke is de eeuwighe wijsheyt vanden oppersten Va- [p. 378] der, gelieve mijn verstant te velichten, dat ick de vrye konsten mach leeren, ende die ghebruycken tot sijner eere. Eras. Welcke sijn die Heyligen die ghy u bysonder verkoren hebt? Gas. Wt de Apostelen S. Paulus, uyt de Martelaren Cyprianus, uyt de leeraers Hieronymus, uyt de Maeghden Agnèt. Era. Hoe hebt ghy u die verworven, met voorbedachten raet of by geval? Gas. Half met voordacht half by geval. Er. En doet ghy niet anders dan dat ghyse groet, of bedelt ghy almede wat van haer? Ga. Ic bid dat sy mijne voorspraken ende middelaers willen zijn by Christum, ende van hem verwerven dat ick door sijne genade in haer geselschap mach aengenomen worden. Er. Ten is voorwaer gheen geringe sake die ghy begeert. Wat ding doet ghy daer naer? Ga. Ick ga na de school, ende daer komende betrachte van gantscher herten al wat die plaetse vereyscht. Ic roep Christum also om zijn bystant aen, gelijck als of al onse neerstigheydt, sonder sijn hulp en konde te wege brengen, wederom leg ick mijn hert also gheheelijck aen de studien, als of hy my niet en soud helpen, ten waer ick ’tmijne vlijtelijck daer toe dede. En beneerstighe myin aller manieren, om te verhoeden de wel-verdiende kastijdinge, dat ick niet met woorden of wercken den Meester of mijne mede-scholieren, en vertoorne. Er. Ghy zijt een deughdsaem knecht, dat ghy uwe dingen aldus overlegt. Ga. Vande schole thuyswaert keerende, make wederom ist mogelijck, mijnen wegh door de kerck, ende groete wederom Jesum met dry woorden. Hebben my Ouders dan yet te bestellen, dat bestel ick. En wanneer dan noch eenige tijt over is, so sie ick by mijn selven of met een ander, de school-lesse over. Er. Seecker ghy neemt uwen tijt wel nau waer. Ga. Ten is geen wonder dat ick waer neme d’alderdierbaerste sake, ende dewelcke verwaerloost zijnde, niet weder kan verkregen worden. Er. Hesodius leert nochtans, datmen int midden moet sparen, ende dat de spaersaemheyt inden beginne al te vroegh, ende op ’teynde al te spade komt. Ga. Dat wort wel van Hesiodo* op den wijn gepast, maer ’tbesparen vande tijd quam noyt t’ontijd. Laet ghy ’t wijn-vat leggen, ten wordt niet ledigh, maer de jaren vloeyen altoos, of ghy slaept of waeckt. Er. Ick bekent, maer wat maeckt ghy daer nae? Gas. De tafel voor mijn ouders gedect hebbende, lees ick den segen, ende dien haer over de maeltijt, ter tijdt toe datmen my selfs belast te eten. Gedanckt hebbende, indien daer noch eenige lege tijt is, vermake my met mijne speelghenooten met eenigh eerlijck spel, to dat het tijt is om scholen te gaan. Er. Wort dan de Heere Jesus wederom van u gegroet? Ga. Ja, wanneer ’t pas geeft. Maer indien tgeen pas gheeft, of datter yet inde wegh is, groet ick hem nochtans met de gedachten, gaende voor by den tempel: wederom doe ick inde schole naer mijn uytterste vermogen, sulcx als de plaetse van my eyscht. Wederom t’huys gekomen zijnde, doe gelijck als voor ’t middaghmael. Na den avond eten vermaeck ick my selven met geneughelijcke coutingen, daer na mijn ouders ende ’tgheheele huysgesin goeden nacht gewenscht hebbende, begeve my tijdlijck te slapen, ende met gebogen knyen voor ’tbed leggende, sla by my selven over, gelijck als te voren geseyt is, met wat oeffeninghen die dagh van my is overgebraght geweest; vind ick dan eenige mercklijcke faute, so roep ick de barmhertigheydt Christi om vergiffenis, ende beterschap, so niet, so danck ick Godt voor sijne ghenade, dat hy my van alle besmettinge der sonden bewaert heeft. Daer na beveel ick my selven geheel, en uyt geheelder herten in sijne beschuttinghe, dat hy my bescherme voor de listen des Satans, ende voor oneerlijcke droomen. Dit ghedaen zijnde, trede voorts int bed, ende mijn voor-hooft ende borst mettet teken des kruys ghe- [p. 379] tekent hebbende, stelle my te slapen. Er. Hoe stelt ghy u te slapen? Gas. Ick en legh niet op mijn buyck of rugh, maer voor eerst op mijn rechter zijde, de armen also over dwars geslagen hebbende, dat sy de borst kruys-wijs bedecken, de rechter handt aen de slincker schouder, ende de slinkerhandt aende de rechter ghestelt zijnde: alsoo slaep ick gerustlijck, ter tijdt toe dat ick of selfs ontwake, of wacker ghemaeckt worde. Eras. Wel heyligh zijt ghy dat ghy al dit soo doen kont. Ga. En ghy wel sot dat ghy sulcx segt. Er. Ick prijse u manier van leven, kond ickse slechs naervolgen. Ga. Wilt alleenlijc: want als ghy weynige maenden daer aen gewent sult zijn, so sullen u selfs dese dingen lieflijck duncken te zijn, soo seer sullense uwe nature gelijckformigh worden. Era. Maer ick en hoor niet van de openbare Godsdiensten. Ga. Hier en ben ick mede niet suymachtigh, voornemelijck op de hoogh-tijden. Eras. Hoe draeght ghy u daer in? Ga. Voor eerst ondersoeck ick my selven, of niet ’t herte met eenige besmettinge der sonde besoedelt zy. Eras. Indien ghy sulcx bevint, wat dan? ontrect ghy u niet van den autaer? Ga. Niet metten lichame maer metter herten, ende ghelijck als van verre staende, ende niet dervende mijn ooghen op heffen tot God den Vader, den welcken ick vertoornt hebbe, sla op mijn borst, segghende met den Tollenaer inden Euangelio, Heere God weest my arme sondaer genadigh. Luc. 18. Daer na indien my inden sin komt, dat ick yemand vertoornt heb, met dien sal ick op de staende voet, ist mogelijck versoenen: so niet soo neem ick vast voor my, soo haest alst mogelijck is, met mijnen naesten te verdraghen. Indien my yemandt vertoornt heeft, ick stel de wrake aen d’een zijde, ende doe mijn beste dat de veronghelijcker zijn faute mach bekennen, en berou daer van hebben. Indien sulcx niet te verhopen staet, bevele God de geheele wrake. Er. Dat valt hart. Ga. Valt dat hart, eene kleyne misdaet uwe broeder te vergeven, welckers onderlinghe vergevinge ghy menighmael van noode hebt daer Christus ons alle onse sonden eenmael vergheven heeft, ende noch dagelijcx vergheeft? ja my dunckt dat dit geen mildadigheyt is tegens onsen naesten, maer een woecker by Godt, gelijckerwijs als of een dienst-knecht zijn mede dienst-knecht ses stuyvers quijt scholde, met dien bedinghe dat hem zijnen heere hondert duysent guldens soude quijt schelden. Er. Ghy redent wel, indien ’t slechts vast gaet ’t gheen ghy segt. Ga. Begeert ghy eenige sekerheyt boven de Euangelische versekeringe. Er. Dat waer onbillick. Maer daer zijnder dewelcke haer selven voor geen Christenen houden, ten zy sake dat sy dagelijcx een Misse, so sy ’t noemen, hooren. Ga. Ick wil dese wijse van doen niet verdoemen, voornemelijc in de gene die veel tijdts over hebben, en gantsche daghen met wereltlijcke saken besich zijn, kan alleenlijck niet prijsen de gene dewelcke haer selven superstitieuselijck wijs maken, dat de dagh niet geluckelijck soude ten eynde gaen, ten zy sy die vande Misse beginne, en terstont nae de Misse begeven sy haer tot de koopmanschap, of tot den roof, of tot het hof, alwaer indien haer den handel, ’t zy dan gherechtelijck of onrechtelijck ghedreven, wel gheluckt, dat schrijvense de Misse toe.
