Dit is een onderdeel van ErasmusColloquia1634.html. Klik hier voor het hele document.

#160;                           Faunus.

    Dese brief is heymelijck geleyt op den Autaer, daer hy den heyligen dienst soude doen: als dese uyt soude zijn, wasser een geordineert die hem vanden brief soude vermanen, als of hyse daer by avontuur ghevonden had: nu draeght hy altijt desen brief by hem, en toont de selvighe over al als een heyligh en goddelijck dingh, [...] met u. Vaert wel.

                                Eynde van de seventhiende T’samen-spraeck.



[p. 157]

De XVIII. T’samen-sprekinghe.

Naufragium,

Of

Schip-brekinghe,

Daer in de periculen der Schip-vaert, ende veel sotte mis-
bruycken der Schip-lieden en waen-ghelooven
worden vertelt.


Antonius, Adolphus.

Antonius.
HElp Godt! wat vertelt ghy eysschelijcke dingen. Is dat varen? is dat reysen? God verhoede toch dat mijn sulcx niet inde sin en kome. Ad. Ja dat ick dus langh vertelt hebbe, dat is maer spelen varen, by het ghene ghy noch hooren sult. An. Ick heb meer als te veel quaets ghehoort, ick schricke ende beve als ghy vertelt, ghelijck ofte ick selfs in ’t ghevaer ware. Ad. Jae voorwaer het ghedaen werck, is mijn gheneuchelijck. Op die nacht is wat gheschiet, dat ten meestendeel alle hope va behoudenis onse schipper benomen heef, dat ten meestendeel alle hope van behoudenis onse schipper benomen heeft. An. Wat toch? Ad. In die nacht schenen weynigh sterren, en inde hoghste mars stond een vande matrosen, rontom siende ofte hy niet eenigh land kost sien en bekennen: by desen heeft beginnen te staen een vyerige kloot (’t welch de Schippers een vreed-vuyr noemen) dat is voor den Schippers een seer droevigh teken, by so ver het alleen een licht is; maer gheluckigh alsser twee zijn. ’tWelck de oude gelooft hebben te zijn * Castor ende Pollux.* [noot: Castor en Pollux twee Jupiters kinderen, tweelingen uyt Leda, &c. Pin. lib. 2* c. 37.] An. So heeft het den Poëten goet ghedocht.
[...]
Hebt ghy [p. 158] wel oyt de hooghe (Alpen of Bergen die Italien van andere landen af-scheyden) ghesien? An. Ick hebse ghesien. Ad. Die berghen scheenen maer kleyne heuveltjens te wesen, soose geleken werden by de onstuymighe baren der Zee, soo dickwils als wy door ’tghewelt der baren om hoogh ghedreven werden, soo soudmen de Maen met de hant geraeckt hebben; maer so dickwils als wy weer neder sackten, soo scheent, dat wy door de aerd in’t diepste der hellen souden ghesoncken hebben. An. O sotte ende sinneloose menschen, die haer op de Zee begeven. Ad. Als nu de matroosen te vergheefs teghen de storm aen-wrochten, is ten lesten de Schipper heel bleeck en bestorven tot ons ghekomen. An. Die bleeckte voorseyde eenigh groot quaet. Ad. Mannen, seyd hy, ick ben niet langher Meester van mijn schip: die winden hebbent ons af-ghewonnen: daer rest anders niet, dan dat wy onse hope op den Almachtighen Godt stellen, en dat een yegelijck hem ter doodt bereyde An. O dat was voorwaer wel een harde ende droevige predicatie. Ad. Maer voor alle dinghen (seyd hy) moet men het schip lichten: soo vereyst het de teghenwoordighe noot die een bitter kruydt is: want ’tis beter ’tleven te behouden door verlies der goederen, dan ’t selve met de goederen te verliesen. De waerheydt deed haer sulcx ghelooven, en soo zijnder inde zee gheworpen veel vaten met kostelijcke ende dierbare waren. An. Dat was voorwaer groote schade. Ad. Daer was een Italiaender by, die in Legaetschap aen de Coning van Schotlandt ghesonden was, dese had een koffer vol silvere bekers, koppen, vaten ende ringhen, linden en zijde kleederen. An. Hoe nae wilde dese zijn goet niet inde zee ghesmeten hebben? Ad. Neen hy, maer woud of met sijn beminde goet verdrencken en vergaen, of met het selve behouden blijven: daerom weygerde hy oock seer ’t selfde over te gheven.
    An. Wat seyde de Schipper daer toe? Ad. Onsent halven, seyde hy, soud u gheoorloft zijn, alleen met u goet te verdrencken; maer ten is niet behoorlijck, dat wy al te samen om u koffer, in soo grooten ghevaer soude komen: anders soo sullen wy u met koffer met al inde Zee werpen en de voeten spoelen. An. Dat was voorwaer een rechte Schippers reden. Ad. Aldus heeft dese Italiaender oock schade gheleden, scheldende ende vloeckende Godt en alle de duyvelen, dat hy zijn leven sulcken wreeden element betrouwt hadde. An. Ick ken d’Italiaen en dat spreken wel, (die’t alles wreet noemen wat haer vreemt is.) Ad. Een weynigh daer nae, de windt al toe-nemende, heeft touwen en takels ghebroken, en de zeylen wegh gewaeyt. An. O groot jammer en ellend! Ad. Doen is de Schipper weder by ons gekomen. An. Hoe na om te preken? Ad. Hy groete ons, vrienden (seyd hy) de tijd vermaent ons dat een yegelijck hem Godt bevele, ende tot sterven ghereedt make. Ghevraeght zijnde van sommige die op scheeps dinghen haer verstonden, hoe veel uren hy meende dat hy ’t Schip noch behouden kost: heeft geseyt dat hy’t niet beloven konde, maer dat hy het boven drie uren niet houden konde. An. Dit preecken was noch harder om hooren dan ’t eerste. Ad. Als hy dit geseydt had, heeft hy gheboden datmen al de touwen soude kerven, ende de mast tot aende koker afsagen, en met de sprieten in Zee werpen. An. Waerom dat?
    Ad. Om dat het Schip (’t zeyl los en gescheurt zijnde) lastigh ende niet dienstigh was: al onse hoop was nu in ’t roer gheleghen. An. Wat deden daer en tusschen die ghene in ’t Schip waren? Ad. Daer soudt ghy ghesien hebben een jammerlijcke ghestalte: De matroosen singhende: weest ghegroet Coninginne, riepen de H. Maget ende Moeder Gods om hulp aen, noemende haer een Zee-ster, Coninginne des Hemels, Regeer- [p. 159] ster des Werelts ster des Werelts, haven der Saligheyt, met noch veel andere titulen ende namen haer smekende ende biddende: dewelcke de heylighe Schrift haer nergens toe en schrijft. An. Wat heeft sy met de Zee te doen, dewelcke soo ick meen noyt ter Zee ghevaren heeft. Ad. Eertijdts droegh de Goddin Venus sorgh over de Zee-varende luyden, om dat men geloofde datse uyt de Zee gheboren was: dewelcke om datse nu ophoudt van sorgh te draghen, is in plaets van die moeder gheen maeght zijnde, ghekomen dese Maeght die moeder is. An. Ey ey, ghy spotter mede. Ad. Sommighe op de luycken legghende, baden de Zee aen, en gotender alle de olye in, de welcke sy konden bekomen, † de selve smekende ende biddende, niet anders dan alsmen pleeght te doen een verstoorde Prince. [Noot:Men seght dat oly van natuyren licht aenbrenght, en datse de verstoorde Zee baren stilt.] An. Wat seydense toch al? Ad. O alderbarmhertighste Zee! o alderedelste Zee! o alder-rijckste Zee, o alderschoonste stilt u toch, en behoed ons. Veel diergelijcke dingen songense de doove Zee ter eeren. An. Een belachlijcke ende bespotlijcke superstitie. Maer wat deden de andere? Ad. Sommighe deden anders niet dan braecken, spouwen ende over-gheven; seer vele deden beloften: daer was een Enghels-man die onse Lieve vrouw van Walsingam goude berghen beloofde, soo hy levendigh mocht aen land komen. Andere beloofden seer veel het houten kruyce ’twelck in sulcken plaetse was, andere weer dat in een ander plaetse was. ’t Selfde is oock gheschiet vande Maghet Maria, dewelcke in veel plaetsen regneert: ende sy meenen dat de belofte krachteloos is, soo ghy de plaetse niet uyt en druckt. An. Dat is om te lacchen, alleleens of de Heylighen niet in de Hemel woonden. Ad. Daer warender die beloofden dat sy Carthuysers souden werden: Daer wasser een die beloofde dat hy in pelgrimagie woude gaen nae sint Jacob te Compostel, en dat barrevoets, blootshoofts, zijn lijf alleen deckende met een ysere pantzier of harnas, ende daer-en-boven anders niet etende dan ghebedelde spijse. An. Maer wasser niemandt die om sinte Christoffel dochte? Ad. Ick hebber een gehoort ende dat niet sonder lachen, die met luyder stemme (op dat hy moghte ghehoort worden) beloofde sinte Christoffel te Parijs in de groote kercke (eer een Bergh als een beeldt ghelijckende) een was-keerse soo groot als hy selver was. Als hy dit soo luyde riep als hy mocht, en al steeds aen hield, soo heeft de ghene die aen zijn zijde stondt, zijn goede kennis zijnde, hem met zijn elleboghe aen-gestooten, ende soetjens vermaent, siet toe wat ghy belooft, want of ghy schoon al u goet verkochte, so soud ghy ’t niet konnen betalen. Doen heeft hy geseydt met sachter stemme, op dat het S. Christoffel niet hooren soud: swijgh stil ghy geck, meent ghy dat ick ’t met meningh segge? Soo ick slechs aen landt kan geraken, ick sal hem niet een smeer-keers gheven. An. O grovaert! ick denck dat het een Hollander geweest is. Ad. Neen: maer ’t was een Zee-lander. An. Maer ick verwonder my seer dat niemandt om S. Paulus heeft ghedocht, de welcke selve ter Zee ghevaren heeft, ende Schip-brekinge geleden hebbende, is op landt ghespronghen. Want die ’t quaedt beproeft heeft, heeft geleert d’ellendighe te hulp te komen. Ad. Daer wordt niet eens gherept van S.Paulus. An. Badense onder-tusschen? Ad. Elck om strijdt, d’een songh: ick gheloove in God, d’ander: zijt gegroet Coninginne: daer warender sommighe die bysondere ghebedekens hadden, die niet seer ongelijck en waren de ghebeden der Tovenaers teghen de periculen. An. Hoe devoot maeckt de verdruckingh of tegen- [p. 160] spoet de menschen, maer in voorspoet so en dencken wy niet eens om God of zijn Heylighen. Maer wat deed ghy daer-en-tusschen? en beloofde ghy gheen van alle Heylighen wat? Ad. Gheensins. An. Hoe so? Ad. Om dat ick geen verdragh en make met de Heylighen, want wat ist toch anders dan een contract of verdragh, na dese conditie gemaeckt ick gheeft, soo ghy’t doet, ick sal ’t doen soo ghy’t doet: ick sal een was-keerse gheven, soo ick behouden blijve: ick sal nae Romen gaen, soo ghy my bewaert. An. Maer riept ghy geen Heyligen om hulp aen? Ad. Neen oock niet. An. Maer waerom niet? Ad. Om dat de Hemel wijd is: soo ick yemandt vande Heylighen mijne behoudenis had’ bevolen, ick neem nu al S. Pieter selver, die ’t moghelijck het eerste hooren soud, om dat hy aende deur staet, eer hy by God quam en mijn saeck te kennen gaf, soo waer ick al vergaen. An. Wat deed ghy dan? Ad. Ick gingh recht na den Vader selver, segghende: Onse Vader ghy die daer zijt in de Hemelen, niemandt van al de Heylighen hoort het eerder dan hy, of gheeft het liever datter ghebeden wert. An. Maer wroeghde ondertusschen u conscientie niet, en vreesde ghy niet, dien u Vader te noemen, den welcken ghy door soo veel quade stucken, ende grove sonden vertoornt had? Ad. Op dat ick ’t recht uyt segghe, mijn conscientie vervaerde my al wat, maer ick greep strax weder moet, denckende by my selven: gheen Vader en is soo verstoort op zijn soon, of soo hy hem siet in ghevaer, ’tzy van verdrincken of versmoren, die hem niet by’t hayr grijpende en soude te land brengen. Onder alle de hoop en wasser niemandt die hem stilder hielde, dan een vrouwe, dewelcke een kindeken in haer schoot hadde, ’twelck sy sooghde. An. Wat dede die? Ad. Sy alleen noch en schreeude noch en huylde niet, noch en deed geen beloften; alleenlijck ’t kindeken omhelst hebbende, bad heymelijck ende stille. Daer en tusschen alst ’t Schip somtijdts teghen eenighe drooghte aenstiet, de Schipper vreesende dat ’t altemael los en van malkanderen barsten soude, heeft het met touwen van achteren tot voren sterck ghegort. An. O ellendighe toevlucht! Ad. Daer en tusschen stater een out Priester op met namen Adam, out wesende 60 jaer: dese afgheleyt hebbende sijn kleederen tot op het hembde toe, ende oock wegh geworpen hebbende, leerssen, kousen ende schoenen, heeft gheboden, dat wy ons oock al ’tsamen soo souden ghereet maken om te swemmen. Ende so staende in ’t midden van ’t Schip, heeft hy ons ghepredickt uyt Gersone de vijf waerheden van de nuttigheden der biecht: een yegelijck vermanende, datse haer bereyden souden, soo alsse wilden leven en sterven. Daer was oock een Prediker-Monick, desen hebben ghebiecht al die wilden. An. Wat deedt ghy? Ad. Ick siende dat alles vol geraes was, heb stilswijghende God ghebiecht, beschuldigende tegens hem mijn ongerechtigheyt, ende zijn barmhertigheyt aenroepende. An. Waer soudy ghevaeren hebben, soo ghy dus waert vergaen? Ad. Dat beval ick Godt den Rechter: want ick wilde mijn selfs Rechter niet zijn, ondertusschen, hadde mijn hert nochtans een goede hope. Dewijl dese dinghen gheschien, soo komt de Schipper weder tot ons, seer treurigh en verslaghen, een yeghelijck (seyd hy) maeck hem ghereet, want nu sullen wy ’t Schip gheen quartier-uurs meer ghebruycken, want op sommighe plaetsen ghescheurt zijnde lieper twater in. Een weynigh daer na bootschapt ons de Schipper dat hy van verre een heylige toren sagh, vermanende, dat wy van dien Sant, die van die Kercke Patroon was, hulp ende bystant souden bidden. Sy vallen allegader neder, en bidden den onbekenden Sant aen. An. Soo ghy hem by zijn naem ghenoemt had, soo soud hy ’t moghelijck [p. 161] ghehoort hebben. Ad. Maer hy was onbekent. De Schipper stiert het lecke schip al vast soo veel als hy mach recht daer na toe, ’twelck heel geborsten zijnde, vloeyder de zee van alle kanten in, ja soude heel van malkanderen ghevallen hebben, soo ’t niet met touwen had ghegordt gheweest. An. ’t Stond daer wel krap. Ad. Wy zijn soo verde gekomen dat de inwoonders van die plaetse ons int gevaer, kosten sien, en liepen daerom by hopen tot aent uyterste vanden oever, de kleederen en hoeden op lange stocken gesteken hebbende, wenckten sy ons dat wy tot haer souden komen: ende de armen om hoogh steeckende, gaven te kennen datse onse misval beklaeghden. An. Ick wachte vast hoe ’t afliep. Ad. Nu had de zee ’t geheele Schip ingenomen, so dat wy niet vrijer en waren int Schip dan inde zee. An. Hier most ghy d’uytterste middel by de hant nemen. Ad. Ja een ellendige. De matroosen hoosden ’t water uyt het bootjen, en lietent inde Zee dalen. In dit selfde schickte een yeghelijck te komen, hoewel de boots-gesellen met groot gheluyt ende ghebaer riepen dattet bootjen soo veel volcx niet voeren moght, maer dat een yeghelijck soude by der hant nemen dat hy koste, ende dat hy soude swemmen: de saeck vereyste geen uytstel: d’een grijpt een riem, d’ander een boom of boots-haeck, de derde de pomp, de vierde een puds, de vijfde een denne of luyck, somma een yeghelijck hem betrouwende op ’t ghene hy by der handt krijghen koste, beval sich de verstoorde baren der wilder zee. An. Maer hoe verginckt toch met die vrouwe, die alleen, niet en huylde? Ad. Sy is de eerste van allen aen strand gekomen. An. Maer hoe is dat moghelijck gheweest? Ad. Wy hadden haer gestelt of geset op een breed luyck, en wy haddense soo vast ghebonden, dat syer niet licht en kost afvallen: ende wy hebben haer een kleyn bortjen inde handt gegeven, datse in de plaetse van een riem soude gebruycken: en haer alles goets wenschende, hebben wijse in de Zee ghestelt, met een boots-haeck haer van boort stoodende, op dat se vant Schip soude geraken, daer ’t alder periculeust was: sy met haer luchter arm haer kint houdende, roeyde met haer rechter arm. An. O manlijcke heldinne! Ad. Alsser nu niet meer ten besten was, heefter een ’tbeelt van de H. Maget ende Moeder, ’twelck nu al verrot ende uytgheholt was vande ratten, afgheruckt, en dat omhelsende, heeft beginnen te swemmen. An. Ist bootjen behouden over ghekomen? Ad. Daer en is niemand eerder verdroncken ende vergaen: want 32 menschen hadden haer in het selve bootjen begeven. An. Door wat droevighe schickingh is dat gheschiedt? Ad. Al eert van ’t groote Schip koste raken, ist door ’t slingeren omgheraeckt. An. O dat was een droevige saeck! wat gheschieder doen? Ad. Dewijl ick voor anderen sorghde, was ick selfs by na vergaen. An. Hoe quam dat by? Ad. Om datter niet over gebleven was, bequaem om daermede te swemmen. An. Daer soude u de kurck seer wel ghedient hebben. Ad. In die groote noot hadde ick liever willen hebben slecht ende veracht kurck, dan een goude kandelaer. Als ick vast rontom sagh soo dacht ick om de mast-koocker, en alsoo ick die alleen niet konde uyttrecken, nam icker een tot hulp: daer op beyde steunende, geven wy ons in zee, hy de luchter ende ick de rechter zijde houdende. Dewijl wy van de baren dus gints en weer ghedreven werden, soo heeft de voornoemde Priester die Scheeps-predikant, hem tusschen ons beyden ingheworpen, en hy was grof van lijf en leden. Wy riepen al vast wie is daer, de derde die sal ons allegader om den hals helpen? hy heeft daer-en-tegen vriendlijck gheantwoort: hebt goede moet, daer is plaets genoeg, God sal by ons zijn. An. Waerom heeft hy soo laet beginnen te swemmen? Ad. Hy soud oock in ’t bootjen gheweest zijn met [p. 162] de Prediker-Monick (want sy hem alle gader die eere toe-schreven) maer hoewel sy malkanderen in ’t schip gebiecht hadden, nochtans vergheten hebbende, ick en weet niet wat voor omstandigheden, so biechten sy wederom op ’tscheeps boort d’een die leyd d’ander de handt op ’thooft, ende daer-en-tusschen ging het bootjen te gronde, dese dingen heeft my Adam vertelt. An. Hoe ist met de Prediker-Monick ghegaen? Ad. Dese (gelijck deselfde vertelde) der Heyligen hulp begheert, ende sijn kap wech gheworpen hebbende, heeft hem naeckt begheven tot ’t swemmen. An. Welcke Heylighen riep hy aen? Ad. Dominicum, Thomam, Vincentium, ende ick weet niet wat voor een Pieter: Maer voor al betrouden hy hem op S.Catharijn van Senen, An. Docht hy niet eens op Christum? Ad. So vertelde de Priester. An. Hy soudet veel beter ontswommen hebben, soo hy de H. kap niet hadde wegh gheworpen: want die wech zijnde, hoe heeft hem S. Catharijn van Senen konnen bekennen? maer gaet voort van u selfs te vertellen. Ad. Dewijl wy noch ontrent het schip swerfden, ’t welck hem na de golven hier ende daer wende, ’troer aen stucken springende, heeft de dije gebroken van de ghene die de luchter zijde hielde, ende soo is hy daer van geruckt. De Priester hem wenschende de eeuwighe ruste, is in sijn plaets gekomen, my vermanende, dat ic met een kloecke moet mijn zijde soude beschermen, ende dat ick lustigh mijn voeten soude reppen. Daer-en-tusschen droncken wy veel sout waters. Soo seer had ons Neptunus de Godt der zee, niet alleen een soute badt-stove, maer oock een soute dranck toe-bereydt; hoewel de Priester oock teghen die sake eenige remedie of hulp betoonde. An. Wat toch? Ad. Soo dickwils als ons de baren teghen quamen, sijn mont sluytende, heeft hy sijn hooft daer tegen geset. An. Ghy vertelt my voorwaer van een seer kloeck oud man, als wy nu een tijdt langh dus swemmende wat gevordert hadden, de Priester (om dat hy seer lang was) riep, hebt goede moet, ick voel grondt: ick niet dervende soo veel ghelucks hopen, seyde, wy zijn noch al te veer van strand, om grondt te voelen: jae voorwaer seyd hy ick voel de aerde met mijn voeten: ’t is moghelijck seyd ick een vande koffers die de zee hier ghedreven heeft: voorwaer (seyd hy) ick ghevoele met het krabben van mijn nagelen klaerlijck de aerde: als wy noch een wijltijds gheswommen hadden ende hy wederom gront voelde, doet ghy seyd hy, dat u dunckt best ghedaen, ick gheef u de heele mast, ende ick betrouwe my op de grondt, en met een verwacht hebbende het af-loopen der baren, heeftse ghevolght soo hert als hy loopen konde. De baren weder keerende nae hem toe, greep met beyde handen beyde zijn knien, en steld hem tegen de baren, sich verberghende onder ’t water, ghelijck de duyckers ende eenden pleghen te doen: de baren wederom weghloopende, stack hy ’t hooft op ende liep: ick siende dat het hem wel vergingh, hebt hem nagedaen. Daer stondender int sandt, dewelcke malkanderen groote stocken ofte spietsen toereyckten, wesende seer sterck ende de zee gewoon, dewelcke haer ophielden tegen ’tghewelt der baren, so dat de uytterste die ghene die quamen aen swemmen een lange stock toestaken: dewelcke als sy geraeckt hadden, wordense allegader die haer nae ’t strand begaven, sonder* perijckel op landt ghehaelt. Door dese hulpe zijnder sommighe behouden. An. Hoe veel? Ad. Seven, maer van dese zijnder noch twee ghestorven als sy by ’t vuyr quamen. An. Hoe sterck waert ghy lieden wel in’t Schip? Ad. Achtentachentich An. O wreede zee! sy behoorde ten minsten met de thiende tevreden zijn geweest, ghelijck de Priesters: heeft syer uyt soo grooten ghetal soo weynigh wedergegeven? Ad. Daer hebben wy bevonden een onghelooflijc- [p. 163] ke beleeftheyt deses volcx, ons aller dinghen met een sonderlinghe veerdigheydt ende beleeftheyt gevende, te weten, herbergh, vyer, spijs, kleederen, reys-ghelt. An. Wat wast voor een volck? Ad. ’t Waren Hollanders. An. Daer is gheen volck beleefder, hoewel sy nochtans met wreede volckeren ende natien omcingelt zijn. Ghy sult u nu namales (soo ick meen) niet meer op de zee begeven. Ad. Neen ick seker niet, ten zy sake dat my Godt van mijn sinne berooft. An. En ick wil veel liever sulcke vertellingen hooren dan selfs beproeven.



