Dit is een onderdeel van BruneNieuweWyn1636.html. Klik hier voor het hele document.

nt size = -1>// Als zy ghequetst wert en verdeelt.
Een man wert zomtijds haest ghevvondt, // Maer niet zoo licht gheheelt terstond.
Het is gherust en onbelaen, // Met heeler huyd te bed te gaen.
De mond, door quaet of goed ghebruyck, // Is beul, of doctor van den buyck.
Gheen grooter goed de oudheyd vond, // Als wijs te zijn, en wel ghezond.
. . . . het flerecijn, // Wilt by goe’ daghen zyn en vvijn.
Een man die in ghezondheyd leeft, // Weet niet, wat hy voor rijckdom heeft.
Die in de Mey de koortse heeft, // Het heel jaer veel ghezonder leeft.
Hy heeft ghewis een quade kors, // Die niet en heeft noch vriend, noch bors.
Hy is vvel van ghezondheyd veer’, // Die van remedy heeft af-keer.
Zijn lijf en ziel is wel ontstelt, // Die niet en heeft, noch vriend, noch gelt.
Die van een ziect vvilt zijn ghenezen, // Zyn quaed moet vvel gheopent vvezen.
De ziecten kommen wonder ras, // En keeren met een kleyne pas.
De ziecke, vvaer hy oock naer haeckt, // Al vvatter is, hem bitter smaect.
[pag. 264]
Hy moet wel zieck zijn en in nood, // Die van het leven raeckt ter doot.
De ziecke lien, Niet goeds en zien.
De zieckt’ en kan niet zijn zeer quaet, // Die ons noch in het leven laet.
Een doctor van bermhertigheyd, // Een ziecte van gheduericheyd.
Een pille van ghebuydelt graen, // Een draghme van de wijngaerd traen.
    Een doren van een ey of twee, // Neemt van de maghe pijn en wee.
Ghezondheyd vvert gheacht zeer licht, // Tot datmen in een ziecte steect.
Een klappert van een medecijn, // Is swaerder, als de ziect’ of pijn.
Ghezondheyd van gheen vvaerd’ en is, // Tot datmen die door ziecte miss’.
In ’t lichaem daer gheen ziecten zijn, // En is van doen gheen medecijn.
Ghezondheyd is van gheender vveerd’, // Zoo langh’ als ons gheen ziect’ en deert.
Niet veel doctoors by ziecken voegh: // Maer haelter een, en ’t is ghenoegh.
Ghekroonde hoofden lijden pijn, // Ghelijck die naect en arrem zijn.
Het laten is zeer goed altijd, // Wanneer barbiers haer gheld zijn quyt.



[pag. 265]

Armoede. Aelmosse.
ARme luyden, waer zy gaen, // Moeten achter deure staen.
Die gheen gheld of goed en heeft, // Van elck een verlaten leeft.
Den armen man, Is in den ban: // Wat dat hy kan, Elck blijfter van.
Een bed’laers tas is nimmers vol.
Een bed’laers tes is altijds hol, // Wat datze krijght, z’ is nimmers vol.
Die vvat in nood den armen bringht, // Zijn zelf daer door vvel meest ghedenct.
De aelmoss’, voor die arme zijn, // Dient hun voor heylzaem medecijn.
Het vier dat bluscht het water uyt: // De aelmoss’ zond en straf uyt-sluyt.
Die van het zijne gheeft den armen, // God zal oock over hem erbarmen.
Die d’armen gheeft, en zich erbarmet, // Wert daer door nimmermeer verarmet.
Hy slaept wel, en is wel daer an, // Die niet met al verliezen kan.
Uyt een cleyn Fonteynen-back, // Kan-men drincken met ghemack.
Doet aelmoss’ altijds in ’t secreet, // Want ’t is genoegh, dat God zulckx weet.
Die weynigh heeft, In ruste leeft.
De schapen zijn zijn vrienden niet, // Ghelijckmen aen zijn kleeren ziet.
[pag. 266]
Kinders met zeer graghe darmen, // Zijn de rijckdom van de armen.
In groot ghebreck en arremoed, // Is zelden trouw, en goed ghemoed.
In ’t huysken van een arm ghezin, // God heeft een groot ghedeelt daer in.
Die man verliest zijn aelmos niet, // Die maer zijn zeugh’ die aen en biet.
Van vrouwen, wijn, en teerlingh-spel, // Raecktm’ in ghebreck, en groot ghequel.
Die niet en draeght, noyt yet ont-valt, // Die niet en heeft, oock niet vermalt.
Gheen man, oock die verstaet zijn stuck, // Is sterck ghenoegh, voor groot gheluck.
Geen vliem, of scheer-mes scherper snijt, // Dan als een bed’laer wel ghedijt.
Helpt ghy een bedelaer te peerd, // Hy draeft niet, maer hy gallopeert.
Een bedelaer, die smeeckt en vraeght, // En kiest niet dat hem meest behaeght.
Krijght d’arm een peerd, en zitter op, // Hy rijdt terstont een vol gallop.
De armoed’ op melaetsheyd slaet, // Elck een die vliedz’ en van haer gaet.
Gheen meerder zorgh, gheen grooter quaed, // Als arm te zijn, en zijn van staet.
d’Arme man te gronde moet, // Doet hy, wat de rijcke doet.
Met te missen, leeren wy, // Van wat waerd’ een zake zy.
[pag. 267]
Zijt ghy arm, en zonder schijven, // Ghy zult altijds arrem blijven.
Die rijck eerst was, en met ghemack, // Voelt best, hoe swaer is armoeds pack.
Armoed is een goede staet, // Die daer wel med’ omme-gaet.
De armoed zelfs gheen quaed en heeft, // Maer wel de mensch, die daer in leeft.
Indien wy wisten wel ghewis, // Hoe weynigh swaer de armoed is;
    Wy zouden oock, met minder pijn, // In overvloed en rijckdom zijn.
Een die met niet reyst door het veld, // Hy zinght oock, daer hy roovers telt.
Ghelijck de ezels van het woud, // Zijn leeuwen spijs en onderhoud;
    Zoo zijn de arme on-ghezien, // Het voedsel van de rijcke lien.
Een arm mans Koe, een rijck mans Kind, // Zy sterven, eerm’ het nauw verzint.
Het ongheluck, die ’t wel beseft, // ’t Schijnt dat het maer den armen treft.
Een ey dat is een osse weerd, // Voor d’arme, die niet veel begheert.
Op leghe zolders, zonder hoopen, // En zietmen gheen calanders loopen.
Op leghe zolders comt gheen mier, // Of muys, of eenigh schaed’lick dier.
Elck wilt aen den armen pissen, // En zijn schoenen aen hem wissen.
[pag. 268]
Ghelijck de leeuw het vvild verslint, // Verslint de rijck het arme kind. (Syr. 13.21.)
Een vette vliegh is haest ghevoedt, // Een magher’ bijt zeer scherp in ’t bloed.



Memorie. Zinnen.
EEn man, die heugt, en kennis draeght, // Van dat zijn moeder was een maeghd.
Daer-men van de duyvel spreect, // Zelden dat hy daer ont-breect.
Die van de wolven zit en praet, // Hy ziet de steert, eer hy vergaet.
Die daer cout van wolven aerd, // Zieter veeltijds van de staert.



Moeyen, Moey-al.
DIe zich niet veel en onder-wind, // Niet dan ghemack en ruste vindt.
Die zich met alle dingh bemoeyt, // Veel on-rust in zijn herte broeyt.



Maete, Middel-mate.
DEn reghel van de middel-maet, // In alle dingh zeer wel bestaet.
[pag. 269]
Al wat ghy doet, De maet is goed.
Prijst in gheen dinghen al te veel, // De helft is veel meer als ’t gheheel.
Al is ’t spel goed, Men wert het moed’.
Doen de muys was vol en zat, // ’t Meel was bitter, dat zy at.
De deughd en maet, In ’t midden staet.
Diens maghe van de spijze braeckt, // Den heunigh zelve bitter smaeckt.
Te weynigh doet ons mede quaed, // Maer al te veel noch meer ons schaed.
Geen dingh zoo wel den mensche smaect, // Dat op het laetst gheen on-lust maect.
Te veel is altijds on-ghezond, // Het smaect oock bitter in de mond.
Wat dat hier is, of wat-men dinckt, // Op ’t eynd’ een walgingh’ mede-bringht.
Te veel in al, En heeft gheen val.
Het is een dwaze tocht, // Te springhen uyt den bocht.
Hy heeft die zangh te hoogh gheheven; // Zijn stem is daerom onder-bleven.
Houdt alle-tijd den middel-wegh, // Wat dat u yemant raed’ of zeggh’.
’t Is goed te swemmen nevens ’t schip.
’t Is goed te voet te gaen in ’t land, // Wanneermen heeft den toom in d’hand.
Het zy wel goet, maer niet te goed.
Te voete gaen, dat is wel goed, // Als ons de waghen wachten moet.
[pag. 270]
’T is goed te zeylen langhst het land, // En wand’len by de zee op ’t strand.
Tusschen twee die rijpe zijn, // Een die groen is, dat gaet fijn.
Zoect altijds ’t midden, waer ghy gaet, // Zoo valt ghy niet zeer licht op ’t straet.
Gaet altijds midden op de straet, // Daer ist, dat yder zekerst gaet.
’T is even-eens, wanneermen lijdt, // Of ons de reu, of teve bijt.
Let op de nijp, Wacht voor de ghijp.
Houd altyd schipjen midde-waters.
Stelt uw mond aen, naer uw tas, // Dat is u een goed compas.
Stelt uw teeringh, Naer uw neeringh.
’t Is een goed en nutte les: // Stelt uw mond aen, naer uw tes.
Kent uw staet, Dat zy uw maet.
Niemant verder springhen plach, // Als zijn eyghen pols vermagh.
Maect u beten t’aller stond, // Naer de maete van uw mond.
Maect, naer u beurs, uw zoppe vet, // En strect uw voeten, naer uw bed.
Haelt uw zeyl niet al te hoogh, // Anders raect ghy licht op ’t droogh.
En springht niet verder, lieve man, // Als uwe stock wel reycken kan.
Roeyt met riemen, die ghy hebt, // En daer naer uw’ leden rept.
[pag. 271]
Dat de schoen niet grooter zy, // Als de voet, of zeer na by.
Yder zake wilt zyn maet, // Yder mensche weet zyn staet.
In alle dingh is eynd’ en maet, // En buyten dat gheen dingh bestaet.
Gaet in het midden, zoo ghy cont, // Zoo valt ghy niet zeer licht te grond.
Laet de gheck zoo niet uyt-kijcken, // Dat uw zotternijen blijcken.
Met weynigh beter leeft een man, // Wanneer hy ’t maer ghebruycken can.
Vermijd azijn, Van zoete wijn.
De zotten, als zy vlieden ’t quaed, // Zy loopen in de teghen-daet.
Een leven niet dat druckt den neck, // Maer dat na by is van ghebreck.
Al wat de maet te boven gaet, // Dat hanght aen een zeer lossen draed.