    Era. Zijnder wel eenige die so dwaes zijn? Ga. Ja verre het grootste deel der menschen. Eras. Maer keert weder tot den openbaren Godsdienst. Ga. Ist mogelijck soo voegh ick my dicht by den heylighen Autaer, om beter te moghen verstaen ’tgeen de Priester voorleest, insonderheydt d’Epistel of ’t Euangelie. Waer uyt ick yet wat voor my soecke te behouden, ende in mijn memorie te prenten, het welck ick dan wederom een langhe wijle by my selven erkauwe.
    Er. En bidt ghy onder-tusschen niet? Ga. Ick bidde, maer meer met den ghe- [p. 380] dachte, als met beroeringe der lippen. Wt het ghene den Priester voorleest, neem ick stof en ghelegentheydt om te bidden. Eras. Spreeck duydlijcker, want ick en verstae uwe meeninge niet ghenoegh. Gas. Wel aen: neemt dat de woorden des briefs ghelesen worden, suyvert den ouden suur-deessem uyt, op dat ghy nieu deegh wesen meught, gelijck als ghy ongesuurt zijt. 1. Cor. 5. Op dese woorden spreeck ick alsoo by my selven tot Christum. Och of ick waerlijck onghesuurt ware, suyver van alle suur-deessem der boosheyt. Maer ghy Heere Jesu, dewelcke* alleen van alle boosheyt suyver en reyn zijt, gheeft dat ick daghelijcx meer en meer den ouden suur-deessem magh uytsuyveren. Wederom ist by aldien dat het Euangeli vanden Saeyer ghelesen wordt, dan bid ick aldus by my selven. Wel gheluckigh is de mensch, den welcken vergunt is een goede aerde te zijn, ende bidde dat hy my uyt niet seer vruchtbare aerde, tot goede aerde make, door syne ghenade, sonder wiens weldaet wy niet goets en vermoghen. Dit woort alleen by exempel van my gheseydt. Want alles in’t besonder te verhalen, soude te lang vallen. Maer indien ick een stom Priester* bekome, gelijck daer vele in Duytslant zijn, of dat ick niet dicht by den Autaer kan gheraken om te staen, so heb ick ghemeenlijck een boecxken byder hand, in welcke het Euangeli of d’ Epistel van dien daghe gheschreven is, daer uyt verhale ick die, of sie die by my selven over. Eras. Ick heb ’t verstandt daer van wegh, maer met wat ghedachten brenght ghy aldermeest desen tijdt over? Gas. Ick dancke Jesu Christo voor syn onuytsprekelijcke liefde, dat hy ’t menschelijck geslacht door zijn sterven ghewaerdight heeft te verlossen, ende bid dat hy niet en ghehenghe, dat zijn heyligh bloedt te vergeefs voor my vergoten soud zijn, maer dat hy myne ziele ghestadigh met zijn lichaem voede, mijn gheest met zijn bloedt levendigh make, op dat ick allenskens in deughden groeyende, een bequaem lidt worde van zijn gheestlijck lichaem, ’t welck is de Ghemeynte, en nimmermeer af en wijcke van zijn alderheylighste verbond, ’t welck hy in zijn laetste Avondtmael, door’t breecken des broots, en’t overgeven des Drinck bekers, met sijne uyt-verkoren Discipulen, ende door de selve met alle de gene dewelcke door den Doop in zijn ghemeenschap inghelijft zijn, ghemaeckt heeft. Wanneer ick merck dat mijn gedachten omswerven, so lees ick eenighe Psalmen, of eenich ander Godvruchtigh schrift, om de sinnen weder te vergaren. Eras. Heb ghy sekere Psalmen tot dien eynde uytghesondert? Gas. Ja ick, maer niet dat ick my selven so gheheel daer aen verbinde, of ick late de selve somtijts wel berusten, soo wanneer my eenighe andere ghedachte invalt, waer in ’t herte voor die tijd grooter gheneughte schept, als in ’t lesen van die Psalmen. Eras. Hoe maeckt ghy ’t met het vasten? Gas. Ick en bekommer my daer mede niet. want also heeft my de Oudt-Vader Heronimus geleert, datmen sijn lichaem met vasten niet moet uytmerghelen, ter tijdt toe dat het door de jaren, sijn volkomen krachten gekregen heeft. Nu en ben ick noch geen achthien jaren out. Evenwel nochtans indien my dunckt sulcx van noode te zijn, soo breeck ick van mijn middagh ende avondmael een weynigh af, om op den feest-dagh tot de wercken der Godvruchtigheyt bequamer te mogen zijn. Eras. Nadien dat ick eenmael begonnen heb te vraghen, soo moet ick het slot daer van hebben. Wat houdt ghy van de Predicatien? Gas. Seer veel. Hier toe kome ick met gheen minder devotie, als tot het heylighe Nachtmael. Ende nochtans kip ick seeckere onder haer uyt, dien ick ga hooren, want daer zijnder de welcken het veel nutter is niet te hooren. En soo my sulck een [p. 381] of indien my niemandt en ghebeurt te hooren, so brengh ick die tijdt over met het lesen vande H. Schrifture, ick lese het Euangeli of d’ Epistel met de uytlegginghe van Chrisosthomus of Hieronimus, of soo met een ander Godvruchtigh ende gheleerd uytlegger voorkomt. Eras. Maer de levende stemme beweegt meer. Gas. Ick bekent, ende soude die liever hooren, indien my maer een redelijck Predikant moght gebeuren, maer my dunct dat ick niet t’eenemael sonder Predicatie gheweest ben, als ick Chrysosthonum of Hieronimum in hare schriften hoor spreken. Eras Ick meen oock. maer hoe ghevalt u de biechte? Gas. Seer wel: want ick biecht my alle daghe. Eras. Alle daghe? Gas. Tis so als ick u segh. Eras. So houdt ghy dan een Priester op u eygen hand. Gas. Maer ick biechte hem dewelcke alleen inder daet de sonden vergheeft, ende die alle macht in zijn handen heeft. Eras. Wie is dat? Ga. Christus. Era. Meent ghy daer mede te konnen volstaen? Gas. Ick meen jae, indien men de Regeerders der kercken ende de aenghenomen ghewoonte hier mede ghenoegh doen konde. Eras. Maer wie verstaet ghy door de Regeerders der Kercken? Gas. De Pausen, Bisschoppen, Apostelen. Eras. Rekent ghy Christum hier niet mede onder? Gas. Die is sonder twijffel de voornaemste van allen. Eras. En oock den Autheur van dese ghewoonlijcke biechte? Baf. Hy is voorwaer d’ Autheur ende oorsprongh alles goedts, maer oft hy dese biechte heeft inghestelt ghelijckse nu by de Kercke ghebruyckt wordt, dat laet ick de Godt gheleerde disputeren, voor my, die een jonghen ende leeck ben, ist ghenoegh dat het onse voor-ouderen so goet ghedocht heeft. Daer en is voorwaer geen beter biechte dan die boven