Deelbestand Ton Harmsen

Dit is een onderdeel van BruneNieuweWyn1636.html. Klik hier voor het hele document.

hard.
De buyck van voren, En heeft geen ooren.
Hy zou een key, of steen verteeren.
Gheen beter saus men oyt en vond, // Als is de hongher voor de mond.
Zijn maegh zou yzer wel verdouwen.
Een hond, die dol van hongher is, // Eet penssen, vol van dreck en pis.
Een graghe maegh, Lijd gheen ghevraegh.
Een mensche, dien den hongher dwinght, // Eet al, wat datmen voor hem bringht.
De hongher deert, Maer vele leert.
[pag. 195]
Die hongh’rich is, en onverzaet, // En gheeft niet licht, noch gheeren raed.
Als de hongher maer is goed, // Bitter boonen die zijn zoet.
Den appetijt, Gheen uyt-stel lijt.
. . . . gheen harder dood, // Als sterven door den honghers nood.

Zot. Gheck.
HEt is een kas van schoon beslagh, // Zoo daer maer heylighdom in lagh.
’t Is niet te spotten, Met quade zotten.
Beveelt den zot u vingher niet, // Als hy zijn mond u open biet.
’t Is al met ghecken dicht behanghen.
Hy is een zot, en dient begheckt, // Die met een natte zack hem deckt.
Hy is noch gheeluw om den beck.
Twee natte zacken, als men ziet, // De een en drooght den ander niet.
Hy heeft de kinder schoen noch aen.
Den meesten zot, De kolf tot lot.
Aen ’t kind, of die gheen wijsheyd heeft, // Gheen mes of stock in d’hand en gheeft.
De schoonheyd, en de zotternie, // Gaen dickwils ’t saem in compagnie.
Tot bestieren van de zotheyd, // Is van noode vry gheen botheyd.
[pag. 196]
Aen dertelheyd en veel gelagh, // Den zot of narr’ men kennen magh.
Hy is een zot, die vverpt in ’t zand, // Het gheen hy vast heeft in de hand.
De zot die snijt hem met zijn mes, // En maeckt zich droncken van zijn fles,
Het is een zot, die niet en weet, // Die daer zijn eyghen zelf vergheet.
Den zot men zagh, Uyt zijn ghelagh.
Hy is ghewis wel dwaes en bot, // Die vvijsheyd vvilt van eenen zot.
God gheeft de zotten ’t meest gheluck, // De wijze laet hy veel in druck.
Een gheck en acht niet, noch en merct. // Wat dat het koren ghelt ter merct.
De grootste zot hy wezen moet, // Die meynt, dat hy is wijs en vroet.
By faute van een vvijzer man, // Een zot op ’t kussen raecken can.
Men zet den zot wel, in gewoel, // By faut van wijzer, op de stoel.
Op straet, in huys, of aen den dis, // Een zot thoont altijds, vvaer hy is.
Bewijst de zot zijn zottigheyd, // Waer in, waer heen, en waer zy leyt.
Daer is maer eene zot van doen, // Om veel meer ander’ uyt te broen.
Een zot die meynt, en blijfter by, // Dat elck is zot, ghelijck als hy.
Een yder zot, Heeft zijn marot
[pag. 197]
Het is een zot, die zotheyd mint, // En zotter noch die zotten bindt;
Maer in de meeste zotheyd leeft, // Die aen een zot, zijn dochter gheeft.
Hy is de zot noch veel te naer, // Die hondert mijlen is van daer.
Hy is een zot, en al te stout, // Die op stil water zich betrout.
De zot en heeft gheen bel van doen, // Men kent ghenoegh hem aen ’t fatsoen.
Hy is daer op veel meer verzot, // Als is de zot op zijn marot.
Voor zottten raed, een houte klock, // En doet-er by een goede stock.
Hy is niet wel met ’t hooft bewaert, // Die ’t zuyver laet, en ’t vuyl vergaert.
Men trect van ander’ licht ghebreck; // By ghecken wertmen veeltijds gheck.
Men moet niet altijds met een touw, // Den gheck behouden in de mou.
Gheen mensch van aerd of deughd zoo goed, // Die steeds is wijs, en even vroed.
Een nar spreect dickwils wel een woord, // Daer in oock wijsheyd wert ghespoort.
’t Is dickwils (wijsheyd, watmen krijt) // Te veynzen zotheyd op zijn tijd.
De ghecken zijn altijds voor aen: // Het spel zou anders qualick gaen.
Hy is niet wijs, die met een dwaes, // Niet zomtijds malt, en maect gheraes.
[pag. 198]
Hy is een zot, of wel verkeert, // Die wijsheyd van een zot begheert.
Wacht u van zotten, en van kinders, // Zy strecken zomtijds tot veel hinders.
Een zot, al is hy wel en bly, // Hy kan daer niet wel blyven by.
Tot zotten raed een klock van hout, // Op datmen niet te verr’ en kout.
Hy is een zot, en on-bedacht, // Die op ghenae’ van stocken wacht.
Een zot, al zit hy aen den dis, // En durft niet eten watter is.
Hy is een zot, en weynigh weet, // Die met voor-dacht, zijn zelf vergheet.
Het is een zot, die niet durft eten, // Als hy aen tafel is ghezeten.
Het is een zot, en zotter gheen, // Die ’t vlees verliest, en laet om ’t been.
Het is een zot, met recht ghelaect, // Die van zijn vuyst een beytel maect.
Het is een zot, maer niet de quaedst, // Die wel ghezeten, zich verplaetst.
Hy is een zot, die is ghespoort, // En zeght, tot ’t peerd, hay, hay, gae-voort.
Die zot verdient een scherpe les, // Die zich snijt met zijn eyghen mes.
Een zot gheluckigh in zijn doen, // En heeft gheen wijsheyd oyt van doen.
Hy is in zotheyd diep ghezoncken. // Die van zijn eyghen fles wert droncken.
[pag. 199]
. . . . de zot, die praet, // Van zotheyd, waer hy staet, of gaet.
Het is de grootste zot ghewis, // Die voor zijn zelf niet wijs en is.
Hy wert, met recht, voor zot gheacht, // Die zijnen vyand niet en acht.
Hy is een zot die veel begheert, // En kiest het quaedst, en ’t best ont-beert.
Die zot of dwaes, naer Roomen gaet, // Keer zot weerom, en zonder baet.
Het is een zot, die meer verdoet, // Als dat zijn rent’ uyt-gheven moet.
’t Is zotheyd, buyten alle schreef, // Te putten water in een zeef.
Die man besteet zeer wel zijn tijd, // Die van een zot zijn zelven vrijdt.
Een zot, naer anders dinghen ziet, // En dat hem aen-gaet, acht hy niet.
Een zot, eens anders splinter ziet, // Zijn eyghen balck en ziet hy niet.
Een zot weet beter wat hem raect, // Als wijze, wat een ander maect.
Die onder zotten is gheraeckt, // Al is hy wijs, den zot oock maeckt.
Een zot en ’t vier zijn haest ghescheen, // Zy dueren nimmers langh by een.
Een zot, of narr’ veel vraghen maeckt, // Daer uyt een wijs man noyt en raeckt.
Zy zijn wel zot, en on-bezint, // Die pluymen wannen in de wind.
[pag. 200]
De kortste zotheyd is de best, // Die niet en duert tot op het lest.
’t Is zotheyd met de groote heeren, // Te eten kriecken, ofte peeren.
Het is een zot, zeyd’ d’oude les, // Die van zijn tanden maeckt een mes.
Het is een zot, die ’t hooft om-draeyt, // Die roozen voor de verckens zaeyt.
Hy is wel zot, en onbequaem, // Die een Doctoor maeckt erfghenaem.
’t Is zotheyd van een dwaze klerck, // Te willen vlieghen zonder vlerck.
Hy is in zotheyd wel vereelt, // Die met zijn meester jockt of speelt.
Het is een zot, in d’hooghste graed, // Die ’t zeker, om ’t on-zeker laet.
Hy is een zot van gheen bescheyt, // Die teghen zijnen meester pleyt.
’t Is zotheyd van een vremde kop, // Den hond, die slaept, te wecken op.
’t Is zotheyd, en het kost oock dier, // Het vlas te brenghen by het vier.
’t Is zotheyd, wel te willen winnen, // En op het sparen niet verzinnen.
Zijn leven on-gheluckigh rolt, // Die ’t hapert, daer-men d’ossen bolt.
’t Is zotheyd die zijn zelf ont-cleedt, // Eer hy tot slapen is ghereedt.
Hy is een zot die aen zijn pijnck, // Steeckt al te kleyn’ en nauwen rijnck.
[pag. 201]
Gheen meerder zieckt’, of ergher quaed, //Als zotheyd, die in boosheyd slaet.
Gheen mensch doet quaed, // Diens hooft wel staet.
Men malt in ’t eerste, of in ’t lest: // Maer korte zotheyd is de best.
Een zot die wel is in der daet, // Kan zich niet houden in die staet.
Niet zoo hoovaerdigh, als een zot, // Tot staet verheven op een bot.
Der zotten hert light in haer mond, // Der wijzen mond, in ’s herten gront.
. . . . witte mueren, // Zijn ’t papier van zotte kueren.
Een ezel noyt wel draghen zal, // Twee ghecken beyde even mal.
Twee narren moeten zijn ghescheen, // Zy dienen niet in huys by een.
Gheen stad en isser wel voor-zien, // Daer niet zijn wijz’ en dwaze lien.
’T doet maer schaed en groot belet, // Datm’ een narr’ op d’eyers zet.
En steeckt, wanneer ghy immers kont, // Gheen vingher in eens dwazen mond.
Men vanght den haze met de hond, // De zot, met lof en prijs van mond.
Hy is een ghecks-kolf zelve weerd, // Die wijsheyd van een zot begheert.
’t Is ’twerck van een ghewisse gheck, // Te vechten met een vuylen dreck.
[pag. 202]
Een zot, al is hy neer-gheslaghen, // Hy wilt altijds van nieuws uyt-daghen.
Veel ramps gheschieter over al, // Maer dwaze crijghen ’t meest van al.
Een yder die op aerden leeft, // Een gheckjen in zijn mouwe heeft.
Zelfs de wijste van verstand // Springhen zomtyds uyt den band.
De minste zotheyd heeft de man, // Die best zijn zotheyd decken kan.
Gheen man zoo wys, of cloeck van gheest, // Die zomtyds niet is zot gheweest.
Gheen mensch en isser op-ghevoedt, // Die niet een weynigh zotheyds broedt:
Maer houdt hem voor de wijste man, // Die best zijn zotheyd decken kan.
Die met een narre is ghepaert, // ’T is goed, zoo hy zijn hooft bewaert.
Die man en is noyt wijs gheweest, // Die van een zot niet heeft ghevreest.
Men lijdt altijds, met min ghebreck, // Een heelen, als een halven gheck.
Hij mach zijn wijsheyd wel deurwannen, // Die met een gheck is in-ghespannen.
Elck heeft zijn pop, daer mé hy speelt, // Een beeld, waer voor hy buyght en queelt.
Een goed woord, van een zot ghezeyt, // Verliest zijn kracht en weerdigheyd:
Om dat het uyt zijn mond ont-glijdt, // Niet op zijn plaets, niet op zijn tijd. (Syr. 20.21.)