De XIX. T’samen-sprekinghe
HIPPOPLANUS,

Of

Paerde-Tuysscher,
Daer in der Ros-tuysschers bedriegherye gheneuch-
lijck wordt vertelt.

Aulus, Phaedrus.

HElp God! hoe statigh is onsen Phaedrus, dat hy voor hem neer gaet kijcken, en somtijts na den Hemel siet, ick sal hem aenspreken: wat schort u doch Phaedre? Ph. Waerom vraeght ghy dat Aule? Au. Om dat my dunckt dat ghy van Phaedro schier den Philosooph Cato gheworden zijt, sulcke stemmigheydt toont ghy in u wesen. Ph Dat is gheen wonder goede vrient, ick heb rechte voort mijn sonden ghebiecht. Au. Ho ho so geeft het my gheen wonder, maer seg toch op goeder trouwen hebt ghyse alle ghebiecht. Ph. Jae al die in mijn sin quamen, uytghesondert een. Au. Waerom hebdy die gheswegen? Ph. Omdatse my noyt beroude. Au. ’t Moet een ghenoechghlijcke sonde wesen. Ph. Oft sond is of niet daar sla ick twijfel aen, maer hebdy daer lust toe, ghy moogt het hooren? Au. Ja ick seer gaerne. Ph. Ghy weet wel wat bedroch datter is inde paerde tuysschers. Au. Jae ick seker wel, beter dan my lief is: want ick meer als een reys van haer bedroghen ben. Ph. Onlangs gebeurde my dat ick haestigh een langhe reys soude aenvaerden. Soo gae ick tot een van dit volck die ghy gheseydt soude hebben dat een goed slocker was, ende heb meh hem eenighe kennis ghemaeckt of al te voren ghehad. Ik vertel hem dat ick wat ernstighs voor had, soo dat ick wel een kloeck paert van doen hebben soud: en so hy my een goet vriendt was dat hy ’t nu betoonen soud, hy beloofde dat hy soo met my handelen soude als of ick zijn eyghen broeder ware. Au. Hy [p. 164] sou misschien zijn eyghen broeder oock wel bedrieghen. Ph. Hy leyd my inden stal, ende gheboodt my dat ick daer een uytkiesen soude welck my luste of gheliefde. Ten lesten heeft my ’t een paerdt meer dan ’t ander behaegt, hy prees mijn oordeel dat ick niet mis ghesien had, sweerende dat dat paerdt van velen begheert was, maer dat hy ’t liever voor een besonder goed vriendt hiel, eer hy ’t een vreemde woud doen. Wy accordeerden van den prijs, ick geef hem ghereedt gelt, en gader flucx op sitten. Inde uytreys sprongt met een wonderlijcke vrolijckheydt ende couragieusheydt, ghy soud gedocht hebben dat het heel fors geweest had, want het was heel schoon ende vetkens opgevoedt, als ick nu een uyr of anderhalf daer mede gereden had, so gevoelde ick dat het heel moede was, en dat ick ’t met de sporen niet voort krijgen konde. Ick had wel eertijdts gehoort datse sulke paerde opvoeden, die schoon int oog zijn, maer onbequaem tot den arbeydt. Ick docht by my selven ick ben bedrogen, ’tsa wel ick sal’t hem wel betalen als ick weder t’huys kom. Au. Maer wat ging ghy doen maecken, een ruyter sonder paerdt? Ph. Dat de saeck eyste; ick ben in’t naeste dorp af-ghetreden, en aldaer heymlijck heb ick het paerdt by een van mijn kennis gheset, en heb een ander gehuert, en ben ghereyst daer ick wesen wilde, wederom ghekeert zijnde heb ick ’t gehuurt paert t’huys gebrocht daer’t hoorde, daer heb ic mijn schoon bedroch weder gevonden, vry vetkens ende wel gerust, daer op sittende koom ick weder tot den bedriegher, en vraegh hem oft hy’t wel in sijn stal voeden wil, ter tijdt toe dat ick’t weder hale. De bedrieger vraeghde my hoe icker mede ghevaren was, ick antwoorde daer by alle Santen ende Santinnen dat ick mijn daghen noch geen geluckiger paerdt beschreden had, dat liever vloogh dan gingh, en dat het van soo langhe reys niet eens moede geweest was, ende dat het niet een hayr te magherder gheworden was van dien grooten arbeydt. Als ick hem alle dese dingen seyde, docht hy by sich selven dat het een ander paert moest wesen dan hy tot noch toe ghemeent hadde. Daerom vraeghde hy eer dat ick noch wech ging of het my veyl was: inden eersten weygherde ick het, segghende ist saecke dat ick weer haestigh reysen moet, ick soude sulcken paerdt niet weder vinden, maer nochtans heb ick niet so waerdt dat niet veyl en is alsmer ghenoegh voor gheven wil, jae al woude schier yemand mijn selven koopen. Au. Seker daer hadt ghy malkander ghevonden. Ph. Wat wil ick veel segghen hy liet my niet gaen of ick haddet hem op ghelt gheset, en hebt oock niet weynigh duurder gelooft dan ick’t ghekocht had. Soo haest en quam ick niet t’huys, ofte ick hebber een uytghemaeckt die my de boevery hulp spelen, die wel af gerecht ende geleert was. Dees in-ghegaen zijnde, seyde tot den paerde-verkooper, dat hy van doen soude hebben een goet paert dat wel teghen den arbeydt mach: d’ander toonde veel verscheyden paerden, en het slimste prees hy aldermeest, maer dat hy my verkocht had, dat prees hy niet; want hy meende dat het al waer was wat ick hem geseyt had; maer d’ander vraeghde terstondt oft dat paerd niet veyl en was, want ick hem de plaetse daer’t stont al te voren had te kennen gegeven. De Tuysscher heeft met den eersten wat ghesweghen, ende de andere peerden seer gepresen: Maer als hy nu sach dat de kooper de ander paerden prijsende, sijn oogh altijd op mijn paert had, soo docht hy by hem selven, seecker mijn meyninghe heeft my bedroghen, want dese vremdelingh kent het terstont onder soo vele: als de koopman nu al aenstont oft niet te koop was, soo antwoorde de verkooper ten lesten ja, maer de prijs sal u misschien wel vervaert maken: de kooper seyd weder wat noodt ist, soo ’t daer na is, looft het: hy loofde het al wat dierder dan ick hem gheseydt [p. 165] gheseydt had, meenende soo veel profijts daer uyt te strijcken, ten lesten accordeerden sy van den prijs: de kooper geeft hem een Gods-penning op de hand, te weten een goude kroon, op dat hy gheen quaedt vermoeden soude hebben, en de stal-knecht bevolen hebbende dat hy ’t paert voederen soude, gheeft hem een reael, segghende dat hy ’t terstondt soude komen halen. Soo haest als ick ghehoort hadde dat de koop so klaer was, datse niet ontdaen koste worden, soo kom ick soo ghelaerst en ghespoort als ick was, tot de paerde-verkooper seer verbaest roepende, de Tuysscher was by der hand, en vraeghde wat ick begheerde? dat stracx mijn paert vaerdigh ghemaeckt worde, seyde ick: want ick moet terstont op een hastighe en seer noodighe reyse: hy antwoorde ghy bevalt ’t my ymmers een dach twee ofte drie te voederen. ’t Is waer seyde ick, maer dese reyse komt my onversiens over den hals, en moet sonder vertreck ghedaen zijn: doen sprack hy ghy moeght een uyt den hoop kiesen dat ghy begheert, maer aen ’t uwe kont ghy niet gheraken, waerom vraeghde ick? om dattet verkocht is antwoorde hy: doen began ick my te houden ofte ick ghestoort was, en seyde dat en wil God nimmermeer, ick soudet niet begeeren te missen al wildet my yemand vierdubbelt betalen: daer begin ick te kijven en te schelden, ten lesten is hy oock toornigh geworden, ende seyde waer toe alle dese woorden, ghy hebt het my op ghelt gheset, en ick hebt verkocht, als ick u ghelt gheve soo hebdy op my niet te segghen,* ghy zijt in een stadt van recht, ghy kont my van’t paert niet dwinghen. Als ick nu langh ghenoegh gheroepen ende getiert had, dat hy my het paert of den man leveren soude, heeft hy met een quaet hooft ’t ghelt ghehaelt: ick had het voor 15 kroonen ghekocht, en haddet hem weer verkocht voor 26. en hy had het verkocht voor 32 kroonen, en hy docht in hem selven ’tis beter de winst te strijcken dan ’t paert weder te gheven: ick gae al preutelende wegh, en noch naulijcx te vreden met het gelt, hy bad my dat ick ’t toch ten besten nemen soude en dat hy ’t met wat anders versien soude. Soo is de bedriegher uytghestreken, en heeft een paert dat van geender waerden is. Nu verbeyt hy tot dat d’ander komen sal, die hem de gods-penningh ghegheven had, maer daer komt niemand noch sal niemand komen. Au. Heeft hy hier-en-tusschen noyt geklaeght over’t onghelijck dat ghy hem ghedaen hadt, Ph. Met wat onbeschaemtheydt soud hy dat beginnen, maer hy is my wel dick te moed ghekomen en heeft gheklaeght van de ontrouwe kooper, dan ick had altoos het voor-woord, dat hy my om sulcke verkeerde koopmanschap van soo schoonen paert berooft had: dat is de sonde die ick so wel meen besteet te hebben na mijn sin, dat ickse niet heb konnen biechten. Au. Ick soud meenen Godt een dienst gedaen te hebben, soo verre ist van daer, dat ick ’tbiechten soude. Ph. Of ghy dat meent en weet ick niet, maer nochtans spreeckt ghy my een moet aen, om sulcke boeverije sonder sorgh meer te speelen.

                Eynde van de neghenthiende T’samen-spraeck.



[p. 166]

XX. T’samen-sprekinghe.

Ementita Nobilitas,

Of

Gemaeckte-Adel,

Daer de kale Adel afghebeelt wort, die by naer dunckt dat
alles vry staet, wat sy door bedriegherie en
ghewelt konnen uytvoeren.

Harpalus, Nestorius.

