Dit is een onderdeel van ErasmusColloquia1634.html. Klik hier voor het hele document.

ters, ende een Priester daer en tegen eens Leecken kleedinghe aentooch? Pan. Sy souden alle beyde onbetamelijck doen. Co. Indien een slecht mensch eens Vorsten cieragie, of een slecht Priester eens Bisschops cieragie aennam, en soude hy niet onbetamelijck doen? Pan. Ja seker. Co. Wat, of een borgher de kleedinghe eens krijghsmans, als vederen, ende andere levereyen der oorloogscher Sotheydt aen nam?
    Pan. Hy soude bespot werden. Co. Of onder de krijghslieden een Engelsch-man een wit, een Swidtzer een root, ende een Wael een swart kruys droeghe?
    Pan. Dat sou te onbeschaemt zijn.
    Co. Waerom verwondert ghy u dan over dese onse kleedinghe? Pan. Wat onderscheyt datter tusschen een slecht Mensch ende een Vorst, ende tusschen een man ende Vrou sy, weet ick: wat onderscheyd datter tusschen een Monick ende geen Monick sy, en weet ick niet. Co. Wat onderscheyt isser tusschen een arm ende rijck? Pan. De avonture. Co. Ende nochtans soudet onbetamelijck zijn, indien een arm mensch de kleedinge eens rijcken navolghde. Pan. ’t Is waer, gelijck, de rijcken nu gemeynlijck ghekleedt werden. Co. Wat onderscheyt isser tusschen een sotte en wijse? Pan. Een weynigh meer dan tusschen eene Rijcke en arme. Co. En werden de sotten niet anders ghekleedt, dan de ghene die wijs zijn? Pan. Ick en weet niet wat u lieden betaemt, nochtans en verschilt u lieder kleedinge niet vele van hare kleedinge, indien dat daer yemant ooren ende bellen by dede. Co. Ganschlijck ontbreect ons dat. Ende wy zijn sotten deser werelt, indien wy ’tgene waerlijck zijn dat wy beloven te zijn. Pa. Wat ghylieden zijt en weet ick niet: dit weet ick, datter vele sotten zijn ooren ende vellen dragende, die wijser zijn dan de gene, die hoeden met vellen gevoeyert, Doctoors schouder-kovelen, ende andere levereyen der Wijse draghen. Daer- [p. 274] om dunckt my een seer sotte sake te zijn, wijsheydt met de kleedinghe liever dan metter daedt te vertoonen. Ick heb eenen ghesien, die meer dan sot was, die een rock droegh tot de enckelen toe neder hangende, ende eens Doctoors schouder-koovel: hy hadde ook een aensicht, dat eens treflijcken Theologiens aensicht, vertoonde: hy disputeerde by een yegelijck, niet sonder schijn van dapperheydt: maer den grooten Heeren en was hy niet min gheneughlijck, dan eenigh ander sot, dewijl hy alle sotten in de maniere van sotheydt overtrefte. Co. Wat begheert ghy dan, dat een Vorst, die een sot belacht, met hem om kleederen wissele?
    Pan. De betamelijckheydt soud misschien somwijlen het ghene eysschen dat ghy voorstelt, indien hy alles wat in sijn herte waer, mettet kleed vertoonen wilde. Co. Ghy houdt wel hart aen, maer nochtans achte ik dat den sotten hare kleedinghe niet sonder oorsake ghegheven is. Pan. Om wat oorsake? Co. Op dat sy van niemandt beschadight souden werden, wanneer sy yet onwijslijcx spreken of doen.
    Pan. Hier en tusschen en sal ick niet segghen, dat dese sake een yeghelijck liever verweckt om te quellen, soo seer dat sy dickwils uyt sotte onsinnige werden. Ook en sie ick niet, waerom dat een stotende Osse, die een mensch ghedoodt heeft, of een hond, of vercken, dat een kindt heeft ghedoot, ghestraft werden: en datmen een sot, die veel booser dingen bedreven heeft, door verschooninge van sijn sotheydt laet leven: dit begheer ick te weten, waer om dat ghy lieden door de kleedinghe van andere menschen onderscheyden wert. Want ist dat een yghelijck oorsake ghenoeghsaem is om verscheyden kleedinghe te draghen, soo soude een backer anders dan een visscher, een schoenmaker anders dan een kleermaker, een apoteker anders dan een wijn-verkooper, en een waghenaer anders dan een schipper ghekleet moeten zijn. Indien ghy lieden Priesters zijt, waerom zijt ghy anders ghekleet dan ander Priesters? Zijt ghy Leecken, waerom zijt ghy van ons onderscheyden? Co. Eertijts en waren Monicken anders niet dan het suyverste deel der Leecken, ende dit onderscheyt was daer tusschen een Monick ende een ander Leeck, dat hedensdaechs is tusschen een ghematighd vroom man, die met sijn handen sijn huysghesin onderhout, ende tusschen een Snaphaen, die hem van de inkomste sijner rooverijen beroemt. Naderhant heeft ons de Roomsche Paus sijne eere daer by gegeven, het kleet heeft van ons sijne weer digheyt verkreghen, ’t welcke nu noch den Leecken, noch den Priestere toe en komt: maer dit kleet sy soodanigh het sy, nochtans en hebben de Cardinalen en Pausen haer desselven somwijlen niet geschaemt. Pan. Maer van waer wert dan dese betamelijcheyt genomen? Co. Somwijlen uyt de nature der dingen selfs, somwijle uit de gewoonte ende opinie der Menschen. En souden alle menschen niet oordeelen ongeschickt te zijn, indien yemant also met een Ossen-huyt gekleedt wierde, dat de hoornen op ’t hooft uyt-staken, en de steert op de aerde wierde gesleept? Pan. Voorwaer het soude belachlijck zijn. Co. Wederom indien yemant een kleedt hadde, dat het aensicht en de handen bedeckte, ende schamelheydt vertoonde? Pan. Dat soude veel ongheschikter sijn. Co. Daerom sijn oock de gene van de Heydensche Schrijvers bestraft, die uytermaten fijne kleederen droeghen, die oock den Vrouwen, niet en betaemden. Want ’t is eerbarer naeckt te zijn, soodanigh als wy u in de Stove ghevonden hebben, dan een door schijnend kleed te dragen. Pa. ’k Meyne dat de gantsche sake van de kleedinge aan de gewoonte en opinie der menschen hangt. Co. Hoe soo? Pan. ’t En is niet veel dagen gheleden, dat hier eenighe ter Herberge ge- [p. 275] weest zijn, die welcke seyden, dat sy door verscheyden Landen ghereyst hadden, die onlanghs gevonden zijn, ende die wy inde Caerten der ouder Werelt-beschrijvers niet en hebben. Dese vertelden dat sy op een Eyland gekomen waren, daer een seer getemperde locht was, alwaer het voor groote schande gehouden wierde ’t lichaem te decken. Co. Die leefden misschien na de manier der beesten. Pan. Ja sy leyden, ghelijck sy seyden, een seer beleeft leven. Sy leefden onder eenen Coningh, den welcken sy des morgens tot het werck verselschapten, oock alle dagen. Co. Wat werck deden sy? Pa. Sy trocken een soorte van wortelen uyt, de welcke hen in plaetse van tarwe is, ende is lieflijcker ende gesonder dan tarwe: ’t welck gedaen zijnde, keerde een yegelijck tot zijn eyghen werck, doende een yder dat sijn herte gheluste. Sy voeden haer kinderen heylighlijck op, sy schuwen ende straffen de misdade, maer gene misdaet scherper dan overspel. Co. Met wat straffe? Pan. Den vrouwen wert het vergeven, want dat wierd haer geslacht te goede gehouden: maer den mannen, die van overspel overtuyght zijn, geschiet dese straffe, dat sy al haer leven langh int openbaer gaen, hare schamelheyd met eenen doeck bedeckende. Co. O sware straffe! Pa. Maer de gewoonte heeft haer wijs ghemaeckt dat dit de swaerste van allen is. Co. Wanneer ick neerstlijck in sie, wat de wijs-makinge vermach, so stae ick u sulcx bykans toe. Want indien yemand een dief of doodtslager de uyterste schande wilde aendoen, en soude het niet ghenoegh zijn, dat hy hem dat hembde boven de aers-billen afsnede, ende dat hy sijn schamelheydt uytsteeckende, met Wolfs-vellen bekleede, ende sijne hoofsen met verscheyden verwen verscheydlijck schilderde, het kleet dat de borst ende arme bedeckt gansch door snede, als een net uyt het kleedt makende, dat hy de schouderen en de borst bloot maeckte, dat hy zijnen baert ten deele met een scheer-mes afschoer, ten deele liet hangen, ten deele omkrulde, dat hy ’t haer afschoer, en dat hy hem eenen hoed daer by dede, die aen allen sijden in stucken gesneden waer, met eene seer groote veeder-bosch, en indien hy hem geboodt also int openbaer te gaen. En soude hy dien mensch niet meer schavotteren, dan of hy hem een Sots-kappe aen dede met seer groote ooren ende bellen? Ende nochtans vereieren hen de Crijghslieden van selfs also, en sy behagen hen selven: ende sy vinden eenighe, den welcken sulcks schoon dunckt te zijn, hoewel daer gheen dingh sotter en kan wesen. Pa. Ja daer zijn wel eerlijcke Borgers, die dat na haer vermogen na bootsen.
    Co. Maer indien hem nu yemand onderstonde de kleedinge der Indianen na te volghen, die met vederen der vogelen gekleedt werden, en souden de kinderen niet meenen dat hy ontsinnigh was? Pa. Ganschlijck Co. Maer ’t gene daer wy ons over verwonderen, is veel sotter dan dat. Daerom ghelijck het waer is, datter niets so ongerijmt en is, dat door de gewoonte niet gepresen en wert: also en kan men niet ontkennen, datter in de kleederen eenighe betamelijckheydt is, die by den wijsen ende verstandighen altijdt betamelijck is, en wederom eenighe onbetamelijckheydt, die by allen den genen die wijs zijn behoort onbetamelijck te schijnen. Want wie en lacht daer niet, so menighmael als hy de vrouwen siet, die met een langhe steert aen haer kleedt behanghen zijn, ende die de edelheyt hares gheslachts na de lanckheydt der steert weerderen. Hoe wel hen sommighe Cardinalen niet en schamen sulcks alleenlijck in hare mantels na te volgen. En nochtans is de ghewoonte sulcken gheweldighen saecke, dat het noch den eenen noch den anderen vry en staet het ghene te veranderen dat aengenomen is. Pan. Daer is genoegh van de ghewoonte gheseydt. Maer seght ghy my, wat ghy gevoelt, wat ghy van [p. 276] beyden beter achtet te zijn, dat de Moniken in kleedinge van andere menschen onderscheyden zijn, of dat sy daer van niet onderscheyden en zijn?
    Co. Ick achte het voorwaer ’t eenvoudighste ende Christelijckste te zijn, dat niemandt uyt sijne kleedinghe gheweerdeert en werde, wanneer sy maer eerlijck ende betamelijck is.
    Pan. Waerom en werpt ghylieden de Cappen niet wech? Co. Waerom en aten d’Apostelen niet terstont allerley spijse? Pan. Ick en weet het niet, segt ghy’t Co. Om dat de on-overwinlijcke gewoonte sulckx belettede. Want het ghene dat gantschelijck in de herten der Menschen in-geprint, en door een langdurigh gebruyck bevestight zijnde, veroudet, en als in de nature verandert is, dat en kan sonder groote verderffenis der menschelijkcker ruste niet haestelijck wech genomen werden: maer moet also allengskens werden wech gedaen, ghelijck als een seecker Sertorius de hayren uyt een Peerde-steert getogen heeft.
    Pan. Ick soudet toelaten, waert dat alle Monicken eenderley kleedinge hadden: maer wie soude so veel verscheydenheden lijden? Co. Dat quaedt heeft het ghebruyck in-ghevoert, ’t welcke alle dingen in-voerde. Benedictus* en heeft geene nieuwe kleedinghe versiert, maer de kleedinghe die hy doemaels met den zijnen ghebruyckte, was eens eenvoudighen ende vromen Leecken kleedinghe. oock en heeft Franciscus gheen nieuwe ghedaente ghevonden, maer dit was een kleedinghe der armer Boeren. De nakomelinghen sommighe dingen daer by doende, hebben de sake in superstitie verandert. En sien wy oock hedensdaeghs sommighe oude wijven niet, die de kleedinghe hares tijts behouden, die welcke meerder van de kleedinghe deser tijden, dan mijne kleedinghe van de uwe verscheyden is? Pan. Wy sient. Co. De wijle ghy dan dese kleedinghe siet, so siet ghy de overblijfselen des ouden tijts.
    Pan. En is dan in uwe kleedinghe anders geen heyligheyt? Co. Gantsch gheene. Pan. Sommighe beroemen haer, dat dese kleedinghe van boven af van de heylighe Maghet Maria aengewesen zy. Co. Dat zijn der menschen droomen. Pan. Daer zijnder die wanhoopen van hare siecke te sullen weder gesont werden, ten sy dat sy met een Dominicaner Kap ghekleedt werden: ja die oock niet dan in een Minne-broers kleet en willen begraven zijn. Co. Die sulcke dinghen raden, zijn of begeerigh na gheldt of sotten, diese ghelooven, sijn superstitieus. God en kent een boef niet minder in een Minder-broers Kap, dan in eens Crijghsmans kleedt. Pa. Maer daer is minder verscheydenheyt der vederen onder den voghelen, dan der kleedinghe onder u lieden is. Co. En is het niet een schoone sake de nature na te volghen? maer het is schoonder de nature te overwinnen. Pan. Och! of ghyse oock met verscheydenheyt der snebben overwont! Co. Maer wel aen, ick sal de verscheydenheydt oock voorstaen, indien ghy’t toelaet. En wert een Spaengiaert niet anders, een Italiaen niet anders, een Fransman niet anders, een Duytschman niet anders, een Grieck niet anders, een Turck niet anders, een Saraceen niet anders ghekleedt? Pan. Ja seker Co. En wat een groote verscheydenheyt der kleederen is in een selve landtschap, oock onder de menschen, die van eenderley gheslachte, ouderdom ende staet zijn? Hoe seer verscheyden wert een Venetiaen, hoe verscheyden werdt een Florentiner, hoe verscheyden werdt een Romeyn gekleedt? en dit in Italien alleen. Pan. Ick gheloovet. Co. Hier uyt is onse verscheydenheydt gesproten. Dominicus heeft zijn kleedinghe van vrome Acker-lieden, van dat deel van Hispanien ghenomen, in welck hy* leefde: Benedictus van de Boeren, van dat deel van Italien, in welck hy verkeerde: Franciscus van Huys-luyden van een ander [p. 277] plaetse: ende alsoo voorts van andere te spreken: Pan. Daerom so veele ick sie, en zijt ghy lieden niet heyligher dan wy, ten zy dat ghy heyligher leeft? Co. Ja wy zijn booser dan ghy lieden, wanneer wy niet Godsaligh levende, de herten der eenvoudiger dies te swaerder argeren. Pan. Isser dan eenighe hope tot ons, die noch Patroon, noch seker kleeding, noch reghel, noch professie en hebben? Co. Ghy hebtse, O goede vrient! siet toe dat ghyse behoudt: vraeght uwe Peten wat ghy inden Doop belooft hebt, wat kleedt ghy aldaer ontfanghen hebt. En begeert ghy een menschelijcke reghel, die van de Euangelische regel professie gedaen hebt? Begeert ghy een mensch tot een Patroon, die Jesum Christum tot een Patroon hebt? Doe ghy u wijf troudet, en hebt ghy doen gheen professie of belofte gedaen? denckt wat ghy u wijf, u kinderen ende huysghesin schuldigh zijt, ende ghy sult gevoelen dat ghy meerder last hebt, dan of ghy vanden regel Francisci professie ghedaen hadt. Pan. Gelooft ghy oock datter eenige Weerdt inden Hemel komt? Co. Waerom niet? Pan. Vele dingen ghebeuren ende werden gesproken in dit huys, die weynigh met den Euangelio over een komen. Co. Wat dingen? Pan. D’een drinct meer dan genoegh, d’ander spreeckt oneerlijck, sommighe twisten, sommighe achter-klappen: ten laetsten of de andere dingen kuysch zijn, en weet ick niet. Co. Dese dinghen moet ghy beletten, soo veele als ghy vermooght: indien ghy ’t niet en vermeugt, soo en voedt dese quade dingen niet, noch en haeltse immers om gewins wille niet aen. Pan. Somwijlen en ben ick niet getrou genoegh inden Wijn. Co. Hoe soo? Pan. Wanneer ick mercke dat de gasten meer dan genoeg droncken werden,* so meng ick daer overvloedigh water onder. Co. Dit is lichter sake, dan of ghy een yeghelijck wijn verkocht, die met periculeus fenijn vervalscht is. Pan. Segt my eerstelijck, hoe veel dagen hebt ghy op dese reyse gheweest? Co. Bykans een maent. Pan. Wie onderhoudt u midlertijdt? Con. En werden sy niet wel onderhouden, die wijf, kinderen, ouders ende bloet-vrienden hebben? Pan. Dickwils. Con. Ghy hebt maer een Wijf, wy hondert: ghy hebt maer een Vader, wy hondert: ghy hebt maer een Huys, wy hondert: ghy hebt niet dan weynich kinderen, wy hebbender ontallijcke: ghy hebt niet dan weynigh vrienden, wy hebbender ontallijcke Pan. Hoe soo? Con. Want de bloed-vriendschap des Geests streckt haer verder uyt, dan die bloedt-vriendschap des vleeschs. Ende Christus heeft ons also belooft, ende wy bevinden het gene waerachtich te sijn dat hy ons belooft heeft. Pan. Voorwaer ghy hebt my ghenoeghsaem een gheneughlijck gast gheweest: ick moet sterven, indien ick dese tsamenkoutinghe niet liever en heb, dan mijns Pastoors t’samendrinckinghe. Ghy sult u verweerdigen morgen yet tot den volcke te segghen Ende indien ’t na dese tijt ghebeuren sal, dat ghy hier door-reyst, soo weet dat u hier plaetse bereydt is. Con. Wat? of hier andere quamen? Pan. Sy en sullen niet onaenghenaem wesen, indien sy u gelijck sijn. Con Sy sullen beter sijn, so ick hope. Pan. Maer hoe sal ick de goeden onder soo vele quaden kennen? Co. Ick salt met weynigh woorden seggen, maer ick salt u in d’oore luysteren. Pan. Segt het. Co. Pan. Ick salt gedachtigh sijn ende doen.