[pag. 203]

Haestigheyd. Vyt-stel.
EEn haestigh man, die niet kan lijden, // En moet op gheenen ezel rijden.
Die haest, Komt laest.
Die haest, Die raest.
Een snelle spoed, Is zelden goed.
Hy loopter over met een swier, // Ghelijck de hane over ’t vier.
Rijdt recht en krom, Maer ziet vry om.
Wy zitten droogh, wie jaeght ons hier? // ’t Is zoet en zacht, by ’t warme vier.
Men zal wel rijden, Maer zien en mijden.
Die loopt met spoed, Wert haeste moed.
. . Snel en wel, Komt noyt in ’t spel.
Al te spoed, Zelden goed.
Met niet te zeer, Zoo gaet-men veer.
Die al te vele spoet, // Zijn dinghen laet af-doet.
Allenghs, met staet, Men verre gaet.
. . . . de Roomsche macht, // Die is al zittend’ hoogh ghebracht.
Haest u traegh, Met verdraegh.
’t Is goed te zijn een sleck in raed. // Maer weer een voghel in de daed.
Yl met wijl.
Vertoef en uyt-stel gheeft verdriet, // Maer ’t maeckt ons kloeck, gelijckmen ziet.
Te veel te ylen, Maect langhe mijlen.
Langhe toeven, Doet bedroeven.
[pag. 204]
Door uyt-stel van een kleynen tijd, // Men dickwils groote schade lijt.
Die al te haest een vonnis spreeckt, // Haest in berouw zijn zelven steeckt.
Yet uyt-ghestelt, Niet wegh en smelt.
Dat ghy kont heden doen zeer wel, // Op morghen dat niet uyt en stel.
Met langh te vasten van zijn mael, // Vergaet den hongher t’eenemael.
Die maer een weynigh wachten wil, // Die krijght zijn wensch en volle wil.
Haest en doet, Nimmers goed.
Die haestigh in ’t beghinnen zijn, // Voleynden traegh en met veel pijn.
Groote haest, Maect verbaest.
Al is een zaeck wat tijds verschoven, // Zy is daerom niet heel verstoven.
Verbaest, Maect haest.
Een narres pijl is haest gheschoten; // Een zotten raed oock haest ghesloten.
Die maer en wacht, Krijght wat hy dacht.
Een haestigh mensch, // Kreegh noyt zijn wensch.
Die can vol-herden, zal vvinner werden.
Hy roept, Ghewonnen, over-luyd, // Eer dat het spel ter deegh is uyt.
En roept gheen haringh al te bly, // Voor dat hy eerst in ’t net en zy.
En roept gheen haes, ghelijck een dwaes, // Eer dat ghy daer van heel zijt baes.
[pag. 205]
Ghy roept triomph, en zijt ghewis, // Eer dat de slagh ghewonnen is.
Doet niet met haest, dat u berouwt; // Een langhzaem vier maeckt ’t beste mout.
Haest heet, haest koud, Of wel verflout.
Die haestigh loopt, is in ghevaer, // Dat hy zal struyck’len hier of daer.
Haest rijp, haest rot; Haest wijs, haest zot.
Een snelle spoed is zelden goed; // Te meer men haest, te min men doet.
De haestigheyd, Baert leedzaemheyd.
. . . . De haestigheyd // Is stief-moer van voorzichtigheyd.
Een haestigh oordeel of bevel, // Berouw is daer van med-ghezel.
’t Moet wel en langhe zijn bedacht, // Dat eens in ’t werck moet zijn ghebracht.
Dat haest ont-staet, Oock haest vergaet.
Die al te haest wilt over wegh, // Hy dwaelt zeer licht, door quaed belegh.
Verhaest u met een traghe pas: // Want gaetje traegh, zoo gaetje ras.
Die niet wat uytstel en kan lijden, // Die moet op eenen ezel rijden.
Men gaet veel verder pas by pas, // Als datmen loopt en spoedt te ras.
Dat ons komt schielick in ’t ghezicht, // Het schijnt zeer swaer, al is het licht.
De man die ’t peerd te vele spoort, // Vertraeght zijn reys, raect minder voort.
[pag. 206]
Die daer draeght een gryzen baerd, // Moet zijn van sint Thomas aerd.
’t Is haest ghenoegh, Ist vvel ghenoegh.
Allengskens gaetmen wijt en verr’, // Door loopen raecktmen in ’t verwerr’.
’t Loopen voeght d’onwetenheyd; // Traegh te gaen, voor-zichtigheyd.
Hy is met reden, zot gheacht, // Die alles aen-slaet on-bedacht.
Te sterck, en veel maect moed’ en laf; // Een loopend’ peerd, een open graf.
Hy zit vast in de narre-schuyt, // Die on-bedacht wat haest besluyt.
Een snelle spoed, Is zelden goed.
Die zijn treden meet en telt, // Gaet gherust’lick door het veld.
’t Ghevolgh van groote haestigheyd, // Is leedschap, rouw en treurigheyd.
De haestigheyd heeft tot ghezel, // Berouw, en eeuwigh hert-ghequel.
Wilt ghy leven zonder pijn, // Laet de tijd uw raedsman zijn.
Traghe andwoord past zeer wel, // Op een vraghe haest en snel.
Een andwoord langhzaem ende traegh, // Past op een snell’ end rassche vraegh.
Die man zijn tijd zeer wel besteed, // Die al zijn woorden telt en meet.
Campernoeli’, of duyvels brood, // Krijght op eenen nacht zijn groot’.
[pag. 207]
De man gherust zijn zelven stelt, // Die elck woord op zijn vinghers telt.
De haest verdwaest.
Die loopt valt eer, als een die kruypt, // Met traegh te gaen, wert best ghekuypt.
Groote haest en is gheen spoed; // Traegheyd is oock dickwils goet.
De wegh wert alzoo haest ghegaen, // Als met veel loopen af-ghedaen.
Vecht koel, al schijnt het zomtijds slecht, // En een half huyr te langher vecht.
De snelheyd is niet zonder lack, // Men raect oock voort, met goed gemack
Een goe wegh om en is niet crom, // En die dien gaet, en is niet dom.
De voortgangh wert door haest gestoort: // Met goed gemack zoo raecktmen voort.
Met traegheyd haest, ’t Is verr’ het naest.
Zachte gaen, en verre zien, // Dat betaemt de wijze lien.
Met het peerd te veel te spooren, // Looptmen daerom niet te vooren.
Dat snel gaet wel, geen spreuck zo valsch, // Want haestigh loopen breeckt den hals.
Een man, met een bedaerd ghemoed, // Met zekerheyd zijn dinghen doet.
Neemt altijds dagh van wat beraed, // Want haest en doet noyt goede daed.
Voorzichtigheyd maect traeghzaemheyd; // Onwetenheyd, vermetenheyd.
[pag. 208]
’t Is nood by nae, dat hy mis-doet, // Die haest, en al te vele spoedt.
Die haest, die raest, En raect de laest.
Die zoetjens gaet, en stoot niet licht, // Al heeft hy oock gheen keers, of licht.
’t Is haest ghenoegh, is ’t wel ghenoegh.
Men moet zeer langhzaem over-slaen, // Dat metter haeste dient ghedaen.
Hy loopter over metter spoed, // Als d’haen op heete kolen doet.
Een zack alleen die vult-men eer, // Als wel men doen can twee of meer.

Ghedaente. Schoonheyd.
EEn aenghezicht dat schoone is, // Is als een stil’ ghebiedenis.
Hy zieter uyt, die recht zou spreken, // Al vvaer hy wel met roen’ ghestreken.
De schoonste verruw, die-men kent, // Is rood, dat ’t hert in aenzicht zent.
Al is een appel schoon in d’oogh, // ’t Is niet ghezeght dan, dat hy doogh’.
Een appel schoon, en langh van duer, // Die kan wel wezen wrangh en zuer.
’t Is beter eenen hond te terghen, // Als yet on-zoets een vvijf te verghen.
Een schoon en vriend’lick aenghezicht, // Verkoopt een schurfden aers zeer licht.
[pag. 209]
Een schoon ghestalt, Zeer licht vervalt.
De deughd schijnt uyt met meerder toon // Gheherberght in een lichaem schoon.
Het isser een, Met huyd en been.
Des nachts zijn alle schaepen swart.
Men vveet niet, als de keers is uyt, // Of schoon, of leelick is de bruyt.
Des nachts zijn alle katten grauw.
Daer is een kruyd dat mulier heet, // Wacht u daer van, want ’tdoet veel leet.
De schoonheyd, zonder eer en deughd, // Is wijn verwaeyt, die niet en deught.
Gheen schoon couleur, gheen vermeiljoen, // Dat niet een coorsjen uyt can doen.
Dat jeughdighst is, en schoonste bloeyt, // Eerst welckert, en tot dorheyd spoeyt.
Dat crachtigh is, en wonder heet, // Het vverckt en roert met gheen bescheet.