van my gheroert is, ende ten is gheen gheringhe sake voor Christum oprechte biechte te doen. Niemand en biecht recht aen hem, dan die van herten op zijne sonden vertoornt is. Voor hem verklaer ende klaghe ick, soo wanneer daer eenighe grove faute van my begaen is, ick roepe, weene, schreye, verfoeije my selve, roepe tot sijne barmhertigheyt, ende houde niet op, ter tijt toe dat ick ghevoele dat de gheneghentheydt tot sonden t’ eenemael uyt het binnenste mijner herten is uytghevaegt, ende dat in hare plaetse komt een sekere gherustheyt ende vrolijckheydt, tot een teken dat my de sonden vergheven zijn. En als de tijt is, om aen de tafel des Heeren te gaen, so biechte ick den Priester, maer met weynigh woorden, ende niet dan sulcke misdaden dewelcke voor sulcx bekent zijn, of van dewelcke het grootelijcx te beduchten staet, dat het misdaden souden moghen zijn. Oock en acht ick niet terstont een dootsonde te zijn, al’t geen tegen de menschlijcke insettingen, sy zijn dan hoedanich dat se zijn, gedaen wort, ten sy dat daer een quaetwillige versmadinge by komt, ja ick meen naulijcx dat het een doodt-sond is, dewelcke niet uyt boosheyt, dat is uyt een verkeerde quaetwilligheydt gheschiet. Eras. Ick prijse dat ghy alsoo Godts-dienstigh zijt, dat ghy nochtans niet waen-dienstigh en zijt, hier meen ick dat dese spreucke oock plaetse heeft. Al dingh heeft een omsien. Gas. Ick kies my een Priester uyt, dien ick de verborgentheden mijns herten mach toevertrouwen. Eras. Dat is wijslijck van u ghedaen, want daer sijnder vele, ghelijckmen heeft bevonden, dewelcke ’t gheen sy inde biecht hooren, aen den dagh brenghen, daer zijn eenighe onvrome ende onschamele, dewelcke daer de biecht dinghen afvraghen, die beter dienden ghesweghen te zijn. Daer sijn eenige ongeleerde ende onverstandighe dewelcke om ’t vuyl gewins wille meer de ooren dan’t hert daer toe leenen, aenghesien sy niet weten te onderscheyden tusschen ’t ghene dat wel of qualijck gedaen is, niet konnen leeren, [p. 382] noch troosten, noch raden. Dat dit alsoo zy, heb ick verscheyden reysen, ende dat van verscheyden persoonen verstaen en selfs oock met der daedt bevonden. Gas. Dit is my oock dickwils gebeurt. Daerom verkies ick my een gheleert, deftigh, oprecht, en secreet man.
    Eras. Waerlijck ghy zijt gheluckigh dat ghy dese dinghen tydlijck bedaght hebt. Gas. Eyndlijck dit is mijn voorneemste sorgh dat ick niet en doe, ’t geen den Priester niet veylighlijck soud moghen vertrouwt worden. Eras. Dat waer veer het beste, indien ghy u wachten kondt?
    Gas. Tis voor ons wel beswaerlijck, maer met de hulpe Christi wort het licht om doen. Voor-eerst moet de goede wil daer zijn. Dese vernieuw ick my altemet, voornemelijc op den Sondagh, daer na scheyd ick my selven, so ick best kan, van ’t geselschap der onvrome ende voegh my by de aldergheschickste, door welcker om-gang ick verbetert magh worden. Ers. Ghy hebt dat wel voor. Want boose reden verderven goede zeden. 1. Cor. 15. Gas. Ick schouw de ledigheyt gelijck als een pest. Eras. Ten is gheen wonder, want ledigheyd leert alle quaet. Maer na dat de menschen nu leven, soo soud’ hy alleen moeten leven, die van ’t gheselschap der boosen sich wilde ontrecken. Gas. Ghy spreeckt niet al buyten west. Want ghelijckerwijs als die wijse uyt Grieckenlandt seyde, de boose maken de meesten hoop. Maer ick kies uyt weynighe d’ alderbeste. Want een vroom ghesel sal menighmael zijn medeghesel beter maken. Ick mijde de spelen die tot deugenietery verwecken, ende ghebruycke de gene dewelcke niet ongalijck zijn. Ick betoone my lieftalligh aen alle menschen, maer houde geen gemeenschap dan met de vrome. Wanneer ick by gheval in ’t gheselschap der boosen geraeckt ben, vermane de selve minlijck, of veynse en verdraghe indien daer geen profijt van te verhopen is. Ia soo haest als ’t my immers doenlijck is, maeck ick my daer van daen. Eras. Sijt ghy noyt belust gheweest om in de kap te gaen? Gas. Noyt, maer ick ben dickwils aenghesocht van sommighe, welcke my uyt dese wereldt, als uyt een schip-breucke tot de haven der Cloosteren noodigden. Eras. Wat hoor ick? sy waren om buyt uyt? Gas. Sy zijn my ende mijne ouders met wonderbare listigheden aen boordt ghekomen. Maer ick hebbe vast voor my ghenomen, my selven niet tot den houwelijcken staet of tot het Predick-ampt, of der Monnicken orden, of tot eenighe andere maniere van leven, uyt het welcke ick my daer nae niet en soude konnen ontwerren, te begheven, voor al eer dat ick my selven wel kenne. Eras. Wanneer sal dat zijn? Gas By avonturen nimmermeer, maer voor mijn acht en twintichste jaer en sal ick ’t niet voor nemen. Eras. Waerom dat? Gas. Om dat ick over al soo veele Priesters, Monicken en ghehoude mannen haer hoore beklaghen van dat sy haer selven lichtveerdelijck tot slaven hebben ghemaeckt. Eras. Ghy doet voorsichtelijck, dat ghy u uyt die ghevanghenisse houdt. Gas. Ondertusschen besorgh ick drie dingen. Eras. Welcke zijn die? Gas. Dat ick toeneme in goede seden, daer na indien ick dat niet doen en kan, dat ten minsten mijn vorighe vromigheydt ende goede achtbaerheydt ongheschent blijve, ten lesten voorsie ick my van goede konsten ende wetenschappen, dewelcke my in ’t leven dat ick moghe aenvanghen te pas moghen komen. Eras. Maer laet ghy ondertusschen de Poëten varen? Gas. Niet t’eenemael, maer lese de ghene de welcke aldereerlijckst en kuyslijckst hebben gheschreven. Indien daer eenighe niet al te eerlijcke sake voorvalt, die loop ick voor by, ghelijckerwijs als Ulysses met ghesloten ooren de Meerminnen voorby gheseylt is. Eras. Maer tot wat ma- [p. 383] niere des levens vervoeght ghy u daer en tusschen? Tot de Medicijns,
[...]
                    Eynde vande twee-en-vijftighste T’samen-spraeck.

---

[p. 384]

De LIII. T’samen-spraeck. Apotheosis Capnionis. Reuchlijns Hemelvaert, Of Eere der Geleertheydt. Pompilius, Brassicanus.