Zeden. Manieren.
GHelijk den aerd is van het land, // Zoo zijn de lieden van verstand.
Iders zeden en manieren, // Tot een zeker staet hem stieren.
Zeden, die zijn aengheboren, // Werden niet zeer licht verloren.
Zulcke reden, Zulcke Zeden.
[pag. 272]
De reden is een teecken wis, // Hoe dat van aerd een yder is.
Men magh wel kennen vriends ghebreken, // Maer met gheen haet daer oyt van spreken.
De reden en de spraeck wijst an, // Wat dat elck is, en wat hy kan.
Men kent den ezel by zijn ooren; // De dvvaes is by zijn spraeck te hooren.
Uyt de spraeck, en uyt de reden, // Kan-men kennen yemants zeden.
Vrienden wijzen machmen vveten, // Maer die niet met haet af-meten.
Daer can niet komen uyt een zack, // Als dat te voor daer inne stack.
Een yders reden openbaert, // Hoe dat van binnen is zijn aerd.
Den zot die kentmen uyt zijn woord, // De pot wert by de klanck ghehoort.
Vervvijfde mans, vervvijfde reden.
De wolf zal sterven in zijn huyd, // Zoo m’hem niet levend’ snijt daer uyt.
. . . . een ouden hond, // Bijt, met ghevveld, een diepe vvond.
De wolf, die d’hoenders eet en bijt, // Die is gheworden een hermijt.
De zeden van een man die spreeckt, // Die leeren meer, als dat hy preect.



[pag. 273]

Man. Vrouwe.
EEn boos wijf magh wel zijn bezucht, // Het is een huys vol on-ghenucht.
Langhe cleeren, corte zinnen.
Een wijf, die daer is zot en quaed, // Het is een schat van schand en schaed.
Langhe cleeren, langhe vvoorden.
Vrouwen haeten ofse minnen, // ’t Derd’ en kan-men niet verzinnen.
Een eerbaer vrouw, en zoet van zin, // Is als een roer van ’t huys-ghezin.
Wat vrouwen weten, blijft ghesloten, // Als water in een zift ghegoten.
’t Is heden, hoer malcander heeten, // En morghen daer niet meer van vveten.
Gheen man van zulcken kloeck beleyt, // Die van een vrouw niet wert verleyt.
Een vrouw die veeltijds proeft en lect, // Haer vvarmoes is niet vvel ghespect.
Dickwils dat de man bemint, // Heeft de vrouwe niet bezint.
Een vrouvve claeght, en weent en beert, // Een vrouvv is zieck, als zy begheert.
Die vrouw ghelooft, en ezels ment, // Zijn leet is maer te veel bekent.
Die op zijn lichaem past te nouw, // En lijckt gheen man, maer dertel vrouw.
[pag. 274]
Een stenend’ peerd, een craeckend’ wijf, // ’t Is voor de meester goed, dat blijft.
De vrouw en ’t ey zijn eenerley, // Zij willen maer een meester bey.
Drye B. B. B. des mans de vrouw moet mijden, // Den Baert, den Broeck, de Beurs bezijden.
Een ledigh wijf van gheen bedrijf, // Daer steect geen deught in heel haer lijf.
Een goede vrouw, in allen deel, // Is beter als een goud juvveel.
Een goede vrouw, met deught vereert, // Die is een goude kroone weerd.
Een vrouwe, zonder eer of schaemt, // Verdient gheen vrouw te zijn ghenaemt.
Een droncke luyte van een wijf, // En is gheen meester van haer lijf.
Wacht u te vvrijven aen een vrouw, // Die daer een slagh heeft, of een douw.
Die vrouw ghelooft, en ezels drijft, // Niet zonder pijn en moeyte blijft.
Elck een can temmen quade vrouwen, // Behalven hy, dies’ heeft te houvven.
Een fiere vrouw, vol hoovaerdy, // Wilt vrouwe zijn, en heer daer by.
In vrouw, in gheld, en in de wijn, // Is deughd, en vreughd, maer oock fenijn.
Een quae vrouw, die niet ergher wert, // En is noch niet de quaedst’ van hert.
Het is een zaeck niet vvel om doen, // Een vrouw te kennen, of meloen.
[pag. 275]
Een vrouw lacht, als zy kan of magh, // Maer, als zy wilt, weent al den dagh.
Een vrouw, die op haer lippen bijt, // En draeyt haer gangh, met trots en spijt,
    Of zy is zot, en zonder roer, // Of vvel zy speelt de vuyle hoer.
Een vrou die klaeght, een vrou die beert, // Een vrouw is zieck, als zy begheert.
Een goed vvijf maect een goeden man.
Een oud schip, en een nieuwe vrouw, // Daer schort altijd wat aen den bouw.
Een vrouw met deughd en eer verzien, // Noch oor, noch oogh heeft, om te zien.
En gheeft de vrouwe niet dat recht, // Dat zy haer been op ’t uwe leght;
    Want ’s ander-daeghs, dat vast ghelooft, // Zal zy wel treden op uw hooft.
Een vvijze vrouw, Is mans behouvv.
Een goede vrouw, een quade man, // Wat vreughd die vrouw ghenieten kan?
In ’t ghene, dat de man bemint, // De vrouw daer in gheen lust en vindt,
Een hond die pist al ooghen-blick; // Een vrouwe weent oock wel zoo dick.
’t Is beter eenen hond te terghen, // Als een oud vvijf yet vremds te verghen.
Een vrouw verandert als de haen, // Die elck ziet op den toren staen.
Een vrouw, die ’t huys haer zelven houdt, // Beneemt veel tonghen quade kout.
[pag. 276]
De rijckdom maect de vrouw vol pracht, // De schoonheyd maect haer gans verdacht;
    De leelickheyt maect, dat de lien, // Haer aenzicht niet zeer gheeren zien.
Hy is een zot, en zonder zout, // Die om het gheld, een vrouvve trouvvt.
Een vrouw die veel in spieghels kijckt, // En uyt de vensters noyt en wijct,
    Het magh wel, dat zy eerbaer is, // Maer ’t is een zaeck zeer on-ghewis.
Een spieghel-kijckster zelden spint, // Of zorgh en draeght voor haer ghezind.
Een man van stroo, of dorre hout, // Is weerdigh noch, een vrouw van goud.
Yder koe, en yder vvijf, // Heeft een vleckjen aen het lijf.
Een vrouwen-traen, al gaet het mis, // De zausse veel van boosheyd is.
Wie peerd, of vvijf vvilt zonder vleck, // Hy thoont zyn zotheyd en ghebreck.
Wie zoeckt een vrouwe zonder vleck, // Of wel een peerd met gheen ghebreck,
    Die dencke, dat hy bed en stal, // Voor eeuwich ledigh houden zal.
Twee beesten vveyden vvel by een; // Daer man en vrouvve dickvvils scheen.
De vrouw, al is zy noch zoo rijck, // En brengh’ gheen hooft ten houwelijck,
By de man, voor-zichtigheyd; // Bij de vrouvv, gheduldigheyd.
[pag. 277]
Spreect wel, en quade woorden schouw, // Ghy hebt ghewis een goede vrouw.
Voor een cort en tangher vvijf, // Buyght u met gheheel uw lijf.
Een vrouw of peer van gheen gheluyd, // Die werden voor de best gheduydt.
Een magh’ren haen, een vette hinn’, // Is een bewys van zoete min.
Een vrouwes leven goet en zoet, // En denckt niet meer op eyghen bloed.
En ziet niet man; zijt blind ghy vrouvv, // Ten zal u gheven gheen berouvv.
Een vrouwes leven goet en zoet, // En denckt niet meer op eyghen bloed.
Een vrouvv gheen on-ghelijck vergheet: // Van vveldaet oock niet vveel en vveet.
Een meulen, en een jonghe vrouw, // Daer schort altijds wat aen den bouw.
Zulcke voor gheen vrouvven strecken, // Die de boden moeten vvecken.
Een goe vrouw, die haer man bemint, // De besten huys-raed, diemen vindt.
Een goede huys-vrouvv vvel bezet, // Zij d’eerste op, de laetst te bed’.
Een vrouw, en een ghebroken been, // In huys te zijn, is haer ghemeen.
Een vrouvv, die veel in spieghels kijct, // Spint nimmermeer, dat yet vvat lijct.
Hoe dat het zy, of wezen zou, // De vrouw, wild altijd zijn de vrouw.



[pag. 278]