Vergheefs. Onnut.
WAt kamt ghy, met een zot bedrijf, // Daer gans geen hayr is aen het lijf?
’t Is quaed, en niet om doen ghewis, // Te kammen, daer gheen hayr en is.
Wat baet de spieghel, of den bril, // Voor die niet ziet, of zien en wil.
Een dief can nerghens beter zijn, // Als aen een galgh, of kennep-lijn.
[pag. 210]
Een konst, die wel in d’ooren klinckt, // Maer tot de meel-ton niet en bringht.
’t En gheeft tot vvorsten gans gheen speck.
Wat voordeel van de melck ons wort, // Als weer de koe die omme-stort?
’t En brenght gans in de keucken niet.
Wat nut van Roomen, of gheniet, // Wanneer-men daer de Paep niet ziet?
Veel crauvven, daer ’t haer niet en juct.
Zonder moet, Dient gheen goed.
Niet alle aerd, Van alles baert.
Hy blaest; maer, met een looze vond, // Zoo hout hy ’t meel vast in de mond.
Men draeyt gheen bouten, Wt alle houten.
Vergheefts men bidt, wat datmen kan, // Een hard en on-barmhertigh man.
Elcke aerd, Heeft haer waerd.
Ghy zoeckt, ghelijck een nar of zot, // Braed-worsten in een honde-kot.
Een last van d’aerd, Gheen mispel vvaert.
Ghy zijt hier by een goe’ rivier, // En maeckt nochtans een put noch hier.
Daer is gheen oly in de lamp.
’t Is zot, dat ’t water van de gracht, // Wert in de groote zee ghebracht.
’t Is quaed met ossen hazen vanghen.
Ouw’ honden, naer het oude zegghen, // Zijn qualick aen den band te legghen.
Noyt yemand die ghebreckigh was, // En quam de schaemte wel te pas.
[pag. 211]
. . . . dat past den bock, // Ghelijck de zeugh’ de spinne-rock.
’t En gheeft gheen meel, tot pap of bry.
Een munnick nerghens beter is, // Als in het klooster, of de mis.
Den ezel aen de lier, Ist niet een happigh dier?
Hy scheert den ezel, als een dol, // En wilt van hem een zachte wol.
Zy wast de moor, De zotte sloor.
’t Is een praet van onverstand, // Met de duynen of de strand.
Vijf voeten zoecken aen een schaep.
Vijf wielen zoecken aen een koets.
Wie zou van hem niet wezen moe? // Hy slaet den dooden met de roe.
Hy meet en telt het zand, // Van heel des weerelts strand.
Hy wilt den Arend leeren vlieghen.
Hy wilt den Haring leeren swemmen.
Hy ploeght de strand, En zaeyt in ’t zand.
Hy wilt met ’t net de winden vanghen.
Hy put het water met een zeeft.
Hy kout en prazelt met de muer.
Hy wilt het yzer leeren swemmen.
Hy wilt in ’t ys zijn voeten stoven, // En backen in een kouden oven.
Hy wilt een ey ghebroken lijmen.
Hy wilt een blaes vol wind verdrincken.
Ghy zinght den dooven, ’K zal ’t niet ghelooven.
Hy wilt uyt puym-steen water trecken.
[pag. 212]
’t Is uylen naer Athenen zenden.
’t Is turven stieren, naer de venen.
Wat heeft de blind het licht van doen? // Wat raect den dooven het sermoen?
Hy zoeckt den middagh on-ghewis, // Wanneer het maer elf uyren is.
Hy slacht de man, die ’t peerd zoo zocht, // En zat-er op gans onbedocht.
Hy schept het water met een zeeft, // Die yemant licht gheloove gheeft.
Daer niet men ziet, En zoect daer niet.
Wanneer de smaeck is gans verdorven, // Het zoet is zuer, het best verstorven.
En blaest niet teghen stercke wind, // Of anders zijt ghy dom en blind.
’t Is al vergheefs het quaed ghemijdt, // Datm’ in zijn herte draeght en lijdt.
Men maect gheen bout, Vyt alle hout.
Begraeft in d’aerd’ niet u talent, // Doch wel u zelf en krachten kent.
Waer toe de netten uyt ghespreyt // In ’t water, daer gheen vis en leyt?
’t Is water zoecken in de zee.
’t Is blaren zoecken in het bos.
’t Is turven in de venen zoecken.
Een zot of bock, die melct een bock.
Ghy wascht een brijck, en slaet de locht.
’t Is water dorschen, zonder nut.
Het is maer enckel tijd-verlies, // Een knoop te zoecken in een bies.
[pag. 213]
Ghy doet een dinghen lacchens weerd, // Ghy grijpt den palingh by de steert.
Het is ghewis een vremd ghebouw, // Ghy treckt en spint uyt zand een touw.
Met ’thooft niet door den muyr en boor; // Ghy melct den bock, en wascht den moor.
Het is een dinghen zeer gheree, // Ghy zoeckt het water in de zee.
’t Is water in een vysel stampen.
Ghy doet een zaeck zeer zot en los, // Ghy wascht den moor, en melckt den os.
’t Is quaed, en zonder eenigh baet, // Te kemmen, daer gheen hayr en staet.
Het is een oordeel swack en kleen, // Ghy wascht een moor, of ticchel-steen.
’T is quaed, en ’t werck van domme bocken, // Met ydel’ handen havicks locken.
Die jaeght in zee, en vischt in ’t woud, // En op het zand een toren bouwt,
En teghen zonne bast of maen, // ’t Is al vergheefs en zot ghedaen.
Die niet en reedt, blijft in de ly, // Die winnen wilt, moet zetten by.
Zy moghen vry haer werck wel staken, // Die bry, alleen van water maken.
’T is quaed, wat kock oock dat het zy, // Alleen van water maken bry.
Boeck-wey koecken wel te backen, // Zonder vier of vet, ’t zijn quacken.
Goe potagie noyt men vond, // Die van water maer bestond.
[pag. 214]
Een man kan ’t qualick al bezorghen, // Of zoud hem licht daer door verworgen.
Het is een in-val van de slechten, // Het krom-hout al te willen rechten.
’T is niet eens om aen te raken, // Alle krom hout recht te maken.
Het is zeer quaed om wild te vanghen, // Voor yder gat een net te hanghen.
Hy heeft van doen een mond niet smal, // Die teghen d’oven gapen zal.
Die wasschen wilt een ezels hooft, // Wert zonder vrucht, van zeep berooft.

Ongheluck. Ellende.
DIe gheboren is tot quaed, // Zelden, dat het wel hem gaet.
Die vrouw Fortuyn heeft svvart ghemaelt, // Zijn leven hy gheen witheyd haelt.
Ongheluck en is gheen schand, // ’t Gheeft ons ootmoet en verstant.
’t Gheluck in-bint, En ’t quaed verwint.
’t Schijnt dat hy, zoo ’t hem alles mist // Heeft teghen zon’ of maen ghepist.
V ongheluck aen niemant claegh, // Maer swijght, en met gheduld verdraegh.
Gheen ongheluck en komt alleen, // Het wilt gezelschap, groot of kleen.
Een quaed ghemeen, Dat is als gheen.
[pag. 215]
Het eene quaed het ander treckt: // Men lijt, en wert dan noch begheckt.
Twee onghelucken hooren t’zaem, // Al is het niet zeer aen-ghenaem.
Die ’t ongheluck maer teghen gaet, // Hy breeckt een been op effen straet.
Het on-gheluck van d’eene mensch, // Is dickwils d’anders luck en wensch.
Heeft yemant een gheluckigh huer, // ’t Gheschiet, dat d’ander die bezuer.
Zelden werter yemand rijck, // Als met anders on-ghelijck.
Een wijs man, of het wel hem gaet, // Of qualijck, blijft in eene staet.
Wanneer-men meent een quaed t’ont-gaen, // Een ander comt ons dickwils aen.
Hy maeckt den strick van ongheval, // Daer aen hy zelver hanghen zal.
Hy heeft altijd een ey of jonck.
Daer komt gheen man tot on-gheluck, // Of hy is oorzaeck van zijn druck.
De beste lien, Veel on-luck zien.
Men hoeft het quaed geen bo’ te zenden, // ’t Zal vroegh ghenoegh by ons belenden.
Men moet het quaed, met quaed verdrijven.
’t Schijnt, dat hy nu van stonden aen, // Is van de dooden op-ghestaen.
Gheen mensch of huys, Is zonder cruys.
Gheen meerder druck, of swaerder pijn, // Als daer wy van de oorzaeck zijn.
[pag. 216]
In last en quam-er oyt gheen man, // Of hy en deed ’t hem zelven an.
De weduwen, en arme weezen, // Wilt elck een plucken ende teezen.
Door eenen slagh, of quaed gheval, // Zoo can men ’t wel verliezen al.
Een yder van wat staet of gheest, // Denct dat zijn pack weeght aldermeest.
Die daer niet gaet, Krijght daer gheen quaed.
Het ongheluck is zomtijds goed, // Al is de smaecke niet zeer zoet.
Men slaet vvel dood, vvanneer men docht // Alleen te quetssen, alsmen vocht.
Men quetst wel, alsmen maer en docht // Een slagh te gheven, alsmen rocht.
Hy is gherocht wel uyt het slijck, // Maer weer ghevallen van den dijck.
De schaeuw de zonne volghen moet; // En eer volght altijds teghen-spoed.
Ongheluck en teghenspoed, // Korzelheyd en gramschap voedt.
Die in de voorspoet dertel leeft, // Zijn hert in teghen-spoed begheeft.
En zijt in voor-spoed nimmers droncken; // In teghen-spoed oock niet verzoncken.
In voor-spoed weest niet op-gheheven; // In teghen-spoed niet neer-ghedreven.
Weest noyt verblijd met yemants val; // Misschien wat u ghebeuren zal.
De beste karre, Valt wel om-varre.
[pag. 217]
Zulck over eenen stock wel springht, // Die over stroo valt, en zich minct.
Kiest met Gods volck eer quaed te lijden, // Als in de zond wat tijds verblijden:
Want Christi smaed is grooter goed, // Dan al Egyptens rijckdom doet.
Een goede gheest, Misluct het meest.
Het gaet van Godes wil zeer wijt; // Datm’ yemant zijn ellend verwijt.
Die ’t qualijck gaet, Elck wilt hem quaed.
Die neer-leyt, door Fortuyns bedrijf, // Een yder loopt hem over ’t lijf.
’t Ghebeurt dat een van wijs belegh, // Oock struyckelt op een schoone vvegh.
Een Zee-man valt wel over-boord, // En daer oock zomtijds wel versmoort.
Indien ick brood maer wilde backen, // Den oven viel, en zoud in-zacken.