WAER van daen komt ghy ons met dien breeden vilt. Br. Van Tubingen. Po. En is daer niet nieus Br. Ick verwonder my dat alle menschen soo seer nae nieuwigheyt haken. Maer ick heb tot Leuven een met name Camelus hooren predicken, dat men alle nieuwigheydt moest schouwen. Po. Dat was een Kemels stem. Dien Mensch was weerdigh (indien men hem anders een mensch magh noemen,) dat hy nimmermeer zijn oude schoenen af en leyde, noch zijn versleten broeck en veranderde, altijdt vuyle eyeren at, ende niet anders dan verschaelde wijn en dronck.
    Br. Maer deselve op dat ghy het wel verstaet, heeft so groot behagen niet in oude dingen, dat hy niet liever versch vleesch-sop soud eten, als’t ghene dat een dagh overstaen heeft. Po. Maer die Camelus varen latende, segh ons of ghy geen nieuwe tijdingh mede brengt? Br. Ja ick, maer quade tijdingh. Po. Dat selve sal nae desen oock out zijn. Dit moet nootsaecklijk volgen, so alle oude goet, en nieuwe dingen quaet zijn, dat dan al ’t geen nu ter tijt goed is, te voren quaet sy geweest, en het welke nu quaet is, hier na goet sal worden. Br. ’t Schijnt so, indien Camelus segghen waerachtigh is, Jae ’t volght ook, dat de ghene dewelcke jongh sijnde een quade nar gheweest is, om dat hy een nieuwelingh was, de selve nu een goede nar sy, om dat hy out gheworden is. Po. Maer doch segh op, wat dingh het is. Br. Die uytnemende Reuchlijn van duysenden niet een, de welcke inde drie voornaemste spraken boven alle andere ervaren was, is overleden. Po. Is ’tseker ’tgeen ghy verhaelt? Br. Jae seeckerder als ick wel woude.
    Po. Maer is dat soo groot quaet, den nakomelingen een onsterflijcke geheughenis van een goedt gherucht achter te laten en uyt dit dal der tranen in’t gheselschap der gheluksalighen te verhuysen? Br. Wie heeft u dat te kennen ghegheven? Po. De saek brenght dat self mede. Want die alsoo geleeft heeft, kan niet anders sterven. Br. Ghy soud sulcx noch te meer segghen wist ghy dat ick wete. Po. Wat doch? Br. Ick [p. 385] en magh ’t niet segghen. Po. Om wat oorsaeck? Br. Overmidts de ghene die ’t my vertrouwt heeft, my beval dat ick het sekreet soud houden. Po. Vertrouwt het my op de selfde voorwaerde. Ick beloove u ter goeder trouwen niet daer van te sullen reppen. Br. Hoewel ick my in sulcke trouw-belofte dickwils bedroghen ghevonden hebbe, so sal ick u nochtans de sake toevertrouwen, insonderheyt dewijle de selve soodanigh is, dat het oorbaer waer dat alle goede luyden die wisten. Daer is tot Tubingen een monnick van der Minderbroer orden, dewelcke van een yeghelijck, behalven van hem selven, gehouden wort voor een seer heyligh man. Po. Ghy verhaelt daer een groot waer-teecken van ware heyligheydt. Br. Ghy soudt den man wel kennen en bekennen dat ick de waerheydt segghe, indien ick u zijnen naem spelde. Po. Oft ick daer na rade? Br. Doet soo. Po. Ick sal ’t u inde oore luysteren. Br. Ten is niet van noode, ghemerckt wy hier alleen zijn. Po. Tis so de manier. Br. Dat is hy zelve. Po. Dese is een man daer men vast op staen magh, ick sal ’t voor Euangelij houden, al wat zijn mond ghesproocken heeft. Br. Hoort dan de gantsche Historie oprechtelijck verhalen. Onse Reuchlijn lagh te bed aen een sieckte dewelcke ghenoegh sorghlijck was, maer soo niet, oft daer was noch goede hope, dat hy weder op soude komen, een man dewelcke weerdigh was, nimmermeer oudt te worden, sieck te zijn, of te sterven. Des morgens gingh ick mijnen Minderbroer besoecken, op dat hy de droefheydt mijns herten met zijn redenen soude versachten. Want ick was sieck te gelijck met mijnen siecken vriend den welcken ick beminde als mijn natuurlijcke Vader. Po. Wie isser die hem oock niet en beminde, oft het most wel een overgheven boos mensch zijn? Bra. Doe sende de Minderbroeder tot my: Brassicane verdrijf alle droefheydt uyt u herte. Onse Reuchlijn en is niet langher sieck. Wat, segh ick, is hy soo haest ghesont gheworden? want voor twee daghen wisten ons de Medicijnen niet veel goeds te beloven, doen seyd hy, hy is weder wel te pas, maer soo, dat hy na desen voor geen sieckte meer hoeft te vreesen. En wilt niet schreyen, (want hy sagh dat my de tranen ten ooghen uyt-borsten) voor al eer ghy de geheele* gheschiedenis sult verstaen hebben. Tis heden de seste dagh dat ick hem niet heb besocht, doch vergat onder tusschen niet in mijne dagelijcksche gebeden Gode zijne ghesontheyt te bevelen. Dese voorleden nacht, als ik (de Metten ghesonghen zijnde) my te slapen geleyt hadde, quam my een lieflijcke slaep aen vry van alle bekommeringen. Po. Ick weet niet wat voor blijstchap mijn op ’t hert leyt. Br. Ghy hebt dat te recht bedacht. My docht, seyt hy, dat ick stond dicht by een brughsken, over ’t welcke, men konde passeren in een seer gheneughelijcke beemd. Waer van het gras en loof de Esmerauden in groenigheyd overtreffende, mijn oogen soo wel bevielen, de bloemen met een ongeloofliojcke verscheydenheydt van verwen, soo goeden reuck van hem gaf, dat de beemden dewelcke beneden de riviere lagen, door dewelcke dit geluckigh velt vande selve werd afghescheyden, niet en scheen te groeyen of te bloeyen, maer alle dingh scheen my dood, onlieflijck ende dor te wesen, en terwijl ick ganschlijck in dit schou-spel was opghetogen, ging Reuchlijn even voor by my henen, en voor by gaende wenschte hy my den vrede inde Hebreusche sprake. Hy was nu de halve brugge ghepasseert, eer ick hem ghewaer werdt, en als ick tot hem wilde loopen verboot hy my, omsiende: ten staet u noch niet vry seght hy, maer nae vijf jaren dese tijt af te rekenen, sult ghy my volghen. Onder-tusschen meught ghy alhier staen als ghetuyghe [p. 386] van’t ghene ghy sien sult. van ’t ghene ghy sien sult. Ick vraeghd hem of Reuchlijn naeckt of ghekleedt, alleen of met andere verselt was. Hy had seght hy, geen kleederen aen behalven een, het welcke uyttermaten wit was, ghy soud gheseydt hebben dat het Damast gheweest waer, wonderbaerlijck glinsterende, van nae by volghde hem een ghevleughelde jonghe van een onghelooflijcke ghestalte, ick vermoede dat het zijn goede Geest was. Po. En was daer gheen quade Gheest ontrent? Br. Daer wasser, ghelijck die Franciscaner docht, een goede menichte by een. Van verre seght hy, achter hem volghden eenighe voghelen met swarte veeren van buyten aen te sien, behalven dat sy door het slaen der vleugelen eenighe pluymen meer vael dan witachtigh openbaerden. Men mochte ghedacht hebben aen de verwe en stemme dat het Exters waren, behalven dat een yeder van haer wel so groot van lichaem was als sesthien Exters te samen, in ghenen dele minder als Gieren, draghende een kam op ’t hooft, de beck en klaeuwen waren krom, de buyck over hangende: men soudse lichtlijck voor sekere roof-vogels ghehouden hebben, indien daer maer dry hadden gheweest. Po. Wat sochten die furijen? Br. Van verre, seght hy, kreesschen sy den heldt Reuchlijn nae, en ’t scheen dat sy hem overvallen souden hebben, haddense konnen.