Veel. Weynigh. Zelden. Al. over al.
AL doolter veel in over-vloed, // De dwalingh is daerom niet goed.
Van alles wat, Van ’t heel, niet dat.
Dat veel onrecht gaen buyten plecht, // En maeckt daerom den wegh niet recht.
Veel beginnen , Weynigh vvinnen.
De koeckoeck maect geen goede zangh, // Al zinght hy veel, en wonder langh.
Die veel beghint, Noyt eynd en vindt.
’t Is zonder schijn, en goet fatsoen, // Twee dinghen teffens wel te doen.
Ist vremd, dat honden met haer tvveen, // Verbyten eenen hond alleen?
Die bezich is, met vele dinghen, // En zal niet een te rechte bringhen.
Om teghen twee stout aen te gaen, // Zoud’ Hercules zelfs niet bestaen.
Veel handen maecken licht den last, // Maer zulcks de schotel niet en past.
Veel handen maecken lichter werck, // Maer vvenschtze niet alom te sterck.
Veel zacken, en ghedraghen langh, // Die zijn des Ezels onder-gangh.
Die veel aen-vanghen, Niet veel erlanghen.
Twee zijn eens meester t’eenegaer; // Dry eten hem met huyt en hayr.
Te vechten teghen tvvee, // Weest daer toe noyt gheree.
[pag. 279]
Als-men heeft gheschrapt het hayr, // Valter niet te scheeren naer.
Al te veel dat deert den buyck; // Al te hard, dat breect de kruyck.
Een weynigh doet maer weynigh quaed, // Doch niemant hem daer op verlaet.
Al te vele breect den zack.
Te veel ghepack, Dat breeckt de zack.
Men weyghert meest, Die vele heescht.
De oogh waer beter uyt-ghesteken, // Als dat zy steeds met pijn zou leken.
Daer viel noyt eyck van eene slagh.
Een half brood, of het deel’ zeer smal, // Is beter , als gheen brood met al.
Een svvaluw maect gheen lent’ alleen.
Een voghel beter in de hand, // Als thien in ’t woud, of in het land.
Een reyze gheen kostuym en maect.
Hy moet wel loopen verr’ en dom, // Die nimmermeer en komt weerom.
. . . . een schoonen dagh, // Alleen gheen zomer maecken magh.
Het moet wel met gheluck toe-gaen, // Twee vlieghen met een lap te slaen.
Hy woude met een dochter wel, // Tvvee svvaghers maecken, cond’ hy ’t spel.
Hy woude wel uyt eene pot, // Twee muyren witten, op een bot,
Te veel van yet, Is goed voor niet.
Dat zelden beurt, ons hert bekeurt.
[pag. 280]
Waer niet en is, of wit, of svvert, // Een weynigh dat vermaect het hert.
Daer zijn meer weghen tot het bos, // Als een, al gaetmen zomtijds los.
Denct veel, spreect weynigh, minder schrijft, // Op dat ghy wel en zeker blijft.
Een man die daer is over al, // Is nerghens oyt, als by gheval.
In wel-lusten eerbaerheyd, // In de rijckdom ned’righeyd.
In veel woorden vastigheyd, // Daer van is niet veel bescheyt.
Die tusschen bey gheen rust en heeft, // Vergaet allenghs, en gans begheeft.
Als water d’een op d’ander valt, // Daer helpt gheen kap, wat datmen kalt.
Met zelden zien, Vergheetmen lien.
Een weynigh deessems by ghedaen, // Doet heel de masse deeghs op-gaen.
Al te weynigh of te veel, // Maect ons over al ’t krackeel.
Men is verwondert aller weghen, // Van ’t ghene verr’ is afgheleghen.
Al dat van verr’ met moeyte comt, // Wert meest gheacht, en meest gheromt.
Een bonte kraey gheen winter maeckt, // Een swaluw oock gheen winter staeckt.
Men zaeyt met handen, En niet met manden.
’t Is beter noch een venster quijt, // Als ’t heele huys, wat schae men lijt.
[pag. 281]
Leeuwinnen van een vremd’ gheboort, // Zy brenghen maer eens jonghen voort.
Een wonder-werck dat veel gheschiet, // Het wert op ’t lest veracht tot niet.
Een reghen van te groote plas, // Neemt wegh de hope van ’t ghewas.
De heunigh wilt zijn schaers ghesmaeckt, // En met de vinger maer gheraeckt.
Te veel is onghezont, // Te scherp, dat schaert terstond.
Te weynich en te veel, // Verdervet spel gheheel.
Ick magh vvel boonen, is het nood, // Maer niet met backen vol en groot.
Te vele en te weynigh, // Bederft het spel ghemeynigh.
Vier vvielen aen een koets, is goed: // Het vijfde maer belet en doet.
De struys maer eens des jaers en leyt, // Daer d’hinne nauw een dagh verbeyt.
By faut’ van een kappoen ghedood, // Vernoeght u met ajuyn en brood.
In groot gheluck en rust hy leeft, // Die niet meer wilt, en weynigh heeft,
Een svvaen heeft alzoo wel van doen, // Haer veren, als een mus of hoen.
De veren vallen aen de swaen, // Zoo bezigh, als een hinn’ of haen.
Veren gheven zoo veel vverck, // Aen een swaen, als een leeuwerck.
[pag. 282]
’t Is van nooden slach te houden, // Daer der vele smeden zouden.
’t Is van noo’ met beurt te slaen, // Daer-der veel aen ’t yzer staen.
Veel kocks, door onderlingh gheklap, // Verzouten licht den bry, of pap.
Daer veel herders zijn vergaert, // Wert de kudd’ niet vvel bevvaert.
Die den boghe over-spant, // Krijght de stucken in de hand.
Die de snaer te hooghe trect, // Dickwils die in stucken rect.
Te luttel, al ist mede quaed, // Veel minder, als te vele schaedt.
Weynigh, daer men ruste ziet, // Is zeer veel, al achtmen ’t niet.
By faute van een goe kappuyn, // Te vreden zijt met brood en juyn.
Weynigh rijckdom, vveynigh zorghen, // Die den mensche dickwils worghen.
Kleyne staet is groot ghemack, // Groote staet is maer een pack.
Te vele is den mensch een pest, // Met weynigh leeftmen alder-best.
Die man in grooten rijckdom leeft, // Die dat ghenoegh is, dat hy heeft.
Die teffens ghiet te veel in ’t vat, // Hy stort meer vvater, als hy vat.
De man die is zeer rijck ghewis, // Die met het zijn te vreden is.
[pag. 283]
Een groote kous, voor groote kuyt: // Is ’t hof zeer groot, veel gater uyt.
Te veel ghemeynschap met een vriend, // Tot kleynheyd en verachtingh dient.
De mensche wert zeer licht verbuyct, // Door dinghen al te veel ghebruyct.
Niet alle daghe, tot uw moey’, // Of anders wert zy van u moey’:
    Niet alle avond tot uw broer, // Of anders maecktje steeds beroer.
Te meer daer peerden zijn in ’t stal, // Te meer oock mist daer vvezen zal.
’t Ghekoppelt schaep heeft groote nood, // Dat ’t niet en valle in de sloot.
De ezel, die veel meesters heeft, // Heeft recht, dat hy van vvolven beeft.
De ezel die daer heeft veel heeren, // De wolven zullen hem verteeren.
Aen veel belast, vvert minst ghedaen, // Want d’eene laet op d’ander staen.
Schapen die ghekoppelt gaen, // Smooren dickwils en vergaen.
Ghemeyne pot, al ziet hy vvel, // Hy deylt zeer qualick even-wel.
Velen zijnd’ een zaeck bevolen, // Zullen veeltijds daer in dolen.
Ghemeenschap, van het zelve goed, // Veel haet verwect, en tvvisten voed.
d’Ezel die veel lien toe-hoort, // Veeltijds in de gracht versmoort.
[pag. 284]
Ghemeene goed’ren, gheene goed’ren, // Al is het zelf oock onder broed’ren.
Die een maet heeft, heeft een man, // Die hem wetten zetten kan.
Tvvee ghecken noyt malcander mijden, // Veel min op eenen ezel rijden.
Aller ezel, in ’t ghemeen, // Eet de wolf op, tot den been.
Twee gecken, die-men ’t zamen ziet, // Een ezel can-ze draghen niet.
Ghelijcke lien, d’een d’ander krenckt: // Een berg wert met geen bergh gemengt.
Een huys, hoe groot oock, om te mijden, // En can niet vvel twee honden lijden.
Twee kassen in een kerck by een, // Twee maters in convent ghemeen,
    Pastoor en koster bey te zaem, // De een en lijdt niet d’anders naem.
’t Gheen is te veel, // Steect in de keel.
Te meer een put wert uyt-gheput, // Te beter, en van meerder nut.
Men treedt den vorsch zoo langh op ’t lijf, // Tot dat hy quaect, en dood daer blijf.
De vorsch wert wel zoo langh gheperst, // Tot dat hy op het leste berst.
Een zeldsaem dingh niet veel ghezien. // Is dier en weerdigh by de lien.
Een penninck maeckt veel meerder dol, // Dan als de spaer-pot heel is vol.



[pag. 285]

Waerschouwinghe.
HAlf ghewaerschouwt in de oor, // Half ghewapent van te voor.
Een hond zal bassen, eer hy bijt.
’t Is goed te voor ghewaerschouwt zijn, // Door anders schaed, of schand, of pijn.
Het blixemt, eer de donder valt.
Eer dat de donder maeckt gherucht, // Het weer-licht eerst langh in de lucht.
De roock voor hand, Die zeght den brand.
’t Tempeest dat groeyt en dreygt te veur, // Eer datmen ’t oyt ziet breken deur.
Een man ghewaerschout van het quaed, // Is half ghewapent metter daed.
Een huys, dat kraect en maeckt geschal, // Eer dat het neder-vallen zal.
Een pijl te veur van verr’ ghezien, // Wert licht ghemijdt van alle lien.
De vos eens in de strick verhanghen, // En wert noyt wederom ghevanghen.



Edel.
EEn Edelman van oud gheslacht, // Is hy niet rijck, wert niet gheacht.
Oud gheld maect eel, Al ist niet veel.
Hoe dat een is van eelder zy’e, // Te meer hy buyght zijn hals en knye.
[pag. 286]
E’el van bloed, Arm van goed.
Al wert een oud gheslacht gheheught, // Daer is gheen adel als van deught.



Wijsheyd. Voorzichticheyd. Onvoorzichticheyd.
DIe wel en nauw kan over-slaen, // En zal niet licht een faut’ begaen.
Niet wel voor-dacht, nochtans beproeft, // Heeft dickwils menich mensch bedroeft.
Een zaeck te vooren niet bedacht, // Heeft menigh mensch in druck gebracht.
On-bedachte, On-gheachte.
Hy plant vergheefs en teghen aerd, // Die ’t land niet met een thuyn bewaert.
De mond van een vooorzichtigh man, // Light in zijn hert, of her§en-pan.
Het herte van een nar of zot, // Light in zijn mond, gans sonder slot.
Hy draeyt de kraen, met gheen bescheet, // Eer dat hy heeft de kan ghereet.
Die rekent sonder weerd daer by, // Die rekent tweemaels, wie hy zy.
Hy weeght niet wel het groot of kleen, // Die niet en teghen-weeght met een.
Mis-trouwen, en niet houden wis, // De wortel van de wijsheyd is.
Ziet, eer ghy springht, // Proeft, eer ghy drinckt.
[pag. 287]
’t Is goed, al weetmen niet waer veur, // Een hecken t’ hebben voor zijn deur.
Ick hate zulcken wijzen man, // Die niet zijn zelf wijs zijn en kan.
. . . . de wijs’ alleen, // Leeft langhen tijd, en anders gheen.
In eyghen zaeck hoe wel bedacht, // Is niemant wijs ghenoegh gheacht.
Hij schijnt zeer wijs, en vol verstand, // Die ’t alles wel gaet, naer zijn hand.
In groote schaed’ en veel ghemis, // De wijsheyd dickwils t’ zoeken is.
De wijsheyd, die zoo wat bediet, // En komt oyt voor de jaren niet.
Te zeer veel wijsheyd in het hooft, // Wert voor een zotheyd veel ghelooft.
Het is een wijsheyd van een man, // Die zomtijds zotheyd veynssen kan.
Niet dat verderft, en zoo verdooft, // Als wijsheyd in een arm mans hooft.
Moet dat niet zijn een fraeyen held, // Die groen zijn koren eet van ’t veld?
De grootste klercken om te zien, // Zijn niet altijds de vvijste lien.
’t Zijn zomer-kinders, die door hitt’, // Gheopent hebben yder lit.
’t Zijn kinders van de nachtsche mis, // Zy vinden God, by tast, ghewis.
En houdt gheen man gheleert of wijs, // ’t En zij, dat hy ’t met daet bewijs’.
[pag. 288]
Een vvijs man is altijds verzelt, // Oock als hy is alleen ghestelt.
’t Is altijds goed, voor alle lien, // Van naeld en draed te zijn voor-zien.
Een man bedacht, en in ghetoghen, // Wert spae, of nimmermeer bedroghen.
Meet drymaels over, en noch bet, // Eer ghy de schaer in ’t laecken zet.
Een man bespronghen, Wert overdronghen.
Die vreest, voorzichtigh wert ghenoemt, // Die vreck is, spaerzaem wert gheroemt.
Een man versnelt, Is half ghevelt.
Een pijl, of slagh te voor ghezien, // Veel minder treft de wijze lien.
Eer ghy beghint, verzint te veur, // Dringht in gheen gat, of zieter deur.
Die alles zeght, wat dat hy weet, // En al wat dat hy heeft, vereet,
    En alles doet wat dat hy kan, // De zulck is gheen voorzichtigh man.
Maect uw bedde reed en claer, // Zoo ghy slaepen wilt daer naer.
Zoo alles twee-maels wierd ghedaen, // Elck een waer wijs, en wel beraen.
Kruypt in gheen gat, of zieter deur, // Als ghy daer van maer hebt de keur.
De kranen, eer zy slapen gaen, // Zy doen haer sentinellen staen.
. . . . een muys of rat, // Elck wilt meer hebben als een gat.
[pag. 289]
De mensch is wijs en wel bedacht, // Zoo langh hy nae de wijsheyd tracht:
    Maer als hy meynt, dat hy die heeft, // Hy dweept, en als een zot hy leeft.
Die meynt te zijn een wijze baes, // Houd God en menschen voor een dwaes.
Ghelooft niet, zoo ghy my ghelooft, // Dat wijsheyd oyt steeckt in uw hooft,
    Ten zy ghy, door een vast verbond, // Al u begheerten stieren kont.
’T is noodigh, dat de wijze man, // De zotten draegh’, of blijf-er van.
Gheen mensch en wiert oyt wijs gheacht, // Eer hy zijn lusten t’onder-bracht.
De wijze man de zotten draeght, // Al wert hy schoon van haer gheplaeght.
De wijze man houdt eenen treed, // En leeft met yder een in vreed’.
Zoo wel dwaes’ als wijze lien, // Moeten t’ saem een stad verzien.
Een man, die rechte wijsheyd heeft, // In vreed’ met al de weereld leeft.
Een wijs man, en een zot by een, // Meer weten, als een wijs alleen.
De wijze lien zijn om de slechten // Te helpen, en te onder-rechten.
Vyt de feylen van de and’ren, // Zal een wijs man zijn’ verand’ren.
Een goeden om-wegh is niet krom: // Rijd altijds voort, maer ziet oock om.
[pag. 290]
Zend een wijs man over al, // End’ en zeght hem niet met al.
Een wijs ghezand, en niet ghezeght, // De zaeck zal werden wel beleght.
Gheen wijsheyd, met meer lof ghewaeght, // Als datmen anders zotheyd draeght.
De wijste lien, nu droef, dan blijd, // En zijn niet even wijs altijd.
Een man die rechte wijsheyd heeft, // In hope, noch in vrees en leeft.
Gheen man zoo wijs is t’aller hueren, // Die niet oock zomtijds heeft zijn kueren.
Gheen man van zulcken wijs verstand, // Die noyt en springht eens uyt den band.
Gheen zoo wijs en kloecken man, // Die niet zomtijds dwalen kan.