Harpalus.
MOoghdy mijn niet o goede Nestor in een saeck helpen raden, ghy sult bevinden dat ick niet ondanckbaer zijn sal. Ne. Ick sal u garen helpen daer ick mach. Har. Ten is immers in onse macht niet dat wy edel gheboren worden? Ne. Zijt ghy’t niet, so pooghet metter deught te vercrijghen, op dat de edeldom van u beginne. Ha. Dat is te langh werck. Ne. Ghy kont het om kleyn gheld van den Keyser koopen. Ha. ’t Ghemeene volck geckt met de ghekochte edeldom. Ne. Nademael datter niet belachlijkcker is dan de ghemaeckte adel, wat dringht u dan soo seer om edel ghemaeckt te zijn? Ha. Daer zijn veel oorsaecken die my daer toe dringhen, die ick u wel sal verhalen, soo ghy my de wegh wijsen wilt waer door ick by elck voor edelen magh gerekent werden. Ne. Een naem sonder de daet? Ha. Maer alsser de daet niet by is, is de waen het naeste, nu wel aen raedt my Nestor, als ghy de oorsake ghehoort sult hebben, suldy
[...]
schoenen, jae de nagels oock kondy, en spreeckt niet dan van groote dingen, ist sake datter een uyt Spangien ghekomen is, so vraeght hoe den Keyser ende [p. 167] de Paus accorderen konnen, ende wat u Cosijn de Grave van Nassou al maect ende u andere compaens? Ha. Dat sal gheschien. Ne. Doet een ring aen u voorste vingher met een Signet-steen. Ha. Soo verre alst de borsse vergelden mach. Ne. Maer een koperen ringh vergult met een ghemaeckte steen, kost weynigh, doeter oock een rondas by met heerlijcke wapens. Ha. Wat wapens raet ghy my te nemen? Ne. Twee Melck-emmers soo ghy wilt, en een Bier-kan. Ha.* Geckt ghy met de botter? wat segt toch in ernst. Ne. Hebdy noyt inde krijgh gheweest? Ha. Ick hebse noyt ghesien. Ne. Ick denck onder-tusschen dat ghy de boeren Gansen ende hoenderen wel ghedoodt hebt. Ha. Seer dickwils en ooc dapperlijck. Ne. Setter een silver sweert in, en drie vergulde ganse hoofden. Ha. In wat velt?
    Ne. Waer anders in dan in een roodt velt, een teecken van Gansen-bloet, dat ghy stoutlijck gestort hebt. Ha. Waerom niet: Ganse-bloet is immers so root als menschen-bloet, maer gaet al voort.
    Ne. Set dan u schildt over al voor de herberghen, daer ghy by gheval ghelogeert sult zijn. Ha. Wat helm salmer op setten? Ne. Dat vraeght ghy recht te pas, die suldy maecken met een open mond. Ha. Waerom dat? Ne. Om dat ghy daer u adem door halen meugt, ende dat het oock met u kleederen over een kome, maer wat salder boven uyt-kijcken? Ha. Daer wacht ick na. Ne. Een honts-hooft met twee hanghende ooren. Ha. Dat is te ghemeen.
    Ne. Doeter twee hoornen by dan ist seltsaem. Ha. Dat behaeght my wel, maer wat beesten sullen den schilt vast houden? Ne. Herten, Honden, Leeuwen, Draken, Griffioenen, en Arenden, hebben de Vorsten voor haer genomen, neemt ghy twee Harpijen. Ha. Ghy raedt my wel. Ne. Nu schorter een toenaem, hier staet u voor al te wachten dat ghy niet ghelijck de burghers Harpert Janssen ghenoemt wert, maer noemt u van eenighe plaets, want dit behoort tot den Adel, ’tander tot de slechte Theologanten. Ha. Ick hebt al inde memory. Ne. Hebdy niet een huysken daer ghy u Heer afnoemen meught. Ha. Niet een verckens schot. Ne. Zijt ghy dan in een heerlijcke stad gheboren? Ha. In een veracht dorp, ick magh toch tegen u wel oprecht biechten, die my raden sult. Ne. Dat is waer, dan isser niet een bergh ontrent? Ha. Jae’t. Ne. En heeft hy niet aen d’eene kant een rotze? Ha. Ja ende vry steyl. Ne. Ho ho genoegh, soo sult ghy zijn Harpalus Ridder vanden gulden Bergh. Ha. Oock hebben de groote Heeren voor een manier dat elck een devijs heeft, ghelijck Maximilianus hadde (tene mensuram) houdt maet: Philippus (qui volet) die sal willen. Carolus Quintus (ulterius) noch verder, en elck het zijn. Ne. Schrijf ghy (omnis jacta sit alea) ’t moet alles ghewaeght zijn: Ha. Seecker dat is schoon. Ne. Op dat nu het vermoeden van’t volck sekerder zy, so versiert brieven die aen u ghesonden zijn van groote meesters, die u daer in dickwils noemen, Vermaerde Ridder, waerin niet dan van groote dinghen gehandelt werden, van leen-goederen, van kasteelen, van veel duysenden guldens, van groote officien, van rijcke houwelijcken, en dan suldy schicken dat dese brieven, ghelijck ofse u ontvallen waren, in ander luyden handen komen. Ha. Dat sal my voorwaer heel lichtlijck om doen zijn, want ick seer wel schrijven en lichtlijck eens anders handt kan nae conterfeyten. Ne. Of naeyt se somtijts in u kleederen, of laetse in u die-sack, op dat se als ghy u kleederen den snijder brenght om te versien, die als dan ghevonden werden. Die en sullent niet swijghen, ende soo haest als ghy ’t sult vermoeden, sult ghy u aensicht gram en moeylijck setten. Ha. Dit heb ick al langh overdacht dat ik mijn aenghesicht alsoo licht als mijn wesen soude [p. 168] veranderen. Ne. So salmen ’t bedroch niet mercken, ende de saeck sal met goed gheloof over al verbreyt werden. Ha. Dat sal ick wel schicken. Ne. Daer na moet ghy sommighe mackers by u nemen, of oock knechten die u volghen, en u over al mijn Joncker heeten: hier of en behoef dy oock geen kosten te vreesen, want daer zijnder veel, die u geerne dese Signeurie sullen helpen voeren. En dan zijnder oock veel die wat geleert zijn ende groote lust tot dichten hebben, al waer ’t maer van een kool-struyck, oock zijnder van dese hongerighe Druckers niet weynigh, die alle dinghen derren drucken, soo daer slechs hope van profijt in gheleghen is. Van dese moet ghy eenighe uyt maecken die u prijsende noemen, een Lands-heer van u Vader-landt, maer dat het dickwils verhaelt wert met groote letteren: met dese middelen sult ghy al het landt door voor een Edelman ghehouden werden, oock soo loopen dese boecken eerder ende breeder over al, dan eenige klappende knechten. Ha. Dat behaeght my niet qualijck, maer de knechten moeten oock eten. Ne. Dat is waer maer ghy sult geen knechten sonder handen voeden, die daerom oock niet onnut zijn. Sentse hier ende daer, waer yet te vinden is ghy weet wel datter hondert dierghelijcke gheleghentheden zijn. Ha. Het is ghenoegh ick hoor wel waer ghy wesen wilt. Ne. Nu zijnder noch wonderlijcker konsten. Ha. Die soude ick gheern weten. Ne. Ten sy saeck dat ghy zijt een groote dobbelaer, een dapper troever of speelder, een schendigh hoer-jagher, een gulsigh dronckaert, een stout dop-maecker, een trots verslemper, een groot schult-maker, en dan noch met de Francoysen ofte Spaensche verciert, niemandt en soud ghelooven dat ghy een Edelman waert. Ha. Daer soud ick my voorwaer wel mede behelpen konnen, maer van waer de kosten? Ne. Ontbeyt, daer sal ick komen, hebdy geen erf-goedt? Ha. Seer weynich. Ne. Nae dat het vermoeden van u Edelheyt in’t volck sal bevestight zijn, sult ghy wel sulcke gecken vinden, die u borghen sullen, sommighe sullen’t schamen te weygheren, en andere vreesen. Nu om de Schuld-eysscher te doen nae loopen, zijn duysenderley listen. Ha. Daer weet ick wel wat van, maer sy sullen ten lesten aenstaen alsser niet voortkomen sal dan ydele woorden. Ne. Daer is gheen naerder wegh tot den Edeldom dan veel schuldigh te zijn. Ha. Hoe soo? Ne. Voor eerst de crediteurs sullen u nae loopen, niet anders dan of sy door eenighe dienst aen u verbonden waren, vreesende u eenighe oorsaecke te gheven van verstooringhe, dat zy’t hare niet krijghen souden. Niemandt heeft knechten die hem meer onderworpen zijn, dan de crediteurs heur schuldenaer, dewelcke soo yemandt heur somtijdts wat betaelt is haer aenghenamer dan of hy het haer schonck. Ha. Dat heb ick wel gegist. Ne. Dan voor al moet ghy u wachten dat ghy met den armen niet te doen hebt, want dese maecken om een weynigh gelts veel groote klachten. Sy zijn beter ende lichter te versoenen die meerder goeds hebben, want die hebben schaemt, de hope voed haer, de vrees vervaert haer, en die weten wat de Ridders vermoghen. Ten lesten als ghy’t niet langher maecken kond, soo versiert een oorzaeck waerom ghy vertrecken moet, en treckt dan noch verder. Noch ghy behoeft u om die saecke niet te schamen, want niemandt isser meer schuldich dan de groote Heeren altoos zijn. Isser dan een boer die u te veel woorden maeckt, soo verstoort u om zijne onredelijckheydt, maer nochtans moet ghy al-te-met noch wat gheven, maer de heele somme niet, noch oock niet een yeghelijck, en voor al moet ghy wachten dat niemand vermoede dat u buydel leegh is, toont altijdt ghelt. Ha. Wat sal hy toonen, die niet en heeft? Ne. Heefter een goedt vrient u wat te bewa- [p. 169] ren ghegheven, toont het al voort uwe, maer voor al siet toe dattet niemandt en mercke, hiertoe moet ghy oock altemet gelt leenen dat ghy terstont weder geeft, vult u beurse met leg-penningen, en isser goudt of silver in dat toont vry, de reste denckt voort by u selven. Ha. Ick verstaet wel, maer ten lesten sal ick in de schuldt blijven steken. Ne. Ghy weet ymmers wel wat den Ridders al geoorlooft is. Ha. Jae ick seer wel en dat al onghestraft. Ne. Daerom schickt dat ghy knechts hebt die niet luy en zijn, of die u na-maegschap zijn, die ghy anders oock al voeden soud moeten: komt haer een koopman op wegh tegen, laetse hem berooven, of vinden sy yewers wat inde herberghen onghesloten, verstaet ghy ’t wel? laet se gedencken datse om niet geen vingheren hebben. Ha. Sonder sorge dat. Ne. Schickt altoos datse fraeykens ghekleedt zijn en met u levrey gheteyckent, maeckt oock versierde brieven aen groote meesters: en is het sake dat u knechten yet heymlijckx wegh sullen gedraghen hebben, niemant sal’t haer derven aenstrijden, al ist ooc datse wat vermoeden, sy sullen den meester vreesen, hebbense met ghewelt yemandt een buyt af ghedronghen, dat salmen oorlogh noemen, met dese oeffeninghe komt het dan tot oorloghe. Ha. O geluckige raedt! Ne. En ghy moet de Ridderlijcke wet wel scherp onderhouden, dat het recht en redelijck is voor een ruyter, een slecht wandelaer zijnen buydel te lichten: want wat isser toch onwaerdiger dan dat een on-edel koop-man sal overvloeyen van gheldt, als hier-en-tusschen een Edelman niet en heeft dat hy aen sijn hoeren en dobbelen te kost mach leggen. Maect dat ghy u altoos voeght by de groote meesters, en hangtse aen als een kladde, schaemt u geen dingh, de schaem-schoen moet uytgetrocken zijn, en dat bysonder inde herbergen, daarom ist geraden dat ghy al inde beste herbergen gaet logeeren daer veel volcx komt. Ha. Dat leg ick al vast over by my selven. Ne. Daer sal dickwils een aventuertjen voor-komen. Ha. Hoe soo toch? Ne. Ick meen dat d’een zijn beurs hier of daer vergheten heeft, of yewers een sleutel in ’t slot is blijven steken, de rest weet ghy wel. Ha. Maer. Ne. Wat maer? wat nicker soud derven vermoeden, van so groot-sprekenden Ridder van den gulden Bergh: en offer al yemant so quaet ware, wie sal so stout zijn, die u van sulcke dinghen sal dorven aen-spreken? en daer-en-tusschen sullense dan vallen op een die daegs te voren ghereyst is; laet de dienaers met de Waert kaeckelen, en speelt ghy gerustlijc den Joncker. En ist saeck dat dit een degelijck man gebeuren sal, die sal niet veel woorden maken, op dat hy oock boven sijn schade, noch niet begeckt en worde, om dat hy sijn goet niet te recht bewaert heeft. Ha. Dat is niet onbillijck by gebrocht, want ghy kent wel, denck ick, den Graef van de Witte-gieren. Ne. Seer wel. Ha. By dese heb ick gehoort dat een Spaenjaert verkeerde, die heerlijck van kleederen ende gedaente was, dees had gestolen ses hondert Croonen, en men dorste hem noyt betijen, sulck aensien en dapperheyt had hy in al zijn doen. Ne. Siedy wel, daer hebdy een exempel, hierenboven suldy altemet een of twee van u knechts in den krijgh senden, dewelcke kercken ende cloosters berooft en geplondert hebbende sal met een groote buyt thuys komen. Ha. Dat is waerachtig ooc seer goet en veylig. Ne. Dan isser noch een ander manier om gelt te krijgen. Ha. Welcke? Ne. Als ghy van yemant gelt geleent, ontfangen, of geborcht hebt, so versiert yet tegens hem daer ghy toornigh om wort, en dat bysonder in de Geestlijckheyt, die toch nu ter tijt meest vande luyden gehaet werd. Isser oock yemant die u wapenen begecken wil of die yet oneerlijcx van u spreect, of schrijft yet dat tot u achterdeel gaet, die laet door u Trompetter in eeuwighe vyandschap geroepen worden, met dreygementen van dooden, branden, roven en [p. 170] van knechten op den hals te senden, soo sullense heel bevreest van selfs komen om peys te maken, dan suldy groot achten u waerdigheydt, dat is, dat ghy veel eyschen sult om te versoenen, ist saecke dat ghy drie duysent kroonen eyst, sy sullen haer schamen minder dan twee hondert te brenghen. Ha. Anderen sal ick dreygen met de wet. Ne. Dat raeckt de leugen-kramery al wat, nochtans salt altemet geen schaden doen: maar hoort Harpale, dat voor al van nood is, had ick bykans vergheten, ghy moght eenige rijcke dochter schicken te bestricken, ghy sijt toch een fraey gheselleken, ghy zijt fierkens, ghy zijt een genoeglijck prater ende altoos vrolijck, en laet altoos blijcken dat ghy seer in ’t Hof vande Coningh gesien sijt, de dochters hebben toch altijt goede sin inde hoogheyt. Ha. Ick hebber vele ghekent die dat seer welgheluckt is, maer als ten lesten de bommel uytbreeckt, en dat elck om zijn gelt komt, zo stae ick ghemaeckte Ridder van den gulden Bergh daer verleghen, want dat is by haer veel meerder schand, dan of men Kercken berooft hadde. Ne. Hier komt de onbeschaemtheyt eerst wel te pas, en bysonder soo komt niet beter, dan op die tijd, stoutheyt voor wijsheyt te gebruycken, dan moet ghy yet versieren, daer ghy u mee verontschuldight: dan sullen der noch eenighe zijn die u een goet hert toe draghen, en eenighe wat beleefder sullent niet laten blijcken, dat sy de boeverije weten. Ten lesten (als ghy niet anders moeght) so moet ghy inden krijgh trecken: want gelijck de zee alle dingen of spoelt, soo bedeckt oock de oorlogh alle schelmery: men vint oock heden geen goet Capiteyn inde krijghs-handel, dan die door sulcke proeven daer toe ghekomen is. Dat zal u uyterste toevlucht zijn, soo u alle andere dinghen missen: maer ghy moet alle andere middelen eerst versocht hebben, eer ghy ’t hier toe komen laet. Siet wel toe dat ghy niet onachtsaem zijt, packt u uyt de kleyne stedekens, daer ghy niet een vinger inde as steken moeght, of het is terstont al ’tvolck bekent, in groote volck-rijcke steden is veel meer vryheyt. Waer ghy oock zyn sult, verneemt kloecklijck watmen van u seyt, maar als ghy sult hooren wat doet hy hier? waarom leydt hy hier soo langh en wacht? waarom treckt hy niet weder na sijn vader-land? waarom verlaet hy zijn heerlijckheden daar hy de naam of voert? waer haelt hy ’t daer hy dus op domineert? want als dat volck begint te snappen so heeft het geen eynd; dan moet ghy terstont van verhuysen peynsen, niet als een een hase maer als een Leeuwe. Laet luyden dat ghy om treflijcke zaken in ’t Hof van de Keyser gheroepen zijt, en dat ghy haest met een hoop volcx in ’t landt komen sult. Soo sullense niet een woort derven kicken die wat te verliesen hebben. Maer voor al moet ghy u wachten van dat volck dat men Rhetorijckers noemt, dat is loosen hoop, die dichten en schrijven soo haer yet inde weegh is, en maken stracr over al de straet bekent datse voornemen. Ha. Ick moet versincken soo my u raet niet heerlijck aenstaet, ick sal oock maken dat ghyt bekennen sult, een leersaem verstand, en gheen ondanckbaer Jonghman ghevonden te hebben: het eerste paert dat ick yewers by geval krijghen sal, dat u dient, sal u geschoncken zijn. Ne. Nu schorter niet aen dan dat ghy volbrengt wat ghy belooft hebt. Maer wat ist doch, waerom ghy soo seer soeckt edel en vermaert te zijn? Ha. Nergens anders om dan dat haer alle dinck gheoorloft is, of te dunckt u dat een kleyne sake te zijn? Ne. Alst al ten quaetsten geluckt, so moetmen toch eens sterven, ja al waerdy oock een Carthuyser: en hy sterft gemacklijcker die aen een rad of galghe, dan die aen ’t graveel, pocken, lempten, of andere gicht sterven: en het is oock op zijne Krijghs-mans te gelooven, dat de mensche nae de doodt niet meer en is als een doode romp. Ha. Dat denck ick oock.



[p. 171]

De XXI. T’samen-sprekinghe.

Absurda,

De Doove,

Daer d’eene van Oost, d’ander van West spreect, d’eene van
de Bruyloft, d’ander van Scheeps-ghevaer.
Annius en Leucius.