    Po. Waerom en kondese niet? Br. Reuchlijn hem omkeerende, maeckte met zijn handt het teken des kruys, seggende: Gaet van hier ghy boose pesten ter plaetsen daer ghy bescheyden zijt. Laet het u genoech zijn, dat ghy de sterflijcke menschen meught quellen, op my, dewelcke in ’t getal der onsterflijcke zielen ben aengheschreven, heeft uwe raserije langher geen macht. Nauwlijck had hy voleyndt, seyd de Minderbroer, of die vuyle vogelen waren verdwenen, maer lieten sulcken stanck achter, dat een privaet of mes-hoop daer by geleken, margeleyn ofte muscus soud geschenen hebben. Hy swoer dat hy liever sterven wilde, dan noch eenmael met sulck een thijmes-reuck bewaeyt te werden. Po. Ramp moeten die pesten hebben. Br. Maer hoort wat de Franciscaner my voorder verhaelt heeft. Terwijl ick my aen dese dingen vergaepte, was S. Hieronymus dicht by de brugh gekomen, dewelcke Reuchlijn met dese woorden aensprack, weest ghegroet alder heylighste vriend. Ick heb last om u t’onthalen, en in ’t gheselschap van d’Hemelsche inwoonders over te voeren, tot het welcke u de Godlijcke goedertierentheydt van wegen uwe heylige arbeyden verordonneert heeft, met een so haelt hy een kleet voort, ’twelck hy Reuchlijn aentoogh. Doe viel ic hem in zijn woorden, seggende, lieve segh my, met wat kleedinge, ende in hoedanige gestalte S. Hieronymus aldaer verscheen? was hy so oudt alsmen hem schildert? oft had hy een kap, vilt, of Cardinaels mantel aen, of een Leeu in zijn gheselschap? Hier op antwoord hy. Gheen van die dingen seyd hy, zijn aenschijn was lieflijck om aen te sien, uytwijsende eenen ouderdom dewelcke niet mismaeckt, maer vol van aensienlijckheydt was. Maer waer toe soude hy een Leeuw by hem hebben ghehadt, den welcken hem de Schilders toe voeghen? Sijn kleedt hingh hem tot op de aenklaeuwen toe, ghy soud geseyt hebben dat het door-luchtigh Christal waer gheweest. Dat hy Reuchlijn gaf, was van de selfde gedaente. ’t Was gheheel rontsom beschildert met tonghen, met driederhande verwen onderscheyden. De sommighe waren van gedaente als een Robijn, de sommige als een Esmaraude, eenige waren Saphier-verwig. ’t Blonck al wat daer was, ende de goede order, waer mede sy op den anderen passen, dede dit al noch veel cierlijcker en bevallijcker lijcken. Po. Ick vermoed dat sulcx betekent heeft de dry talen inde welcke sy ervaren hebben ghe- [p. 387] weest. Br. Daer en is niet aen te twijfelen. Want men sagh de boorden beset met letters van drie talen door driederleye verwe onderscheyden. Po. Was Hieronymus daer alleen? Br. Vraegh ghy of hy alleen was? ’t gantsche velt was omcinghelt met veel duysend Engelen, de welcke niet anders de geheele locht hadden vervult, dan gelijck als wy sien inde stralen der Sonnen, kleene stofkens gins en weer vliegen, dewelcke sy ondeelijck noemen, maghmen anders van so slechten sake gelijckenisse nemen. Men soud noch locht, noch veldt hebben konnen sien, soo alle dinghen doorluchtigh hadde geweest. Po. Ick ben blijd om Reuchlijns wille. Wat geschied daer nae? Br. Hieronymus stelde Reuchlijn, om hem meer eeren aen te doen aen zijn rechterhandt, ende leyd hem in ’t beemd. In welckers midden een tamelijck groote heuvel stond, op den top vande welcke geraeckt zijnde, kusten sy malkanderen vriendlijck. En ondertusschen heeft sich de Hemel van boven af met een wijde klove ontsloten, vertoonende een onuytsprekelijcke Majesteyt, so dat alle de andere dingen hier by geleken, dewelcke te vooren vol verwonderinghe schenen te zijn, niet een sier om ’t lijf hadden. Po. Soudt ghy ons de ghelijckenisse hier van niet konnen uytbeelden. Br. Hoe soude ick dat konnen doen, die ’t niet ghesien heb? de gene die’t sagh verklaerde, dat hy met geene woorden de minste schaduwe daer van soude konnen uytdrucken, dit seydt hy alleen, dat hy wel duysentmael bereyt was te sterven, indien hem slechs noch een reyse sulck een schou-spel, voor een kleyne tijt moghte gebeuren. Po. Wat geschied daer ten laetsten? Br. Wt die klove des Hemels wordt een groote kolumne, met een doorluchtigh en nochtans lustigh vyer, nederghelaten, door dese worden die twee heylighe zielen, malkanderen omhelst hebbende, ten Hemel op gevoert, de Engelsche, reijen met sulck een melodije alles verheugende, dat de Franciscaner seyde noyt aen die gheneugte sonder weenen te konnen gedencken. Hier op volghde een uytnemende lieflijcke reuck. Als hy nu uyt den slaep ontwaeckte, indienmen dit anders een slaep mach noemen, soo was hy anders niet als een uytsinnig mensch, hy en gheloofde niet dat hy in zijn Celle was, hy sochte de brug ende de beemd, ende hy konde niet anders spreken, en nergens anders op dencken. De outste van dit convent, verstaen hebbende dat het geen ydele sake was (want men bevond dat Reuchlijn op de selve uyre uyt dese werelt gescheyden was, inde welcke die heylige man dit gesichte geopenbaert is geweest) hebben met eendrachtigher herten God ghedanckt, dewelcke de goede wercken der vrome met de alderheerlijckste belooningen wil vergelden. Po. Wat resteerter dan noch, dan dat wy de naem van dien alderheylighsten man int register der Heyligen stellen.
    Br. Dat soud ick ghedaen hebben, al had de Franciscaner gheen soodanigh visioen ghesien, jae self met goude letteren naest aen Sinte Hieronymus.
    Po. De doot hael my so ick het selve in mijnen kalendier niet te boeck en stelle. B. Dat meer is, in mijn bid kamer sal hy geheel van gout staen, onder de uytgelesen heyligen. Po. En inde mijne van peerlen t’samen gevoegt so mijn wil aende macht niet ontbreect. Br. Ende in mijn Librarije sal ick hem stellen naest Hieronymum.