                        Eynde van de vijf-en-dertighste T’samen-spreckinghe.



[p. 278]

De XXXVI. T’samen-sprekinghe.

Peregrinatio religionis ergo,

Of devote

Beevaerden en Pelgrimagien.

In dese T’samen-sprekinghe wert de superstitie der
Beevaerden levendigh af-ge-
schildert.


Menedemus, De Harde. Ogygius, Van ’t Oude.

Menedemus.
WAT nieuwer sake is dit? En sie ick Ogygium mijnen Buerman niet, die nu ses gheheele maenden van niemandt en is ghesien? ’t Gheruchte gingh dat hy dood was. Hy is het selve, indien ick niet gantschlijck en feyle. Ick sal tot hem gaen, ende hem groeten. Weest gegroet Ogygi. Ogy. Weest ghy oock gegroet Menedeme. Me. Wat land heeft u ons ghesondt weder ghegheven? Wat een
[...]
[p. 279] ende metten hoofde soetlijck toe te wencken, ende terstondt gaf hy my dese holle schelpe. Me. Waerom gheeft hy dese dingen liever dan andere? Og. Om dat hy dese overvloedich heeft, nademael dat de na-by gelegene zee hem geeft. Me. O goedertieren Sanct, die den barenden wijven een vroe-vrouwe, ende den vreemdelinghen ghedienstigh is. Maer wat nieuwe soorte van belofte is dit, dat yemandt ledigh zijnde andere menschen den arbeydt opleydt? Waert dat ghy u met een belofte verbond, soo’t geen ghy voor handen hadt, wel geluckte, dat ick tweemael ter weke vasten soude, meynt ghy dat ick het soude doen dat ghy belooft hadt? Og. Ick en geloovet niet, al waert dat ghy ’t selve uyt uwen name belooft haddet. Want ghy acht het voor een spel, de Sancten honigh om de mont te smeren. Maer het was mijn wijfs moeder, ic moeste haer gehoorsaem zijn. Ghy kent de ghenegentheden der vrouwen, ende my was daer oock aen gelegen.
    Me. Indien ghy de belofte niet voldaen had, wat perijckel was daer in gelegen? Og. Ick beken dat my de Sanct niet voor recht roepen en konde: Maer hy konde in toe-komenden tijt op mijne begeerten doof zijn, of stilswijgende mijn huysgesin eenighe ellendigheydt toe senden. Ghy kent de manieren der Vorsten. Me. Segt my, hoe is hy daer aen, ende hoe leeft die seer goede Jacob?
    Og. Veel flauwer dan hy plachte. Me. Wat is de oorsake? De Ouderdom?
    Og. Snapper, ghy weet dat de Sancten niet out en werden. Maer dese nieuwe meyninghe, die wijd door de Werelt herwaerts ende derwaerts swerft, maect dat hy so dickwils niet begroet en wert als hy plachte: En wanneer daer eenighe komen, die groeten hem alleenlijck, zy gheven hem niets of seer weynigh, seggende dat dit gheldt beter den armen gegeven werdt. Me. O godloose meyninghe! Ogy. Die groote Apostel dan, die gheheel met edele Ghesteenten ende Goudt placht te blincken, staet nu van hout, ende nauwlijcx een Ongel-keersse hebbende. Me. Indien het waer is dat ick hoore, soo is te vreesen, dat anderen Sancten het selve gebeuren sal.
    Ogy. Jae daer wert een Sendt-brief om-gedragen, die de Maget Maria selfs van dese saecke gheschreven heeft. Me. Welcke Maria? Ogy. Die vanden steen haren toename heeft. Me. By die van Basel, in Switzerland, indien ick niet en misse. Ogy. Die selve isset. Me. Soo spreeckt ghy my van een steenen Sanctinne. Maer aen wien heeft sy gheschreven? Ogy. De Send-brief selfs gheeft den name te kennen. Me. Door wien is hy ghesonden? Ogy. Onghetwijffelt door een Engel, die de brief gheschreven hebbende, op den Predickstoel gheleydt hadde, van waer de ghene Predickt, tot den welcken hy geschreven is. Ende op dat ghy geen bedroch en vermoede, ghy sult de brief sien, dien hy selve geschreven heeft. Me. Kent ghy alsoo de handt des Enghels, die van de Maget Maria Secretarius is? Og. Waerom niet? Me. Door wat bewijs-teken doch? Og. Ick heb het Graf-schrift Bedae ghelesen, dat vanden Engel gesneden is, de gedaenten der letteren komen alles over een. Ick heb oock het handt-schrift ghelesen, dat S. Gillis gesonden is: sy komen over een. En aenwijsen dese dinghen de sake niet genoegsaem? Me. En is het niet geoorloft den brief te sien? Og. ’t Is geoorloft, indien ghy sweert, dat ghy swijgen sult. Me. Och, ’t sal biecht zijn. Ogy. De steenen zijn nu ooc met die sake befaemt, dat sy niets en verbergen. Me. So segt het dan eenen Stommen, indien ghy ’t eenen Steen niet toe en betrout. Ogy. Op dese conditie sal ick hem op lesen: luystert nau toe. Me. Ick sal.
    Ogy. Maria de moeder Jesu wenscht Glaucopluto saligheyt. Dat ghy Lutherum volgende dapperlijc vermaent, dat het onnoodigh sy de Sancten aen te roepen, weet dat ghy door die oorsaken my eenen goe- [p. 280] den ende grooten dienst ghedaen hebt.
[...]
hy my wanneer ick hem bidde yet weygerde, dat icc hem wederom als hij dorst hadde, de mamme soude weygheren. Dit neemt ghy voor u ghelijck men seydt, dat ghy alle Sancten, die ergens sijn, uyt de [p. 281] Tempelen verdrijven wilt: siet seer neerstelijck toe wat gij doet. Andere Sancten hebben, waar mede dat sy haar ongelijck wreken moghen. Petrus uyt den Tempel geworpen sijnde, kan de deure des Hemelschen Koninkrijkx weder voor u toesluyten. Paulus heeft een sweert, Bartholomeus is met een mes gewapent, Guilielmus is onder eens Moninkx-kappe geheel geharnascht, en dat met een sware spiesse. Maer hoe sult ghy ’t met S, Joris maken,
[...]
Wt onsen steenen Tempel, den eersten dagh Augusti, in den Iare nae ’t lijden mijns Soons vijfthien honder ende vier-en-twintigh.

Ick steene Maria heb dit met mijne handt onderschreven.