Ghestalte. Schoonheyd.
MAgher’ peerden, on-ghedaen, // Doen den aers veel smerte aen.
Wrot van binnen, schoon van buyten, // Wilt die uyt uw’ zinnen sluyten.
Schoonheyd zonder deughd, // Niet met al en deughd.
Indien het aenzicht schoonheyd mist, // Zy heeft haer schoonheyd in de kist.
Niet, daer-men oyt van heeft ghehoort, // Dat deughd en schoonheyd niet bekoort.
[pag. 291]
Schoon by de kaers, maer comt de dagh, // Gheen schoonheyd meer men zien en magh.
De schoonheyd is een fraey kasteel, // Dat aen-ghevochten wert van veel.
Wat schoonheyd oyt zoo vaste staet, // Die met de jaren niet vergaet?
De schoone mans, de galgh ten deel, // De schoone wijfs, het vuyl bordeel.
Vermetelheyd, een moedigh dier, // Dat is de schoonheyds kamenier.
Hy slacht de snippen, met een woord, // Een magher hooft, een vette poort.
Heete lever, roode neus, // En daer van het aenzicht bleus’.
In kleyne kasjes, zonder schijn, // De beste droguen dickwils zijn.
Het cleyne schaepjen, dat-men houdt, // Schijnt altijds jonck, al is het oud.
In ’t kleyne hooft wert wel ghezeydt, // Dat dickwils groote wijsheyt leyt.
Het schurfdigh en onnuttigh hout, // Brenght vruchten voort, zoo goed als goud.
Hy zieter uyt in d’oogh van allen, // Al waer hy van de galgh ghevallen.
Veel voghels zijn van veren schoon, // Maer ’t is maer uytterlicke thoon.
De swarte roock, al waert van d’hel, // Die zoeckt altijds het blanckste vel.
De roock, die uyt de schouwe slaet, // Altijds nae schoone lieden gaet.
[pag. 292]
Een lichaem van zijn zelven moy, // En heeft van doen gheen vremd ghetoy.
Gheen schip zoo schoon, of ’t heeft een pomp, // Gheen lijf zoo schoon, of ’t wert een romp.
Een lichaem met een vetten buyck, // Een magher gheest van kleyn ghebruyck.
Van ’t cromme hout, Recht vier men bouwt.
Een lichaem teer, van dun ghespin, // Een kloeck verstand, en scherpe zin.
Zoo schoon niet, datmen over-prijst, // Noch oock zoo leelick, datmen yst.



Nimmermeer. Zelden.
ALs d’hoenders scharssen vooren uyt, // Dan meugt ghy maken zulck besluyt.
Als kalvers danssen op het ys.
Als ’t daelders reghent uyt de lucht.
Ten ty’ van ’t groot Platonis jaer.
Wanneer de krabbe recht zal gaen.
Als kreupel’ niet meer hincken zullen.
Wanneer de muyl gheveulent heeft.
Als d’exter niet meer hupp’len zal.
Als Vranckrijck gheen verraders heeft, // En Duydsland zonder dronckerds leeft,
    En Engheland gheen hoeren heeft, // En Neerland zonder oorlogh leeft,
    Italien, heeft gheen fenijn, // Zal d’aerde niet meer aerde zijn.
[pag. 293]
. . . . ’T is vry wel veer, // Van hier tot noyt, of nimmermeer.
Een zeldzaem wilt-braed in het rijck, // Een swart’ en oude swaen ghelijck.
Denck, dat zulcks eens zal gheschien, // Als de Phenix wert ghezien.
Dat zeldzaem is, is lief en weert: // Dat dickwils komt, wert niet begheert.



Occasie. Oorzake.
GRijp toe, en maeck in tijds uw band, // Eer u ghesloten wert de hand.
Gheleghentheyd, Tot diefte leyt.
Gheleghentheyd, die zomtijds lacht, // Heeft menigh mensch ten val ghebracht.
Bequaem gherief, Dat maect een dief.
Het gat en de gheleghentheyd, // Maect zomtijds quae gheneghentheyd.
Een cleyne baet, Tot onrecht raedt.
De voghel maeckt by tijds zijn nest, // Eer dat de zomer raeckt op ’t lest.
Die niet en heeft of schuyt of peerd, // En laet gheen vracht, als hy begheert.
Een swijn wel dick met speck ghelaen, // Is oorzaeck, datmen ’t vroegh magh slaen.
Hebb’ ick ’t ghebrouvven, Ick zal ’t verdouwen.
Zulcke quackels, of ’t geschiet, // Vlieghen alle daghe niet.
[pag. 294]
Men kust het kind, om datmen mint // De moeder, die het kind bezint.
d’Occasy is ghehayrt van voor, // Van achter kael, tot aen de oor.
Een cleyn’ occasy zomtijds gheeft, // Daer gansch het land af waeght en beeft.
Wanneer d’occasy zich aen-biedt, // Let vry daer op, verliest-ze niet.
Terwijl de wolf vertoeft en draelt, // Wer ’t schaepje uyt de vrees ghehaelt.
Terwyl de hond daer zit en kackt, // De wolf by tijds zich henen packt.
Men vindt d’occasy niet altijd, // En grijptmen niet, men isse quyt.



Ooghe. Zien.
TWee ooghen zien meer in ’t ghemeen, // Als daer kan doen een oogh alleen.
De ooghe wijst, Wat ’t herte prijst.
De ooghe klaer betuyght, // Waer naer het herte buyght.
Smaet niet ’t ghehoor, Maer ’t zien gaet voor.
De ooghen, als-mer wel op-let, // En zijn hem niet recht in-ghezet.
Wanneer hy recht ziet in het stal, // Zoo vverden blind de kalvers al.
Uyt der ooghen, uyt de zin; // En ’t en can niet wezen min.
[pag. 295]
Men denct alleen aen zulcke lien, // Die teghenwoordigh zijn te zien.
Die verr’ is uyt der oogh ghestelt, // Is verr’ uyt ’t hert, en on-ghemelt.
Het liefde-wicht, Woont in ’t ghezicht.
Indien zy in de melck maer zagh, // Zy wierde zuer, den zelven dagh.
En staet niet op u zelf alleen, // Twee ooghen die zien meer als een.
d’On-eerbaer’ ooghe op-ghespert, // Is bode van ’t on-eerbaer hert.
De leepe ooghen haten ’t licht.
Die leepe ooghen langh beziet, // Die leepheyd oock in zijne schiet.
Twee ooghen zien veel meer, als een.
Als d’oogh’ ziet, dat zy noyt en zagh, // Het hert dinckt, dat het noyt en plagh.



Ey.
DIe daer een ey eet over mael, // Die magh wel drincken negen mael.
Men gheeft een ey, of hand vol vijghen, // Om vveer een hoen, of schaep te krijghen.
Een eytjen dat is niet met al; // Het tweed’ ons niet als deughd doen zal;
    Het derde is ghenoegh ter nood; // Het vierd’ te veel, het vijfd’, de dood.
Die gheen eyers heeft, ’t is best, // Dat hy broeye dan de nest.
[pag. 296]
Een vrouw, en ey zijn wonder teer. // Zy willen hebben maer een heer.
Van reynder spijs en can-men weten, // Als van een eytjen nisch ghe-gheten.
Van ’t witte ey, dat licht te broe’n, // Komt wel een swart en leelick hoen.
Wilt ghy een boer vvel zien ghekruyst, // Gheeft hem een nisch ey in de vuyst.
Die gheen eyers heeft te broeyen, // Heeft hem met gheen nest te moeyen.
En breect gheen eytje nisch en heet, // Voor dat u brood is al ghereet.