Dief.
DE wolf is aen de wolf ghewent, // Den eenen wolf den ander kent.
De cleyne dieven hanghtmen licht, // Voor groote wert den hoet ghelicht.
Die het kleyne durven stelen, // Zullen ’t groot wel durven helen.
Die maer een schaepjen durft ont-draghen, // Zal ’t met de heele kud’ wel waghen.
[pag. 218]
De spin en vanght de wespen niet, // Maer kleyne vlieghjes, die-ze spiet.
Zijt ghy tot stelen niet vervaert, // Zoo steelt dan, dat het heeft een aerd.
Die maer eens steelt, tot zijn gherief, // Die is altijds en blijft een dief.
Voor dieven is de nacht bequaem, // Den dagh is waerheyd aenghenaem.
De kat, hoe zy is grooter dief, // Te meer men daer van heeft gherief.
Zijn vinghers zijn van lijm ghemaeckt, // Elck een houdt vast het gheen hy raeckt.
De grooten dief, met kleyn bescheyt, // Den kleynen dief ter galghe leyt.
Hy is zoo gaeuw, Ghelijck een kaeuw.
De achter-deure maeckt den dief.
Een dief die tijdigh is bedeghen, // Wert van een kreupel beul ghekreghen.
Niemant oyt zijn zelven hingh, // Dat hy stal, of zich mis-ghingh.
Als dieven kijven om den buyt, // Zoo comt de dievery wel uyt.
Die stelen wilt, zich troosten moet, // Dat hy daer naer de kraeyen voedt.
Als d’eene dief den ander schelt, // Zoo wert de dievery vermelt.
Hy is een dief zoo wel die heelt, // Als een die met zijn handen steelt.
Het groot ghemack, en ’t open gat, // Dat roept den dief, en wijst de padt.
[pag. 219]
De kraeyen gaetmen licht voor-by; // De duyven blyven in de ly.
Een yder dingh, naer zijn behoort; // Tot grooten dief, een groote koord.
Het moet wel zijn een slimmen dief, // Die daer besteelt een ander dief.
Men moet hem zien meer naer de hand, // Als naer de voet, of naer den tand.
Een hoer die weent, een dief die sweert, // Zijn beyde gheen gheloove weerd.
Zijn handen zijn met lijm ghesmeert; // Zijn vinghers krom, naer zijn begheert.
Waer dat hy gaet, of waer hy staet, // Zijn handen hy noyt t’huys en laet.
Men spreect niet van de galgh, of pijn, // Ter plaetse daer de dieven zijn.
Die stelen wilt, en moet niet krencken, // Noch op den bast of galghe denken.
Zulcken straf, als heeft de steler, // Zulcken straf oock hebb’ de heler.
Een galghe, met een strop daer aen, // Dat is de Preeck-stoel van de quae’n.

Klapperny.
EEn snapper van een dom verstand, // Spouwt uyt, wat hem de kaken spant.
Hy can zijn eyghen leed niet swijghen.
Gheen duyvel blijfter in zijn buyck.
[pag. 220]
Oude vaten leken licht.
Daer zal wanneermer wilt op achten, // Gheen duyvel in zijn buyck vernachten.
’Ten waer niet goed met u te stelen, // Ghy zoudet niet wel konnen helen.
Die met de spreeck-sieckt’ is ghequelt, // Waer dat hy is, hy snapt en relt.
Een die zijn eyghen zelven schent, // Wie zal hem loven op het ent?
Hy is ghelijck een vat vol reten, // Hy leeckt en vloeyt door alle spleten.
Van een snapper u onthoudt, // Brenght oock tot zijn vier gheen hout. (Syr. 8.4.)
Het quaedste wiel, en meest beducht, // Dat maeckt altijds het meest gherucht.
Te meer ghesnap, te weynigh gheest; // Want ’t ydel vat bomt alder-meest.
Het quaedste wiel van koets of karr’, // Dat maeckt altijds het meest ghesnar.
’T is nu des weerelds ouderdom, // ’T is niet als klappen om end’ om.
Hoe slimmer meester die daer houdt, // Hoe meerder spaenders van het houdt.
Daer ghebreck is van de gheest, // Heerscht de tonghe alder-meest.
Hy hoeft veel brys, of vele zoppen, // Die elck end een den mond wilt stoppen.

[pag. 221]

Vreughd. Blyschap.
NIet zeer langh in rouw ghebleven, // Maeckt een langh en vrolick leven.
Kranck vlees, kranck gheest, Zoo gaetet meest.
Zonder vrouw, en zonder wijn, // Kan-men niet wel vrolick zijn.
Anghst, druck en rouw, Als moorders schouw.
Een kort verblijden, Doet langhe lijden.
Vreughd, Verjeught.
Daer den heyrt is kael en kout, // Weynigh vreughd men daer aen-schout.
’T en waeyt niet altijds eene wind.
Nae reghen komter zonne-schijn.
Voor eten wert gheen dans ghepleeght.
Menght u zorghen met wat vreughd, // Zoo ghy voor u zelven deught.
Zijt niet verblijt, Als yemant lijt.
Hy kittelt aen zijn eyghen zy, // Op dat hy lacch’ en werde bly.
’T is goed te wezen bly en zoet, // Wanneermen oock is wijs en vroet.
Een vrolick man leeft alzoo langh, // Als een die droevigh leeft en bangh.
Verheught van hert, en altijds blijd, // En in de beurze niet een mijt.
Een dertel leven rijck, en blijd, // Stelt dickwils God en deughd ter zijd.
Een hert van vreughd en blijdschap licht, // Maect fraey en claer het aenghezicht.
[pag. 222]
Hy zinght, die wint, Hy lacht, die vindt.
Verwacht gheen blyde woorden licht, // Vyt ’t herte, dat in droefheyd light.

Gheslachte.
HOe naerder van het zelve bloed, // Te scherper haet men dickwils voed.
Meynt ghy dat ick van stock of steen // Ghesproten ben? ick zegghe neen.
De zoetste wijn, De scherpst’ azijn.
Vele maeghen, weynigh vrienden.
Gheen vrienden werden wel ghekeurt, // Dan alsmer erf of goed met beurt.
Zusters ende broers ghekijf, // Veeltijds comt om ziel en lijf.
Wanneermen is in noot of pijn, // Dan kentmen, wie de vrienden zijn.
Zoo langh ick gheef, Zoo ben ick neef.
Maghen vriendschap stille staet, // Alsmen deylt, of erf aen-gaet.
Alsm’ een erve deylen wil, // Dan staet al het maeghschap stil.
Die een goeden mantel heeft, // Zonder vrienden niet en leeft:
Maer die qualick is ghekleedt, // Ziet aen vrienden herten-leed.
Gheen vrienden zyn-der van het bloed, // Wanneer-men comt in teghen-spoed.
[pag. 223]
Een yder is cosijn, of neef, // Zoo langh ick in de voor-spoed leef.

Wonder.
EEn dingh dat zelden ons ghebeurt, // De mens licht voor een wonder keurt.
Gheen dingh hoe groot, ons wonder gheeft, // Wanneerm’ het veel in d’ooghen heeft
Een wonder duert maer neghen daghen, // Hoe vremd de menschen eerst toe-zagen.
’T is straets mirakel, in der daet, // Daer van men d’oorzaeck’ niet verstaet.
Verwonderingh is wel ghezeyt, // De dochter der on-wetenheyd.