Annius.
MAer wat ick hoor! dat gy in de Bruyloft Pancratij ende Albinae gheweest zijt? Le. Ick heb mijn leven gheen ongheluckigher reys gedaen, als ick nu ter tijdt ghedaen hebbe. An. Maer wat seght ghy? datter sulcke groote menichte van volck gheweest is? Le. Ick heb mijn leven noch niet naerder aen myn doot gheweest als doen ter tijt. An. Jae siet wat de rijckdom en ’t goet niet al doet. Op mijn Bruyloft warender weynich, en anders schier niemant als een deel luyden van cleyn vermogen. Le. Ja wy waren nauwelijcx inde zee gheloopen, of daer is een stercken dwerrel-windt en grooten storm ende onweder opghestaen. An. Ghy vertelt mijn van een vergaderinghe der Goden, ja wel toch warender soo veel Princen en Heeren, soo veel Jonckers ende Juffers? Le. De noorde wint heeft het zeyl aen stucken ghesmeten, en aen stucken zijnde, heeft het inde lucht hier en daer verspreyt. An. Ick kenne de bruyt wel, jae sy is soo schoon als een beelt. Le. In een ommesien quam de zee, en wierp ons het roer van’t gat. An. Een yeghelijck dunckt het oock soo, en de Buydegom gheeft haer niet een haer toe in schoonheydt. Le. Hoe meent ghy wel dat wy doen te moede waren? An. Hy krijgt een seltsame vogel die een suyvere maegt trout. Le. Wy moesten al te samen sterc roepen. An. Voorwaer ghy vertelt my van een ongelooflijcke bruydt-schat. Le. Maer siet terstont volght het een ongeluck het ander. An. Waerom hebbense dat jonghe en tere meysken sulcken straffen man ghegeven? Le. Ons bejeghende een Zee-roover. An. Voorwaer, ’t is soo, dan in vele en vervult de schalckheyt ’tgeen aen d’ouderdom ontbreeckt. Le. Daer hebben wy een dubbel oorloge gehadt, d’eene met de Zee, d’andere met de roovers. An. Ja wel kinderen! soo veel giften en gaven? en daer-en-tusschen isser niemand die de armen de waerdije van een duyt geeft Le. Wat? souden wy wijcken, neen voorwaer de vreese des doots maect onversaeghde herten. An. Ik soude vresen datse een omvruchtbaer sullen zijn, soo ’t waer is dat ghy seght. Le. Jae wy hebben ons Schip [p. 172] aen ’t hare geklampt. An. Dat is wat wonder wat nieuws, voor de Bruyloft swaer? Le. Soo ghy dien strijt ghesien had, ghy soud selver moeten bekennen, dat ick gheen wijfs hert in ’t lijf hadt. An. Ick hoor wel dat dat houwelijck niet alleen ghesloten, maer oock al volbragt is. Le. Wy zijn inder Zee-rooveren Schip gesprongen. An. Maer ick verwonder my seer datse u die haer vreemt zijt ende niet en bestaet, genoot hebben, ende my die des Bruydts Vader inde derde graet besta, thuys ghelaten hebben. Le. En haer overwonnen hebbende, hebben wijse allegader lustigh de voeten ghespoelt. An. ’t Is soo als ghy seght, de ongheluckighe ende arme luyden hebben nerghens nichten en neven. Le. Al de roof en buyt die daer was, hebben wy onder ons allen gedeelt. An. Ick sal my oock met den eersten over dat meysjen beklagen. Le. Daer is haestlijk en oversiens dulcke stilte opghestaen, dat ghy geseyt soudt hebben, datter het beste, stilste ende bequaemste weer van de werelt was. An. Heeft hy goet, ik heb moet: ick acht heur beleeftheydt niet een mijt. Le. Alsoo hebben wy door een schip twee scheepen inde haven ghebroght. Laet hy gram werden die haer voedt. Le. Waer wy’t brenghen sullen, vraeght ghy dat? inde kerke, of een deel S. Nicolaes toe-wijen. An. Ten komt my van daegh gantsch niet gheleghen, want ick thuys nu sefs gasten ben verwachtende, dan op een ander tijdt sal ’t gheern gedaen zijn.
                Eynde vande een-en-twintichtste T’samen-spraeck.




[p. 173]

De XXII. T’samen-sprekinghe.

Virgo Misogamos,

Of

Klooster-Dochter,

Tusschen eenen Iongelingh ende Jonghe-dochter, die
het houwelijck haet ende in een Clooster wilde gaen.


Eubulus een goede raed-ghever, en Catharina.