    Me. Dit is voorwaer een dreyghende ende vreeslijcke Send-brief.
[...]
[p. 282] Ogy. Jae oock een Krokodil. Maer de spotterijen achter weghen latende, sal ick met dry woorden ’t gene verklaren, dat ghy begheert. In hatelijcke saken sijn sy Canonicken, in aenghename saken sijn sy Monicken. Me. Als noch verhaelt ghy my een raetsel. Ogy. Ja ick sal een Mathematisch (of Wiskonstigh) bewijs hier by doen. Indien de Paus van Romen alle Monicken inden Ban dede, als dan souden ’t Canonicken, en gheen Monicken sijn. Indien die selve allen Monicken toe liet wijven te trouwen, als dan souden sy Monicken sijn. Me. O nieuwe goetgunstigheden: Och of sy mijn wijf oock wegh namen. Ogy. Maer op dat wy totter sake komen: Dit klooster en heeft nauwelijcx andere inkomsten, dan uyt de mildigheydt der maghet Marie. Want de grootste geschencken werden wel bewaert. Maer indien daer wat ghelts of van minder prijs is, dat komt tot onderhoudinge der Monicken ende des oversten, den welcken sy den Prioor noemen. Me. Zijn sy vroom van leven? Ogy. Zy en sijn niet onloffelijck van leven, sy sijn rijcker in Godsaligheydt, dan van Jaerlijckse inkomsten. Den tempel is net ende schoon, maar de H. Jong-vrouwe en woont daer niet in, maer om der eere wille heeft sy dien haren sone overgegeven. Sy heeft haren tempel, also dat sy aen de rechterhant hares soons zy. Me. Aen de rechterhandt? Waer henen siet dan de sone? Ogy. Ghy vermaent dat wel. Wanneer hy na ’t westen siet, so heeft hy sijn Moeder aen de rechter-hant: wanneer hy hem na den opganck der Sonnen keert, soo is sy hem aen de slinckerhand. Nochtans en woont sy hier ooc niet, want hare huysinge en is noch niet volmaeckt, ende het is een plaetse daer de wint aen allen zijden doorwaeyt, dewijl de deuren ende vensteren open staen, en de Vader der winden, welck is de groote zee, is daer dicht by. Me. Dat valt haer hardt: waer woont sy dan? Ogy. In dien tempel dien ick onvolmaeckt heb gheseyt te zijn, is een engh Kapelleken, van houte berderen ghebouwt, daer aen beyde zijden de begroeters door een engh deurken ingaen. Daer is weynigh lichts in, ende by-kans gheen ander dan van de wassekeerssen, daer is een soete reuck, die seer lieflijck is om riecken. Me. Alle dese dinghen komen met de religie over een. Ogy. Jae indien ghy daer in saeght Menedeme, ghy soud seggen dat het een wooninghe der goden waer, also blincken daer alle dinghen met edele ghesteenten, gout ende silver. Me. Ghy porret mijn herte, aen dat ick my daer henen begeve. Ogy. De reyse en sal u niet berouwen. Me. En is daer geen H. Olye? Ogy. Ongeschickte mensch. Die Olye en druypt niet dan uyt de graven der heyligen, als van S. Andries ende S. Catharina. Maria en is niet begraven. Me. Ick heb gedwaelt ick bekent. Maer eyndight dit spel. Og. Op dat de religie haer te breeder verspreyde, soo werden verscheyden dingen in verscheyden plaetsen vertoont. Me. En misschien op dat de gaven dies t’overvlodiger mogen sijn, achtervolgende het vers.

        Fit cito per multas praeda perita manus.

                                    Dat is:
    Haest word’ den roof groot (my gelooft)
    Die met veel handen is gherooft.