    Po. En ick inde mijne. Br. ’Tselve sullen alle menschen doen, willen sy anders danckbaer zijn, dewelcke de talen en goede konsten, voornemelijck de H. Schriften, in weerden houden ende beminnen. Po. Hy ist weerdigh. Maer en houdt u die swarigheydt niet te rugh dat de Paus van Romen hem noch niet ghecanonizeert heeft? Br. Wie heeft S. Hieronymus, S.Paul, wie heeft onse lieve Vrouwe (want alsoo noemen sy het) gecanonizeert? welcker gheheughenisse [p. 388] behoorde by vrome luyden in meerder achtinghe te zijn, als van die ghene van welcke de Godtvruchtigheydt, en uytnemende vruchten van verstant en leven, haer by yedermans conscientie prijsbaer maken, of van Catharina van Senen, dewelcke Paus Pius de tweede van dien naem, in’t ghetal der Heyligen heeft aengheschreven, soomen seght, ten believen van de orden en van de Stadt. Po. Ghy seght de waerheyt. Dit is alleen een oprechte vereeringhe, de welcke uyt eygen bewegenisse, de Hemel-waerdige verdiensten der afghestorvene gegeven wort, van welckers goetdadigheydt men de vruchten ghestadigh ghevoelt. Br. Wat dan? meent ghy dat de doodt deses mans te beweenen is? Hy heeft langhe geleeft, indien het selve tot de saligheyt des menschen yet wat kan gheven. Hy heeft alsulcke gedenck-tekenen zijner deught achter gelaten, dewelcke tot ghenen tijde sullen versterven. Hy heeft door zijn weldaden voor hem selven een onsterflijcke naem verkregen. Nu besit hy den Hemel, van alle quaden bevrijt zijnde, ende mach ghemeynsaem ghenoegh met Hieronymo kouten. Po. Maer hy heeft veel binnen sijn leven moeten lijden. Br. Maer S. Hieronymus heeft noch meer gheleden. Tis saligheydt by God, om goet doen, van de boose te moeten lijden. Po. Ick beken dat geern, hierom heeft S. Hieronymus omt weldoen van de snootste rabauwen veel geleden. Br. ’t Geen wel eer de Satan door de Schrift-geleerden ende Phariseen tegen den Heere Jesum plagh te doen, ’t selve stelt hy noch te werc door eenige Phariseesche geesten, tegen de aldervroomste lieden, dewelcke door hare arbeyden, aen ’t menschlijck gheslacht veel goets ghedaen hebben. Nu maeyt hy een overledighe ooghst, nae ’t zaet dat hy ghezaeyt heeft. Ondertusschen sal onse ampt zijn, zijne geheughnisse te heyligen, zijn naem te roemen, en hem somtijdts met soodanighe woorden aen te spreken. O heylige ziele! weest de talen ende lief-hebbers der talen goetgunstigh, seghen de heylighe talen, verderf de quade tonghen, dewelcke met helsch vergift bestreken zijn.
    Po. Ick sal soo doen, en andere neerstigh vermanen dat sy van ghelijcken willen doen. Maer ick en twijffel niet of daer sullen vele wesen, dewelcke wel een kort bedeken souden begheeren, aenghesien sulcx ghebruycklijck is, waer mede sy de gheheughnis van dien vromen heldt, waerdighlijck moghten vyeren. Br. Dit had ick al voor zijn overlijden ghereedt ghemaeckt. Po. Lieve segh op. Br. O mensch-lievende God! dewelcke de gave der tongen (met welcke ghy in voortijden uwe Apostelen tot de verkondinghe des Euangeliums, door uwen H. Geest van boven bequaem gemaeckt hebt) door uwen uytverkoren dienstknecht Ian Reuchlijn, weder op een nieu de wereldt hebt voorghedraghen, gheef dat alle natien met alderhande talen, over al de eere uwes Soons Jesu verbreyden, op dat ghy de tonghen der valsche Apostelen verwerret, dewelcke t’samen-rotten, om den toorn van ’t Godloose Babel op te timmeren, arbeydende om uwe eere te verduysteren, dewijle sy haer eyghen soecken te vorderen, daer nochtans u alleen alle eere toekomt, met Jesu Christo uwen Soon en onsen Heer, ende met den H. Gheest, inder eeuwigheyt, Amen.
    Po. Dat is voorwaer een schoon ende Godvruchtigh ghebedt, God moet my nimmer helpen, so ick dat niet dagelijcx en spreke. En ick achte dese ontmoetinghe voor my wel gheluckich, ghemerckt ick sulck een blyde tijdinghe van u verstaen hebbe. Br. Langh moet die blijdschap duren, ende vaert wel Po. Vaert ghy oock wel.

---

[p. 389]

De LIV. T’samen-spraeck. ECHO, Daer in De galm antwoordt wat konsten men moet aenvaerden, om tot een eerlijcken staet te komen.

Ionghman.	Weer-klanck.
ICk sou u vraghen yet woud ghy my niet verachten?	achten.
Ist u oock aengenaem? seg ben ick willekom?	kom.
My kondy doch seer wel de waerheydt seggen dra?	ra.
Wat vreemder dingen ist! wie kan doch dat versinnen?	sinnen.
Dat ’s recht, wat moetmen doen die ons de konsten leeren?	eeren.
Wat dunckt u, die met vlijt haer arbeydt wel door-vroet?	vroet.
Wat ’s een die met vremd’ werc sijn moeders tael maeckt vuyl?	uyl.
O dat kunst-leerders wijs: Gods-eerders waren toch!	och!
Moet veler boosheydt niet een yeder een ontghelden.	gelden.
Gheleertheydt noemen nu, verkeertheydt dese kladders,	adders.
Nochtans soo schijnen sy te zijn van grooter waerde.	aerde.
Wat doet die sijn tijdt slijt in kijven ende klappen?	lappen.
Wat lappen sy aen een, der Spinne-koppen net?	net.
Ia Penelopes webb’ sy weven en her-weven:	even.
In wat voor levens staet sal ick meest zijn gherust?	rust.
Wat dunckt u so ick my vervoege met een vrouwe?	rouwe.
Soo mijn vrou niet en baerd’ of anders wordt misleydt?	leyd.
Wat waer mijn vreughde dan, wat deed’ ick al den dagh?	ach!
Wat ’s meest in ’s werelts loop dat aenbrenghd het gheluck?	luck.
Wat zijn oock die so nau gaen inde kap te gapen.	aapen.
Wat ist dan als de knoop onbreeck’lijck is gheleydt.	leyd.
’t Is moeyelijck nochtans alleen te zyn ghewis.	wis.
Wat zijn veel Papen nu, die ’s werelts vreugd ontbeeren?	beeren.
Waerom ontsietmen haer als Goden? ist uyt vrees?	vrees.
Wat soeckense inde kap? een luy en ledigh leven?	even.
Wat heeft een die met Staf en Myter wordt belast?	last.
[p. 390]
Maer inde meeste weeld’ soo leven sy nochtans.	och! tans.
Wat moet haer doen verstaen: de plaets die sy betreden?	reden.
’t Is dan een heerlijck ampt, wanneermen ’t doet oprecht.	recht.
Wat winnen die in ’t Hof met staten zijn beswaert?	swaert.
Wat zijn ’t die sitten geern in kamers hoogh verwolven?	Wolven.
Die met Damast en Syd’, pronckt, lijckt hy niet een Graef?	Raef.
Gaet hy niet als Monsieur met syn fluweele broeck?	Roeck.
Zijn sy van buyten goudt, en binnen* houdt en stro?	ô!
Sy doen dan selden goet die so fraey gaen ghekleed?	leed.
Wat moetmen leggen toe de Roovers en Soldaten?	haaten.