Dood. Leven.
ZUlck een van sterven schut en beeft, // Die ’t sterven niet geleert en heeft.
Dood is ons buyr, Tot aller uyr.
Hy treckt vry aen een langhe schoot, // Die wacht en wenscht naer yemants doot.
Gaet daer ghy meught, sterft daer ghy moet, // En niet als met goe’ reden doet.
Men ziet op yder merckt zoo wel, // Het kalver, als het osse vel.
Op sweerd, noch op gheen vvapens dinct, // Als u de bleecke dood bespringht.
In de weereld is gheen man, // Die de dood ont-vlieden kan.
Die vvel sterft, Niet verderft.
[pag. 297]
De dood, die maect gheheel ghelijck, // De spade met de staf van ’t rijck.
Een hond die leeft, van alle eeuw, // Was beter als een doode leeuw.
Die droncken zijnd’, een mensche doodt, // Zal nuchter hanghen, kleen of groot.
Te meer goeds, datmen heeft gheerft, // Te nooder veeltijds datmen sterft.
Wy zijn op aerden niet ghe-erft, // Geen mensch die leeft, die niet en sterft.
Te langher dat een mensche leeft, // Te meer hy lijd, en langher beeft.
Die sterft, hoe groot hy zy van waerd, // En hoeft maer zeven voeten aerd.
Een graentjen noyt en wast tot brood, // Ten zy, dat ’t zy te vooren dood.
Men zieter heden gaen en staen, // Die morghen zullen zijn vergaen.
Gheen dagh, die niet zijn avond heeft: // Het moet al sterven datter leeft
Hy is een man zeer wijs bedacht, // Die op de dood denckt dagh en nacht.
Van waer-men zy, of cleyn of groot, // Men gaet den zelven vvegh ter dood.
De dood is een ghemeen acquyt, // Van alles dat ghy schuldigh zijt.
Zelfs gheen minder-jarigh kind, // Voor de dood relief en vindt.
Zulck een die meent te zijn ghezond, // Diens hert is van de dood ghewond.
[pag. 298]
Men draeght den dood vvel in zijn schoot, // Wanneer men niet en ziet den nood.
Die van de Heere wert bemint, // Die sterft, een jonghen zijnd’ of kind.
Een hond, die raest, zeer langhe leeft.
Wie weet van al des weerelds slaven, // Wie dat den laetsten zal begraven?
De dood, is ’t eynd’ van alle nood.
Hy is een gheck en onverlaet, // Die zich op anders dood verlaet.
Wanneer ick ben in Charons boot, // Zoo is de gansche weereld dood.
De doode honden bijten niet.
Een doode man, Niet bijten can.
De dood ziet hem ten ooghen uyt.
Hy leeft veel langher, als zijn taeck.
Die met gheen zerck en is bedeckt, // Den hemel voor een steen hem streckt.
Hy heeft den eenen voet in ’t graf, // En d’ander moeter oock haest af.
De ziel, al is zy noch zoo eel, // Zy is in ’t lijf verwortelt heel.
Wy moeten uyt de weereld zaen, // Ghelijck als uyt een herbergh gaen.
Ons leven is zeer teer en kranck, // En, op zijn lenghst, gheen spanne lanck.
Een dood met eer, Wat wiltmen meer?
Ont-kleed u niet, naer wijzen raed, // Dan als ghy naer uw bedde gaet.
Een man versleghen, Gaet niet meer teghen.
[pag. 299]
Een man ghesteken in de eerd, // En maeckt ons dan niet meer verveert.
De ram ghedoot, Niet meer en stoot.
Een man ghevelt, Doet gheen ghewelt.
De stercke dood, Spaert kleyn noch groot.
De dood beslaet, De goed en quaed.
De beeste dood, ’t fenijn is dood.
De dood is yder een ghelijck, // Zy doet oock niemant on-ghelijck.
Hoe can de dood ons wezen quaed, // Die ons stelt in een beter staet?
Al maecktmen rouw en groot ghebeer. // De dood’ en komt daerom niet weer.
Dien God bemint, Sterft zijnd’ een kind.
Of Prins, of die zijn koetse ment, // De dood noch d’een, noch d’ander kent.
Vrede voor die levend zijn; // Rust’ voor die zijn uyt de pijn.
De dood klopt aen een Konincks slot, // Zoo wel als aen een bed’laers kot.
Niemant van zoo grooten waen, // Die de dood can teghen-staen.
De doode heeft gheen vriend, met al; // De zieck’ een halven, by gheval.
Wat staet, of baet, wat plaets, of tijd, // De dood is altijds aen ons’ zijd’.
Den dood te vreezen is meer pijn, // Als van de dood ghedoodt te zijn.
Gheen Reus zoo sterck, gheen Prins zoo groot, // Die oyt kan teghen-staen de dood.
[pag. 300]
Het kalf sterft zoo wel als de koe; // De kloeckst’, als die is ’t leven moe.
Hy sterft zeer wel, die gheeren sterft; // En wenscht daer boven zijn gheerft.
Wat wonder, dat de mensche sterft, // Die ’t sterven van zijn ouders erft?
De dood comt nimmermeer te vroegh, // Als maer de mensch zich daer naer voegh.
Men kan met weenen, stenen, hyghen, // Den dooden uyt het graf niet krijghen.
Te meer men vverct, te meer men diet, // Te meer men leeft, te meer men ziet.
Tot d’aerd’ wy al te zaem behooren, // De dood die komt ons alle by;
    Wy werden on-ghelijck ghebooren, // Maer in ghelijckheyd sterven wy.
Men kan, met ’t hayr uyt ’t hooft te trecken, // Den dooden uyt het graf niet wecken.



Waerheyd. Leughen.
GOeden dienst veel vrienden weckt, // Waerheyd haters naer ons treckt.
Al lacchend’, en met jock en spel, // Zoo zeghtmen oock de vvaerheyd wel.
De waerheyd klaer en wel ghezeght, // Al teghen-spreken weder-leght.
Al lachtmen zomtijds, in ghespel, // Men zeght dan oock de waerheyd vvel.
[pag. 301]
Waerheyd die gheen nacht en lijdt, // Is de dochter van de tijd.
Hy is een ongheluckigh man, // Om vvaer te zegghen erghens van.
De waerheyd wertmen dickwils quyt, // Door veel krackeel, met haet en nijt.
Die recht en rond de waerheyd spreect, // Zijn zelf in haet, en on-gunst steect.
De waerheyd zegghen, zonder kunst, // Verweckt ons haet en veel on-gunst.
Gheen peper oyt zoo scherp en beet, // Als waerheyd, die noyt leughen leed.
Dat effen is van stof en slecht, // Wert haest gheslepen glad en hecht.
De vvaerheyd zeer wel d’oly slacht, // Zy wert altijds om hoogh ghebracht.
De waerheyd heeft een effen schijn, // En woorden, die eenvoudigh zijn.
Een blom ghetrocken met ’t pinceel, // En heeft gheen reuck, in gheenen deel.
Ghemaelde bloemen riecken niet, // Hoe wel men schoon couleuren ziet.
Al wert de vvaerheyd wat gheperst, // Nochtans daeromme niet en berst.
De waerheyd is zeer klaer en net, // Zy hoeft gheen cierssel of blanket.
Hoe datmen oock de vvaerheyd sluyt, // Zy kijct op ’t lest te venster uyt.
Al slaept de waerheyd voor een tijd, // Zy wert gheweckt, tot leughens spijt.
[pag. 302]
Al is een leughen op-ghetoyt, // Zy vvert ont-cleed, en haest beroyt.
Al is een leughen wel verziert, // En met blancketssel wel verçiert,
    Hoe dat zy oock is toe-ghemaeckt, // Haer vuyl vel licht in d’ooghen raeckt.
Al schijnt een leughen noch zoo schoon, // Haer vuylheyd komt op ’t lest ten thoon.
Al is de leughen noch zoo snel, // De waerheyd achter-haeltze wel.
Men vanght wel eer een leughenaer, // Als wel een kreupel bultenaer.
De leughen noch zoo wel bekleet, // Op ’t leste van haer çierssel scheet.
De leughen en heeft maer een been, // Zoo dat haer breect, zoo heeft-ze gheen.
De waerheyd, naer een langhe strijd, // Wint op het lest, hoe zeer zy lijdt.
De waerheyd heeft een dunne huyd, // Wat dat zy is, het schijnt-er uyt.
Gheen sneeuw en valter oyt zoo dicht, // Dat niet en smelt, door ’t zonne-licht.
Wacht u maer nauwe van de daed; // Want teghen leughen is wel raed.
Hoe dick de sneeuw oock licht op ’t veld, // Op ’t lest noch door de zonne smelt.
Al wert de waerheyd wat ghedruckt, // Zy wert nochtans niet onder-druckt.
De tijd is waerheyds rechte vader, // En voor de mensch een goed berader.
[pag. 303]
De waerheyd, die gheen nacht en lijdt, // Die is de dochter van den tijd.
De leughen korte beenen heeft, // En daer op altijds drilt en beeft,
De leughen die is voete-loos, // En daer by oock noch boete-loos.
De leughen heeft zeer korte beenen, // En kleyn gheheughen oock met eenen.
Al heeft een Koninck groote macht, // De waerheyd is van meerder kracht.
De leughen isser qualick aen, // Zy heeft gheen beenen om te staen.
De waerheyd staet zeer vast en stijf, // Met twee goe’ beenen onder ’t lijf.
De dagh de waerheyd open-stelt, // En brenght-ze in het ruyme veld.



Gheweld. Wreedheyd. Dwangh. Hardheyd.
HY is wel sterck, die yemant velt, // Maer die weer rijst, heeft meer gewelt
Kan ick de touw niet breken los, // Ick houw’ in stucken heel den tros.
Kan ick den hemel niet wel buyghen, // Ick smijt’ de helle gans in duyghen.
Men moet niet zoecken al te scherp.
Een zulcke Prins en doet niet wel, // Die scheert en schrapt tot ’t levend’ vel.
[pag. 304]
Een mes te veel en scherp ghewet, // Krijght schaerden, en doet meer belet.
Hy slacht Barbiers, die ’t maken bond, // Hy wilt en wenscht om buyl en wond.
Van kracht, wat vvacht, Maer gheest, is ’t meest.
Op zulcken Prins met wijsheyt schaft, // Die met de hardste wetten straft.
Hy leeft van mostert en azijn.
Wanneer de wind haest gheeft de gheest, // Dan waeyt hy dickwils aldermeest.
. . . . Gheen heerschappy // Bestaet met groote tyranny.
Dat recht by alle volck’ren gheldt, // Gheweld verdrijftmen met gheweld.
Als komt ’t gheweld, Is ’t recht ghevelt.
Wanneer ’t gheweld komt aenghegaen, // Het recht moet achter deure staen.
Hard teghen hard, dat valt te zuer: // ’T en maect oock noyt een goede muer.
Die al te hard den neuze snuyt, // Die perst het bloed zeer licht daer uyt.
’t Is beter noch een kind besnot, // Als datm’ het gans den neus af-snot.
Daer twee harde steenen zijn, // Daer en maeltmen nimmers fijn.
Met fors ghedaen, En can niet staen.
Een wreed gemoed, ont-bloot van reden, // Wert wreeder, als het wert ghebeden,
’T gheen’ wert ghedwonghen met gheweld, // ’T en duert niet langh, of ’t wert verstelt.
[pag. 305]
Dien hovenier heeft met my uyt, // Die met de wortel treckt het kruyd.
Wie kan die dood is, nu meer deeren? // Naer ’t schrabben valt niet meer te scheeren.
Die zijn neuze snuyt te hert, // Bloet-er van, en flauw oock wert.
Men moet de schapen altijds scheeren, // Naer dat zy konnen vvol ont-beeren.
Dien de duyvel drijft en stouwt, // Moet wel gaen, al waer hy oudt.
Leght ghy uw droefheyd in zijn schoot, // Ghy klaeght uw stijf-moer uwen nood.
Men moet niet al te zachte blijven, // Maer dickwils quaet met quaet verdrijven.
Te scherpen mes, Veel schaerdigh es.
Een Koninckrijck wert haest ghevelt, // Dat op-ghericht is met gheweld.
Te strenghe heeren, Niet langh regeeren.
Voor Princen is gheen vaster band, // Als t’heerschen met een slacke hand.
Gheweld te stout, En wert niet oud.
De wind, die haest op-houden zal, // Waeyt aldermeest dan over-al.
Niet al te scherp, Noch al te serp.
Een dingh ghedwonghen en verkracht, // En duert niet langh, hoe zeer gheacht.
Het lichaem zomtijds lijdt gheweld, // Maer ’t reyn ghemoed blijft vry ghestelt.
Een man ghewaerschouwt van gheweld, // Mach teghen twee wel zijn ghestelt.
[pag. 306]
Twee harde steenen in ’t ghemeyn, // Zy maelen zelden reyn en kleyn.
Twee steenen even hard en schrael, // Daer van komt zelden fijn ghemael.
Verdeelde kracht, En heeft gheen macht.
Een goede herder scheert de vacht: // Tot stroopen heeft hy noyt ghedacht.