ICk ben blijd, dat het Avondtmael eens ten eynde is, op dat wy dese wandelingh moghen gebruycken, want daer en is niet gheneughlijcker. Ca. Het verdroot my oock langher te sitten. Eu. Hoe groen en gheneughlijck is de Werelt aen allen zijden? Voorwaer dit is de jeught der selver. Ca. Soo isset. Eu. Maer waerom en zijt ghy in uwe voor-Somer oock soo gheneughelijck niet? Ca. Hoe soo? Eu. Om dat ghy wat treurigh zijt. Ca. Schijn ick u een ander aensicht te hebben dan ick plagh? Eu. Wilt ghy dat ick u, u selven toone? Ca. Ja. Eu. Siet ghy dese roose, die omtrent den aenstaenden nacht toegheloken bladen heeft. Ca. Ick siese: wat ist nu? Eu. Soodanigh is u aensicht. Ca. Een schoone vergelijckinghe. Eu. Ist dat ghy my weynigh geloofs geeft, besiet u selven in dit Fonteynken. Maer wat beduyd dat overvloedigh suchten over maeltijd? Ca. Laet af na ’t ghene te vraghen, daer u niet aen gheleghen is te weten. Eu. Ja my isser seer veel aen ghelegen, die niet blyd en kan zijn, ten zy dat ick u oock blyde sie. Maer siet, daer sucht ghy wederom, ach lacy! hoe diep uyter herten. Ca. Daer is yet dat mijn herte quelt, maer het en is niet vry uyt te spreken. Eu. Sult ghy’t my niet segghen, die u liever hebbe dan mijn eygen suster? Mijn Catharina, en vreest niet, wat het oock zy, ghy sult het my vry toe betrouwen. Ca. Of ick het al vry segghe, ick vreese dat ick het den ghenen te vergheefs sal segghen, die my niet helpen en sal. Eu. Wat weet ghy ’t? Ick sal u, ist niet metter daet selve, misschien met raet ende vertroostinghe helpen. Ca. Ick en kans niet uytspreken. Eu. Wat is dit voor een sake? haet ghy my? Ca. Alsoo haet ick u, dat ick mijn eygen Broeder minder beminne: en nochtans en laet het herte niet toe, dat ick ’t uytspreke. Eu. Sult ghy’t dan bekennen, indien ick’t rade? Waerom houdt ghy’t [p. 174] achterwaerts? Belooft het, andersins en sal ick niet nalaten aen te houden. Ca. Wel aen, ick belooft. Eu. Ick en sie gantschlijck niet, wat u ontbreeckt tot de hooghste voorspoedigheydt. Ca. Och oft ghy de waerheyt spraeckt. Eu. Eerstelijck, hebt ghy de bloem uwer jeught: want indien ick recht gisse, so gaet ghy nu in u seventhiende jaer. Ca. Het is so. Eu. Daerom meyn ick, dat u de vreese des ouderdoms* noch niet en quelt Ca. Geen ding minder. Eu. Ghy hebt een gedaente die aen allen zijden schoon is, ende dit is een sonderlinge gave Gods. Ca. Over de gedaente, hoedanigh dat se oock zij, en roeme noch klaghe ick niet. Oock gheeft de verwe ende gestaltenisse des lichaems te kennen, dat ghy ghesont zijt, ten zy datter eenige verborgene sieckte zy. Ca. Daer en is sulcks niet, Gode zy lof. Eu. Uwe eere is onghequetst. Ca. Alsoo betrouwe ick. Eu. Ghy hebt een seer geluckigh verstant, dat dit uwe lichaem betaemt, ende soodanigh als ick my wenschte om goede konsten te leeren. Ca. Indien ick eenigh hebbe, het is Gods gave. Eu. Oock en ontbreeckt u gheen lieffelijcke vercieringe der zeden, die dickwils oock in seer schoone ghedaenten ontbreeckt. Ca. Ick wilde dat ick zeden hadde, die my betaemden. Eu. Veler herten werden verslaghen, overmidts de on-gheachtheydt hares gheslachts: maer ghy hebt ouderen die wel gheboren, vroom ende rijck zijn, ende u seer lief hebben. Ca. Hier over en klaghe ick niet. Eu. Wat sal ick veel segghen? uyt alle jonge dochteren die in dit Coninghrijck zijn, en soude ick my gheen ander bruydt verhiesen, indien my eenighe gheluckighe sterre verscheen. Ca. Ende ick en soud gheen ander Bruydegom kiesen, indien my eenigh houwelijck behaeghde. Eu. En nochtans moet het yet groots zijn, dat u herte soo quelt. Ca. Ten is gantschelijck niet licht. Eu. En sult ghy ’t u*iet qualijc nemen, indien ick ’t rade? Ca. Ick hebt terstondt belooft Eu. Door ondervindinge weet ick, welcken groote kruys dat liefde zy. Wel aen, bekent nu, ghy hebt het belooft. Ca. Liefde is d’oorsake, maer niet soodanighe als ghy meynt. Eu. Van hoedanighe spreeckt ghy dan? Ca. Raet het. Eu. Voorwaer ick heb alle mijn radinghe ge-eyndight: ende nochtans en sal ick dese handt niet laten gaen, tot dat ick uyt u persse wat het zy. Ca. Watten geweldenaer zijt ghy. Eu. Segt my in ’t heymelijck, wat dese uwe benautheyt zy. Ca. Nademael ghy alsoo dringt, so sal ick ’t seggen: ick hebbe van jongs aen een wonderlijcke genegentheydt ghehadt. Fu. Ick bids u, welcke doch? Ca. Dat ick tot de vergaderinghe der ghewieder Jonck-vrouwen by-ghevoeght mochte werden. Eu. Dat ghy een Bagijn mocht werden? Ca. Soo isset. Ick meynde eenen schat te vinden, maer ick ben bedroghen. Ca. Wat seght ghy Eubule? Eu. Niets, mijn vriendinne ick hoestede: maer seght voortaen. Ca. Mijne Ouders hebben mijnen sin altijt seer hartneckelijck tegen ghestaen. Eu. Ick hoort wel. Ca. Ick daer-en-te-ghen bestrede de Godsaligheydt mijner ouderen met ghebeden, smeeckinghen ende tranen. Eu. Wonderlijcke dinghen! Ca. Als ick ten laetsten gheen eynde en maeckte van bidden, smeecken, heftigh aenhouden ende weenen, beloofden sy my, als ick tot mijn seventhiende jaer ghekomen soude zijn, dat sy mijnen wille souden doen, indien ick als dan den selven sin noch hadde: dat jaer is ghekomen, de sin blijft de selve, nochtans weygerent mijne ouders my, tegen hare belofte, dat is dat mijn ghemoed quelt. Ick heb u mijn sieckte te kennen ghegeven,* weest ghy nu een Medicijn-meester, ist dat ghy yet vermeught. Eu. Eerstlijc sal ick u desen raedt geven, alder-soetste Jonck-vrouw, dat ghy uwe genegentheden matiget, ende indien het niet en gebeurt dat ghy wilt, dat ghy ’t [p. 175] ghene wilt dat ghy vermeught. Ca. Ick sal sterven, indien ick niet en bekome dat ick wil. Eu. En van waer hebt ghy dese nootsakelijcke ghenegentheydt ghekreghen? Ca. Eertijds doen ick een seer jongh meysjen was, ben ick ghebraght in een jongh-vrouwen Clooster, wy wierden om her gheleydet, alle dingen wierden ons vertoont, de jonghvrouwen waren lieflijck met haer blinckende aensichten, sy schenen Enghelkens te zijn, in den Tempel waren alle dingen cierlijck en oock wel-rieckende, daer waren seer cierlijcke schoone Hoven. Wat sal ick veel segghen? alle dingen behaeghden my, waer dat ick oock mijn oogen henen keerde. Hier quamen noch by de seer lieflijcke t’samen sprekingen der Jongh-vrouwen. Ick vonde daer een ofte twee, met welcke ick eertijts een jongh kint zijnde, ghewoonlijck was te spelen. Van die tijt af heeft mijn herte met een begeerte dies levens beginnen te branden. Eu. Ick en sal den regel der Clooster-jonck-vrouwen niet verwerpen: Hoewel dat alle dingen eenen yeghelijcken niet nut en zijn: nochtans acht ghenomen hebbende op uwe nature, die my dunckt dat ick uyt uwe aensicht ende seden ghemerckt hebbe, soude ick raden, dat ghy eenen man u gelijck zijnde trouwen, ende ’t uwen huyse een nieuw Clooster stichten soud, van welcken u man de Pater, ende ghy de Mater soud zijn. Ca. Ick sal eerder sterven, dan dat ick het voornemen der maeghdom verlaten sal. Eu. De maeghdom is een voortreflijcke saecke, wanneer sy reyn is: maer het en is niet van noode, dat ghy u daerom in een Clooster begheeft, waer uyt ghy naderhant niet en soudt konnen verlost werden: ghy kondt uwe maeghdom by uwe ouders bewaren. Ca. Ick kan wel, maer niet ghelijcke vry. Eu. Jae als ick meyne, al wat vryer, als by die vette Monicken, die altijt met spijse op ghevult zijn. Want sy en zijn niet ghelubt, dat ghy’t weet. Sy werden Paters, dat is, Vaders ghenoemt, ende sy doen menichmael, dat desen name hen lieden waerlijck toekomt. Eertijdts en leefden de jonck-vrouwen nerghens eerlijcker, dan by hare ouderen: oock en hadden sy gheen ander Pater, dan den Bisschop. Maer ick bids u, seght my wat Clooster uyt allen hebt ghy u verkoren, om in’t selve u tot slavernije over te geven? Ca. Chrisercium, Eu. Ick kent, nae by uws Vaders huys gheleghen. Ca. Seer wel. Eu. Maer ick ken dat gheheele gheselschap wel, voorwaer weerdigh om welckes wille ghy uwen Vader ende Moeder ende u bloedt-vrienden ende eerlijcke familie soud verwerpen. Want die Pater is al over langhe door ouderdom, ende wijn, ende van nature sot, ende hy en heeft nu nerghens smaeck in, behalven in de wijn. Hy heeft twee mede-ghesellen, die hem betamen, Jan ende Joost: van welcken ghelijck Jan misschien gheen quaedt man en is, alsoo en heeft hy niet manlijckx, behalven den baert: daer en is niet een hayr gheleertheydts in, niet veel meer wijs heydts. Joost is soo plomp, ten waer saecke dat hem het Geestlijcke kleed achtbaer maeckte, dat hy in ’t openbaer om her gaen soude in een sots-kappe met ooren ende bellen. Ca. My dunckt dat het goede mannen zijn. Eu. Ick ken haer beter dan ghy, mijn Catharina. Dese zijn misschien uwe voorspraecken by u ouders, dat sy u tot hare Clooster-ghenoot moghen maken. Ca. Joost is my insonderheyt gunstigh. Eu. O goed-gunner! maer neemt, dat daer nu gheleerde ende vrome Mannen zijn, morgen sullender ongeleerde ende quade wesen, ende wie datter oock komen, die sult ghy verdraghen moeten. Ca. In’t huys mijns Vaders ergheren my de menighvuldighe mael-tijden, oock en zijn ’t altijdt geen maeghdelijcke saken, die daer onder de ghehouwelijckte ghesproken werden. Ende ’t ghebeurt somwijlen, dat ick een kusse niet en dorve [p. 176] weygheren. Eu. Die alles begheert te schuwen dat ergherlijck is, die moet uyt het leven scheyden. Alsoo behoortmen de ooren te wennen, datse alle dinghen hooren, en nochtans niets dan het gene dat goet is in ’t herte laten komen. Uwe ouders, meyne ick, laten u een eyghen slaep-kamer hebben. Cath. Ja sy. Eub. Ghy sult u daer henen konnen vertrecken, wanneer daer eenighe rumoerighe maeltijdt geschiedt: ende terwijlen dat sy drinken ende klappen, soo spreeckt ghy met uwen Bruydegom Christo, bidt, singht, doet danck-segginge. Uwes vaders huys en sal u niet besmetten, maer ghy sult dat suyverer maken. Cath. Maer nochtans isset vrijer in ’t gheselschap der Maeghden te zijn. Eub. Een kuysch gheselschap en misprijse ick niet, nochtans en wil ick niet dat ghy door een valsche inbeeldinghe bedroghen soude werden. Wanneer ghy daer een tijdtlangh verkeert sult hebben, als ghy ’t naerder sult hebben inghesien, soo en sullen misschien alle dinghen niet even seer blincken, als sy u eertijdts schenen. Oock en zijn ’t al t samen gheen maeghden, ghelooft my, die het wiel of linnen sluyer draghen.
    Cath. Watte woorden!