    Ogy. En over al sijn daer Kas-papen tegenwoordig. Me. Wt de Canonicken? Ogy. Geensins: die en werden daer by niet toe gelaten, op dat sy door oorsaecke van religie van de religie niet vervreemt en werden, ende op dat sy, terwijlen sy de Maegt bewaren, selfs voor hare maegdom niet sorgloos en werden. Alleenlijck in de binnenste kapelle, de welcke ick geseyt hebbe de kamer der H. Jonghvrouwen Marie te sijn, staet een Canonick by den Outaer. Me. Tot welcken eynde? Ogy Op dat hy ’t gene ontfange ende beware datter gegeven wert. Me. Geven de ghene oock die niet en willen? [p. 283] Ogy. Gheensins: maer sommige werden door eenige godsalige schaemte daer toe gedwongen, dat sy yet geven, wanneer daer yemant by staet, die niets geven en souden indien daer niemandt tegenwoordigh en waer: of sy geven een weynigh milder dan sy andersins souden gedaen hebben. Me. Ghy noemt een menschlijcke genegentheyt, die ick oock wel ondervonden heb. Ogy. Ja daer zijn sommige der alderheylichster jongvrouwe so seer toe gedaen, dat sy, terwijlen sy haer veynsen een gave op den Outaer te leggen, met een wonderlijcke behendigheyt ’t gene stelen, dat een ander daer op geleyt hadde. Me. Neemt, dat niemant daer by en stonde, en soude Maria sodanige niet terstont met den blixem slaen? Og. Hoe soude Maria dat meerder doen dan de hemelsche Vader selve, den welcken sy hen niet en schamen van sijne cieragien te ontblooten, oock den wandt des tempels doorgraven hebbende? Me. Ick weet niet genoegsaem, over welcken van beyden ic my meest behoore te verwonderen, over hare godloose vermetelheyt, of over Gods sachtmoedigheyt. Og. Aen de Noort zijde dan is een poorte, niet des tempels, op dat ghy niet en mist, maer der heyninghe, met welcke de geheele vlacke plaetse, die by den tempel leydt, besloten wert. In die selve poorte is een seer kleyn deurken, soodanige als wy sien inde groote val-deuren der Edellieden, alsoo dat de ghene die daer in wil gaen, eerst sijn been in perijckel moet stellen, ende daer na oock zijn hooft neder buyghen. Me. Voorwaer het en soude niet vry zijn door soodanigen deurken tot den vyant te gaen. Og. Ghy raedt dat wel. De Cas-paep vertelde datter eertijdts een man van ridderlijcker oorde op een peert sittende door dit deurken uyt de handen des vyants, die hem als hy vluchtede, genaeckte, ontkomen was. D’ellendighe Ridder aldaer van hem selven wanhopen, beval zijne behoudenis met een haestige gedachte der Jonckvrouwe Marie, die in de naest gheleghen plaets was. Want hy had voor hem genomen tottet Outaer van dese te vluchten, indien de groote poorte open geweest waer. Ende siet een ongehoorde sake: Terstont was de geheele Ridder binnen de heyninge des tempels, terwijlen dat de ander daer buyten te vergeefs raesde. Me. Ende maecte hy, dat men sulcken wonderlijcke vertellinge geloofde? Ogy. O ja hy. Me. Dat selve nochtans niet lichtlijck by u, die een Philosophisch mensch zijt. Og. Hy toonde aende deure een kopere plate, die daer met naghels aengehecht was, in welcke ’t beelt des behouden Ridders stonde, met die kleedinge die doenmaels de Enghelsche natie gebruyckte, die wy oock inde oude schilderijen sien: ende indien die schilderijen niet en liegen, so en hadden in die tijt de Scherers, ende de gene die laken verwen enn weven geen neeringe. Me. Hoe so? Og. Want hy en was niet anders gebaert dan de geyten, enn zijne gheheele kleedinge en hadde niet een ploye, en was niet veel grooter dan ’t lichaem, sulckx dat oock de nauwe t’ samen-bindinghe ’t lichaem selfs engher maeckte. Daer was oock een ander plate, de ghedaente ende grootheyt der kamer vertoonende. Me. Nu en was het niet gheoorloft daer aen te twijffelen. Ogy. Onder ’t deurken was een ysere rooster, daer alleenlijck een voetganger door moghte. Het betaemde niet dat naderhant een Peerd die plaetse betreden soude, die de Ridder de Jonghvrouwe Maria te voren geheylight hadde. Me. Ende dat te rechte. Ogy. Van hier nae ’t Oosten toe is een kapelle vol wonderheden: Daer begaf ick my henen. Daer ontfingh ons een andere Kas-pape. Wy baden daer een weynigh tijts. Terstont wierd ons vertoont een lit van een menschlijcke vinger, die vande dry vingheren de grootste is: Ick kuste het, ende daer na vraeghde ick wiens riliquie dat het was. Hy seyde: Van S. Pieter. Ick sprack: van den Apostel? Hy seyde: ja. Daer na de grootheyt [p. 284] des lits aensiende, scheen het eens Reusen te zijn, seyde ick: Petrus moet een man met een seer groot lichaem geweest zijn. Eener uyt de mede-ghesellen dit hoorende begonde seer te lachen dat nam ick seker qualijck. Want indien hy gesweghen hadde, de koster en soude voor ons van de andere dinghen niets verborgen hebben. Wy hebben hem nochtans sommighe penninghen ghegeven, en eenighsins te vreden ghestelt. Voor ’t Capelleken was een dack, het welcke hy seyde dat op een wintertijdt, als de Sneeu alle dinghen bedeckt had, haestlijck uyt een verre plaetse daer gebracht was. Onder dat dack zijn twee putten tot boven toe vol, sy segghen dat het een Fonteyn-ader is, die de Heylige Jonckvrouwe is gheheylight: Het water is wonder kout, krachtig om de pijne des hoofds ende der maghe te genesen.
    Me. Ist dat koud water de pijne des hoofts ende der mage geneest, so sal olye voortaen den brant uyt lesschen.
    Ogy. Ghy hoort een mirakel, mijn goede vriendt, andersins wat mirakel soudet zijn, dat koudt water den dorst leschte? Me. Ende dit is voorwaer een deel des spels. Ogy. Sy seyden vastelijck dat die Fonteyne door bevel der alderheylighster Jonckvrouwe haestlijck uyt der aerden ghesprongen was. Ick alle dingen neerstlijck rontom aenschouwende, vraeghde hoe veel jaren dat het geleden was, dat het selve huysken daer henen was gebracht? Hy seyde: etlijcke hondert jaren. Ick sprack: de wanden en verthoonen andersins geen outheydt. Hy strede daer niet teghen. Ick seyde wederom: dese houte pilaren oock niet. Hy ontkende niet datse onlanghs geset waren, oock gaf het de sake selfs te kennen. Daer na sprack ick: dese materie van stroo ende riet schijnt nieuw te zijn. Hy bekendet. Deze dweers-balcken, seyde ick, en de latten die het dack houden, en schijnen oock niet voor vele jaren geset te zijn. Hy stont dat oock toe. Doen daer nu geen deel der hutte meer resteerde, seyde ick: Waer uyt is het dan seker, dat dit hutteken van verre gebracht is?
    Me. Ick bid u, hoe ontbond de koster desen knoop? Ogy. Sonder vertoeven toonde hy ons een seer oude Beyren huyt, die aende latten ghehecht was, ende hy bespottede by-kans onse traegheyt, die welcke sulcken openbaren bewijs-teecken hebbende, gheen ooghen en hadden. Alsoo dan versekert zijnde, en om vergevinge onser traegheyt gebeden hebbende, hebben wy ons gekeert tot de hemelsche melck der heyliger Jonckvrouwe Mariae. Me. Hoe seer gelijck is de moeder haren soon, hy heeft ons soo vele bloets op der aerden gelaten, dese so veel melcks, soo veele nauwlijckx ghelooflijck is dat een Vrouwe hebben kan die maer een kint ghebaert en heeft, al waert schoon dat het kindt niet met allen gedroncken had. Ogy. Het selve blamerense oock van’t kruys des Heeren, het welcke in’t bysonder ende in ’t openbaer in soo veele plaetsen vertoont wert, also in dien men de stucken by malkanderen brachte, dat het een volle last van een hulck soude moghen schijnen te wesen: En nochtans heeft de Heere zijn gheheele kruys ghedragen. Me. Ey dunckt het u oock geen wonder te zijn? Og. Het soud misschien nieuw mogen ghenoemt werden, maer gheensins wonder, naedemael de Heere die dese dingen na sijn goetduncken vermeerdert, almachtigh is. Me. Ghy duydt dat wel Godsalighlijck, maer ick vreese dat veel sulcke dingen om gewins wille versiert werden. Og. Ick meen niet dat Godt het lijden soude, dat hem yemandt in dier maniere bespottede.
    Me. Ja wanneer de Moeder ende de Sone, de Vader ende den Geest van kercken-schenders berooft werden, soo en bewegen sy haer somwijlen so vele niet, dat sy of met een wenck, of met eenigh geluyt de boos-doenders vervaren. Soo groot is Gods sachtmoedigheydt. Og. ’T is so; maer hoort de andere din- [p. 285] gen. Die melck wert op den hoogen Outaer bewaert, in welcks midden Christus is, ende zijn moeder aen zijn rechterhant, om der eeren wille. Want de melck vertoont de moeder. Me. Soo kan men’t dan sien? Ogy. Ja men, t’is in Cristal besloten. Me. ’t Is dan nat. Ogy. Wat spreeckt ghy my van nat, dewijle het voor duysent ende vijf hondert jaren gestort is? ’t Is t’samen gheronnen, ghy soud segghen, dat het ghewreven krijt met ’t wit van Ey ghemenght waer. Me. Waerom en vertoonen sy ’t dan niet bloot? Ogy. Op dat de maegdelijcke melck met het kussen der Mannen niet besmet en werde. Me. Ghy seght wel. Want daer zijnder meyn ick, die haren mont daer aen setten, die noch suyver noch maeghdelijck en is. Ogy. Als ons de Kas-paep sagh, liet hy toe, hy toogh een lijnen kleedt aen, ende dede de heylighe stoole om den hals, hy viel Godvruchtighlijck neder en aenbadt, daer na reyckte hy ons de alderheylighste melck om te kussen. Doen vielen wy oock selve op de uytterste trap des Outaers Godtvruchtighlijck neder, ende Christum eerst ghegroet hebbende, hebben wy de Jonghvrouwe Maria met soodanighe ghebedeken, dat ick tot dien selven eynde ghemaeckt hadde, aenghesproken: O Jonghvrou, ghy die moeder zijt, die verdient hebt met uwe maeghdelijcke borsten den Heere des Hemels ende der aerden uwe sone Jesum te sogen, wy wenschen dat wy door zijn bloet ghereynight zijnde, oock tot die salighe kindtsheydt, der duyven eenvoudigheyd mogen voortgaen, die welcke van geen boosheyt, listigheydt ende bedrogh, wetende de melck der Euangelischer waerheydt ghedurighlijck begheert, ter tijdt toe datse tot eenen volmaeckten man toe neme, tot de mate der volheydt Christi, wiens salige geselschap ghy inder eeuwigheyt gebruyckt met den Vader ende den H. Gheest, Amen. Me. Voorwaer dit is een Godsaligh ghebedt. Wat dese sy? Ogy. Sy schenen my beyde toe te wencken indien my de ooghen niet en bedroghen. Want de heylighe melck scheen op te springhen, en ’t Sacrament blinckte een weynich witter. Midlertijdt quam de Kas-paep tot ons, wel stil-swijgende maer een tafelken reyckende, soodanighe de gene by den Duytschen vertonen, die op de brugghen den Tol eysschen. Me. Voorwaer ick heb menighmael die gierighe tafelkens quaet ghewenscht, doen ick door Duytsch-landt reysde. Ogy. Wy gaven sommige penningen, die hy de Jongvrouwe Maria gaf. Daer na vraeghde ick door een tael-man, die welcke die sprake wel verstonde, ende een jonghelingh van een lieflijcke welsprekenheydt was, zijn name was, indien ick niet misse Robertus Aldrisius, soo seer beleefdelijck als ick konde, door welcke bewijsredenen hy wiste dat het der Jongh-vrouwen Mariae Melck was. Dit begheerde ick seecker uyt een Godsalighe yver te weten, op dat ick sommighe Godloosen, die alle dese dinghen ghewoonlijck zijn te bespotten, den mont moght stoppen. Eerstelijck sweegh de Cas-paep, suur siende, stil: ick beval dat de Taelman aenhouden soude, maer noch lieflijcker. En hy stond seer lieflijcken, so seer dat het de Moeder selfs, al had sy onlancx kraem vrouwe geweest, indien hy haer met sulcke woorden aengesproken hadde, niet qualijck en soud ghenomen hebben. Maer de Kas-paep als met een Godlijcke kracht aengheblasen zijnde, ende ons met verwonderende ooghen aensiende, ende als uyt een grouwel de Godslasterlijcke stemme vervloeckende, sprack: Wat is ’t van noode dese dinghen te vraghen, dewijl ghy een geloofweerdighe Tafel hebt? Ende het scheen gantschlijck, dat hy ons als ketters soude uytghestooten hebben, indien ’t gelt des menschen wreetheyt niet en had versacht. Me. Maer wat dedet ghy lieden midlertijdt? Ogy. Wy lie- [p. 286] den: wat dunckt u? Niet anders dan als met een stock gheslaghen, of vanden blixem geraeckt zijnde, hebben wy ons van daer gemaeckt, ootmoedichlijck om vergiffenis ghebeden hebbende. Want alsoo betaemt het in heylighe saecken te handelen. Van daer ginghen wy nae ’t huysken, in welcke de heylige Maghet logeerde. Terwijlen wy daer henen ginghen openbaerde hem een Cas-paep van de ghene die minder zijn, ende sach ons aen als of hy ons kende: als wy een weynig voortgegaen waren, quam ons een ander int gemoet, ons insgelijx aensiende: daer nae oock de derde. Me. Sy begeerden u misschien uyt te schilderen. Og. Maer ic vermoeyde verre wat anders. Me. Wat was dat doch? Og. Datter een Kerck-roover yet uyt de juweelen der heyliger Maget gestolen had, ende dat op my ’t vermoeden genomen was. So ging ick inde Capelle, ende groetende de Maget de Moeder Christi met soodanighen gebedeken: O die ghy alleene onder alle vrouwen Moeder ende Maget zijt, aldersalighste Moeder, aldersuyverste Jonck-vrouwe, wy onreyne besoecken u nu, die daer reyn zijt, wy groeten u, wy eeren u eenighsins met onse gheschencxkens : och of ons uwen Sone gave, dat wy uwe alderheylighste manieren naevolghende verdienen mochten, oock door de genade des heyligen Geests den Heere Jesum gheestlijcker wijse in ’t binnenste onses herten te onfanghen,* en hem eenmael ontfangen hebbende, nimmermeer te verliesen, Amen. Daer nae het Outaer ghekust hebbende, leyde ick daer eenighe penningen neder, ende ging wech. Me. Wat dede hier de Maghet? En gaf sy met geenen wenck te kennen, dat sy’t gebedeken gehoort had? Og. Het licht, als ick geseyt heb, was donckerachtig, en sy stond int duyster aen de rechter zijde des Outaers. Ten laetsten had my de reden des eersten Cas-paeps soo verslagen, dat ick mijn oogen niet en dorste opslaen. Me. Soo was d’uytkomste dier reyse niet seer blij de. Og. Ja immers seer blijde. Me. Ghy hebt my wederom moet gegeven, want het hert was my oock in de knyen ghesoncken, als uwen Homerus spreect. Og. Nae ’t middaghmael gingen wy wederom inden Tempel. Me. Dorst ghy, daer ghy van Kerck-roverije bedacht waert? Og. Misschien, maer ick en was by my selven niet verdacht. Een ghemoedt dat hemselven vry kent te zijn, en weet van geen vreese. Ick had begeerte om de tafel te sien, tot welcke de Cas-paep ons versonden had. Desen hebben wy na lang soecken ten laetsten gevonden, maer om hooge aen gehecht, soo datse van een yeghelijck mettet ghesicht niet ghelesen en konde werden. Ick heb soodanige oogen, dat ick noch Lynceus, dat is, scherpsiende, noch bysiende kan genaemt werden. Also heb ick Aldrisium, die las, daer-en-tusschen mettet ghesichte ghevolcht, mids hem in sulcken groote sake niet genoeghsaem gheloove gevende. Me. Is alle twijffelachtigheyt wech genomen? Og. Ick schaemde my mijner, dat ick eenighsins getwijffelt hadde, also wierde de gantsche sake aldaer voor ooghen ghestelt, de name, de plaetse, de sake ghelijckse ordentlijck geschiedt was: kortelijck, daer was niets vergeten. Daer is eener Guilhelmus ghenoemt gheweest, te Parijs gheboren, een Godsaligh Man, doch insonderheyt in’t t’samen-soecken van Reliquien der Heylighen door de gantsche wereldt Godvruchtigh. Dese seer vele Landen door-reyst, de Kloosteren ende Tempelen over al doorsien hebbende, is ten laetsten te Constantinopolen ghekomen. Want de Broeder deses Guilhelmi was aldaer Bisschop. Dese vermaende hem, als hy weder wilde keeren, dat daer een Nonne was, die de Melck der Moeder Christi hadde, dat hy seer gheluckigh soude zijn, indien hy ofte met bidden ofte om gheldt, ofte met list eenigh deel verkrijghen konde. Om dat alle andere Reliquien, die hy tot noch [p. 287] toe: toe vergadert hadde, by dese melck vergeleken zijnde niets en waren. Doen en ruste Guilhelmus niet, tot dat hy met bidden de helft van die melck verkregen had. Met die schat, docht hem dat hy rijcker dan Craesus was. Me. Waerom niet, ende dat oock onverhoopt? Ogy. Hy haestede hem stracks naer huys, op den wegh bevingh hem een sieckte.