Hoere.
Een vrouw, die niemant van haer weert, // Ten waer een mugge, die haer deert.
. . . . Een hoeren-kind, // ’t Is zelden, dat ’t de deught bemint.
De hazen, en de snoode hoeren, // Zijn niet te temmen, noch te snoeren.
Een bastaerd aerdt veel nae den bast.
. . . . Een bastaerd kind, // Is veeltijds als zijn vaer ghezint.
Daer light het, zey’ de meyd ten dans, // En ’t kind ont-viel haer by de crans.
. . . . Een hoeren-zoon, // En is gheen deughd noch eer ghewoon.
Een hoer een mistingh is ghelijck, // Van buyten graen, van binnen slijck.
De een draeght horens, datmen ’t ziet, // En d’ander merct alleen ’t verdriet.
Een man, die horens draeght en lijdt, // Verdraegh’, datm’ hem de tongh uyt snijdt.
[pag. 307]
Vuyl water bluscht het vier zoo wel, // Alst water dat is klaer en hel.
Die meest haer gheeft, Haer lichaem heeft.
Zy heeft een heet brood van den oven, // Gheleent met haest, en wegh geschoven.
Zy heeft ter nood, Gheleent een brood.
Die eenen voet heeft in ’t bordeel; // Het gast-huys is des anders deel.
Het spel, de vrouw, en lecker wijn, // Maect zachtjes arrem, zonder pijn.
Ghelooft gheen hoer, die krijt en beert, // Noch oock een dief, die vloect en sweert.



Vyand. Vechten.
DIe aen zijn vyand gheeft zijn sweerd, // Wert hy gheslaghen, hy ist weerd.
’t Is svvaer, en niet vvel om verdraghen, // Van eyghen stock te zijn gheslaghen.
Uw vyand noyt gheringh en acht, // Al waer hy noch zoo kleyn van macht.
Al is u vyand als een mier, // Zoo houdt hem als het grootste dier.
Gheen meerder vyand oyt men vond, // Als die bedeckt, wel veynzen kond.
Een man, die gansch gheen vyand heeft, // Verdrietigh en ellendigh leeft.
En houdt het niet voor vreughd, of baet, // Wanneer ’t uw vyand qualick gaet.
[pag. 308]
Een vyand cleen, Men vindter gheen.
Al is een vyand kleyn van macht, // Een wijze vorst hem niet veracht.
Daer vocht noyt yemant met een strond, // Die zich niet vuyl bedot en vond.
Indien ick vechte met een strond, // ’t Zy dat ick daer van werd ghewondt,
    Of dat ick krijghe d’over-hand, // Ick werd’ bedrit aen alle kant.
Een die ter neder is ghevelt, // Wilt altijds vvederom in ’t veld.



Groot. Kleyn. Allenghs.
DE grootste krabben, die-men ziet, // En zijn altijds de beste niet.
Het vvijdste net, van groot beslagh, // Wel minst de voghels vanghen magh.
Gheen dingh zoo kleyn, of zoo gheringh, // Of ’t is zomtijds een nuttigh dingh.
. . . . Een cleyne zaeck, // Gheeft zomtijds hulp, en groot vermaeck.
Een byltjen aen den boom ghestelt, // Een groote eyck’ oock neder-velt.
In groote schotels, op-ghericht, // Een cleyne porcij dickwils light.
Een sprinckel viers, hoe cleyn het is, // Dat schijnt en blijnckt in duysternis.
Men vult den kop, Met drop by drop.
[pag. 309]
Al is een sprinckel noch zoo kleen, // ’t Ont-steect een grooten brand alleen.
Wat lichts, wanneeerm’ het draeght te langh, // Wert svvaers allenghs, en maect ons bangh.
Geen man zoo wijs, noch oock zo groot, // Die niet wel van de kleyn’ heeft nood.
Die vvel spreect van de groote, lieght; // Die qualick spreect, zijn zelf bedrieght.
Een schip, in een rivier, schijnt groot; // Dat in de zee schijnt maer een boot.
Men meet gheen menschen, by der el; // Zijn zy maer vroom, zoo ist al vvel.
’t Is best te swemmen in de sloot, // Daer ’t water diep is ende groot.
Zoo gaet de vveereld in ’t ghemeen; // De groote eten op de cleen.
Een greyntje pepers noch zoo kleen, // Is beter voor ons in ’t ghemeen,
    Als is een mande vol meloenen, // Of wel een waghen met pompoenen.
Een peerd dat cleyn is, vvert zeer haest, // Ghekamt, ghevvassen, en gheaest.
Die met kalck niet metssen kan, // Moet met leem zich helpen dan.
Kleyne voghels, cleyne nesten, // Kleyne reeck’ningh, cleyne resten.
Die gheen kalck heeft om te metssen, // Moet met leem de muer bekletssen.
Groote voghels, groote veeren; // Groote heeren, groote kleeren.
[pag. 310]
Groote huyzen, groote goten, // Groote verckens, groote koten.
Een musch die isser beter aen, // Met haere veren, als een swaen.
Waer dat veel goeds is by te vinden, // Daer zijn-der veel oock die ’t verslinden.
Een groote keucken heeft gheen duyr; // Want armoed is haer nae-ghebuyr.
Dienaers, voghels, paerden, honden, // Daer door zijn-der veel verslonden.
Hoe meerder vis, hoe droever stroom; // Hoe grooter goed, hoe swaerder droom.
Een groot schip wilt een groote zee; // Een groote vloot’ een groote ree.
Kleyne keuckens, kleyne dweylen; // Kleyne schepen, kleyne zeylen.
Een kleynen heyrt hoeft weynigh hout, // Een weynigh vleesch hoeft weynigh zout.
Vele kinders, veel ghequels; // Vele koeyen, veel bestels.
Groot ghezin heeft groot bewin, // Daer van nood is groot ghewin.
Kleyne huyzen, kleyn beslommer, // Kleynen rijckdom, kleyn bekommer.
Kleyne winste wel ghespaert, // Daer is ’t datmen best me’ vaert.
Groote vissen kleyne eten, // Kleyne lien zijn grooters beten.
In groote vis men kleyne vindt: // De heer zijn onderdaen verslint.
[pag. 311]
By druppels zijnde noch zoo cleen, // Zoo vvert allenghs gheholt de steen.
Het is een zaeck by elck gheweten, // Dat groote vissen kleyne eten.
Een pluyme teffens uyt-gheruckt, // Zoo wert allenghs de gans ghepluckt.
Zulck een is groot en recht gheeert, // Dien gheen dingh mindert of vermeert.
By druppels, diemen nauw en spoort, // Zoo wert allenghs de steen deur-boort.
Gheen hayr zoo kleen natuyr en gheeft, // Dat oock zijn schaduw niet en heeft.
Wat doet de groot’ zoo hoogh te klemmen, // Als dat zy kleyne lieden kemmen.
Geen beeck en vindmen, zelfs geen sloot, // Die met klaer water zich vergroot.
Van ’t cleyne comtmen tot het groot, // Van een stuck etens, tot een brood.
De kleyne vis van beeck of sloot, // Die maeckt de felle snoecken groot.
Voor cleyne lien, altijds ghetreur: // Haer plaets is achter aen de deur.
Die eenen penningh niet en acht, // En krijghter noyt veel in zijn macht.
’T is beter by de smits te gaen, // Als cleyne smeedjens aen te slaen.
Die ’t kleyne niet en heeft in waerd, // ’t Is zelden, dat hy rijckdom gaert.
Groote dinghen met fatsoen, // Konnen niet als groote doen.
[pag. 312]
De groote visschen scheuren ’t net; // Groot goed doet aen de ziel belet.
Het is een zaeck die niet can missen, // In groote waters, groote vissen.
Men ziet dat altijds zoo toe-gaen, // Dat leeghe staken langhe staen.
De mugghe met haer teere snuyt, // Sy steect een leeuvv de oogh vvel uyt.
De man, al is hy noch zoo kleen, // Hy velt een eycken-boom alleen.
Gheen zoo svvack, of cleyne man, // Die gheen eycke vellen can.
De kleyne muggh’ van geender weerd, // Die zeert en deert het moedigh peerd.
Al is het vvilde svvijn zeer fel, // Een cleyne dogh die houdt het vvel.
Een kat wel op een koningh ziet, // Die over ’t gantsche land ghebiedt.
Gheen man zoo vvijs, noch oyt zoo groot, // Die niet vvel rocht in groote nood.
’t Moet wel zijn een onnoozel man, // Die niemant schade doen en kan.
Men vanght oock vvel een groot ghediert, // In ’t cleyne bosjen, daer het svviert.
’t Is aen de groote niet geleghen, // Om daer naer alles t’over-weghen;
    Want anders zoud oock wel een koe // Een haes ont-gaen, en maecken moe.
Men vanght oock vvel een groote beest, // Niet zelden in een cleyn foreest.
[pag. 313]
Een groote kas, en niet daer in, // Een groote renne, zonder hin’,
    Een groote stad, en weynigh lien, // Een groote beurs, en niet verzien,
    Een groote schuer, en weynigh brand, // Een groote kop, en kleyn verstand.
Een cleyne pot die is haest heet, // Een groot’ en is zoo niet ghereed.
De minste voghels van het woud, // Die eten oock wel leeuwen bout.
Men maect een cleynen oven heet, // Met vveynigh vier, en zeer ghereet.
De kleynste voghels, zonder vrees, // Verscheuren oock wel leeuwen vlees.
Te langhen cleed het lijf belet, // De rijckdom doet de ziel belet.
De muys allengskens, metter tijd, // Een kabel in twee stucken bijt.
Rivierkens met haer cleyne svvier, // die maecken ’t saem een groot rivier.
De grootste waters, meest beducht, // Die maecken verr’ het minst gherucht.
De cleynste dinghen van der aerd, // Zijn dickwils van de grootste vvaerd.