    Eub. Jae’t zijn goede woorden, die waerachtigh zijn. Ten zy dat misschien dat loflijcke ghetuyghenis, ’t welck wy tot noch toe gheacht hebben der Moeder Christi eygentlijck toe te behooren, tot meer persoonen ghekomen is, dat sy nae het baren maeghden genoemt werden. Cath. Ick heb daer eenen grouwel van. Eub. Jae hier-en-boven en zijn oock andersins onder de maeghden alle dinghen niet maeghdelijck. Cath. Diet. Ick bids u, waerom. Eub. Want daer werden meer gevonden die de manieren van Sappho (een Poëtersse licht van leven, doch gheestigh in ’t verstant) nae volgen, dan die haer in ’t bestandt ghelijck zijn. Cath. Wat dit zy en verstae ick niet ghenoegh. Eub. Ende daerom gebruyck ick dese woorden, dat ghy ’t nimmermeer meught verstaen, mijn Catharina. Cath. Maer nochtans werdt mijn ghemoedt daer henen ghedreven, ende daer uyt besluyt ick dat desen gheest van Godt her komt, om dat hy so vele jaren volherdet, ende alle daghen heftiger werdt. Eub. Jae daerom heb ick een quaedt vermoeden op desen uwen gheest, om dat uwe seer vrome ouders daer so seer tegen strijden. God soude haer herten oock aengeblasen gehadt hebben, indien ’t Godsaligh waer, dat ghy voor hebt. Maer desen gheest hebt ghy ghekreghen uyt de schoonheden, die ghy een seer jonck meysjen zynde ghesien hebt, uyt de lieflijcke aensprekinghen der Jongh-vrouwen, uyt de genegentheyt tot u oude gesellinnen, uyt de gewiede kleedinghe, uyt de Ceremonieu, die voorwaer seer schoon zyn, uyt de on-ophoudelijcke vermaninghen der sotter Monicken, die u tot dien eynde soecken te vanghen, dat sy dies te overvloedigher moghen sappen. Sy weten dat u vader mildende goedertieren is, of sy sullen hem te gast hebben, maer op dese conditie, dat hy so veel wijns met hem brenghe, als voor thien dappere suypers ghenoegh soude sijn, of sy sullen by hem gaen om te drincken. Daerom soud ick u raden, dat ghy niet nieus voor u en neemt teghen uwer ouderen danck, onder welcke macht Godt ghewilt heeft dat wy souden zijn. Cath. In dese saeck is het Godsaligh Vader ende Moeder te versmaden. Eub. Het is Godsaligh erghens om Christi wille Vader ende Moeder te verachten. Want hy en soude niet Godsaligh doen, die een Christen zijnde zijnen Vader, die Heydensch waer, wiens gantsche hulpe des levens aen den soon hingh, verliete, ende liet hem van hongher vergaen. Waer ’t saecke dat ghy Christum noch niet inden Doope beleden had, en uwe ouders u verboden ghedoopt te werden, soo soudt ghy Godsalighlijck doen, dat ghy [p. 177] Christum meerder achtedet dan de godloose ouderen. Of indien u nu uwe ouders tot godloosheyt of schandelijckheydt dwonghen, soo behoorde ghy hare authoriteyt te versmaden. Maer wat gaet dit het Clooster aen? Ghy hebt Christum oock binnens huys. De nature leert, God bevestight, Paulus vermaent, de menschlijke wetten ordineren, dat de kinderen hare Ouders onderdanigh zullen zijn: en zult ghy u selve uyt de authhoriteyt uwer zeer goeder ouderen on-trecken, op dat ghy u in plaetse van eenen waren vader eenen versierden overgeven,en voor een rechte moeder een vreemde aennemen meught: of veel eer, op dat ghy u in plaetse van Ouders Heeren ende Vrouwen meught toe voeghen? Want ghy zijt uwen ouderen alsoo onderworpen, dat zy nochtans willen,dat ghy vrij zult zijn. Waer van oock de kinderen des huysgezins Liberi, dat is, Vrye, ghenoemt werden,om dat zij vanden staet der slaven verscheyden zijn. Nu arbeydt ghy om u selve uyt een vry persoon een slavinne te maecken. De Christlijcke zachtmoedigheydt heeft alle die slavernye der ouden ten meesten deel wegh ghedaen,behalven datter in sommighe landen noch littekenen van zijn. Maer daer is onder ’t decksel der religie een nieuwe maniere van slavernye ghevonden, ghelijckmen nu immers in meest alle de Kloosteren leeft. Niets en sal u aldaer gheoorloft zijn, behalven het ghene dat u bevolen wert: alles wat u ten deele valt, sal tot haren voordeel zijn: is dat ghy ergens enen voet verset, soo sult ghy van ’t vluchten te rugghe ghehaelt werden, niet anders dan of ghy uwen Vader met fenijn vermoord hadt. Ende op dat de slavernye te oog-schijnlijcker zij, veranderen zij de kleederen die de Ouders ghegheven hebben: ende ’t oude exempel der ghener, die eertijdts slaven ghekocht hadden, veranderen zij den name die hen inden Doope ghegheven is, ende in plaetse van Peter ofte Jan, noemen zy haer Franciscus, of Dominicus, of Thomas. Peter is alsoo ghenoemt als Christen zijnde,zal hy Dominico inghewyet werden, zoo wert hy Thhomas ghenoemt. Als dat een Crijghs-knecht het kleedt verwerpt dat hem van zijn Heer gegeven is,zo schijnt het dat hy zijn Heer verworpen heeft: ende wy zijn den ghenen gonstigh,die een kleedt aaenneemt,dat Christus onser aller Heer niet en heeft ghegheven: ende die dit verandert heeft, wert swaerder ghestraft, dan of hy hondert mael het kleedt zijn Keyssers ende Heeren verwierp, ’t welck is onnozelheyt des herten. Ca. Maer dit selve,segghen zy, is van een uytnemende verdienste, wanneer yemandt hem selven willens in deze slaverye over-gheeft. Eu. Dit is een Pharizeusche leeringhe. Paulus daerenteghen leert, dat de ghene die vry gheroepen is, niet en trachte om dienstbaer te werden, maer eerder arbeyde, dat hy vry werde. Ende dies te ellendigher is de dienstbaerheydt, dat ghy veel Heeren, meestendeel sotten ende onvromen, ende altemets nieuwe Heeren zult moeten dienen. Beantwoort my dit: bevrijden u de wetten van ’t recht der ouderen? Ca. In gheenerley maniere. Eu. Is ’t u dan gheoorloft een Hofstede te koopen ofte verkoopen teghen uwer ouderen danck? Ca Gheenzins. Eu. Waer van hebt ghy dan het recht, dat ghy u selven/ick en weet niet den welcken, teghen uwer Ouderen danck overgheeft? En zijt ghy hen lieden niet de alderliefste ende aldermeest eyghene bezittinghe? Ca. In de sake der Godsaligheydt houden de wetten der naturen op. EU. De sake der Godsaligheyt wert voornamelijck inden Doop ghehandelt: hier handeltmen van de kleedinghe te veranderen, ende van de maniere des levens, die by haer selven noch goet noch quaet en is. Nu/merckt my dit aen, hoe vele gemackelijckheyts dat [p. 178] ghy te ghelijck met de vryheyd sult verliesen. Nu staet het u vry in u slaep-kamer te lesen, te bidden, te singhen, soo vele ende wanneer alst uwe herte wel ghevalt. Ist dat u de slaep-kamer verdriet, soo is u gheoorloft te hooren de Kercklijcke ghesanghen, by den Gods-dienst te zijn, de predicatien te hooren, ende indien ghy eenige seer vrome vrouwe of jonghe dochter siet, uyt haer t’samen-sprekinghe beter te werden: indien ghy eenighen man met een uytnemende vromigheyt siet, ghy meught van hem leeren dat u beter make: ghy sult eenen Predikant moghen kiesen, die Christum seer suyver leert. Alle dese dingen, uyt welcke de principale vorderinghe tot de ware God-saligheydt is, verliest ghy wanneer ghy eenmael het Clooster toeghe-eyghent zijt. Ca. Maer hier-en-tusschen en sal ick gheen Begijn wesen. Eu. Werdt ghy noch door namen beweeght? Let op de sake selfs. Sy luyden beroemen haer van ghehoorsaemheydt. Sal u dan dien lof ontbreken, wanneer ghy uwen ouderen ghehoorsaem zijt, den welcken God beveelt onderdanigh te zijn? wanneer ghy uwen Bisschop ende Pastoor ghehoorsaem zijt? En sult ghy den lof der armoede niet hebben, nademael alle dingen in uwer ouderen handen zijn? Hoewel eertijdts in de gheheylichde Jongh-vrouwen de mildigheydt tot den armen, insonderheydt van heylighe mannen, ghepresen wierde: die en konden sy niet bewijsen, indien sy niets en besaten. Voorts en sal uwe kuyscheyt niet vermindert werden, al isset dat ghy by uwe ouderen leeft. Wat resteerter dan? een wiel, een lijnen kleedt uyt het binnenste in het buytenste verandert, sommighe ceremonien, die by haer selven niets en doen totter Godsaligheyt, ende niemand inde oogen Christi aenghenaem en maken, dewelcke siet op de reynheydt des herten. Ca. Ghy spreeckt nieuwe dinghen. Eu. Maer seer waerachtighe. Dewijl ghy niet bevrijt en zijt van ’t recht uwer ouderen, dewijl ghy geen recht en hebt een kleed of acker te verkoopen, waerom neemt ghy u het recht aen, u selven in een vreemde dienstbaerheydt over te geven? Ca. ’t recht der ouderen, ghelijck sy segghen, en verhindert den inganck in de religie niet. Eu. En hebt ghy inden Doop de Religie niet beleden? Ca. Ick hebbe. Eu. En zijnse niet alle Religieusen, die Christi geboden volghen? Ca. Jase ymmers. Eu. Wat is dit dan voor een nieuwe Religie, die het ghene krachtloos maeckt, dat de wet der naturen ingheset, de oude wet gheleert, de Euangelische wet goed gevonden, ende de Apostolische leere bevestight heeft? Dat ghebodt en is van God niet ghegheven, maer inden raet der Monicken ghevonden. Alsoo besluyten sommighe oock dat het houwelijck bondigh zy, dat buyten weten, of oock teghen danck der ouderen, tusschen een jonghelingh ende jonghe Dochter, door woorden vanden teghenwoordigen tijdt (want also spreken sy) ghemaeckt is. Maer dit besluyt en wert noch vant verstandt der nature, noch van de wetten der ouden, noch van Mose selfs, noch van de Euangelische of Apostolische Leere toe-ghestemt. Ca. Meynt ghy dan, dat het my niet geoorloft en zy Christo te trouwen, ten zy dattet mijne ouders bewillighen? Eu. Nu hebt ghy, segh ick, Christo ghetrout, en wy al te samen hebben hem ghetrout. Wie isser die tweemael eenen selven man trout? Daer wert alleenlijck* ghehandelt van de plaets, van de kleedinghe ende van de ceremonien. Ick achte dat om deser dinghen wille het recht der ouderen niet en behoort versmaet te werden. Ende ghy moet toesien, dewijl dat ghy voor u neemt Christo te trouwen, dat ghy niet eenen anderen trouwt. Ca. Maer sy luyden segghen, datter niets heyliger en is, dan in dese saecke de ouders te versmaden. Eu. Eyscht dan van die Doctoren, dat sy eenighe passa- [p. 179] gie uyt de heylige Schrifture voortbrengen, die sulcx leere: indien sy dat niet en vermogen, so laet hen eenen Beker van den besten * Belnensche wijn uytdrincken: dat sullen sy wel vermogen. [noot: Belna is een stadt in Burgundien, daer goede wijnen wassen.] Van godloose ouders tot Christum te vluchten, is Godsaligheyt: Maer van Godsalige ouders tot de Monickerije, dat is, (’t welke dickmael ghebeurt) van vromen tot onvromen te vluchten, ick bids u, wat Godtsaligheyd is dat? Hoewel dat oock eertijdts de gheene die van’t Heydendom tot Christum bekeert was, den Af-godischen ouderen ghehoorsaemheydt schuldigh was, voor soo vele als het sonder schade der Godsaligheyt gheschieden konde. Ca. Verwerpt ghy dan dese geheele manier des levens? Eu. Gheensins: maer gelijck als ick niemand soude willen raden, dat de ghene die haer selve in dese maniere des levens gheworpen heeft, arbeyden soude om uyt te komen: alsoo en soude ick niet twijffelen alle jonge Dochters, insonderheydt die van een deghelijcker natuere zijn, te vermanen dat sy haer selven niet onvoorsichtelijck daer henen en wepen, waer uyt sy haer naderhant niet en souden konenn verlossen, isonderheyt dewijle de maegdom inde Cloosters selfs in perijckel staet, ende ghy binnens huys alles doen kont, dat aldaer gedaen wert. Ca. Ghy dringt my wel met vele ende groote argumenten, nochtans en kan dese mijne ghenegentheyt niet wegh genomen werden. Eu. Indien ickt u niet wijs en make, twelcke ick nochtans soude wenschen, so siet dat ghy’t ghedenckt, dat Eubulus u ghewaerschouwt heeft. Hier-en-tusschen bid ick na mijn liefde t’uwaerts, dat dese uwe ghenegentheydt, gheluckgher zy dan mijnen raed.