Me. Hoe isser in menschlijcke saken geen dingh noch langhdurigh, noch aen allen zijden gheluckigh. Ogy. Als hy ’t perijckel sagh, riep hy een Wael, die hem een seer ghetrou medegesel dier pelgrimagie was. En godvruchtelijck het stilswijgen, bedonghen hebbende, beval hem ’t melck op die conditie, indien hy gesont te huys quam, dat hy dien schat leggen soude op den outaer der H. Jonghvrouwe, die te Parijs ghe-eert wert in dien heerlijcken tempel, die aen beyden zijden op de voor-by-loopende riviere de Seyne siet: ende de riviere selfs schijnt eerbiedigheyt der Godheyt der Jongh-vrouwe te wijcken. Op dat ick de sake kort maecke, Guilhelmus wierde begraven, de ander reysde, voort greep hem ooc een sieckte aen. Als dese van hem selve wanhoopte, gaf hy eenen Engelschen medegesel de melck, maer met vele ernstige gebeden hem verbonden hebbende, dat hy doen soude ’t gene hy gedaen soude gehad hebben. Dese storf, en de ander nam het aen, ende leyde de melck op den outaer: de Canonicken dier plaetse tegenwoordigh zijnde, die welcke doenmaels Regulieren genoemt wierden, soodanige noch by de H. Genovefa zijn. Van dese verwierf hy de halve melck. Als hy ’t selve in Engelandt die gedragen had, heeft hyse ten laetsten in Parathalasso gebragt, de aenblasinghe des gheests hem daer henen roepende. Me. Voorwaer dese vertellinghe komt suyverlijck met haer selve over een. Og. Ja op dat daer gene twijffelachtigheydt blijven en soud konnen, waren de namen der Wij-Bisschoppen daer by geschreven, die den genen die die melc niet sonder gave besochten, so veel aflaets medegedeylt hebben, so vele sy na hare sekere mate geven konnen. Me. Hoe vele is dat? Ogy. Van veertigh daghen. Me. Sijn in de helle oock dagen? Ogy. Seker daer is tijt. Me. Wanneer sy die sekere mate eens uytghegheven hebben, en isser dan niets over dat sy geven mogen? Ogy. Geensins also. Want henlieden springt als uyt een fonteyne gedurighlijck het gene uyt dat sy geven mogen: ende hier ghebeurt gantschlijck het tegendeel vant gene dat int wijnvat Danaidum gebeurt. Want al is ’t saecke dat het selve sonder ophouden vervult wert, nochtans is het altijd ledigh: ist dat ghy hier uyt altijt put, so en isser nochtans niet minder in het wijnvat. Me. Indien sy hondert duysent menschen veertigh gaven, soud een yegelijck gelijcke veel hebben? Og. Gelijcke veel. Me. En indien de gene die voor ’t Middaghmael veertigh ontfanghen hebben, wederom omtrent het Avondmael veertigh eyschten, soud daer het gene gereet zijn dat sy souden mogen geven? Ogy. Ja alwaert dat sy ’t op eene ure tienmael eyschten. Me. Och of ick sulcken kistjen ’t huys had, ick soude niet meer dan drie penningen wenschen, indien sy so altijt aenwossen. Ogy. Ja hoopt dat ghy gantsch van goud wert, ghy sult even veel van wenschen krijgen. Maer ick keer my wederom tot het spel. Dit wierde daer noch tot een bewijs eener Godsaligher ongeveynstheyt by gedaen, dat de melck der Jongh-vrouwe, die in seer vele andere plaetsen vertoont wierde, wel eerweerdigh ghenoech was, dat dese nochtans eerweerdiger was dan d’ander, om dat d’ander van steenen afgheschraept wierde, ende dese uyt de borsten der Jongvrouwe selfs geloopen was. Me. Waer uyt wist men dat? Ogy. Och! de Constantinopelsche jongh-vrou had dat vertelt, die de melck ghegheven had. Me. En misschien had de H. Bernhardus haer sulcks te kennen ghegheven.
[p. 288]
    Ogy. Ick meyn soo. Me. Den welcken gebeurt is, als hy out was, ’t melck uyt de selve mamme te proeven, die ’tkint Jesus ghesoogen heeft. Waer over ick my verwondere, dat hy meerder honigh vloeyende dan melck vloeyende genoemt werdt. Maer hoe wertse der Jongh-vrouwen melck ghenoemt, die uyt de borsten niet en is geloopen? Ogy. Die is daer oock uyt gheloopen, maer op een steen, op welcken sy by avonture soogende sat, ghevallen zijnde is te samen gheronnen, daer na is door Gods wille soo vermenichvuldight. Me. ’t Is wel: vaert voort. Ogy Dese dinghen dan ghedaen zijnde, terwijlen wy ons bereyden om wech te gaen, midlertijt herwaerts ende derwaerts wandelende ende om her siende, of ons yet weerdigh om te sien voor quame, waren daer wederom Cas-papen tegenwoordigh, sy loncten ons over dweers aen, sy wesen met den vingher op ons, sy liepen toe, sy gingen wegh, sy quamen weder, sy wenckten, het scheen dat sy ons aengesproken souden hebben, indien sy stout ghenoegh gheweest hadden.
    Me.En vreesde ghy doe niet?
    Ogy. Jae ick keerde ’taengesicht nae haer toe, also aenlachende ende aensiende, als of ick haer om aen te spreken noode. Ten laetsten eener toetredende vraeghde, hoe mijn name was: Ick seyd het hem. Hy vraeghde of ick de gene was, die daer voor twee jaren een beloofde Tafel met Hebreusche letteren aenghehecht hadde. Ick bekende dat ick het was. Me.Schrijft ghy Hebreusch? Ogy.Geensins, maer alles wat sy niet en verstaen, noemen sy Hebreusch te zijn. Terstont quam daer geroepen zijnde, so ick gisse, de Eerste-laetste dier vergaderinghe. Me.Wat name van weerdigheyt is dat? En hebben sy geenen Abt? Ogy.Neen sy. Me.Hoe soo? Ogy.Omdat sy geen Hebreusch en verstaen. Me Gheenen Bisschop? Ogy Geensins Me.Waerom? Ogy Om dat de Jongh-vrouw noch te arm is, dan dat sy een staf ende Bisschops-hoed koope, die te dier zijn. Me.En hebben sy ten minsten geenen Proost? Ogy.Oock dien niet. Me.Wat isser in de wege? Og. Want Proost is een name der weerdigheyt, niet der heyligheyt. Ende daerom verwerpen de Collegien der Canonicken de name des Abts, maer den name des Proosts nemen sy geerne aen. Me.Maer vanden Eersten-laetsten en heb ick voor desen noyt ghehoort. Ogy.Voorwaer ghy zijt seer onverstandigh in de konst van Grammatica. Me.Ick kenne in de oneygentlijcke maniere van spreken de figure die Hysteron Proteron, het laetste eerste ghenoemt werdt. Ogy.Ghy weet het. Dese die naest de Prioor, dat is, de eerste is, is de laetste eerste. Me.Ghy spreeckt vanden Suprioor. Ogy.Dese groetede my beleefdelijck genoeg. Hy vertelde hoe seer datter van velen ghearbeydt was, dat sy die veersen lesen mochten, hoe veel brillen datter te vergeefs om af gevaegt waren. So menigmael als daer een out Doctoor inde Godheyt ofte Rechten aen quam, die wierde tot de Tafel ghebracht: d’een seyde dat het Arabische, d’ander dat het versierde letteren waren: ten laetsten wierde daer eener ghevonden die den Titel las. Dese was met Latijnsche woorden ende letteren, doch met groote letteren geschreven. De Griecksche versen waren gheschreven met groote Griecksche letteren, die welcke ten eersten aensien groote Latijnsche letteren schijnen te zijn.
    Ghebeden zijnde schreef ick den sin der versen int Latijn, de selve van woorde te woorde oversettende. Als ick voor desen kleynen arbeydt een aengheboden belooningsken stantvastelijck* af-sloegh, seggende datter gheen dingh soo swaer en was, dat ick niet seer geerne om der alderheylighster Jonck-vrouwen wille en soude doen, al waert dat sy my oock beval van daer brieven nae Jerusalem te brengen. Me.Wat heeft sy u tot eenen [p. 289] brief-dragher van doen, nademael haer soo vele Engelen met handen ende voeten dienen? Ogy. Soo braght hy uyt sijn tassche een stuck houts voorts, dat van een balck afghesaeght was, op welcke men Maget de Moeder Christi hadde sien sitten. De wonderlijcke reuck gaf terstont te kennen, dat het een seer heyligh dingh was. Ende als ick sulcke uytnemende gave, my voor over neygende, ende met blooten hoofde, met seer groote eerbiedigheydt drie of vier mael ghekust hadde, heb ickse in mijn tassche gesteken. Me. En isset niet geoorloft te sien? Ogy. Mijnent halven salt wel geoorlooft zijn. Maer indien ghy niet nuchteren en zijt, of de naeste nacht met u wijf te doen hebt ghehadt, soo soude ick u niet raden, dat ghy ’t saeght. Me. Toont het, daer en is geen perijckel. Og. Siet daer. Me. O hoe saligh zijt ghy met die gave. Og. Ick en soud dat kleyne stucxken, dat ghy ’t weet, met alle het goudt van Tago niet verwisselen: ick sal ’t in goudt besluyten, maer alsoo dat het door Cristal door-schijne. Doen den Suprioor sach, dat ick my so Godtvruchtighlijck over die gave verblijde, oordeelende dat ick niet onweerdigh en was, den welcken oock meerder dingen toe betrout mochten werden, vraeghde hy of ick de heymelijcke dingen der joncvrouwe oock oyt gesien had. Dat woort verstoorde my een weynigh, nochtans en dorst ick niet vraghen, wat hy de heymelijcke dinghen der Jonck-vrouwe noemde. Want in sulcke heylige saken en is oock de dwalinge der tonge niet sonder perijckel. Ick seyde dat ickse niet en had gesien, maer dat ick daer seer begeerigh na was om te sien. Ick wierde ingheleydt als alrede met een Godlijcke kracht aengeblasen zijnde. Daer wierde een wassen toortse of twee aengesteken, men toonde een beeldeken, dat noch in grootheyt, noch materie, noch werck niet treffelijck, maar in kracht uyt-nemende was. Me. De grootheydt en is niet seer vorderlijc om miraculen te doen. Ick heb te Parijs een Christoffel gesien, niet de groote Hamaxiaeus of Colossaeus, maer een volkomen Bergh ghelijck, die nochtans aldaer door gheene miraculen vermaert was, dat ick immers gehoort heb. Ogy. Aen de voeten der Jonck-vrouwe is een edel ghesteente, dewelcke by den Latijnen of Griecken noch gheenen name ghegheven is, de Walen hebben ’t na een padde genoemt, om dat het de beeldenis van een padde alsoo uyt-druckt, dat gheen konste het selve doen kan. Ende ’t wonder is dies te grooter, ’t is een kleyn steentjen, de beeldenis der Padde en steeckt niet uyt, maer in de gesteente selfs als ingesloten zijnde schijnt sy door. Me. Sy beelden hen misschien de ghelijckenis eener Padde in, ghelijck wy de stamme van varen-kruydt afgesneden hebbende, ons eenen Arent inbeelden. Ende wat en sien de kinderen in de wolcke niet? vyer-blasende Draken, bergen die van vyer gloeyen, gewapende mannen die te samen strijden. Og. Ja, op dat ghy ’t weet, geen levendige padde en druckt haer selver klaerder uyt, danse daer uyt-gedruckt was. Me. Dus lange hebbe ick uwe fabulen verdragen, na dese tijd soeckt een ander, dien ghy ’t van de Padde wijs maeckt. Ogy. ’t En is geen wonder Menedeme, dat ghy so gesint zijt. Oock en soudet my niemandt wijs gemaeckt hebben, al haddet de geheele bende der Theologiens bevestight, ten waer dat ick het met dese oogen, met dese oogen, seg ick, ghesien, aenschout en bevonden hadde. Maer hier-en-tusschen dunckt my dat ghy op de naetuerlijcke dingen weynigh let. Me. Waerom? om dat ick niet en gheloove dat Ezelen vliegen? Ogy. En siet ghy niet, hoe dat de konstighe naeture in de verwen ende ghedaenten van alle dinghen uyt te drucken speelt, hoewel in andere dinghen, doch insonderheyt in de edele gesteenten? daer beneffens hoe wonderlijcke krachten dat sy in die edele ghesteenten gegeven heeft, [p. 290] die gantsch onghelooflijck souden zijn, ten waer dat se de ervarentheydt van na by ons gelooflijck maeckte? Seg my, soudt ghy gelooft hebben, dat stael sonder aenroeren van een Zeyl-steen tot hem ghetogen, ende wederom vanden selven sonder aenroeren afgescheyden worde, ten waer dat ghy’t met de oogen gesien had? Me. Voorwaer nimmermeer, al haddent my thien Aristoteles gesworen. Ogy. En roept dan terstont niet dat het fabelachtich is, indien ghy yet hoort, dat door de ervaringe noch niet en is bevonden. Inden dondersteen sien wy de beeldenisse des blixems, inden robijn brandend vyer, inden hagel-steen de gedaente ende koutheyt des hagels al waert dat ghy hem ooc midden in’t vier werpt, in de Emeraude diepe ende doorluchtighen golven der zee: de kreeft-steen, volght de gedaente eener zee-kreeft na, de Adder-steen eener Adder, de Scarites des vischs Scari, de Havick-steen eenes Havicks: de Cranen-steen vertoont eenen versierden Cranen hals, de Bocks-oogen-steen aenwijst het ooghe eens Bocks, daer is eener die een Verckens ooge, eener die drie menschen oogen te ghelijck aenwijst: de Wolfs-oogen-steen afmaelt eens Wolfs-ooge met vier koleuren, vyer-root ende bloet-root, in’t midden wert het swart met wit omsingelt: ist dat ghy den swerten boonsteen opent, ghy sult een boon in’t midden vinden: de Eyckenbooms steen conterfeyt een block van een boom na, ende brant oock in maniere van hout: de Cissites ende Narcissites afmaelt Eyloof: de Astrapias schiet uyt het half witte of Hemels-blauwe, blixems-stralen uyt: de vyer-steen vertoont van binnen eenen brandt, die niet uyt en gaet: in den Cool-steen siet ghy sommighe voncxkens herwaerts ende derwaerts loopen: de Saffraen-steen geeft de koleur van Saffraen, de Roosen-steen van een Roose, de Coper-steen van Coper: De Arend-steen druckt een Arend uyt met een blinckende staert: De Pauw-steen heeft de Schilderije van een Pauw, de Chelidonia van een Aspis: den Mier-steen heeft d’ingheboren beeldenisse eener kruypender Miere: den Schalbijter-steen druckt een gheheelen Schalbijter uyt, de Scorpioen-steen conterfeyt den Scorpioen wonderlijck. Maer wat vervolghe ick dese dinghen, die ontallijck zijn, dewijle daer gheen deel der nature en is, ofte in de elementen, of in de ghedierten, of inde planten, dat sy niet als weligh zijnde inde edele ghesteenten uytghedruckt en heeft? Me. My verwondert dat de nature so