Roede. Kastijdinghe.
HY weent, die niet en is ghesleghen, // Zoo wel, als die-men slaet ter degen.
[pag. 314]
’t Is goed een moedigh hooft te slaen, // Die daer met niet zal vveyden gaen.
Die quaed is, erghert door het slaen, // Die goed is, beter wert bera’en.
Die maer begheert te slaen den hond, // Hy vint zeer licht een stock terstond.
Die gheleden heeft de slaghen, // Moet dan noch de boete draghen.
Ezel, note-boom, en vrouw, // ’t Slaen dat is haer vvis behouvv.



Nood. Noodigh. Onnoodigh.
EEn stout man oock de schouders biet, // Wanneer de nood hem zulcks gebiet.
De nood is stercker als de dood.
Wanneer ’t niet anders zijn en magh, // Doet, wat ghy doen, moet met verdragh.
De nood maect stout, al ismen koud.
De nood doet oude quenen draven, // En maect van heeren oock wel slaven.
Nood heeft gheen wet, Hoe vast ghezet.
De nood drijft menigh mensche voort, // En dickwils verder alst behoort.
Of vvijs of mal, De nood leert al.
Moeten is een bitter kruyd, // Dat niet wel in d’oor en luyd.
Het gheen ghy zijt, dat gheeren zijt, // Zoo leeft ghy vvel, en zonder spijt.
[pag. 315]
Die nood een groot geluck toe-bringht, // Die ons tot goede dinghen dwinght.
Gheen grooter ziect, die meer ons quelt, // Als nood, die lijf en ziel verstelt.
Wat ist, dat hem de panne gheeft, // Dewijl hy niet te fruyten heeft?
De nood oock teghen vvet en zeden, // Is meer als d’helft van goede reden.
De nood die maeckt de traghe rap, // En baert oock alle wetenschap.
Nood is een snel en stercke pyl, // Hy vlieght drye mylen in een wyl.
De koe, wanneer zy mist haer steert, // Die weet dan eerst, wat zy is weert.
De nood, Vindt brood.
Wy weten, als ons yet ont-breeckt, // Wat voordeel, dat daer inne steeckt.



Mede-lijden.
DIe rechte gaet, hebb’ mede-lijden, // Met die op kreupel beenen schrijden.
Een hert dat zacht is, ende teer, // Dat is de grootste princes eer.



Schuld.
VAn kleyne schuld, een schuldenaer. // Van groote schuld, een vyand daer.
[pag. 316]
’t Is beter oude schuld, als veet.
Die al te langhe slaept en veel, // Die raeckt in schulden tot de keel.
Hy is meer schuldigh, als hy weeght.
Die in de beurs en heeft gheen pond, // Die hebbe heunigh in de mond.
Die daer besnot is, snuyt zijn neus.
Die schuldigh is, betaemt gheen spraeck // Die scherp is, en van bitter smaeck.
Het voor-hoofd van een schuldigh man, // Wat van de zaeck is, wijzen can.
Die reghel gaet naer recht ghewis, // Die niet en heeft, niet schuldigh is.
Die schuld betaelt, Wert niet verkaelt.
Zulck een zijn self beschuldight meer, // Die zich ontschuldicht even zeer.



Verdruckinghe. Verdriet.
HEt kan ons in verdriet verblijden, // Als ander’ met ons mede-lijden.
’t Is onrecht, en een booze nijd, // Verdrucken, die verdruckingh lijt.
’t Is troost, wanneer wy zijn belaen, // Dat yemant met ons is begaen.
Verdruckingh maect ons hard en vast, // Wanneer men hardt wert aen-ghetast.
Werter yemand onder-druckt, // Elck een van zijn veren ruckt.
[pag. 317]
Verdruckte lien, naer d’oude les, // Verliezen altijds haer proces.



Couragie. Moet.
NOyt zoo hooghe lucht en drijft, // Daer den Arend onder blijft.
Een mensch, die neder is ghevelt, // Zich wederom tot vechten stelt.
Gheen lucht en dreef-er oyt zoo hoogh, // Daer toe den Arend niet en vloogh.
Niet langhe daghen, maer de moed // Het werck van alle dinghen doet.
Een moedigh hert, van deughden rijck, // Dat is hem zelf altijds ghelijck.
. . . . In ’t cleyne lijf, // Is wel een hert van groot bedrijf.
. . . . Een moedigh hert, // Door wraeck niet licht geraeckt en wert.
In ’t cleyne buyckjen dickwils light // Een groot hert, en van groot bericht.
Die met beschromtheyd yemant vraeght, // Die leert hem weygh’ren met der daet.
Ghemoedt, en moed, Den arbeyd doet.
De goede moet, en niet de hand, // Die maeckt het werck, dat is bestand.
Niet mensches hand, maer mensches moed, // Het werck alleen, en d’arbeyd doet.



[pag. 318]

Neerstigheyd.
DE kat die loopt, veel leckt en eet: // Die slaept, krijgt niet de minste beet.
De kat die slaept, en vanght gheen rat, // Maer die daer waect, crijght altijds wat.
Die niet kan loopen, gae zijn pas, // Zoo raeckt hy voort, al is ’t niet ras.
Gaen en keeren altijds aen, // Maect een glad’ en effen baen.
Gheen dingh zoo swaer en wert verzint, // Dat neerstigheyd niet uyt en vindt.
Men wint het goed, Met sweet en bloed.
De vlytigheyd, en neerstigh’ hand, // Gaet gheest te boven en verstand.
Gheen vvilt, dat ’t brackjen niet en spoort, // Gheen lucht, die d’arend niet door-boort.
Een stille meulen maeckt gheen meel: // Een vos die slaept, en vanght niet veel.
Gheen voghel vloogh-er oyt zoo hoogh, // Of om de kost naer d’aerde vloogh.
Een rechte wey-man spoort zeer nauw; // En hoe hy loopt, hy wert niet flauw.
Al ist dat ick my wat vermaeck, // Ick spinne even-vvel mijn taeck.
Dat meest u dringt, Daer meest aen dinct.
’t Vermaeck dat mach-men wel beminnen, // Maer even-wel zijn rock oock spinnen.
Dat eerst en meest moet zijn ghedaen, // Valt daer oock eerst en meest op aen.
[pag. 319]
Hoe eer ghedaen, Hoe eer ont-laen.
De quade hoed’, De wolven voedt.
Een wijze kop, Die is vroegh op.



Dreyghen.
EEn quaden hond, een langhe steert; // Te meer hy bast, te min hy deert.
Te meer ghebeert, Te meer verveert.
Te dreyghen yemant, en te slaen, // Wert zelden van een mensch ghedaen.
Straf aen te zien, en is niet slaen.
Die dreyght, en niet met een en smijt, // Benautheyd in zijn herte lijdt.
Niet alle wind het koren velt, // Al waeyt hy schoon met groot gheweld.
Ghedreyghde lieden leven langh, // Al maect m’ het hun wat zomtijds bangh.
Al die haer tanden laten zien, // En bijten niet altijds de lien.
Die mond en tanden laeten zien, // En bijten niet altijds de lien.
Heel op zijn spaens, braef aen te komen, // Maer zoetjens wech-gaen, met beschromen.
Het schijnt, hy wilt-ze zien en bra’en, // En met een dolheyd vallen aen:
    Maer als hy langhe heeft gheraest, // Zoo bijt hy, als een gans, die blaest.
Zulck dreyght een man, En vreest-er van.
[pag. 320]
Ghedreygh is niet met al voorwaer; // Een man ghedreyght leeft hondert jaer.
Weest van vvoorden niet bevreest; // Schurfde schapen bleeten meest.
Die van dreyghen ’t leven sluyt, // Moet met veesten zijn beluyt.
Het dreyghen zonder eenigh deer, // Is, voor gedreyghde, goed gheweer.
De minste melck komt van de koeyen, // Die meer als alle d’ander’ loeyen.
Gerucht van woorden, Geen mensch vermoorden.
Het vier en roock, de vreughd en pijn, // Niet verre van malcander zijn.
Zuer te zien, Deert gheen lien.
’t Is lichter dreygheu erghens me’, // Als yemant dooden op de ste’.
Die dreyght, wanneerm’ hem dreyght weerom, // Zijn moet die zinct, en hy blijft stom.
Geen korter vlees, als dreyghers vlees; // Want dreyghers blijven kort uyt vrees.
Een zuer ghezicht, En quetst niet licht.
’t Gedreygh dat is het beste wapen, // Waer door ghedreyghd’ in ruste slapen.
Weest met een snapper niet belaen, // Een hond die bast, en zal niet schae’n.
Het hoen dat meest ghekakel heeft, // De meeste eyers niet en gheeft.
Een klinck ghedreyght, te langhe beyt.
Dreygers woorden zijn maer veesten, // Van de langh-gheoorde beesten.
[pag. 321]
Leelick zien en bijt niet, // Zuer te zien, en snijt niet.
Dreyghers die en vechten niet, // Poffers, die en rechten niet.
Bloode honden bassen veel: // Vrecke lieden tassen veel.
Die-men moet, om ’t dreyghen, laven, // Moet met veesten zijn begraven.
Bassend’ honden bijten niet, // Dreyghers die en smijten niet.



Berouw.
DIe noyt en viel, is zoo daer aen, // Dat hy noyt hoeft weer op te staen.
Het is veel beter vveer te keeren, // Als qualick loopen, en zich deeren.
Verbeteringh en is gheen zond, // Maer heylzaem kruyd, voor ’t hert gezont
Voor ghedaen, en naer bedacht, // Heefter veel in nood ghebracht.
Daer gheen zonde oyt ghebeurt, // Gheen berouw en wert ghespeurt.
Vetten buyck, en roode ooghen, // Gheen boetveerdigheyd en tooghen.
Gheen berouw men oyt en vond, // Daer te vooren was gheen zond.
Zulck een vvel zomtijds vvat ont-zeyt, // Die ’t met berouvv daer naer beschreyt.
[pag. 322]
Te feylen, dat is menschelick, // Daer in vol-herden, duyvelick,
    Berouw te hebben, goddelick.



Gunste. On-gunste.
HEeren gunst en heeft gheen duer, // Maer verandert op een uyr.
Men can op heeren gunst niet bouvven, // Noch oock op liefde vande vrouvven.
Die mis-gunst is, en verschoven, // ’t Brood verwaeyt hem in den oven.
Couleur verandert dickvvils zeer, // Maer gunst verandert noch veel meer.
Die maer wat wacht, en zich vermijdt, // De gunst komt weder, metter tijd.
De gunst is een verand’rick goed, // Het ebt uu eens, en dan vveer vloed.
De schoe die heeft gheleert ter school’. // Dat zy ’t moet houden met de zool’.
Die buyten gunst is van hier boven, // Zijn brood vervvaeyt hem in den oven.
Die in on-gunste is gherocht, // ’t Schijnt al hem teghen, aerd’ en locht.
Als een, door on-gunst, krijght een schop, // Elck gheeft hem noch een voet daer op.
Heeft yemant ’s weerelds gunste teghen, // Elck wilt aen hem de schoenen veghen.
Die eens in on-ghenade valt, // Elck een is teghen hem vergalt.
[pag. 323]
Gheringhe luyden noch zoo kloeck, // Haer plaets is erghens in een hoeck.
Als yemant inde ly gheraect, // Elck een van hem een voet-slet maect.