Mensch.
HY moest wel op staen dapper vroegh, // Die elck end een zou doen genoegh.
. . recht en slecht, Doet alles recht.
Het is een mensche zonder gal, // Die zacht als oly wezen zal.
Een man en maect gheen stad alleen, // Daer moeter wezen meer als een.
Een man die maer den hoop vermeert, // Alleen tot aet en dranck gheleert.
Een man alleen en maect gheen rey, // Men moet ten minst zijn met zijn bey.
De mensch is voor de mensch gheboren.
[pag. 224]
Een mensche is des anders wolf.
Te dwalen, dat is menschelick, // Daer in te blyven, duyvellick.
Zoo veel menschen, Zoo veel wenschen.
Een werre-gheest, zijn leven langh, // Die altijds gaet den krabbe gangh.
Denct en kent, Wat ghy bent.
’t Amber stinct oock by veel menschen, // Die daer peck en tarr’ voor wenschen.
Zoo veel menschen, alsser leven, // Elck is met een zin ghedreven.
Den amber zelfs by velen stinckt, // Dat een goe’ neus een domheyd dinckt.
. . . . een vier nae wensch, // Is ’t halve leven van de mensch.
Gheen hout, dat niet een schors en heeft, // Gheen mensche zonder zonde leeft.
Te langher dat een mensche leeft, // Te langer dat hy lijdt, en beeft.
d’Een mensch den ander wel ontmoet, // Dat gheen gheberght’ of heuvel doet.
’t Is met den mensch zeer haest ghedaen, // Hoe vast hy dickwils meent te staen.
De reuck gheeft kennis van het kruyd; // Den mensch zijn mond en spraeck beduyd.
De mensch is maer een water-blaes, // En vveecker als een vvrotte kaes.
Hoe langhen leven datmen ziet, // ’t En komt gans by dat eeuwigh niet.
Gheen was zoo dweegh, Gheen worm zoo leegh.
[pag. 225]
Gheen mensch op dezer aerden leeft, // Die in zijn mouw gheen gheck en heeft.
De mensch in een balans ghewoghen, // Is lichter als een niet, of loghen.
De mensch en ziet (van oogh zo kranck) // Niet verder als zijn neuze lanck.
. . . . gheen mensch die leeft, // Of d’een, of d’ander maer en heeft.
Wie van de menschen zietmen gaen, // Die niet heeft ezels ooren aen?
Het is een droef dingh, maer ghevvis, // d’Een mensch een vvolf den ander is.
De drift die is ghelijck de mensch, // Een kleyn hert heeft een kleyne wensch.
Zoo veel menschen, zoo veel zinnen, // Zoo veel kinders, zoo veel minnen.
De kindscheyd magh ons wel vergaen, // Maer kindsche zeden blyven staen.
Gheen vvijn, die niet zijn moer en heeft, // Gheen mensch, die zonder feylen leeft.
Die zich wel kent, met goed verstand, // Die zeylt in d’haven van zijn land.
d’Een mensche veel van d’ander scheelt; // Men maect uyt yder hout gheen beeld.
Gheen mensche op dit aerdsch ghebouw, // Die niet een gheck heeft in zijn mouw.
Gheen mensch zijn zelven zoo mishaeght, // Die niet een vleyer in zich draeght.
Gheen mensche zonder zonde leeft, // De best is, die de minste heeft.
[pag. 226]
. . . . langh te leven, // Is in verdriet en droefheyd svveven.
d’Een mensche is des anders God, // En weer een duyvel op een bot.

Herberghe. Weerd. Gast.
ZEer goede çier, en ’t herte veer’, // Men heeft daer van geen dank of eer.
Gheen vveert, Of scheert.
. . . . men kent gheen weerd, // Voor datmer me gaet over heert.
Zoet ghedroncken, zuer betaelt, // Dat is datm’ in d’herbergh haelt.
Men gaet daer altijds aen en of, // Ghelijck in koninck Artus hof.
Het oude kleppert, ’t nieuwe clinct.
Drydaeghsche gast, Dat is een last.
’t En zal hem niet zeer licht ghebeuren, // Dat hy zijn rock zal laeten scheuren.
Een bly ghezicht van zoeten aerd, // Dat is meer als de maeltijd waert.
In nieuvve herbergh, hoe men smult, // En maent-men noyt gheen oude schult.
Die dickwils wilt te gaste gaen, // Moet dickwils nooden, zoud ’t bestaen.
. . . . verwacht gheen gast, // Die op zijn ure niet en past.
De noodingh van een herbergier, // En van een hoere kost zeer dier.
[pag. 227]
Drydaeghsche vis, Kom’ op gheen dis.
De krans van d’herbergh elck ontfanght, // Maer zelfs in reghen altijds hanght.
Ick vveet vvel hoe, en op vvat voet, // Mijn gasten ick vertoeven moet.
Die yder gast niet wilt ontfanghen, // Moet ’t teecken van ’t logijs af-langhen.
Men magh wel zitten over al, // Waer dat de vveerd ons wijzen zal.
Zulcke weerden, zulcke gasten; // Zulcke dieven, zulcke basten.
Ick vveet wel, op wat vvijs en voet, // Mijn gasten ick vertoeven moet.

Vryheyd.
DE maen wert meer met licht verrijct, // Te meer zy van de zonne wijckt.
Maect u zelven niemant eyghen, // Door beloften, noch door dreyghen.
De vryheyd al te breed gheduyt, // Die breect op ’t lest in moet-wil uyt.
Beter vverter niet ghevonden, // Als te vvezen on-ghebonden.
De vryheyd is zeer hoogh te loven; // Zy gaet in weerd’ het goud te boven.
Wil en vryheyt is zeer fraey, // Sprack in d’hut de papegaey.
Ontfanghen gaven, Die maken slaven.
[pag. 228]
Men magh de jonckheyd niet in als, // Den toom los legghen op den hals.
Men moet in goed’ en vrye staten, // De tongh in hare vryheyd laten.
In een vry land zijn de tonghen, // Vry en vranck, en onbedvvonghen.
De nachtegael niet wel en zinght, // Wanneer hy in een kevy springht.
Wanneer ghy hem de vingher biet, // Hy vvilt de vuyst, en minder niet.
Daer is wel yet, dat niet betaemt, // Al ist gheoorloft, zonder schaemt.
Ten dient niet al ghedaen, // Wat ons vvert toe-ghestaen.
Gheen mensch, die niet de boeyen laect, // Al warens’ oock van goud ghemaeckt.

Roemen.
HY maeckt veel meer van ’t vierendeel, // Als zelfs de el’ is weerdigh heel.
Ruym van praet, Nauw van daed.
Een langhen ougst van weynigh graen, // Hoe kan dat met de re’en bestaen?
Veel ghestof, Weynigh stof.
Hy zinght en pijpt zijn eyghen lof.
Veel ghepoch, Veel bedrogh.
. . . . vermeet u niet, // Van datmen in u niet en ziet.
[pag. 229]
Veel gheroem, en hoogh ghelaet, // Zelden wijn, en gheen ghebraet.
De koeckoeck roept zijn eyghen naem.
Van een die zot is, is meer hoop’, // Als die zijn wijsheyd draeght te coop.
Veel te roemen, stijf en grof, // Daer komt alder-minst wel of.
Groote roemers, cleyne doenders: // Groote blazers zijn maer hoenders.
De hooghe sprekers by de wijn, // De minste doenders dickwils zijn.
’t Schijnt dat berghen zullen baeren, // En daer zal een muys uyt-varen.
Zoo de woorden mannen sloeghen, // Zoud hy zijn een dapper man;
Maer nu woorden beter voeghen // Vrouwen, dat hy swijghe dan.
Wat zal dat gheroem ons spellen, // Met de mond zoo wijt te stellen?
Hoogh gheheven, op zijn kinds, // En op ’t lest, een broeck vol winds.
Wat zal die belover gheven, // Met zoo grooten roem ghedreven?
Vele vlagghen, weynigh butters, // Veel belovers, weynigh stutters.
Groot ghetier, en weynigh vvoll, // Veel beslaghs, en y’len bol.
Hooghe woorden, niet daer achter, // Hoogh gheswollen, maer te zachter.
’t Is beter stom, Als veel gherom.
[pag. 230]
Veel ghepofs, Weynigh lofs.
Veerdigh met de tongh en tand; // Traegh en langhzaem met de hand.
Wat zijn woorden zonder daet? // Niet als leughens zonder baet.
Woorden dat is niet ghenoegh, // Alsm’ het werck niet by en voegh’.
De volle hayren hanghen leeghst; // De beste zijde is ghedweeghst.
Een hond die vreest, en steenen mydt, // Veel stercker bast, als hy vvel byt.
’t Is beter blaezen t’aller stond, // Als datmen heel verbrand zijn mond.

Schande. On-eere.
HY isser, om niet veel te rommen, // Met halver eer maer af-ghekomen.
’t Is leelick, langh en veel te leeren, // En dan noch leegh weerom te keeren.
De eere van een grootse puyst, // Verandert licht, en haest verhuyst.
. . . . verscheurde mouvven, // Doen den arrem achter houvven.
Die noyt en was in groote eer, // On-eer en deed hem noyt veel zeer.
Die schande denct, Dat schand’ hem krenct.

[pag. 231]

Ghebuyren.
VAn goe’ ghebuyren, goeden dagh; // Van qua’ krackeel, en steeds geklagh.
Gheen beter muer, Als goe’ ghebuer.
Een nae ghebuyr veel beter dient, // Als dickwils doet een verre-vriend.
Wat quaed en schaed, Om buerigh quaed.
Een trouw ghebuyr, gheen grooter schat; // Een quae’ ghebuyr, gheen snooder vat.
Wie can ghedueren, Met quae’ ghebuyren?
Men kan niet hebben langher rust, // Dan als het ons ghebuyren lust.
De een ghebuyre over straet, // Benijt dat d’ander beter gaet.