veel ledigh tijdts heeft, dat sy alsoo inde navolginghe van alle dinghen speelt. Ogy. Sy heeft de curieusheyt des menschelijcken verstands willen oeffenen, ende ons ten minsten also van ledigheydt afdrijven. Ende nochtans als of wy niets en hadden om de tijdt mede te verdrijven, rasen wy nae sotten, dobbel-spelen ende bespottingen der guychelrijen. Me. Ghy spreeckt seer ware saken. Ogy. Sommighe die niet lichtveerdigh zijn seggen hier by, indien ghy dese soorte der edeler ghesteenten inden edick doet, datse daer in swemmen oock de leden beweghende. Me. Waerom voeghen sy een padde by de Jongh-vrouwe? Ogy. Om dat dese alle onsuyverheyt, fenijnigheydt, hooveerdigheydt, gierigheydt, ende alle aerdsche begeerlijckheden overwonnen, onder de voeten ghetreden, ende te niet ghedaen heeft. Me. Wee onser, die soo vele padden in’t herte draghen. Ogy. Wy sullen reyn zijn, indien wy de Jongvrouwe neerstelijck eeren. Me. Hoe begheert sy ghe-eert te zijn. Ogy. Ghy sult haer de alder aengenaemste eere bewijsen, ist dat ghy haer nae volght. Me. Ghy hebt het in’t korte gheseydt, maer dat is seer swaer. Og. ’tIs seker, maer ’tselve is seer schoon. Me. Wel aen, vaert voort met het ghene dat ghy begonnen hadt. Og. Daer na wees hy ons gulden ende silvere beelden: dit, seyde hy, is louter [p. 291] goud, dit is silver vergult: hy seyde daer by ’t ghewichte, den prijs, ende den gever van yeghelijck geschenck. Als ick my over een yegelijck dingh verwonderende, met der Jongh-vrouwe van wegen sulcken geluckighen rijckdom verblijde, seyde de Cas-paep: Naedemael ick sie dat ghy een Godsaligh aenschouwer zijt, soo en achte ick niet billijck te zijn, dat ick yet voor u verberghe, ghy sult de alderheymelijckste dinghen der Jongh-vrouwe sien: ende terstont bracht hy van den Outare selfs een vrouwen-cieragie van wonderlijcke dingen voort, welckers deelen indien ick soude vervolghen op te tellen, dese dagh en soude tot de vertellinghe niet ghenoegh zijn. Alsoo is my die pelgrimagie voorwaer seer gelucklijck vergaen. Ick ben overvloedighlijck met aenschouwingen versadight, ende dese onweerdeerlijcke gave neme ick met my, een pand het welck my van der Jongh-vrouwe selfs ghegheven is. Me. En hebt ghy niet besocht wat kracht dat u hout heeft? Ogy. Ick hebbe: Voor drie dagen heb ick in een herbergh een gevonden die onsinnigh was, den welcken men doe binden wilde, men leyde dit hout onder sijn oorkussen daer hy niet van en wiste, hy sliep een diepe ende lange slaep, des morgens stond hy verstandigh op. Me. Het heeft misschien geen onsinnige sieckte, maer hooftsweer van wijn-drincken geweest. Ogy. Menedeme, ist dat u belieft te boerden, so soeckt u andere stoffe, met den Heyligen te boerden en is noch Godsaligh, noch vry. Ja de man vertelde selfs, dat hem inden slaep een wonderlijcke schoone vrouwe verschenen was, die hem een drinckbeker gereyct hadde. Me. Nies-kruyt, vermoed ick. Ogy. Dat is onseker, dat is seer seker, dat de man by zijn sinnen is. Me. Sijt ghy Thomam den Eerts-Bisschop van Cantelberch voor by gegaen? Og. Geensins. Daer en is geen Bedevaert Godvruchtiger. Me. Ick begeer het te hooren, indien het u niet moeyelijck en is. Og. Ja ick bid u dat ghy’t hoort. Cantium wert het deel van Enghelant ghenoemt, dat hem na Vranckrijck ende Vlaenderen streckt: de hooft-stadt hier van is Cantelbergh In dese selve zijn twee kloosteren bykans aen malkanderen ghelegen, in beyde zijn Benedictiner Monicken. Het gene dat de name van S. Augustijn heeft, schijnt ’t outste te zijn: dat na S. Thomas genoemt wert, schijnt den stoel des Eerts-Bisschops geweest te zijn, alwaer hy met weynich uytgelesen Monicken leefde: ghelijck oock hedensdaeghs de Bisschoppen hare huysen na by den tempel hebben, maer van de huysen der anderer Canonicken afgescheyden zijnde. Want eertijdts waren so wel de Bisschoppen als de Canonicken, Monicken. Dit gheven de openbare littekenen der dingen te kennen. Ende de Tempel, die den H. Thomae toegeheylight is, verheft hem selven met sulcken grooten majesteyt na den Hemel toe, dat hy den genen, die hem ooc van verre aensien, een godvreesentheyt aenjaeght. Ende also is hy nu met sijn schijnsel de lichten des naest-ghelegenen hinderlijck, ende de plaetse die van outs seer religieus was, verdonckert hy eenighsins. Door zijn twee seer groote toorens, de aenkomelinghen als van verre groetende, ende met een wonderlijck gheklanck der metalen Clocken, vant naest gheleghene Landtschap wijdt ende breedt doorluydende. In’t portael des Tempels, het welcke aen ’t zuyden is, staen drie gewapende mannen in eenen steen gehouwen, die den alder-heylighsten man met hare godloose handen vermoort hebben: de namen der natie zijn daer by ghedaen, Tusci, Fusci, Berri. Me. Waerom doet men de godloosen sulcken groote eere aen? Ogy. Seker die selve eere werdt hem aengedaen, die Iudae, Pilato, Caiphae ende der schare der booser krijghs-knechten aengedaen wert, die wy sien dat konstigh in vergulde outaren gesneden zijn. De toenamen werden daer by gedaen, [p. 292] op dat se niemant na dese tijdt der eerent halven en ghebruycke. Sy werden in ’t ghesicht gestelt, op dat geen Hovelingh na dese tijdt zijn handen of aen de Bisschoppen of aen de goederen der Kercke en slae. Want die drie trauwanten zijn na dat ghedaene schandelijcke feyt rasende gheworden, en haer verstant en is hen niet weder ghegheven, dan door de aengeroepen gonst des alderheylighsten Thomae. Me. O gedurige sachtmoedigheyt der Martelaers! Og. Als wy inghegaen waren, opende haer een seer wijde heerlijcke grootheyt der huysinghe. In dat deel komt een yeghelijck. Me. En is daer niets te sien? Ogy. Niets behalven de grootheydt der timmeragie, ende sommige boecken aen pilaren vast gemaect, onder welcke is het Euangelie Nicodemi, ende een graf, ick en weet niet, van wien. Me. Wat geschiet daer na? Ogy. Yseren tralien beletten den ingangh alsoo, dat men daer door de plaetse siet, die tusschen het uytterste des Tempels ende de plaetse des Choors is, soomen ’t noemt. Hier nae toe klimt men op vele trappen, onder welcke hem een welfsel opent tot den inganck na de Noort-zijde. Aldaer wert een houten outaer vertoont, dat de heylige Maget Maria toegheheylight is, kleyn, ende door gheen dingh aensienlijck dan door de gedachtenisse der outheyt, dese tijden de overvloedigheyt verwijtende. Aldaer wert gheseydt dat de Godsalige man de heylige Jonghvrouwe de laetste goede nacht gheseyt heeft, doen hem de doot ghenaeckte. Op den outaer is het spits des sweerts, met welcke het hooft des alderbesten Bisschops afghehouwen en ’t breyn vermenght is, namelijck op dat hy te eerder sterven moghte. De heylighe verroestheydt deses ysers hebben wy uyt liefde des Martelaers godtvruchtighlijck ghekust. Van hier vertrocken zijnde, gingen wy in ’t onder aerdsche pant, dat geeft/heeft sijne Caf-papen: aldaer wert eerst de voorghehouwen hooft-pan des Martelaers vertoont, de andere dingen met silver bedeckt, het uyterste deel der hooft, panne is bloot om te kussen. Terstont wierde een looden plate vertoont, in welcke den titel Thomae Acrensis ghesneden was. In de selve plaetse hanghen in ’t duyster hayren hembden, gordels ende broecken, met welcke de Bisschop zijn vleesch bedwongh, met het ghesicht selfs een vreese aenjagende, ende ons onse teerheyt ende dertelheydt verwijtende. Me. Misschien oock den Monicken selfs. Ogy. Die saecke en kan ick noch bevestighen noch ontkennen, oock en leydt my daer niet aen. Me. Van daer keerden wy weder tot de plaetse des Choors. Aen de Noord-zijde werden de heymelijckheden gheopent, ’ t is wonder om segghen, hoe veel ghebeenten dat van daer voortghebracht wierden, hooft-pannen, kinnen, tanden, handen, vingeren, gheheele, armen, alle welcke dinghen wy kusten, na dat wijse aenghebeden hadden: oock en soud het geen eynde ghenomen hebben, ten waer dat, die doenmaels mijn niet seer ghevoeghlijcke medegesel dier pelgrimagie was, de neerstigheydt van te vertoonen verhindert hadde. Me. Wie was dese? Ogy. Het was een Engelsch-man met name Gratianus Pullus, een gheleert ende Godsaligh man, maer tot dit stuck der religie minder ghesint dan ick wel wilde. Me. Een Wicleffijt meyne ick. Ogy. Ick en vermoede dat niet, hoewel hy zijn boecken gelesen hadde, ’t is onseecker van waer hyse hadde ghekreghen. Me. Vertoornde dese den Cas-paep? Ogy. Daer wierd een arm voortghebracht, noch bloedigh vleesch hebbende, desen vreesde hy te kussen, ende gaf oock met zijn aensicht eenighe walginge te kennen. Terstont leyde de Cas-paep sijn dinghen wegh. Hier na saghen wy de tafel ende cieragien des outaers, daer na de dinghen die onder d’ontaren verborgen waren, ’twaren al rijcke din- [p. 293] ghen: ghy soud segghen dat Midas en Craesus bedelaers zijn gheweest, indien ghy de menighte van gout ende silver saeght. Me. En kuste ghy hier niet? Ogy. Neen ick, maer een andere soorte van begheerten raeckte mijn herte. Me. Welcke doch? Ogy. Ick suchtede dat tot mijnen huyse niet van soodanighe reliquien en waren. Me. Een Kerck-roovighe begheerte. Ogy. Ick bekent ende hebbe ootmoedigh van den Sanct vergiffenis gebeden, eer dat ick mijnen voet uyt den Tempel settede. Hier nae wierden wy in de Sacristye gebracht: O goede God, wat een pracht was daer van zijde kleederen, wat een menighte van goude Kandelaers! In die selve plaetse hebben wy den Bisschop staf des heylighen Thomae ghesien. Het scheen een riet met een silvere plate bekleet te zijn, hy was van seer kleynen ghewichte, sonder konst, oock niet hooger dan tot de gordel toe. Mened. En was daer gheen kruys? Ogy. Ick en hebber geen gesien. De mantel wierde getoont, wel van sijde, doch van dick garen, door geen gout of edele gesteenten uytnemende. Daer was de sweet doeck, des sweets uyt sijnen halse gekreghen, ende des bloedts openbare tekenen behoudende. Dese gedenck-tekenen der ouder ghematightheyt hebben wy gheerne gekust. Me. En werden die dinghen eenen yegelijcken niet verthoont? Ogy. Gheensins mijn goede vriendt. Me. Waerom wierd u soo vele toe-betrouwt dat u niet heymlijcks en wierde verborghen? Ogy. Ick had een weynigh kennis met den Eerwaerdigen Vader Guilhelmo Waramo Eerts-bisschop, Dese had my met dry woorden oock doe bekendt. Mene. Wt velen hoor ick dat hy een sonderlingh beleeft man is. Ogy. Jae ghy soud eerder segghen, dat hy de beleeftheyt selve is, indien ghy hem kendet. Oock is hy soo gheleert, soo ongeveynst van manieren, so Godsaligh van leven, datter gheen gave een volkomen Bisschops in hem en ontbreeckt. Van dese van wierden wy tot hoogher dinghen gebraght. Want achter ’t hoogh Outaer klimt men weder op als in een nieuwe tempel. Aldaer in een kapelle wert het gheheele aensicht des seer vromen mans vertoont, vergult, ende met vele edele ghesteenten geteeckent zijnde. Hier heeft een onverhoopt ongheval het gantsche geluck by kans verstoort. Mene. Ick wacht wat quaets dat ghy segghen sult. Ogy. Mijn mede ghesel Gratianus en behaelde hier gheen groote gonst. Dese vraeghde nae ’t gedaen Gebedt den bysittenden Cas-paep: T’sa goede Vader, seyde hy, en is het niet waer dat ick hoore, dat Thomas doen hy leefde seer goedertieren tegen den armen gheweest is? Hy seyde: ’Tis seer waerachtigh, ende begost vele dinghen van sijn goedertierentheydt teghen den armen te verhalen. Doen seyde Gratianus: ick en vermoed niet dat die gheneghentheydt in hem verandert is, ten waere misschien in een beter. De Cas-paep bewillighde dat. Hy seyde wederom: Dewijle dan die alderheylighste man soo milt teghen den armen geweest is, doen hy noch arm was, en selfs om de nootsakelijckheydt des lichaems, hulpe van ghelt van doen hadde. Meent ghy, dat hy ’t noch ter tijd niet, in ’t goede soude nemen, dewijl hy nu so rijck is, en niet van noode en heeft, dat een arm oud wijfken, die hongherighe kinderen te huys hadde, of dochteren, die om haer sober houwlijcx goed hare eerbaerheydt in perijckel stont, of dat hy een kranck Man hadde te bedde leggen, en van alle hulpe berooft was, met oorlof een kleyn deelken van sijn groote rijckdom tot haer soude moghen nemen om also haer huysgesin onderstant te doen, ick segge, dat hy’t van den goedwilligen nam, het sy als een leeninghe of als een vereeringhe? Doen de bysitter des gulden hoofts op dese dingen niet en antwoorde, seyde Gratianus, ghelijck hy heftigh is, also: [p. 294] Ick vertrouw gantschlijck dat de allerheylighste man hem oock verblijden soud, dat hy oock doodt zijnde het ghebreck der armen te hulpe quame. Doen rimpelde de Cas-paep sijn voor-hooft, stack de lippen uyt, sagh ons met seer wreede ooghen aen, ende ick en twijffel niet of hy soude ons met speecksel ende lasteringhen uyt den Tempel ghestooten hebben, indien hy niet en had gheweten dat ons d’ Eerts-Bisschop had getuygenis gegeven. Immers heb ick de toornigheydt des mensches met lieflijcke woorden eenighsins gestilt, ontkennende dat Gratianus yet van dese dingen van herten sprack, maer dat hy na sijn maniere jockte, ende terstont leyde ick daer eenighe penninghen neder.
    Me. Voorwaer ick prijse uwe Godsaligheyt seer. Maer my komt somwijlen ernstlijck inden sin, met wat schijnsel dat sy van misdaedt ontschuldight konnen werden, die soo vele rijckdommen aen de Tempelen te timmeren, te vercieren ende rijck te maecken te kost legghen, datter gantsch gheen mate en sy. Ick beken dat inde heylighe kleederen, ende inde vaten des Tempels den ordinarisen Gods-dienst sijne weerdigheydt toe komt, ick wil oock dat de timmeragie hare heerlijckheydt hebbe. Maer waer toe dienen so vele Vunten, soo vele kandelaers, soo veel goude beelden? waer toe de onmatighe kosten der Orghelen - soomense noemt? oock en sijn wy hier-en-tusschen met een orghel niet tevreden: waer toe dat ghekrisch der Musiciens, diemen met groote kosten huren moet: Dewijle midler-tijt onse broeders ende susters, ende de levendighe Tempelen Christi van vuyligheydt ende honger verdwijnen? Ogy. In dese saken begeeren alle Godsalighe ende verstandige mannen wel matigheyt: Maer overmits dat gebreck uyt een onmatighe Godsaligheyt voort-komt, soo verdient het gonste, insonderheyt so menighmael het contrarie gebreck der gene inden sin komt, die de Tempelen van hare goederen beroven. Dese dingen werden ghemeynlijck van de machtighe en groote Vorsten geschoncken, die schandelijcker met dobbelen ende oorlogen verloren souden gaen. En indien ghy hier yet van vervreemdet, so wert het eerstelijck voor een Kerck-roovinge gehouden, daer na sluyten sy hare handen toe die ghewoonlijck waren te geven, daerenboven werden sy oock tot het roven aengelockt. Daerom zijn sy meerder bewaerders van Heeren deser dinghen. Ten laetsten wild ick liever een tempel sien met heyligh huysraet overvloeyende, dan ghelijck sommighe zijn, bloot, vuyl, ende den Peerd-stallen gelijcker dan Tempelen. Ma. Maer wy lesen dat eertijts de Bisschoppen ghepresen sijn, dien de H. vaten verkocht, en met dat ghelt den armen te hulpe quamen.