Dans.
HY danst behendigh en ghewis, // Dien vrouw Fortuyn de speel-man is.
Van droncke mans, Beghint de dans.
Die zonder speel-man danst by tijden, // Kan zonder steghel-reep oock rijden.
Als de buyck is vol en zat, // Danst-men dan zijn selven mat.
Zulck een wel zomtijds zingt en springt, // Die met veel droefheyd is om-ringht.
Naer dat de fleuyt en vedel slaen, // Zoo moetmen inden dans oock gaen.
De wijn doet wel den ouden man // Oock danssen, die het niet en kan.
Gheen dans men lijdt, Voor etens tijd.
Eerst ghegrazelt, dat bediet, // Want men danst, voor eten niet.
. . . . Men danster niet, // Voor dat de maeltijd is gheschiet.
Wanneer ’t den ezel gaet te wel, // Hy danst op ’t ys, en laet zijn vel.
Niemant danster in een feest, // Als een zot, of zotte beest.



[pag. 324]

Swijghen.
HOud dat voor een voorzichtigh man, // Die van zijn zaecken swijghen kan.
Die niet en zeght, Niet teghen-vecht.
Die niet en spreeckt, op dat-men vraeght, // Ghenoeghsaem daer consent in-draeght.
Die niet ont-kend, Die draeght consent.
Die niet en zeght, of teghen-gaet, // Hy staet ghenoegh toe, metter daed.
Het is een man van wijs beleyt, // Die niet van zijn secreet en zeyt.
Op een die swijght, wel let en past; // En op een hond, die niet en bast.
En weet niet altijds, vvat ghy weet, // Maer gheeft uw lipp’ een stille beet.
Vergheefs wert veel cieraeds gheeest, // Gheswijgh verçiert de vrouwen meest.
De stille waters zijn bevonden, // Te hebben veeltijds diepe gronden.
De motte doet veel schaed in ’t laken, // Al zonder eenigh rucht te maken.
Stille vvaters diepe zijn, // Zonder uytterlicke schijn.
Daer ’t water hoogh en diepe gaet, // Het schijnt dat ’t daer meest stille staet.
Volle vaten bommen niet, // Alsmen daer niet uyt en ghiet.
Diepe waters meest beducht, // Die en maken gheen gherucht.
[pag. 325]
Swijghers zijn veel meer te schrommen, // Als de schreeuwers, die veel rommen.
Daer de beeck is diepst van al, // Daer is verr’ het minst gheschal.
Van ’t stille water wacht u wel, // Want ’t felle dat verloopt zeer snel.
Daer ’t water zoet en stille loopt, // Daer is het diepst op een ghehoopt.
’t Is ’t beste gheld, dat niet en klinct, // En ’t beste goud, dat niet en blinct.
De stille zeugh’ eet al den draf, // Daer d’ander’ niet en krijghen af.
Als ’t schaepje bleet, ’t verliest een beet, // ’t Is best, dat ’t dan in stilheyt eet.
’t Is van ouds al, datmen riep, // Stille waters, veeltijds diep.
Wie can verbieden, dat de hond // Niet bass’ en huyle met de mond?
Een zieckt of droefheyd, diemen berght, // Wert niet ghenezen, maer gheterght.
Die svvijght en denct, Wert niet ghekrenct.
Die denct en swijgt, Geen ondanck crijgt.
Stil ghesvveghen en ghedacht, // Heeft noyt yemand schae’ ghebracht.
Een wijs man, die beschuldingh krijght, // Verandwoordt zich oock, als hy swijght.
Wilt ghy, dat ick vvat svvijghe stil, // Svvijgh eerst, zoo krijghtje gansch u vvil.
. . . . Wie is de man, // Die yders mond toe-stoppen kan?
[pag. 326]
Gheen mensch, of cleyn of groot van macht, // En draeghter straf van zijn ghedacht.
Gheen konst zoo qualick wert gheleert, // Als swijghen, voor die veel verkeert.
Svvijghen is een edel deughd, // Die met eere vvert gheheught.
Wanneer hy spreeckt, al ist niet sterck, // Zoo kraeyt de haene op de kerck.
Hy ziet, of hy niet een en cond, // Of oock geen tongh hadd’ in de mond.
Swijght, dat ghy wilt, dat ander swijgh.
Tand voor tongh, is goed devijs.
Het swijghen is een groot cieraed, // Dat best voor al de vrouwen staet.
Een man zich zelven eer verkout, // Als zich vervvermt, ’t zy jonck of oud.
Gheen konst of ambacht swaerder valt, // Als stil te swijghen, daer men kalt.
Hy magh vvel swijghen van ’t ghelach, // Die heel vry daer af commen magh.
Een man die swijght, en niet en melt, // Uw wooningh verre van hem stelt.
De luymend’ Katten zijn niet bot, // Zy halen ’t vleysjen uyt de pot.
Een goed gheswijgh // Dempt quaed ghekijf.
Die niet can swijghen, dat hy hoort, // Kan oock niet spreken, zoo ’t behoort.
Ghedachten, diem’ in ’t hert bewaert, // Zijn tol-vry, al van ouds verklaert.
[pag. 327]
Men can vvel dood een zake svvijghen, // Maer met ghekijf niet dood vvel krijghen.
Een dwaes die lijdt, en weynigh spreeckt, // Zijn zotheyd nerghens uyt en leeckt.
Wanneer een zot gans niet en spreect, // Zijn zotheyd niet licht uyt en breect.
Dat hadd’ een klapper haest ghezeyt: // Maer oock een zot wel haest beschreyt.



Spade, te laet, langhen tijd, langhzaem.
DE voghel piept en schreeuwt te laet, // Als hy is in de strick ghevaet.
Wanneer de zaeck’ is wegh belent, // Dan wert zy eerst, of meest bekent.
Wanneer de schade is ghedaen, // Elck wert dan wijs en wel bera’en.
’t Is beter laet, als nimmermeer.
Naer ’t verlies of naer de schaed, // Elck is wijs, maer ’t is te laet.
. . . . ’t Is noyt te laet, // Om vroom te werden, naer Gods raed.
Wanneer de zaeck is buyten staet, // De hulp komt altijds dan te laet.
Men comt wel, als het zomtyds gaet, // Zelfs in zyn eyghen huys te laet.
God is een groot en rijcke weerd, // Hy borght zoo langh, als hy begheert.
Gods molens maelen langh en spaed.
[pag. 328]
Men net den baerd, Al eer-men schaert.
Hy ziet wel langh, met kleyn verdriet, // Die van de stoel een ander ziet.
Hy trect wel aen een langhe touw, // Die wacht, dat yemand sterven zou.
Terwijl het peerd, naer ’t gras verbeydt, // Het sterft, en voor de honden leyt.
Terwijl het gras groeyt op het veld, // Het peerd dat sterft, of deerlijck smelt.
Met langhsaem gaen, zoo raectmen verst, // En ’t lichaem blijft altijds ververst.
’t Is beter spaed, Als al te laet.
Naer den dood, de Medecijn, // Als-er zieckt’ en is, noch pijn.
Een die vollen wilt zijn tijcke, // Yder veer’ niet nauw bekijcke.
De leeuwerck, met zijn staghe zangh, // Beschuldight onze traghe gangh.
’t Is mostert op den disch ghestelt, // Als d’ham is van het been ghepelt.
Als een zaecke wegh belent, // Wert zy eerst ter deegh’ bekent.
’t Is te laet, het stal te sluyten, // Als de osse is daer buyten.
Men sluyt het stal te late toe, // Wanneer ghestolen is de koe.
Als het vverck eens is ghedaen, // Rouwe comt te laet ghegaen.
’t Gheschut dat komt eerst op de baen, // Wanneer de oorlogh is ghedaen.
[pag. 329]
Naer ’t vverck en daed, Komt rouvv te laet.
’t Is te laete, zey’ de exter, // Doen zy had’ den bout in ’t lijf,
    Hebt ghy oock een kanne-leckster, // Ghy zijt vast aen zulcken wijf.
Van schrappen heeft men niet veel beten, // Wanneer de pot is uyt-gheeten.
Die de katten jaeght van ’t speck, // Alst gheeten is, is gheck.
De reghen-mantel comt te laet, // Wanneer de reghen over-gaet.
Een steen gheworpen uyt de hand, // Een pijl gheschoten in het land,
    Een woord ghesproken uyt de mond, // Van al ghy gheen her-roepen kondt.
Een vvoord ghezeght, al ist vergist, // Wert met gheen sponzy uyt-ghevvist.
Wanneer het hooft niet meer is heel, // Dan smeertmen eerst het beckeneel.
Met vvater dat verloopen is, // En maelt gheen molen, dat ’s ghevvis.
Wanneer het quaed ghewortelt staet. // De bate komt dan veel te laet.
Te vroegh ghezaeyt, veeltijds bedrieght; // Te laet ghezaeyt, de hoop’ belieght.
Als een dinghen is verloren, // Kan-men eerst zijn weerde sporen.



[pag. 330]

Bidden.
HEt staet wel dier, en valt zeer hert, // Dat met ghebe’en verkreghen wert.
Groote nood en teghenspoed, // Leert ons bidden, met ootmoed.
’t Gheroep den hemel niet door-boort, // Maer ’t herte wert van God ghehoort.
Heeren bidden is ghebie’n, // En hoe ’t is, het moet gheschien.



Raed.
EEn gift van raed veel weerder houdt, // Als wel een gift van louter goud.
Van snelle raed, Noyt goede daed.
Der jongen daed, Der mannen raed, // Der ouden wensch, Zijn goed den mens.
Van goede raed, Een goede daed.
Neemt altijds van een ander raed, // En op u wijsheyd niet en staet.
De nacht gheeft raed, Tot minste schaed.
De nacht, die met een stilte gaet, // Is moeder van de goeden raed.
Een snelle raed, Veel rouvve laet.
Dat yemant wilt zien wel-ghedaen, // Dat moet hy met den tijd beraen.
Een snelle raed, Doet zelden baet.
Houd dat gedachte voor het best, // Dat voor-komt op het alder-lest.
[pag. 331]
Vergheefs hy raed aen yemand vraeght, // Die niemant gheen gheloof en draeght.
Voor lien die in ghezondheyd leven, // Ist wonder licht, goe’ raed te gheven.
Het gheen met raed van ons gheschiet, // Niet licht berouvv daer daer uyt-men ziet.
Het is zeer goed te gheven raed, // Als ons de zieckt’ niet aen en gaet.
Een raed te voor niet overleght, //