Huys. Bouwen.
ALs de katte is van huys, // Speelt in vryheyd rat en muys.
Een huys en is niet wel verçiert, // Dan als den heyrt is wel gheviert.
Hy bouwt te haest en on-bezint, // Die met een platte beurs beghint.
Hy bouwt kasteelen verr’ van hier, // In Spaignien, of ontrent Algier.
Die voor-raed op-doet op zijn tijd, // En spaert, zoo veel de reden lijt,
Is ’t vremd dat zulckes huys ghedijt?
[pag. 232]
God heeft in ’t cleyne huys zijn deel, // Zoo wel als in het groot kasteel.
In de steden vooren aen, // Zietmen d’eerste huysen staen.
Roomen, zijnde nu zoo oud, // Wiert niet op een dagh ghebout.
Roomen en de stad van Aken, // Was niet op een dagh te maken.
Het vogheltjen dat maect zijn nest, // Allenghskens heel en al op ’t lest.
’t Kasteel, dat neder was ghevelt, // Dat is ten halven weer her-stelt.
Een man met lief zijn huys gheniet, // Al zit hy ’t op den rugghe niet.
De eene mensch wel keurich maeckt, // Dat d’ander breeckt, of immers laeckt.
Elck een is koninck in zijn huys, // Al waert een man ghelijck een muys.
Die aen den weghe bouwt of sticht, // Die wert van yder een bericht.
Die daer bouwt in yders oogh, // Bouwt te leeghe of te hoogh.
Die aen den weghe bouwt zijn huys, // Hy heeft veel meesters, tot zijn kruys.
Het is een wijs en oud ghezegh, // Gheen quader buyr-man als de wegh.
Dat hy tot bouwen zich begheeft, // Die daer toe schoone plecken heeft.
Dat wert spots-wijze ghezeyt, van een die van
schurft of pockjes is ghenezen, en de plecken be-
houden heeft.
[pag. 233]
Noyt en werter steen gheleyt, // Daermen niet wat teghen zeyt.
’t Is quaed te bouwen over al, // Dat ’t niet een duymtjen schillen zal.
’t Verschil maer van een duymtjen breed, // En kan het vier-kant doen gheen leet.
Op een licht’ en losse grond, // Noyt een vast ghebouw en stond.
Die niet in ’t nieuwe huys en draeght, // En vindter niet, wat dat hy vraeght.
Waermen vvent, of waer-men keert, // Eyghen huys wert meest begheert.
Een huys van leem, een peerd van gras, // Een vriend van mond, ’t is al maer glas.
Een huys daer in gheen man en leeft, // Een Kerck is, die gheen Priestr heeft.
Het is het huys van Bijster-woud, // Daer is noch pot, noch vier noch hout.
Hy hoeft niet naer een huys te zien, // Die ’t niet met huys-raed can verzien.
Een huys, dat vier noch vrouw en thoont, // Een lijf, daer in gheen ziel en woont.
Het moet zyn in dat huys bekaeyt, // Daer ’t haentje swijght, en ’t hoentje kraeyt.
Het is een zeer gheluckigh man, // Die t’huys zijn kostjen winnen kan.
In ’t huys, daer ’t gaet heel wyd en breed, // Daer is de spijze haest ghereed.

[pag. 234]

Schaemte. Onbeschaemtheyt.
HY is van alle schaemt’ ont-bloot, // Hy wiert noyt van een leughen root.
Hy heeft een houten aen-ghezicht.
Een, die geen schaemt’ en heeft noch eer, // Krijght, wat hy wilt, daer deur, veel eer.
Een dood gheraemt, Heeft weynigh schaemt.
Noyt bloote vryer van zijn stijl, // Nam wit, dat schoon is, tot zijn pijl.
Men prijst de schaemt’ in jonghe lien, // In oud’ is schaemte onghezien.
De schaemt’ is waerster ende min, // Van alle deughd en goede zin.
De schaemte van de jonghe jeughd, // Is zeker teecken van de deughd.
Waer vrees is, daer is schaemt’ met een, // Daer schaemt’ is, is de eer niet kleen.
Die zonder schaemt’ yet voor ons leght, // Moet zonder schaemt’ oock zijn ont-zeght.
Hy is niet weerdigh dat hy leeft, // Die schaemt’ heeft, als hy hongher heeft.
Hy is beschaemt, als ’t vercken placht, // Dat naer den trogh den deessem bracht.
Hy is beschaemt, ghelijck een zogh, // Die ’theef-deeg wegh draegt na den trogh
Hy is zoo zeer beschaemt daer of, // Ghelijck een pagie van het hof.
Hy is beschaemt, ghelijck een peerd, // Dat los zijn karr’ om verre keert.
[pag. 235]
’t Is niet raedsaem aen den dis, // Datmen bloot en schaemtigh is.
Een bloote vryer, als-men zeyt, // En vryde noyt een schoone meyt.
Daer de schaemte schade baert, // Isse van een zotten aerd.
Hy druypte wegh, beschaemt en bangh, // Met eene neus een elle langh.
De kamenier van onverstand, // Is onbeschaemtheyd, zonder band.

Ondanckbaerheyt.
DIe op ghenade dient en beyt, // Dien loontmen met barmhertigheyd.
Die den ezel wel ont-haelt, // Wert met veesten licht betaelt.
Stelt yemant uyt zijn anghst in ’t ruym, // Uw danck is lichter als een pluym:
Maer bringht hem in de minste nood, // Zijn toorn is swaerder als een loot.
Elck houdet voor een sware last, // Dat hy wert op zijn zeer ghetast.
Die yemant helpt de galgh ont-gaen, // Die bringht zijn zelven licht daer aen.
’T en is niet goed, altijds te malen, // En oude wonden op te halen.
Die wel doet een ondanckbaer man, // En heeft noch danck, noch eer daer van.
[pag. 236]
Hy heeft den danck schoon op-gheeten.
Ick hebb’ het duyck’len u gheleert, // En ghy versmoort my, heel verkeert.
Ick hebb’ u van de galgh verlost, // En ghy verhingh my, zoo ghy cost.