    Ogy. Sy wierden oock hedensdaeghs ghepresen, maer alleenlijck ghepresen: Men magh, noch en begeert, soo ick meyne, haer niet na te volghen. Me. Ick verhindere uwe vertellinghe. Nu verwacht ick het eynde des spels. Ogy. Hoort toe, ick salt met korte woorden verklaren. Hier-en-tusschen quam die hoogste Cas-paep voor den dagh. Me. Wie doch? De Abt der plaetse? Ogy. Hy heeft een Mijter, en een in komen dat een Abt betaemt, de name alleen en heeft hy niet, ende hy werdt daerom Prioor ghenoemt, om dat de Eerts-Bisschop in plaetse van den Abt is. Want wie dat van outs Eerts-Bisschop dier heerschappije was, die selve was oock een Monick.
    Me. Voorwaer ick soud wel een Kameel willen genoemt zijn, indien ick een inkomen hadde, dat een Abt betaemt. Ogy. Hy scheen my immers een godsaligh ende verstandigh man, ende oock in de Scotische Theologie niet ongheleert te zijn. Dese opende ons een kist, inde welcke men seydt dat de reste van’t lichaem des H. Mans rustet.
[p. 295]
    Me.. Hebt ghy de ghebeenten ghesien? Ogy. Dat en is wel niet gheoorloft, oock en soudet niet konnen geschieden sonder ladders daer toe te gebruycken maer de gouden tombe wert met een houten tombe bedeckt, dese met touwen opghetogen zijnde, ontdeckt onweerdeerlijcke rijckdommen.
    Me. Wat hoor ick? Ogy. ’tVerachtste deel was gout, alle dinghen schenen, blinckten, ende blixemden met seltsame ende seer groote edele gesteenten: sommighe waren grooter dan een Gansen ey. Daer stonden sommighe Monicken met groote eerbiedinghe rontom, het decksel wegh genomen sijnde aenbaden wy al te samen. De Prioor wees een yegelijck gesteente, met een witte roede die selve aen-raeckende, den Walschen name, den prijs, en den ghever des gheschencks daer by doende. Want groote Vorsten hadden de principaelste tot een geschenck gesonden. Me. Hy moet een uytnemende memorie ghehadt hebben. Ogy. Ghy raet dat wel, hoewel de oeffeningh oock helpt, want hy doet dat menighmael. Dese braght ons wederom in’t onderaertsche pant Aldaer heeft de maget de moeder Maria een woninge, maer doncker-achtig, eens of te tweemael met yseren trallien omheynt sijnde. Mene. Wat vreest sy? Ogy. Gheen dingh, meyne ick, behalven dieven? Want ick en heb noyt yet gesien, dat met meerder rijckdommen beladen was. Me. Ghy spreeckt my van blinde rijckdommen. Ogy. By de keerssen hebben wy meer dan een Koninghlijck schouspel gesien. Me. Overtreft sy in rijckdommen die van Parethalasso? Ogy. Sy overtreft haer verre in ’t aensien, de verborgene dingen weet sy selve. Dese en wert niet vertoont, dan groote Heeren of bysondere vrienden. Ten laetsten wierden wy weder inde Sacristije ghebraght, aldaer wierde een kit af-ghenomen met swart leder bedeckt, sy wierde op een tafel neder gheset, en gheopent: terstont hebben sy alle met gebogene knyen aengebeden. Me. Wat was daer in? Og. Sommige gescheurde stucken van Linnen, meest alle het litteecken van snot behoudende. Hier mede, ghelijck sy seyden, droogh de Godsalige man het sweet af van zijn aensicht of hals, het snot uyt de neuse, of soo daer yet was van dierghelijcke vuyligheden, welcke de menschelijcke lichamen onderworpen zijn. Daer heeft mijn Gratianus wederom de beste gratie of danck niet begaen. De goedertierene Prioor heeft desen een Enghelsch-man ende bekende, en van geen kleyne authoriteyt zijnde, een van die doecxkens tot een gheschenck aengeboden, meynende dat hy hem een seer aenghename gave boodt. Maer Gratianus, hier weynigh danckbaer zijnde, heefter eene niet sonder beteeckeninghe van walginghe met de vingeren aengetast, en versmadelijck wegh gheleydt, de lippen uytsteeckende als of hy’t poffen en fluyten der ghener die de ongetemde Peerde tam maecken, wilde na bootzen. Want dit dede hy gemeenlijck wanneer* hem yet ontmoetede, dat hy oordeelde versmadens waerdigh te zijn. Mijn ghemoedt wierde te ghelijck met schaemte ende vreese ghequeldt. De Prioor nochtans, ghelijck hy geen onverstandigh man en is, veynsde hem, dat niet te sien, ende als hy ons een Beker wijns gheschoncken had, liet hy ons beleefdelijck gaen. Als wy wederom te Londen quamen.
    Me. Wat was het van noode, naedemael ghy nu niet verre van uwen Oever en waert? Ogy. ’Tis soo. Maer ick heb dien Oever gheern gheschuwt, die met bedrogh ende rooverijen meerder befaemt is, dan eenighen Klippen door Schip-breeckinghen: Ick sal segghen wat ick inde naeste overvoeringhe ghesien heb. Wy veele by malkanderen zijnde, voeren van den Oever van Calis met een Boot aen’t groot Schip.
Onder dese was een Wael, een jongelingh, arm en met ghescheurde kleede- [p. 296] ren. Van desen eyschten sy eenen halven Reael. Want soo vele nemen sy van een yeghelijck voor een seer korte overvoeringhe. Hy onschuldighde hem door zijn armoede: Dese ondersochten hem quansuys door een boerte, ende zijn schoenen uyt ghetoghen hebbende vonden sy tusschen de onderghelapte solen thien ofte twaelf Realen, die namense hem, opentlijck lacchende, ende den boosen Wael met lasteringhen bespottende. Me. Wat dede de jonghelingh? Ogy. Wat anders? Hy weende. Me. Deden sy dese dinghen door authoriteyt? Ogy. Gantschlijck door de selve, door welcke sy de packen der vreemdlinghen stelen, met welcke sy de borsen wegh nemen, wanneer hen te eeniger tijdt ghelegentheyt gegeven wert. Me. ’T is wonder dat sy sulcken grooten feyt dorven doen, dewijl soo vele ghetuyghen sulcks mede wisten. Ogy. Sy zijn daer soo toe ghewent, dat zy meynen dattet wel ghedaen is. Vele saghen ’t uyt het groote Schip: in ’t Boot waren sommighe Enghelsche koop-lieden teghenwoordigh, die te vergheefs daer tegen mommelden. Maer sy lieden beroemden haer als in een boertachtighe saecke, dat de schelmsche Wael achterhaelt was. Me. Ick soude die Zee-dieven al jockende ende boertende aen een Galge hangen. Ogy. Maer beyde de Oevers zijn vol van soodanighe. Raet nu eens, wat de Heeren doen sullen, als de dieven soodanighe dinghen doen dorven? Daerom sal ick na dese tijdt liever allerley omweghen soecken dan dat toe-pad begeeren. Hier beneffens gelijck de nederdalinghe ter hellen licht is, maer de wederkomst seer swaer: Alsoo en is de ingangh door desen Oever niet seer licht, en de uytgangh is alderswaerst. Te Londen lagen eenige Antwerpsche Schippers, met dese had ick voor ghenomen my ter zee te begeven. Me. Heeft dat landt sulcke heylighe Schippers? Ogy. Ick beken, ghelijck een Aep altijd een Aep blijft, alsoo is een Schipper altijd een Schipper, maer ist dat ghyse by dese verghelijckt die van den roof hebben geleert te leven, so zijn sy Engelen. Me. Ick sal daer aen ghedencken, indien ick t’eeniger tijdt lust krijgh om dat Eylandt te besoecken. Maer keert weder op den wegh, waer van ick u af gheleydt hebbe. Ogy. Als wy dan na Londen reysden, Kantelbergh niet verre verlaten hebbende, quamen wy aen een wech, die seer hol ende eng was, daer beneffens nederwaerts gaende, hebbende aen beyde zijden sulcken steyl af-gaenden dijck, dat ghy niet ontvluchten kondt: Oock en kan niet vermijdet werden, dat ghy hier niet door en reyst. Aen de slincker zijde van dien wegh is een Bedel-huys van sommighe oude Mannekens: uyt dese komt daer eener aen loopen, alsoo haest als sy vernemen datter yemandt aen komt rijden, soo besprenght hy hem met Wy-water, en reycken hem het uytterste deel van een schoe, die met eenen koperen ring ontbonden is, in welcke is een glas, hebbende de ghedaente van een edel gesteente. ’T selve gekust hebbende, ghevense een pennincxken. Me. In soodanigen wegh had ick liever een Bedel-huys van oude Mannekens, dan een vergaderinge van stercke Moordenaers. Og. Gratianus reed aen mijn slincker hant naerder aen ’t Bedel-huys: Hy wierde met water besprengt, hy verdroegh het tamelijcker wijse. Als de schoe gereyct wierde, vraegde hy wat hy wilde. Hy seyde dat het de schoe van S. Thomas was. De mensch wierde toornigh, ende hem tot my keerende seyde hy: Wat willen dese beesten hebben, dat wy vromer mannen schoenen kussen sullen? Waerom en reycken sy ons met deselve moeyte het speecksel ende andere onreynigheden des lichaems niet te kussen? My jammerde des ouden mannekens, ende een pennincxken ghevende troost ick den droevighe. Me. Na mijn meyningh en is Gratianus niet sonder oor- [p. 297] sake toornigh geweest. Indien de schoenen ende solen als een bewijs eens ghematighden levens bewaert wierden, dat en soude ick niet misprijsen: maer my dunckt het onbeschaemt te sijn de solen, schoenen en broecken yemandt gheven om te kussen. Want indien yemant sulcx van selfs uyt een groote genegentheyt der Godtsaligheyt dede, ick soud achten datmen sulcks behoorde te vergheven.
    Ogy. Twaer beter dat die dinghen niet en gheschieden, op dat ick niets en veynse: Maer uyt dese dinghen die met der haest niet en konnen verbetert werden, ben ick ghewoon, indien daer yet goets in is, ’t selve daer uyt te nemen. Midlertijt verlust die aenschouwinghe mijn ghemoedt, dat een goed man een schaep gelijck, een quaet man een schadelijck beest ghelijck is. Na dat een adder-slang doot is, en kan sy wel niet byten, maer sy is met de reuck ende etter vergiftigh: Wanneer een schaep leeft voedt het met de melck, de wolle kleedt, de vruchtbaerheydt maeckt rijck. Doot zijnde geeft het profijtelijck leer, ende is gheheel eetbaer. Insghelijck zijn alle woeste ende deser werelt toe-ghedane mannen, ter-wijl sy leven, allen menschen schadelijck, doot zijnde zijn sy den levendighen met luyden der klocken, met eergierighe begravinghe, somwijlen oock met Inhuldighen der nakomelinghen, dat is, met nieuwe schattinghen moeyelijck: Maer de vrome gheven een yegelijck in allen deele van haer een groote nuttigheyt. Ghelijck dese heylighe man terwijl hy leefde met zijn exempel, leeringhe ende vermaninghen tot Godtsaligheydt aenlockte, de verlatene vertrooste, ende den armen te hulp quam: Ende doot zijnde doet hy bykans meer profijts? Hy heeft desen seer rijcken tempel opgericht, hy heeft den staet der Priesteren door gantsch Engelant seer vele aensiens gemaect. Ten laetsten dit stuck van een schoe spijst een vergaderingh van armen. Me. Dit is wel een Godtsalighe aenschouwinghe: Maer ick verwonder my, dat ghy, de wijle ghy alsoo ghesint sijt, noyt het hol van Sinte Patritius besocht hebt, van ’t welck sommige wonderlijcke dinghen, die my oock de waerheyt niet duncken ghelijck te zijn, ghemeynlijck gheseydt werden. Ogy. Ja hier van en kan gheene vertellinghe so wonderlijck zijn, of de daet selve overtreftse. Men. Zijt ghy dan daer oock door ghegaen? Ogy. Ick ben waerlijck door den helschen poel ghescheept, ick ben neder ghedaelt in de Kaken der helle, ick hebbe alles ghesien wat by de helsche gheesten ghedaen wert. Mened. Ghy sult my gheluckigh maken, indien ghy’t u niet en beswaert te vertellen.
    Og. Laet dit de voor-rede onser T’samen spreeckinge zijn, die soo ick meyne, langh ghenoegh is. Ick gae naer huys, op dat ick het avondtmael late toe-rusten: want ick en heb het middaghmael noch niet ghegeten. Mened. Waerom en hebt ghy’t middaghmael niet ghegeten? uyt devotie? Ogy. Gheensins, maer om de nijdigheyts wille. Me. Benijt ghy dan uwen buyck? Ogy. Ja den roofachtighen Herbergiers, die welcke hoewel sy niet en willen voorsetten dat billick is, nochtans en ontsien sy haer niet van de gasten te eysschen dat onbillick is. Aen dese pleegh ick my aldus te wreken. Indien my hoope ghegheven werdt van een kostelijcker avontmael, of by een bekende, of by een Weerd die so gierigh niet en is, soo doet my op het middaghmael de Mage seer. Ist dat my de Fortuyne een middaghmael ghegheven heeft soodanigh als ick wel wilde, soo begint my ontrent het Avondtmael de Maghe seer te doen.
    Me. En schaemt ghy u niet gierigh ende vuyl geacht te zijn? Ogy. Menedeme, die in sulcke saecken hare schaemte te kost leggen, gelooft my, die legghen hare kosten qualijck aen. Ick heb gheleert mijn schaemte tot ander nuttighe- [p. 298] den te bewaren. Me. Nu ben ick begeerigh om de reste van’t spel te hooren: Daerom verwacht my op ’t avondtmael te gast, aldaer sult ghy’t bequamelijcker vertellen. Og. Ick weets u seker danck, dat ghy u van selfs als een gast aenbiedt, daer doch vele heftich ghebeden zijnde, sulckx weygheren: Maer desen danck sal u verdubbelt werden, is dat ghy heden t’huys het avondtmael etet. Want dese tijdt sal ick nemen om mijn huysghesin te groeten. Maer ick heb een raedt, die ons beyden nutter sijn sal. Bereydt Morghen voor my en mijn wijf t’uwen huyse het middagh-mael, als dan sullen de koutingen oock tot het avondtmael toe duren, tot dat ghy bekennen sult dat ghy versadight zijt, ende indien ghy wilt, wy en sullen u oock in’t Avontmael niet verlaten. Wat krauwt ghy’t hooft? stelt ghy’t toe, wy sullen ter goeder trouwe komen. Me. Ick had liever ongekochte koutinghen. Maer wel aen, een middaghmaeltijdjen sal u ghegeven werden, maer onsmakelijck, ten zy dat ghy ’t met goede vertelligen smakelijk maeckt.
    Ogy. Maer holla, en kittelt u het herte niet, dat ghy dese Bedevaerden meugt doen? Me. ’Tsal my misschien kittelen, wanneer ghy een eynde ghemaect sult hebben: So als ick nu gesint ben, is my ghenoegh de Roomsche ronden te doen. Og. De Roomsche, ghy die Romen noyt en hebt ghesien? Me. Ick salt seggen. Alsoo wandele ick t’ huys her om, ick gae in de binnen-kamer, ende besorgh dat de eerbaerheydt der dochteren ongequets zy. Van hier gae ick wederom in de winckel, ende sie wat de knechts ende maeghden doen. Van daer in de keucken, rondom siende of daer yet van noode zy om te vermanen? Van hier een ander, ende wederom op een ander plaetse, waernemende wat de kinderen en ’t wijf doen, sorghvuldigh zijnde dat alle dinghen in haer stel mogen zijn. Dit zijn mijne Roomsche ronden.
    Og. Maer de H. Jacobus sal dese dinghen voor u besorghen.
    Me. Dat ickse selve besorgen sal beveelt de H. Schrifture: Dat ickse den Heylighen bevelen sal, dat ghebodt heb ick nerghens ghelesen.
                        Eynde van de ses-en-dertighste T’samen-spraeck.