            Eynde vande twee-en-twintichste T’samen-sprekinge.




[p. 180]

De XXIII. T’samen-sprekinghe.

Virgo poenitens,

Of

Nons-Klooster berouw,

Tusschen Eubulus, ende Catharina, in welcke Catha-
rina haer beklaeght, dat sy Eubuli raet niet ge-
volght en had: dies keert sy wederom
tot haer ouders.


Eubulus, Catharina.

Eubulus.
ICk soud my soodanige Poortierssen wel altijt wenschen. Ca. En ick altijdt soodanighe aenkloppers. Maer adieu Catharina. Ca. Wat hoor ick? Sal my adieu geseyt werden eer dat ick gegroet ben? Eu. Ick en ben hier niet ghekomen, op dat ick u soude sien weenen: wat beduyt het, dat terwijl ghy mijn saeght, de tranen uyt u ooghen biggelen? Ca. Waer loopt ghy henen? blijf, blijf segh ick, ick sal een ander gedaente aennemen, en wy sullen overvloedighlijck lachen. Eu. Wat voghelen sie ick hier? Ca. ’tIs de Pater des Cloosters: en gaet niet wegh, sy hebben hier nu vol gedroncken, sit een weynigh neder: wanneer hy wegh gegaen is, sullen wy tsamen kouten na onse maniere. Eu. Wel aen, ick sal u ghehoorsaem zijn, hoewel ghy my niet en hebt willen hooren. Nu zijn wy alleene, vertelt het gheheele spel, want ick begeert liever van u te weten. Ca. Nu ghevoel ick datter uyt soo veel vrienden die ick meynde seer wijs te sijn, niemand gheweest en is, die my wijser en d’een oud man beter betamende raet ghegheven heeft, dan ghy, die de jonghste van allen zijt. Eu. Segh my, hoe hebt ghy de ghenegentheydt uwer ouderen overwonnen? Ca. Eerstlijck door de on-op-houdelijcke aenporringhen der Moniken ende Bagijnen, daer na oock door mijn ghebeden ende smeeckingen is ’t hart mijner Moeder beweeght gheworden: mijn Vader en konde in geener maniere daer toe ghebracht werden. Ten laetsten alle practijcken ghebruyckt zijnde is dese oock overwonnen, ende is eerder overweldight, dan dat hy ’t toeghelaten heeft. Dit is by den dronk gheschiet: sy dreyghden den man met een quade verderffenis, indien hy Christo zijn Bruyd weygherde. Eu. O boosheydt der sotten! Wat gheschiede daer nae: Ca. Ick wierde drie daghen langh in [p. 181] huys heymelijck bewaert: midler tijdt waren daer altijdt eenighe Vrouwen des Cloosters teghenwoordigh, die sy de bekeerde Susterkens noemen, met hare vermaninghen my eenen moet gevende, dat ick in dit heylighe voornemen volherden soude: ende sy saghen sorchvuldighlijck toe, datter niet* eene van mijn Nichten of Mede-ghesellinnen by my quame, die mijn gemoet souden mogen veranderen. Hier-en-tusschen wierden de kleederen toegherust, ende andere dinghen die tot de maeltijdt behoorden.
    Eu. Dat moet had ghy midlertijdt? En wanckelde ghy niet? Ca. Neen ick: maer ick lede yet dat so vreeslijck was, dat ick liever thienmael wilde sterven, dan sulcx wederom lijden.
    Eu. Ick bids u, wat was dat?
    Ca. Ick en mach het niet uytspreken. Eu. Dat ghy my sult segghen, dat sul ghy uwen vriendt segghen. Ca. Belooft ghy te swijghen? Eu. Dat soud ick gedaen hebben, al had ghy ’t niet bedonghen ghehadt: Ca. My verscheen een spoock van vreeslijcke ghedaente.
    Eu. Voorwaer dit is uwe quaden Engel geweest, die u daer toe aenporde. Ca. Ick meyn gantschelijck dattet een duyvel geheweest is. Eu. Segt my, wat gedaente had hy? Is hy alsoodanigh als hy gheschildert wert? Met een kromme neb, met langhe hoornen, met Harpyen klauwen, ende met een langhe steert?
    Ca. Ghy spot daer mede. Maer ick wilde liever dat my de aerde verslonde, dan dat ick wederom sulcken spoock saghe. Eu. Waren midlertijdt de aenporrende vrouwen teghenwoordigh? Ca. Neense, oock en heb ick ’t haer noyt te kennen gegeven, hoewel sy my seer vraegden wat my deerde, als sy my gheheel verschrickt vonden. Eu. Wilt ghy dat ick u segge wat het geweest sy? Ca. Ist dat ghy kondt. Eu. Die vrouwen hadden u de herssenen betoovert, of veel eer uyt-ghetoovert. Maer bleeft ghy midlertijdt in u voornemen volstandigh?
    Ca. O jae ick, want sy seyden dat sulcx velen ghebeurde, die hier Christo toe-heylighen: Maer indien de versoecker in dien eersten strijdt overwonnen wert, dat daer nae alle dinghen in ruste sullen zijn. Eu. Met wat staet sijt ghy voort ghebracht? Ca. sy vercierden my met alle mijn juweelen, sy kemden mijn hayr neder: ende also wierde ick niet anders, dan of ick de Bruyt wesen soud. Eu. Ja een vette Monick nemen, hem, ramp moet desen hoest hebben. Ca. Ick wordt by schoonen dagh uyt mijns Vaders huys tottet Clooster wech gheleydet, vele tot dit schouw-spel t’samen komende. Eu. O fijne Personagie-speelvers hoe konnen sy hare sotte-kluyten voor ’t slechte volck spelen! Hoe veel daghen hebt ghy in dat H. Jonck-vrouwen Clooster geweest? Ca. Bykans twaelf Eu. Maer wat saecke had u ghemoedt, dat so hertneckigh was verandert? Ca. Ick en sal niet segghen wat het sy, maer ’t is yet groots gheweest. Ses daghen nae den inganck riep ick mijn moeder, haer heftigh biddende ende smeeckende, indien sy begeerde dat ick leefde, dat sy my uyt dat Clooster soude verlossen. Sy streedt teghen mijn ghemoedt, ende vermaende my tot volstandigheydt. Daer nae riep ick mijn Vader: die bekeef my oock, seggende daer by dat hy sijne gheneghentheydt qualijck hadde konnen overwinnen, dat ick nu wederom mijn ghemoet overwinnen, ende hem dese schande niet aen doen soude, dat ick den Beghel verlaten hadde. Als ick ten laetsten sach dat ick niets en vorderde, antwoorde ick mijne Ouders, dewijle sy ’t alsoo geboden, dat ick hen lieden te ghevalle soude sterven. Overmits my sulcks seker was, indien ick bytijdts niet verlost en werde. Dit ghehoort hebbende, hebben sy my wederom ’t huys ghebracht. Eu. ’t Is goet dat ghy in tijdts terug ghekeert sijt, eer dat ghy een eeuwighe slavernije belooft had. Maer noch en hoor ick niet, wat u gemoet so haestlijck ver- [p. 182] andert heeft. Ca. Dat en heeft tot noch toe gheen mensch uyt my geweten, ghy en sult het oock niet weten. Eu. Wat of ick het riede? Ca.* Ghy en sult het niet raden dat weet ick wel: en of ghy’t riedt, ick en sal ’t niet seggen. Eu. Ick gisset nochtans wel. Maer midlertijdt sijn de kosten verloren. Ca. Meer dan veertigh kroonen. Eu. O Bruylofts-brassers! Nochtans verblijde ick my dat het gheldt verloren is, en dat ghy ons behouden ghebleven zijt: nae dese tijdt luystert beter nae goeden raet. Ca. Ick sal alsoo doen, ende ick sal (met de Visschers ghequetst sy sijnde)* daer by geleert sijn.





De XXIV. T’samen-spraeck.

Adololescentis & scorti,

Of

Eens Jonghlings met een
Lichte Vrouwe

In welcke de Iongh-man de ghemeyne vrouwe radet, dat
sy haer onreyn leven verlaten, en haar tot God-
saligheydt begheven sal.


Lucretia, Sophronius, of wijse rader.