Ist waer dat het geluck uyt sterren komt ghevlogen?	logen.
Wat zijn die met de neus in boecken altijd bocken?	Bocken.
Oock die verkrommen ’t Recht, en staeg om giften draven?	Raven.
Wat word’ ick, soo ’k mijn vlijt tot eenigh ambacht streck?	dreck.
Wat geeft geleertheyt dan, verkregen door veel sweeten.	eten.
Wat winnen, die met vlijt tot ’t laetste toe studeeren?	eeren.
Door wien wort aldermeest ’t gebod Gods onderhouwen?	Ouwen.
In Cicero ick nu wel thien jaer block en bock.	Bock.
Ghy noemt my eenen Bock, sal ick ’t dan onderlaten?	laten.
Wilt ghy niet dat ick een maer velen ondersoeck?	soeck.
’t Haeght u niet datmen is op Cicero versot?	Sot.
Die out de konsten leert, ist niet vergeefs en laet?	laet.
Maer so ick voorder ging, soud ghy niet klaerder spreken.	preken.
Ick ben dit preken moe, en ’t nae-bauw’ op den wegh:	wegh.
Soo ick niet eerst en swijgh, ghy swijght niet soo ick meen?	neen.
Wel dunck ick u nu wel, van ’t leven onder-recht?	recht.
Soo ghy wilt dat ick gae, moet ghy ’t laest woord beramen?	amen.

---

[p. 391]

De LV. T’samen-spraeck. Synodus Grammaticorum, Dat is: Vergaderinghe der Letter-konstenaers. Daer een Carthuysianer dapper moet voorhouden, die sijn boeck onder een quade griecksche name had uytghegheven. Albinus, Bertulphus, Canthelus, Diphylus, Eumenius, Fabullus, Gadithanus.

Albinus.
ISSER oock yemand onder desen hoop, die de Reken-konst geleert heeft? Be. Tot wat eynde? Al. Die ons sekerlijck konde seggen, hoe veel Grammaticiens wy hier in ghetal zijn. Be. Dat sullen ons onse vinghers wel oock sonder leg-penningen konnen seggen. Ick noem u by mijn duym, my by den wijser, Canthelum by de middelste vingher, Diphilum by de ringh-vinger, ende Eumenium by de kleynste: nu ga ick over aende slincker-hant, daer stel ik Fabullum op de duym; Gaditanum op de wijser. Soo dunckt my nu dan, dat wy seven zijn. Maer wat batet dat te weten.
    Alb. Om dat ick hoor, dat het ghetal van seven een wettelijcke vergaderingh maeckt. Be. Wat vergaderingh wildy seggen? Alb. Daer is een sake van ghewichte, daer over ick my langh ende veel ghequelt heb, ende niet alleen ick, maer oock meer andere gheleerde mannen. Die sal ick alhier voor stellen, op dat door d’aensienlijckheyd deser vergaderinge deselve vrage eenmael beantwoordt ende ghe-eyndight worde.
    Ca. ’t Moet al vry wat bysonders wesen, dat ghy Albine of niet en weet, of dat u ver-siende verstandt lang ende veel ghequelt heeft. Daerom begeeren wy ’t oock te weten, wat sake dattet zy: want ick nu alleene antwoorde in den name van allen.
    Al. So komt dan allegader hier, met ooren ende herten toehoorende. Veel oogen sien meer als een. Isser yemandt onder u, die ons kan verklaren, wat dit woort Anticomarita beduyt? Be. Niet lichters, als dat. Want het betekent een seker [p. 392] soorte van biete, die de Ouden swemmende biete noemde, hebbende een ghedraeyde ende knoopachtighe stenghel, een wonder ghecklijcke smaeck; en van een afgrijselijcke stanck, so datse met het kruyd, Roert my niet, wel soude om den prijs vechten, wanneer men’t aenroert. Ca. Ghy seght ons van een swemmende biete, maer seght liever, een beest. Wie heeft oyt voor desen gehoort of gelesen den name van swemmende biete? Ber. Jae dit leert seer klaerlijck Mammetrectus welcke gemeenlijck also, maer qualijck genoemt wordt, also zijn rechte naem is Mammotreptus, als ofmen seyd, een Voed-kint van sijn Beste-moeder. Al. Wat naem of opschrift van boeck is dit? Ber. Op datmen verstaen magh, datter in’t selve boeck anders niet ghevonden wordt als enckele leckernijen, overmits de mammen, dat is, Beste-moeders hare kints-kinders derteler pleghen te houden, als de Moeders hare kinders. Al. Ghy noemt my een lecker boeckjen. Want als ick onlancx in ’t lesen des selven gheraeckt was, ten scheeld niet veel, of ick soud van lachen gheborsten hebben. Ca. Waer hebt ghy dat boeck ghekreghen, ’twelck so qualijck te bekomen is? Ber. De Abt van S. Bavo, met namen Livinus, heeft my binnen Brugge nae’t noenmael in sijne bysondere boeck-kamer ghevoert, welcke dien ouden man, begeerende dat by den nakomelinghen eenigh ghedenck-teken van hem moght overblijven, met groote kosten dede toerusten. Daer en was gheen boeck, oft ’t was met handen gheschreven, ende dat noch in franchijn: oock gheen, of ’t was heerlijck met verscheydene schilderijen verciert, en van buyten met gout ende zijde bekleedt. So gaf oock de groote vande boecken een sonderlinghe aensienlijckheyt. Al. Welcke warent?