[p. 299]

De XXXVII. T’samen-spraeck.

Medardus,

Of

Bedel-monicks Predicatie.

Daer in ghehandelt wordt van de onbeschaemtheyd
eens Franciscaners, die Erasmum
leelijck door streeck


Hilarius de Vrolijcke. Levinus.

Hilarius,
O Godt vanden Hemel! wat gedrochten ende beesten voed ende draeght de aerde? En schamen sich nu langer die God-Geleerde niet? Ick denck, datse meenen, niet voor menschen, maer voor Tuyn-staken te prediken. Le. Wat preutelt Hilarius by sich selven? Ick gisse, dat hy Verskens maeckt. Hi. Hoe geern soude ick noch eens dien snappert den mont met een vuyle vijge stoppen. Le. Ick sal hem aenspreecken. Wat seght ghy Hilari, niet al te vrolijck zijnde? Hi. Ghy gemoet my ter rechter tijt, Levine, teghens wien, ick dese beroeringe mijns ghemoets mach uyt-spouwen. Le. Spouwtse liever in een becken, als tegen my. Maer wat isser doch ’t ondege! En van waer komdy ons? Hi. Wt de Predikatie. Le. Wat werck maeckt een Poët vande Predikatien? Hi. Ick en ben gheen vyandt van de heylighe Godts-diensten: Maer die Predikatie, daer in ick nu geweest ben, mach ick wel ten sulcken aensien heylich noemen, als Virgilius de gierigheyt heyligh (dat is, vervloecklijck) noemt? En de Boecken zijn d’oorsake, waerom ick weynigher als recht toe, de Leeraers hoore. Le. Waer is ghepreeckt? Hi. In de groote Kercke. Le. Nae den noen eten? Dan slapen de lieden gemeenlijck. Hi. Ick wensche datse al te mael voor desen snappert gheslapen hadden, die nauwlijcx waert is, dat hy by de gansen predike. Le. Een gans is een dier dat veel gheraes maeckt. Nochtans seghtmen, dat den Eerts-vader Franciscus op een tijt by de Vogelkens ghepredickt heeft, die hem met groote stilligheyt ghehoort hebben. Maer segh my, worter oock op de Saterdagh gepredickt? Hi. Het geschiet ter eeren van onse Lieve Vrouwe. Want des Sondaegs wort van onse lieve Heer geleert. Nu ist betamelijc, dat de moeder den voortocht heeft. Le. Wat was toch het voornaemste poinct van de predicatie? Hi. Hy verklaerde den lofsang der Jonghvrou Maria. Le. ’t Is een gemeene materie. Hi. Ja dat eenen [p. 300] Prediker seer wel past.


Want ick meene, dat hy dit eene poinct van buyten gheleert heeft: ghelijck-men seght, datter Priesters ghevonden worden, die gheen Misse en konnen doen, dan die ziel-misse alleen. Le. Men mach dien Prediker dan den name van’t Magnificat geven. Maer wat voghel was het doch, of met wat veeren was hy gheciert? Hi. Hy was een Gier niet ongeghelijck. Le. Wt wat hock quam hy?
    Hi. Der Minne-broeders.
    Le. Wat ick hoor: uyt sulck een heyligh gheselschap? Misschien van dien hoop, die Gaudentes of Vrolijcke ghenoemt werden, hebbende bruyne Verwe, heele schoenen, witte gordels, ende die sich niet en ontsien (ick ontsette my als ick’t segge:) gelt met bloote vingeren aen te tasten. Hi. Neen, maer hy was vanden aller fijnsten slach der gener die geern Observantes of Onderhoudende ghenoemt zijn, draghende aschgrauwe kappen, kennepe gordels, uyt-ghesneden schoenen, ende die eerder een mensch souden om den hals brenghen, als metter bloote vel gheldt aen-roeren.
    Le. ’Ten is gheen wonder dat oock by lieflijcke Roosen, stinckende wassen. Maer wie heeft sulcken bootse-maecker op’t Tonneel ghebrocht.
    Hi. Ghy soud het noch meer dan ick geseyt hebben, hadt hy selfs dese eysselijcke persoon ghesien. Hy was groot van lichaem, had een rood kinnebacken, een dicke buyck, stercke zijden, men soud hem met eeren een kamp-vechter moghen noemen. En kan ick ’t recht raden, soo had hy over maeltijd meer als een stoop wijns ghedroncken.
    Le. Van waer krijght hy soo veel wijns die gheen gheldt en handelt.
    Hi. Hem wierden alle dage van’t Hof des Koninghs Ferdinandi vier stoopen ghesonden. Le. Och hoe qualijck is dese mildadigheydt besteedt. Maer misschien was hy gheleert.
    Hi. In hem en was anders niet als onbeschaemde guytery, en een ongebonden tong. Le. Wat heeft dan Ferdinandum soo bedroghen, dat hy dien botterick ghestelt heeft in een ampt daer hy niet toe en doogh? Hi. Op dat ick’t u met een woordt segghe, des Koninghs Godtvreesentheydt ende goedigheydt. Hy was hem verschreven ende aenghepresen, ende hy liet zijn hooft op de rechter schouder hanghen.
    Le. So hangt Christus aen’t kruyce. Maer wasser een groote vergaderinghe van volck? Hi. Hoe soudet moghelijck wesen, datse niet groot en was, overmids dit binnen Augspurgh inde voornaemste kerck gheschiede, daer soo veele groote Heeren by malkanderen waren, dewelcke de Keyser Carolus uyt gantsch Duytschlandt, Italia, Hispania, ende Enghelandt daer by een beroepen had? Oock warender veele gheleerde Mannen teghenwoordigh, insonderheydt uyt de hoven der Koningen. Le. My soud wonder gheven, indien dit Vercken yet heeft konnen voort-brenghen, dat sulcken vergaderinghe weerdigh was.
    Hi. Maer hy seyde genoegh, dat hem wel paste. Le. Ey lieve wat doch? Maer ick bid u, segh my eerst des mans name. Hi. Ten is niet geraden. Le. Waerom doch Hilarij? Hi. Ick mach sulcke luyden geen dienst doen. Le. Die yemandt schimp aendoet (kanmen wel segghen) dat hy den selven vriendschap doet? Hi. ’t Streckt sulcke ghesellen tot de hooghste weldaet, datse bekendt worden, het sy oock op wat wijse het gheschiede. Le. Seght my maer de name, ick sal hem verswijghen. Hi. Sy noemen hem Medard. Le. Dien vuylen quant, ken ick heel wel. En ’tis die selve, die onlancx in een gast-mael onsen vrient Erasmum eenen duyvel genoemt heeft. Hi. Ghy seght recht. Maer dat hy over tafel heeft gheseydt, hoewel niet geheel sonder daer over gestraft te zijn, die nochtans de beleeftste waren, schrevent zijne dronckenschap [p. 301] toe, ende meenden het behoorde in den wijn begraven te blijven.


Le. Maer wat ontschuldiginghe broght hy voor, berispt zijnde? Hi. Hy seyde dat hy’t niet van herten gheseydt had. Le. Hoe konde hy’t van herten segghen, die noch hert noch verstant heeft? Hi. Maer ’t heeft my ende alle geleerden ondraeglijck geducht, dat dese Kackedoris so in ’t openbaer, in sulcken plaetse, by sulcke toehoorders, eyndlijck, in sulcken treffelijcken vergaderinghe van machtighe Princen, sijn stinckende dreck heeft derven uytsmijten. Le. My lust te weten wat hy al gheseght heeft.
    Hi. Hy heeft veel dingen, als een sot, uytghebuldert teghens onsen Erasmum, waer van dit de somme was: daer is, seyd hy, in dese daghen een nieu Doctor opghestaen, Erasmus: ick vergrijp my, een Ezel wild ick seggen, ende verklaerde met eenen, wat Ezel in duyts te segghen was. Le. Ghy verhaelt my een gheneughlijcke kodde.
    Hi. Duncket u een kodde? ’t magh wel een sotte klucht heten. Le Duncket u niet drolligh, dat sulcken Ezel yemant ter werelt een Ezel derf noemen, ick swijghe Erasmum? dit weet ick voorseker, hadder Erasmus selfs by gheweest, hy en had sich van lachen niet konnen onthouden. Hi. Seker, hy toont soo wel met zijne bottigheydt, als met zijn graeu kleet, dat hy een Ezel is. Le. En ick geloove niet datter in’t gantsche Lant Arcadia een sulcke grove Ezel is, die waerdigher is hoy te eten, als dese. Hi. Hy is ten vollen d’omghekeerde Apulejus, want dese droe