Lucretia.
DAt gaet wel, mijn aldervriendlijckste Sophroni, dat ghy noch eenmael wederkomt? Want my dunct dat ghy hondert jaren lang van hier gheweest zijt. Metten eersten kend ick u nauwlijcx. So. Waerom mijn Lucretia? Lu. Om dat ghy in plaetse van een onghebaert jongeling, wel ghebaert tot ons weder ghekomen zijt. Wat isser mijn herteken? Want ghy schijnt sturer te wesen dan ghy placht. So. Ick begheer alleene heymlijck met u te spreken. Lu. Och, och! en zijn wy niet alleene mijn sulleken? So. Laet ons in een heymlijcker plaetse ter zijden gaen.
    Lu. Wel aen laet ons inde binnenste kamer gaen, ist dat u yet lust. So. Dese plaetse en dunckt my noch heymelijc genoegh te zijn. Lu. Van waer komt dese nieuwe schaemte? Ick heb een heymelijc kamerken, daer ick mijn cieragie beware, een plaetse soo seer doncker, dat ik u nauwelijcx sien sal, noch ghy mijn.
    So. Siet rontom na alle scheuren.
[p. 183]     Lu. Daer en is niet eene scheure. So. En is daer niemandt nae by die ons hoore? Lu. Oock niet een vliege, mijn hert: wat vertoeft ghy? So. Sullen wy hier Godts ooghen bedrieghen? Lu. Geensins: hy doorsiet alle dingen. So. Sullen wy oock der Enghelen ooghen bedrieghen? Lu. Hare ooghen en kan men niet ontgaen. So. Hoe komt dan dat hen de menschen niet en schamen ’t ghene te doen voor Gods ooghen, en in teghenwoordigheyd der heyligher Enghelen, dat sy hen schamen souden te doen in tegenwoordigheyd der menschen? Lu. Wat nieuwe saecke is dit? Sijt ghy hier gekomen om te prediken? Treck een Minne-broeders-kap aen, klimt op de Predick-stoel, ende laet ons u hooren, ghy baert-manneken. So. Ick en soud my niet beswaren oock sulcx te doen, indien ick u van die quade maniere des levens konde af trecken, die niet alleene seer schandlijck, maer oock seer ellendigh is. Lu. Waerom mijn goede vriend? Men moet den kost erghens van krijghen. Een yeghelijck wert onderhouden door zijn konste, dit is onse handwerck, dit is onse inkomst. So. Ick soud wel begheeren, mijn Lucretia, dat ghy dese dronckenheyt des gemoets een weynigh wech werpende, de sake selfs met my wildet aenmercken. Lu. Bewaert uwe predicatie tot op een ander tijt: laet ons nu lustigh zijn mijn Sophroni. So. Ghy doet alles wat ghy doet om ghewins wille. Lu. Ghy en spreeckt niet veel buyten de waerheydt. So. Ghy en sult niets van u ghewin verliesen, ick salt u vier-dubbeld gheven op dat ghy my maer ghehoor gheeft. Lu. Seg wat ghy wilt. So. Eerstlijck antwoort my hier op: hebt ghy oock eenighe die u haten? Lu. Vele. So. En die ghy wederom hatet? Lu. Ghelijck sy verdienen. So. Indien ghy dan hen een aenghename sake doen kondet, soudt ghy’t oock doen? Lu. Ick soud haer eerder fenijn te drincken gheven. So. Maer overdenckt nu, of ghy haer yet aenghenamers hebt konnen doen, dan dat sy u sien dit schandlijck en seer ellendigh leven leyden. En wat kondet ghy den ghenen moeyelijckers doen, die u goet gunnen Lu. Dit schijnt soo mijn beroep te wesen. So. Dat nu den genen die op eylanden wech gheset, of tot de uyterste Babarische natien der wereldt ghebannen werden, het swaerste van allen is, dat hebt ghy u vanselfs aenghenomen. Lu. Wat is dat? So. En hebt ghy niet willens versaeckt alle uwe ghenegentheden, uwen vader, moeder, broeders, susters, vaders-suster, moeders-suster, ende alle andere, die de nature met u t’ samen ghevoeght heeft? Want sy schamen hen uwer, ende ghy en dorst niet onder hare ooghen komen. Lu. Ja ick heb gheluckelijck mijne ghenegentheden verandert: want in plaetse van weynige hebbe ick nu seer vele, derwelcker ghy eene zijt, dien ick altijt voor mijn broeder gehouden heb. So. Laet de jockerijen varen, en overweeght de sake selve, gelijck sy is. Die so vele vrienden heeft, die en heeft niet een vriendt, ghelooft my Lucretia. Want die tot u komen, die en houden u niet voor een vriendinne, maer eerder voor een pis-pot. Siet waer henen ghy ellendighe u selven wegh gheworpen hebt. Christus heeft u soo lief ghehadt, dat hy u met fijn bloet verlost heeft, dat hij ghewilt heeft dat ghy der Hemelscher erffenisse deelachtigh soudt zijn, ende ghy maeckt u tot een ghemeyne stinck gote om allerley vuylnisse ’t ontfangen, tot welcke alle vuyle onreyne ende schorfde menschen te samen komen, en hare vuylnisse in u uyt suyveren. Ist dat u de aenhangende melaetsheyt, die sy de Spaensche pocken noemen, noch niet geraeckt en heeft, ghy en sultse niet langhe konnen ontvlieden. Indien sulcx gheschiede, wat sal ongheluckiger zijn dan ghy, al waert oock dat de andere dinghen voorspoedigh waren, name- [p. 184] lijck, de goederen ende de eere: wat sult ghy anders wesen, dan een levendigh doodt lichaem? Het viel u swaer uwe moeder gehoorsaem te zijn, nu dient ghy een seer schandelijcke hoeren-weerdin: ’t verdroot u de vermaninghen uws vaders te hooren, hier moet ghy menighmael van dronckaerts en onsinnige hoeren-jagers gheslaghen werden: ’t verdroot u binnens huys eenigh werck te doen, met welcke ghy den kost moeght winnen; wat ghewoel en wat wakingen lijdt ghy hier? Lu. Van waer komt ons dese nieuwe Predicant? So. Bedenct nu dit oock, die bloem der schoonheyt, die de Vryers tot u treckt, sal kostlijck af-vallen: wat sult ghy ellendighe alsdan doen? wat mest-hoop salder verachter zijn dan ghy? ghy sult uyt een hoer een hoere-weerdin worden. Dese weerdigheydt en ghebeurt een yeghelijck niet: ende ofse ghebeurde, wat isser schandlijcker, of duyvelscher boosheydt naerder? Lu. Mijn Sophroni, alle de dinghen die ghy spreeckt zijn bykans waerachtigh. Doch van waer komt dese nieuwe heyligheydt, die ghy de lichtveerdighste klappert van allen placht te wesen? niemandt quam hier meerder of ontijdelijcker dan ghy alleene. Ick heb ghehoort dat ghy te Romen geweest zijt. So. Ick hebber geweest.
    Lu. Maer van die plaetse plachtense argher weder te komen: op wat maniere is u het tegendeel ghebeurt? So. Ick sal ’t segghen, om dat ick niet met het selve voornemen en op de selve maniere na Romen ghereyst ben. Andere gaen gemeynlijck na Romen, op dat sy arger moghen weder komen, ende tot die sake zijn daer overvloedlijck gelegentheden. Ick ben met een eerlijck man ghereyst, door wiens vermaninghe ick in plaetse van een drinck-vlessche een boecxken met my ghenomen heb, het nieuwe Testament van Erasmo overgeset. Lu. Van Erasmo? Sy segghen dat hy een drie-dobbeld* ketter is. So. Is de naeme diens mans oock tot deser plaetse gekomen? Lu. Daer en is geen naem vermaerder by ons. So. Hebt ghy den man gesien? Lu. Noyt, maer ick wilde wel dat ick hem ghesien had, vanden welcke ick soo veel quaets gehoort heb. So. Misschien van de quaden. Lu. Ja van de eerweerdige mannen. So. Van welcke? Lu. ’t En is niet nut te seggen. So. Waerom? Lu. Want indien ghy’t uytbroght, ende sy ’t gewaer wierden, ick en soude niet weynigh van mijn winst verliesen. So. En vreest niet, ’t sal biecht zijn. Lu. Luystert eens. So. Sottinne, wat behoeven wy te luysteren, dewijl wy alleene zijn, en sal het God niet hooren? O eeuwige God! ick sie dat ghy een Godsalige hoere zijt, dat ghy de bedelaers, of bedel-Monicken, met aelmisse te hulpe komt. Lu. Maer ick krijgh van dese bedelaers meerder winste dan van u rijcke lieden. So. Sy berooven goede vrouwen, op dat sy ’t met quade hoeren moghen verdoen. Lu. Maer seght voort van ’t boeck So. Ick salt doen, ende ’t is best: aldaer leerde my Paulus, dat noch hoeren noch hoereerders de erffenis des hemelschen Coninghrijcx en sullen verkrijgen. Als ick dit gelesen had, begonde ick by my selven also te dencken: ’t Is een kleyn goet dat ick uyt de erffenis mijns Vaders verwachte, en nochtans wilde ick liever alle hoeren versaecken, dan van mijn vader ont-erft wesen: hoe veel te meer moet ick my wachten, dat my de Hemelsche Vader niet en ont-erve? ende teghen den ont-ervenden of verslootenden Vader geven de menschelijcke wetten eenighe hulpe, maer teghen den ont-ervenden God en is geen hulpe. En alsoo heb ick my selve terstondt alle ghebruyck der hoeren verboden. Lu. Indien ghy u onthouden kondt. So. ’t Is een groot deel der onthoudinghe, wanneer hem yemandt van herten onthouden wil. Ten laetsten isser tot het uyterste quaet, remedie voorhanden, dat is [p. 185] een wijf te trouwen. Te Romen heb ick inden schoot des Biecht-vaders alle vuylighedyet uyt-gestort, dese vermaende my met vele woorden wijslijck tot reynigheydt der ziele en des lichaems, tot lesen der H. Schrifture, tot vele ghebeden en de tot soberheyt des levens: tot pernitentie en heeft hy my niet anders bevolen, dat dat ick met gebogen knyen voor ’t hooghe Outaer den Psalm lesen soude, God zy my genadich, &c. En indien ick gelt had, dat ick een arm mensch een Carolus gulden geven soud. Als ick my verwonderde dat hy my om soo vele hoererijen wille met sulcken kleyne boete strafet, antwoorde hy gheneughlijck, seggende: Sone, indien ghy waerachtigh berou hebt, indien ghy u leven verandert, so en acht ick de straffe niets: maer indien ghy voortgaet, so sal ten laetsten de wellustigheydt selve u meer dan ghenoeghsame straffe af-eysschen, hoe-wel datse u de Priester niet op en leydt. Siet op my, ick heb loopende ooghen, ick beve en ben gansch krom: maer eertijdts was ick soodanighe, als ghy seght dat ghy tot noch toe geweest zijt. Also ben ick weder tot mijn verstant ghekomen. Lu.* Soo sie ick dan wel dat ik mynen Sophronium verloren heb. So. Ja ghy hebt hem gewonnen: want voor hem was hy verloren, en was uwe, noch sijs selfs vriendt. Die selve heeft u nu waerlijck lief, ende dorst naer uwe saligheydt. Lu. Wat raedt ghy my dan mijn Sophroni? So. Dat ghy metten alder-eersten dit leven verlaet. Ghy zijt noch jonck: de smette die ghy ghekreghen hebt kan af-ghewasschen werden: trout een man, wy sullen wat tot het Houwelijcx goet gheven: of begheeft u in een Clooster, dat de gevallene op-neemt: of de plaetse veranderende begheeft u in ’t huysghesin eener eerlijcker Vrouwe: Tot welcken ghy van desen wilt, aenbiede ick u mijne dienst.
    Lu. Ey lieve Sophroni, siet eens om, ick sal uwen raet volghen. So. Maer midlertijdt maeckt u van hier.
    Lu. Och! soo haestlijck? So. Waerom niet liever heden dan morgen, wanneer in’t verlengen schade, ende in ’t vertreck perijckel gelegen is? Lu. Waer sal ick my henen keeren? So. Ghy sult u gheheele Vrouwen-huysraet versamelen, ’t selve sult ghy my t’avont gheven, mijn knecht sal ’t heymelijck tot een getrouwe vrouwe brengen; een weynig tijds daer nae sal ick u voor den dagh brenghen, als of ick met u wilde gaen wandelen: by die Vrouwe sult ghy op mijne kosten verborgen zijn, ter tijdt tot dat ick u voorsien sal hebben, ’t selve kan kortlijck gheschieden. Lu. Wel aen, myn Sophroni, ick gheve my geheel over in uwe bescherminghe. So. Ghy sult het u naemaels bedancken dat ghy’t ghedaen hebt.

                Eynde van de vier-en-twintichste T’samen-sprekinghe.



[p. 186*]

De XXV. T’samen-sprekinghe

Puerpera,

Of

Kraem-vrouw,

Daer in geleert wordt hoe een Kraem-vrouw of Moeder,
haer eygen kindt behoort te soogen, en sorgh-
vuldelijck op te brengen.

Eutrapelus soet prater, ende Fabulla kluchtighe.

Eutrapulus.
MYn beste Fabulla moet seer gegroet zijn. Fa. Weest gegroet Eutrapele. Maer wat isser doch nieuws ghebeurt, dat ghy een seltsame groeter aenghekomen zijt, den welcken dese drie Jaren langh niemandt van ons ghesien heeft? Eu. Ick sal ’t segghen. By avonture dit huys voorby gaende, sach ick de ring der deure met wit lijnen bewonden, ick verwonderde my, wat de oorsaeck mochte zijn. Fa. Zijt ghy dan een vreemdelingh in dit landt, dat ghy niet en weet, dat dit een teecken van een kraem-bedde in huys is? Eu. Ho, Ho, is ’t niet een wonder teken een witte Craeye te sien? Maer sonder jock, ick wist het seer wel, maer ick en konde niet vermoeden, dat ghy jonge meysjen, noch nauwlijcx in u sesthiende jaer gaende, so vroegh die seer sware konste van kinderen te baren geleert hadt, die sommighe voor dertigh jaren qualijck leeren. Fa. Ghy zijt altijdt uwen name ghelijck, Eutrapele. Eu. ’t En schort Fabullae nimmermeer aen een praetjen. Als ick my dan verwonderde, quam my ter bequamer tijdt Polygamus (die veel vrouwen ghehadt heeft) te ghemoete. Fa. De ghene, die laestmael sijn thiende wijf begraven heeft? Eu. Die selve, ’t welck ick doch meyne dat ghy niet en weet, vrijdt wederom so begeerlijck, als of hy tot noch toe sonder wijf gheleeft had. Dese als ick vraeghde wat daer nieus ghebeurt was, seyde my: eener vrouwen lichaem is in dit huys, middendoor, in twee stucken ghedeylt. Ick seyde: om welcker misdaet wille? Hy sprack: is’t seggen des gemeynen volcx waer, so heeft hier de Moeder des Huysghesins haren Man derven villen, ende terstont gingh hy lachende wech. Fa. Dese mensche is een groot boots-maker. Eu. Ick begaf my terstont hier binnen, om u een gheluckighe vrucht te wenschen. Fa. Wenscht gheluck, indien ’t u belieft Eutrapele, alsdan sult ghy u met my over de [p. 187] gheluckige vrucht verblijden, wanneer ghy sien sult, dat ’t ghene dat ick ghebaert hebbe, de proeve eenes vroomen Mans vertoont. Eu. Ghy spreeckt ymmers Godsalighlijck en waerachtelijck mijn Fabulla, Fa. Ick en ben niemands Fabula, behalven Petronij. Eu. Ghy baert wel eenen Petronio, maer ghy en leeft niet eenen Petronio, meyn ick wel. Maer ick verblyde my daerom oock met u, dat ghy een knechtjen ghebaert hebt. <