    Ber. Och, al te mael heerlijcke boecken, het Catholicon, oft alghemeen fundament-boeck,* het korte spreuck-boexken, de Poët Ovidius door allegorien of bedeckte manieren van spreken uytgheleydt, ende andere ontallijcke, onder welcken ick desen geneughlijcken Mammotreptum oock ghevonden heb. Ende in sijn soete bootsen heb ick oock dese swemmende biete ghelesen. Al. Waerom noemen syse, swemmende? Ber. Ick sal verhalen, dat ick ghelesen heb: die’t gheschreven heeft maght doen gelooven. Hy seght: Overmits de selve wast in vochtige ende rotachtige plaetsen, ende s’en wast nergens weligher, als in dreck ende (met oorlof te spreken) in mis-hoopen. Al. Stinckt se dan so lelijck? Ber. Jae so datter oock geen stront vuyler stinckt. Al. Wordt dan dit kruyt oock erghens toe gebruyckt? Ber. Jae ’t wordt voor leckernye ghebruyckt. Al. Misschien* by de Swijnen, Esels, of Ossen, in’t eyland Cypro. Ber. Neen, maer voor menschen, ende die al wat broot-droncken zijn. ’t Is een seker volck in Italia, Pelini genoemt, by den welcke de gast-malen by beurten in de lengde uytghereckt worden, ende de allerlaetste omdrinckinghe noemense in hare sprake, een hervattinghe, even als of wy seyden, boter ende kase, ende bancket. Al. Watten schoon bancket! Ber. De wet van de selve t’samen-drinckinghe is dese, dattet den Waerd vry staet, al wat hem belieft op te setten: maer den gasten soudet schande wesen, yet daer van te versmaden, maer moeten alles in danck aen nemen. Al. Wel, of hy dul-kruydt of verwermde kool voorsettede? Ber. Al wat hy soude mogen opsetten, dat soud ghy al stilswijgens moeten inswelgen. Evenwel staetet vry, te huys weder over te gheven, datmen ghegheten heeft. Want aldaer settense ghemeenlijck dese swemmende biete voor. Sy menghen daer onder wat bast van eycken boomen, ende veel loocx, ende also makense de taerte ofte groene struyve gereet. Al. Wie heeft sulcken Barbarischen wet ghegheven? Ber. [p. 393] De Ghewoonte, die stercker is als alle tyrannen. Al. Ghy verhaelt my een droefeyndigh omloop van spel, dat sulcken ongheneughlijcken uytkomst heeft. Ber. Ick heb mijn beurte ghehadt in ’t spreken, tot niemandts voor-oordeel streckende, ofter yemandt wat beters had. Ca. Maer ick heb bevonden, dat de Ouden eenen visch ghehadt hebben, diense Anticomaritam genoemt hebben. Ber. Seght den schrijver. Ca. Ick kan ’t boeck wel toonen, maer de naem des schrijvers en kan ick niet noemen. ’Tis in Fransch gheschreven, maer met Hebreusche letters. Ber. Wat ghedaente heeft de visch Anticomarita? Ca. Het gantsche lijf heeft swarte schubben, behalven de buyck, die is alleen wit. Ber. Ick denck, dat ghy ons van een visch, een gemantelde Cijnirum sult maecken. Wat smaeck heeft hy? Ca. Geen dingh ter werelt smaeckt so lelijck: ja hy is so schadelijck als de pest. Hy wast in stinckenden staende water-kuylen, somtijts oock in mest putten: is traegh en slijmachtigh, door ’t proeven alleen maeckt hy sware fluymen, die men naulijcx door overgeven kan quijt worden. Men vint hem veel in’t Lantschap, dat Celtithrane genoemt wort. Want aldaer houtmen hem als een groote leckernije, om dat wie daer vleesch gheproeft heeft, groulijcker gheacht wort, als een dootslach. Al. Dat is een ongheluckigh lant met sijnen Anticomarita. Ca. Dit is’t ghene ick te seggen heb; maer ick wil niemant met dit mijn oordeel yet voorschreven hebben. Di. Wat behoeftmen de verklaringh deses woorts uyt Mammotrepti, of uyt de Hebreeusche boecken te halen, alsoo de oorsprongh des woorts selfs ghenoeghsaem aenwijst, dat Anticomaritae (int Latijn) genoemt worden, sodanige meysjens, die qualijck gehout zijn, te weten, aen oude mans. Want ten is niet nieu, dat de boeck-schrijvers, de syllabe quo, verandert hebben in co, naedemael de letteren c, q ende k, malkanderen* na bestaen. Eu. ’t Soude wat schijns hebben, dat Diphilus gheseydt heeft, waer ’t seker, dat dit een Latijnsch woordt was. My dunckt dattet een Griecx woordt is, van drien te samen gheset; als, van anti, dat is, teghen, ende come, dat is, een dorp te segghen, ende oarizein, dat is, op zijn wijfs snateren ende klappen: Nu door ’t uytlaten van een ootjen, maeckmen dit woort, Anticomarita, ’t welck mach betekenen soo eenen, die door sijne boersche snateringh elck een teghen spreeckt. Fab. Onse Eumenius heeft wel kloeck ghesproken; maer my dunckt, dat dit woordt van so vele andere woorden t’samen gheset is, alst syllaben heeft. Want an, luyt so veel als anus, dat is, dul: ti, is tillon, dat is, pluckende; Co, is kodia, dat is, de hayren; ma, is mala, dat is allermeest; ry, is rypara, dat is, vuyl: ta, is tales, dat is, ellendich: welcker woorden t’samensettingh dit soud uytbrenghen; Een dul en ellendich mensch, pluckende de hayren van vuyle stinckende huyden. Al. Tot sulcken hand-werck, past dan de swemmende biete, daer Bertulphus nu terstont van ghesproken heeft. Ber. Recht so; de stinckende biete, voor een stinckende Vel-plooter. Ga. Ghy hebt wel altemael u neerstigheyt in ’t voorstellen betoont. Maer my dunckt, dat een Vrou, die haer Man ongehoorsaem is, Anticomarita genoemt wort, als door’t wegh nemen van de syllabe di, uytet midden des woords Antidicomarita, om datse altijt den man tegen is. Al. Indien wy sulcke figueren willen toelaten, soo salmen oock lichtlijck van’t woordt Foria, dat is, schijt-huysen, fora, dat is, merckten konnen maken: ende Cuniculus, een Conijn, sal verandert worden in Cuculus, een Koeckoeck. Ber. Maer Albinus, die Burgemeester is in desen raedt, en heeft selfs noch niet gheseydt wat zijn meeningh is. Al. Ick weet van my selfs niet by te brenghen. Nochtans sal ick niet weygheren by te brenghen, ’t ghe- [p. 394] ne ick onlangs van mijn Weert, die zijn tongh tot zijn wil heeft, geleert heb. Hy veranderde zijn sprake tot meer malen, als een Nachtegael haer sangh. Dese seyde, dattet een Chaldeensch woordt was, van 3. sillaben: want by de Chaldeen, seyd hy, heet anti, een verkeert en stijf hersebecken; comar, een steen klip; ita, Schoen-makers konst. Ber. Wie heeft oyt de klip een herssen toegeschreven? Al. Dat is niet ongerijmt, alsmen slechs ’t geslacht verandert. Ga. ’t Komt in dese vergadering geheel op’t spreeck-woort uyt: So menigh hooft, so menigen sin. Wat isser dan uytgherecht? De stemmen konnen getelt, maer niet gedeelt worden, op dat het meeste deel het minste overwinne. Al. Laet dan het beste deel ’tsnootste te boven gaen. Ga. Maer hier toe behoeftmen wel noch een andere by-een-komst. Want elck dunckt dat zijn Bruyd de schoonste is. Al. So dit waer was, men soude minder overspels inde werelt bevinden. Maer ick weet goeden raed. Laet ons door boonen ’t lot werpen, ende alsoo eenen kiesen, dien ’t vry stae uyt alle stemmen voor de beste te verklaren, welcke hem belieft. Ca. Maer dat sal op u kappe druypen. Heb ick de waerheyt niet geseyt? Al. De eerste ende laetste meyningh behaeght my best.
    Ca. Wy stemmen alle met u; op dat ick een voor al antwoorde. Al. Wel aen dan, laet dit mede wesen onder die dinghen, vanden welcken men niet twijffelen magh. Ca. Seer wel. Al. Maer of yemand anders ghevoelde, wat sal zijn straf wesen? Ca. Men sal hem met groote letters schrijven te wesen, een ketter inde Grammatica of Letter-konst. Al. Ick sal daer ter goeder tijdt noch by seggen, dat my dunct datmen niet voorby gaen moet. Ick sal ’t den vrienden mede deelen, soo als ick ’t van een seker Medicijn uyt Syria gehoort heb. Ber. Wat is dat? Al. Ist datmen swemmende biete, galnote van eycken boom, ende Schoen-makers inckt in een vijsel t’samen stoot, daer na ses oncen koopers daer by mengende tot een plaester, maect dat sulcx goet soude zijn tegens de ruydigheyt der honden ende jeuckte der verkens. Ber. Maer hoort Albine, die ghy ons allen hier so veel met dit Anticomarita te doen maeckt, in wat Schrijver wort doch dat woort gelesen? Al. Ick salt seggen, maer heymelijck int oor, ende een alleen. Ber. Ick sal’t aennemen, met