Ghelijck. Onghelijck.
EEn Olyfant, ghelijckmen weet, // En past niet op een vloyen-beet.
Een groot ghemoed en acht gheen smaed, // Wanneer die niet te verr’ en gaet.
Een Olyfant gheen muyzen vanght, // Of met zijn snuyt gheen mieren langht.
Den arent noyt gheen vlieghen vanght.
Die den duyvel heeft ghelaen, // Gheef’ hem werck gheduerigh aen.
Zoo wie den dans niet gheeren ziet, // Die blyver uyt, en com-er niet.
Die niet wilt danssen om de krans, // En moet niet kommen in den dans.
Een mensch gaet op een dagh zoo vaer’, // Als doet een sleck in hondert jaer.
Hadd’ hy ’tghedaente van een haes, // Ghelijck hy wel heeft van een dwaes;
Hy waer al langhe in de krop, // Van d’honden, die hem aten op.
Hy weent, die niet en is ghesleghen, // Zoo wel, als diemen slaet ter deghen.
[pag. 237]
Schoonheyd ende eerbaerheyd, // Rijckdom en voorzichtigheyd,
Iongheyd ende matigheyd, // Ouderdom en vastigheyd,
Zieckt’ en on-ghezondigheyd, // Veeltijds d’een van d’ander scheyt.
De eene beest de ander kent: // Ghelijck is met ghelijck ghevvent.
Tot grooten dief, een groote bast, // Tot stercken rugh, een groote last.
Inct wild op wild, ghelijckmen can, // Men crijght noyt goede vrucht daer van.
’t Is on-recht, en een booze nijd, // Te drucken die verdruckingh lijt.
Voor cleynen hond, een cleynen band, // Voor cleyne zond, een cleyne schand.
Kleyne kramer, kleyne meers, // Kleyne keucken, kleyne keers.
Voor goede vrouvven, goede mans; // Voor goed soldaet, een goede lans.
Voor goeden eter, goeden buyck; // Voor goeden dronckert, goede kruyck.
Indien ick maer en vvilde backen, // De oven zou terstond in-zacken.
Voor goeden dronckert, goede fles; // Voor vrecke lien, een goede tes.
Gheeft ’t heyligh aen den honden niet, // Noch peerels aen de svvijnen biet.
’t Is by alle man bekent, // Zulcken leven, zulcken end.
[pag. 238]
De avond-spraecke die men hoort, // En lijct gans niet het morghen-vvoord.
Daer schapen zijn, daer vind-men wol; // Daer honden zijn, daer is ghegrol.
Een kappoen, Mint gheen hoen.
De eene sterft, en zich begheeft, // Daer van een ander dickwils leeft.
Een doggh’ en mind, Gheen haze-vvind.
Zulcken laecken, zulcke zoomen, // Zulcke menschen, zulcke droomen.
Zulcke brooden, zulcke zoppen, // Zulcke menschen, zulcke coppen.
Zulcken heyligh, zulcken gave, // Zulcken heere, zulcken slave.
Om te klossen, of te rollen, // Neemt altijds ghelijcke bollen.
Een grooten aers, een groote broeck, // Een groote kop, een grooten doeck.
Ghelijckenissen zyn vol haet, // Wanneer-men daer te breet in gaet.
Het dunckt den dief, met groot ghelijck, // Dat yder een hem is ghelijck.
. . . . ’t en heeft gheen slot, // Naer by de kerck, en verr’ van God.
Ghelijck de schee, zoo is het mes, // Ghelijck het gheld, zoo is de tes.
Een cleyne vvond, een grooten band; // Een cleyne mond, een grooten tand.
De eene kraey’, hoe graegh’ ter buyt, // Die pickt de ander d’oogh niet uyt.
[pag. 239]
Voor yder sant, zijn keerse brandt.
Noyt druyf van doren is ghepluckt, // Noch vijgh, van distel afgheruckt:
De boom oock zulcke vruchten baert, // Ghelijck daer mede brenght zijn aerd.
De vinghers zyn niet even groot, // Nochtans zy dienen al ter nood.
Snyt uwen rock of lanck, of smal, // Naer dat u laken wezen zal.
Men schromt niet voor ghelijcke last, // Al is hy dicht en hoogh ghetast.
’t Zijn luyden, als j’ het wel wilt weten, // Die al uyt eene schotel eten.
Ghelijcke schouders draghen vvel.
Ghelijcke last, ghelijckmen ziet, // En breeckt den ruggh aen niemant niet.
Ongh’lijcke schotels niet en dooghen, // Als om te maecken schele ooghen.
Als d’oude zinghen allegaer, // Zoo piepen oock de jonghen naer.
Onder cleyn, of onder groot, // Zulcken leven, zulcken dood.
Het kalfken naer het koeyken treckt: // Het jongh is als de moer ghebeckt.
Zy zijn al van een meel ghekneet.
Ghy zelve moet het zeker zijn, // Of wel de duyvel in uw schijn.
Zy zyn al met een zop begoten.
Zoo ick ben zot, ghy zijt niet wijs, // Zoo zijn wy bey’ van eene prijs.
[pag. 240]
Wolven-saus tot honde-vlees, // Dat is spijze nae den heesch.
Hy slacht de kat, door brand verzenght, // Hy is veel beter, alsmen denckt.
Vraeght jan mijn maet, Hoet met my gaet.
Kleyne kramer, kleyne meers, // Kleyne zanten kleyne keers.
Vraeght mijn Compeer, diet met my houdt, // Of ick een dief ben, of rabout.
Een quade hond, een korte koord, // Een quade knecht, een bitter woord.
Arm by arm, en rijck by rijck, // Want lijck wilt vvezen by ghelijck.
Een kleyne hond, een kleyne touw: // Een kleyne plaets, een kleyn ghebouw.
In zulcken vvater zonder missen, // Daer vanghtmen altijds zulcke vissen.
Zulcken heer, Zulcke eer.
Die daer sterck een ander jaeght, // Wert met loopen oock gheplaeght.
Van dierghelijcke kercke-wien, // Zoo zalm’ oock zulcken af-laet zien.
Dat ghy een ander doet, met kracht, // Het zelf oock van een ander wacht.
Ghelijck ghy groetenisse doet; // Zoo zult ghy werden weer ghegroet.
Een boer dat blijft altijds een boer, // Al hadd’ hy aen, een ridders snoer.
Een simm’ in ’t purpur blijft een simm, // Ghelijck zy was, zoo blift-ze slim’.
[pag. 241]
Ghelijck by lijck, ’t Zy arm of rijck.
Zulcken kudde, zulcken stal; // Zulcken kolve, zulcken bal.
Hy is uyt ’t zelve ey ghebroeyt.
Die leelick is, ’t zy arm, of rijck, // Vindt oock een leelick zijns ghelijck.
Gheen ey is meer een ey ghelijck.
Gheen melck is beter melck ghelijck.
Gheen vvater beter vvater lijct.
Ghelijckheyd, en de zelve zin, // Dat is de moeder van de min.
Gheen bye is meer een bye ghelijck.
De eene boef, en onghebonden, // Die heeft den and’ren boef ghevonden.
Ghelijck paert gheeren met ghelijck.
Het gaet dan wel, ghelijck het moet, // Wanneer de schoe past aen de voet.
De strick die heeft ghevat den strick.
De snotte-muyl wilt, zonder vragen, // Aen ander lien, het snot af-vaghen.
De vvolf, daer ’t niemand ’t huys hem bringht, // Weet, vvat een quade beeste dinct.
Spot niet met anders quade schoen, // Daer lappen zijn aen d’uw van doen.
Het oud’ en goede woord ghebiet; // Beveelt het schaep de vvolven niet.
Hoenders is de kost van wezels, // Distels is zalaed van ezels.
Wilde beesten, woeste beeren, // Die zijn by den ander gheeren.
[pag. 242]
d’Eene kraey, hoe booze cruyd, // Byt des anders oogh niet uyt.
De mensche d’een den ander bijt, // Daer d’een wolf gheeren d’ander lijdt.
Tvvee quade honden, alsmen ziet, // En byten d’een den ander niet.
Een kraeye zittend’ op een sté, // Daer zitten gheeren ander’ mé.
Daer d’eene hond pist aen de steen, // Daer light een ander op zijn been.
’t Moet zijn een winter koud en wreed, // Daer d’eene wolf den ander eet.
. . . . of slecht, of eel, // Het is een man van ’t zelve meel.
Zulcken tonghe, zulck ghebraet; // Zulcke lippen, zulck zalaed.
Van een zulcken timmer-man, // Zulcke spaenders zietmer van.
Zulcken meester, zulcken bouw; // Zulcke lippen, zulck lattouw.
Tvvee bedelaers, aen eene deur, // d’Een krijght, en d’ander zend-men deur.
Zoete kost, hoe dat oock zy, // Eyscht een zuere zaus’ daer by.
Zulcken meter, zulcken el; // Zulcken wel-com, zulck vaer-wel.
Zulcken man, zulcke reden, // Zulcken hert, zulcke beden.
Zoo d’aerden pot de ketel trotst, // Hy vvert in stucken haest ghebotst.
[pag. 243]
Zulcken vrouwe, zulcken hondje; // Zulcken zanghster, zulck een mondje.
Wat vvilt de pot de ketel schae’n? // ’t Is zijn verderf, comt hy daer aen.
Zulcken heere, zulck ghezind; // Zulcken moeder, zulcken kind.
Die man trect uyt een schee van goud, // Een svveerd van loot, of vuyren hout.
Zulcken herder, zulcken kudd’, // Zulcken water, zulck een put.
Vuyle eyers, vuyle butter; // Quade ziender, quade schutter.
Zulcke scheede, zulck een mes; // Zulcke munte, zulcken tes.
Zulck’ zalade, zulcke lippen, // Zulcke kalvers, zulcke krippen.
Zulcken potjen, zulcken lepel, // Zulcken klocke, zulcken klepel,
Zulcke steden, zulcke mueren, // Zulcke huyzen, zulcke bueren.

Nijd. Haet.
DIe zijn gheluck belijt, // Roept ongheluck en nijt.
Wilt ghy wezen, zonder nijd, // Zeght aen niemant, hoe ghy zijt.
’t Is d’eenen bed’laer leed en schaed, // Dat d’ander voor de deure staet.
[pag. 244]
’t Is d’eenen hond een nijdigh quaed, // Dat d’ander in de keucken gaet.
’t Is niet wel met ghemack te doen, // Twee honden in een huys te voe’n.
Luyden van het zelve ampt, // d’Een op d’ander schiet en schampt.
De weereld gheen twee zonnen lijt, // Zeyd’ Alexander, vol van nijd.
Groot goed en kunst, Is zonder gunst.
Het beste goed is t’allen tijd, // Het voedsel van de swarte nijd.
De nijd, Noyt slijt.
De eerste konst van groote staet, // Is konnen lijden nijd en haet.
Wanneer het God maer slechts behaeght, // Benijt is beter, dan beklaeght.
Den tandeloozen ouden man, // Benijt hem, die wel byten kan.
Den hond op ’t hoy, die ’t niet en magh, // Gheen peerd oock daer ontrent vermagh.
Een nijdigh man vermaghert zeer, // Dat d’ander beter heeft en meer.
Men can niet leven zonder nijt, // Want altijds yemand op ons bijt.
Die zijn zelven wel behaeght, // Haet en nijd van ander draeght.
Zoo ghy u zelven vele acht, // Ghy zult van ander’ zijn veracht.
Een weldaed buyten tijds ghedaen, // Mach wel voor vyandschap bestaen.
[pag. 245]
Een stief-moe’rs haet, Die noyt vergaet.
De nijdighaerds die moghen sterven, // Maer nijd en zalmen nimmers derven.
Verouden haet, Op ’t laetst vergaet.
De nijd den nijder steeds verslijt, // Ghelijck de roest het yzer bijt.
Veel liever, dat ghy my benijt, // Als medelijdigh met my zijt.
De nijd, die zoo veel on-lust baert, // Is met voor-spoed altijs ghepaert.
’t Is altijds vetst in anders scheutel; // Zoo is van ouds ’t ghemeen ghepreutel.
De nijd op kleyne niet en mickt, // Maer altijds op de groote pickt.
De nijdighaerd verkrimt en drooght, // Wanneer hy ander’ ziet verhooght.
. . . . Gheen snooder haet, // Als die bedeckt, in ’t doncker gaet.
Hy draeght wel liefde in de mond, // Maer haet is in zijn hert ghegront.
De schoonste ougsten van het land // Zijn altijds op een anders kant.
Eens anders vrouw ons meer behaeght, // Eens anders land veel beter draeght.
De rijckdom wert ghevolght van nijd, // Die met zeer scherpe tanden bijt.
De haet verborghen in het hert, // Van meerder kracht en hitte vvert.
Wanneer de glory gheeft gheluyt, // De nijd oock haeren mond uytsluyt.
[pag. 246]
Gheen deughd en isser zonder nijd, // Die niet als vrome luyden bijt.
De nijd, die haer in ’t quaed verheught, // Is med-ghezelle van de deughd.
De nijd die krijt, Als eer ghedijt.
’t Is d’eene hond wel leet ghewis, // Dat d’ander in de keucken is.
Een man met haet en nijd besmet, // Wert magher door eens anders vet.
Dat de mensche wel ghedijt, // Dat is voedsel van de nijd.

Spot. Lacchen. Belacchen.
WIlt niet langh in jocken herden, // Dat zy niet waerachtigh werden.
Waere spot, Swaere spot.
Die spotten wilt met kreupel lien, // Hoeft op zijn gaen wel toe te zien.
Gheen ergher boert men voort en brenght, // Als die met waerheyd is ghemenght
Zulck een en is niet wel bedeckt, // Diens aers ghezien wert, en begheckt.
’t Is jammer, moet hy werden oud, // Zoo schoonen treed en gangh hy houdt.
Hansken is een edel-man, // Als hy Frans maer spreken kan.
Lacchen, en belacchen yet, // Van den ander schilt als niet.
[pag. 247]
Die met het goed van ander’ pronckt, // Die wert met spot en schand’ belonckt.
Gheen zot verdienter meerder spot, // Als wel een oude, grijze zot.
Die licht begheckt, wert oock begheckt, // Het eene woord het ander treckt.

Gramschap.
OP gramschap van gheringhe lien, // ’t Is niet de pijn, daer op te zien.
Niet dat zoo traegh verout, // Als toren, die-men trout.
Den toren is een ydel dingh, // Ten zy die macht oock mede-bringh’.
Als gramschap vat in goede lien, // Men can gheen hoogher gramschap zien.
Een goede ziel zijnd’ eens ghewont, // Gheen meerder gramschap oyt men vont.
Mieren zelfs bethoonen gal, // Alsmen die wat terghen zal.
Een schaep, al is het zacht en zoet, // Het wert oock gram in zijn ghemoed.
Kort voor het hooft, Niet goets belooft.
Hy swelt en rijst heel buyten schreef, // Ghelijck een pot vol ghist of heef.
Een cleyne pot, ziet op een bot.
Een man die licht te peerde raeckt, // En is tot gheen dispuyt ghemaeckt.
[pag. 248]
Gramschap, zonder veel bescheyt, // Is een corte dolligheyd.
Door gramschap menigh quaed ontstaet; // Die dat bedwinght, volght goeden raed.
Als broeders eenmael zyn vergramt, // Gheen vier zoo heet en breet en vlamt.
Gheen man en wasser oyt zoo goed, // Die noyt en was ontstelt van bloed.
Het groen cruyd groeyt wel in de hoven, // Maer niet op eenen heeten oven.
Gheduldigheyd te veel ghequetst, // Wert dulligheyd te langhe letst.
. . . . een schaep hoe zacht, // Wert oock tot gramschap wel ghebracht.
Die gram en nordsch is op een Feest, // Die wert ghehouden voor een beest.
Een man vergramt wat tijds vermijt, // Maer vliet een vyand t’aller tijd.
Gramschap zonder sterckt of macht, // Wert, niet zonder re’en, belacht.
De gramschap, zonder stercke hand, // Is y’l, hoe zeer oock dat zy brant.
De gramschap van die t’samen vryen, // Die doet de liefde meer ghedyen.
Die haest wert gram, Laet haest zijn vlam.
De miere zelf, die heeft een gal, // De vliegh een milt, hoewel zeer smal.
Die traegh vergramt, Daer in verstramt.
Hy is ghebeten van een vliegh, // En niemant weet, waer dat ’t hem liegh.
Hy lacht gelijck een huyr-peerd doet.

[pag. 249]

Eedt.
EEn man verarmt, met groote last, // Op donder, noch op blixem past.
Dat d’arme man met eed belooft, // ’T wert om zijn aermoed niet ghelooft.
Wat dat een vrouwe sweert haer leven, // Dat moet in d’asschen zijn gheschreven.
Ghedwonghen eed, Die is God leet.

Iaghen. Honden.
VEel te vissen en te jaghen, // Doet den man zijn tijd beklaghen.
Gheen beter jacht men vondt // Als van een ouden hond.
Een jagher weet de jaghers wet, // En waer hy spannen zal zijn net.
Kastijdet voor de leeuw den hond, // Zoo wert de leeuw ghetemt terstont.
’t Moet zijn een hond van snooden aerd, // Die niet en is een fleutingh waerd.
Die jaeght, of mint, al ist dat ’t stort, // De vvegh en tijd, die valt hem cort.
Een hond en byt niet, die veel bast; // Maer een die swijght, zeer licht verrast.
Voor goede katten, De beste ratten.
Daer kentmen aen een blooden hond; // Hy bast, maer bijt niet met de mond.
[pag. 250]
Svvijghend’ honden; voor u ziet; // Bassend’ honden bijten niet.
Als de oude honden bassen, // Daer is vry wel op te passen.
De steert van d’hond, Bezorght de mond.
Goede jaghers spooren nou, // Waer de jaght best vallen zou.
Een hond, die slaept, Niet wel en vvaect.
Met jonghe honden, dom en dwaes, // En ist niet wel te vanghen haes.
Gheen beter jacht en vvert ghevonden, // Als die-men doet met oude honden.
Een keucken-hond, die droomt altijd, // Dat hy in brood, of zoppe bijt.
Een haze-wind die droomt by nacht, // Niet anders als van vvild en jacht.
Den hond zijn alle vrienden vreemt, // Als yemant hem zijn been ont-neemt.
De hond al is hy bloot en koud, // Hy is op zijnen misput stout.
Door het bassen van den hond, // Wert de dief ont-deckt terstond.
Die ter jacht gaet met een kat, // Niet en vanght als muys of rat.
De hond is op zijn missingh stout, // Byzonder als hy knaeght een bout.
’t Is beter noch een hond te vriend, // Als vyand, dat doch niemant dient.

[pag. 251]

Ionckheyd. Ouderdom.
HEt is een last te wezen oud, // Maer yder ist niet, die ’t wel woud’.
Versleten zack, of oude schoen, // Daer is veel lappens aen van doen.
De jeughd is hitsigh voor het hooft.
Oude luyden, Oude huyden.
De tucht is jonckheyd gheen ghenucht,
Iongh vlees dat svvelt, Out vlees dat smelt.
Oude leerzen, ende schoen, // Hebben veeltijds smeer van doen.
Een oude koe, een nieuvve bel, // Een oude queen, een jongh ghezel.
Die den ouden wegh verlaet, // End’ een nieuwen dan begaet,
Dickwils zietmen, dat hy dwaelt, // En niet meer als schand behaelt.
Een oude muyl, een gouden toom, // Een oude slet, een fijne zoom.
Een jongen henghst, een ouden ruyter; // Een nieuw schip, en een oud vry-buyter.
Tot oude feylen, nieuvve keuren, // Tot oude huyzen, nieuvve deuren.
In zijn jonckheyd moet-men spaeren, // Om, oud zijnde, wel te vaeren.
Hy heeft in ’t graf het eene been, // En ’t ander moeter oock haest heen.
Een oude zack, die steeds verslijt, // Vereyscht veel lappens ’t aller tijd.
[pag. 252]
Onder tucht, Ionckheyd zucht.
Het is een man haest af-ghesleten, // Die menigh paesch-ey heeft gheeten.
Het lams-vel comt zoo vvel ter merct, // Als ’t beyten-vel daer vvert ghemerct.
Wanneer ghy zijt ghekomen ’t end, // Niet wederom te ruggh en wend’.
Oud van jaren, Veel ervaren.
De ouderdom te poste rijdt, // Wanneer ons hert veel droefheyd lijdt.
Een oud man met een oude vrouw, // Daer is voor al de beste trouw.
De oudheyd is een sware last, // Die ons, hoe traegh zy komt, verrast.
Oude kercken, doncker glazen; // Oude coppen veeltijds razen.
Hy kan niet wel zijn kinder schoen, // Uyt dertel wulpsheyd, van hem doen.
Hy mint noch noten, En speelt met koten.
Beter oud mans troetelingh, // Als een jonghmans voetelingh.
Een oude jeughd, Niet langh en deughd.
Dat veulen blijft al even jongh, // ’t En zal noyt laten dertel sprongh.
’T en gaet de kinders niet naer vvil, // Wanneer zy moeten zitten stil.
Kinders van te vroegh verstand, // Krijghen zelden ouden tand.
Het gryze haer de jaren telt, // Maer niet altijds veel vvijsheyd melt.
[pag. 253]
De wijsheyd die te vroegh begint, // Beduyt een vroeghe dood van ’t kind.
Wat is de oudheyd? Niet dan verkoutheyd.
Een jonghen enghel, metter tijd, // Een ouden duyvel wel ghedijt.
De oudheyd zelfs is anders niet, // Als ziect’, en kranckheyd met verdriet.
Een yder jaer, jae yder dagh, // Maect van ons sterven steedsch ghewagh.
Een oude vos, let vry daer op, // Niet licht men vanght met net of strop.
Ziet, by tijds, voor-zichtigh om, // Eer dat komt de ouderdom.
Oude vaten leken licht, // Of men die al maect zeer dicht.
Doet voor-raed op, en d’hand’ uyt strect. // Eer ’t gryze hayr uw hooft bedeckt.
Elck een die vvenscht te vverden oud, // Nochtans van d’oudheyd niet en houd.
De oudheyd is een gast on-weerd, // Die ’t restjen van ons leven teert.
Oude beurzen maecken spel; // Zelden dat zy sluyten vvel.
’t Is in de huyd, waer ’t in het kleed, // Men wiesch of sneed het uyt ghereed.
Als oude guylen zyn aen ’t gaen. // Men can-ze niet vvel houden staen.
Wy zijn gheweest, ghelijck als ghy, // En ghy zult zijn, ghelijck als wy.
Een sant in jonckheyd, Een droes in oudheyd.
[pag. 254]
Een jonghe sant, Is oud een schand.
Wy zijn ghevveest, ghelijck als ghy, // En ghy zult zijn, ghelijck als vvy.
Een jonckheyd nerghens me bemoeyt, // Een ouderdom vol pijn en moeyt.
Een jonckheyd die gans niet en doet, // Een ouderdom vol arremoed.
De jonckheyd en de wetenschap, // En zijn niet onder eene kap.
De jonckheyd heeft noch wil, noch macht, // Om zich te toomen, herd of zacht.
Zoo jonghe luyden wisten wel, // En oude luyden konden ’t spel,
Gheen van hun beyden zouden oyt, // Zoo langh zy leven, zijn beroyt.
Denct, als ghy noch zijt jonck en stout, // Dat ghy een tijd zult vvezen oud.
Houd hem voor jonck, die is ghezond; // En rijck, die niemand moet een pond.
Wanneer-men zien moet met den bril, // Adieu dan jeughd, en dertel wil.
De vijzel rijckt altijds naer loock, // En laet zeer spae dien reuck of roock.
Een jonghman moet zijn op-gheschort, // En met de riem van eer ghegordt.
Dat hout is noch heel jonck en fris, // Daer aen gheen mos van oudheyd is.
Die in zijn jonckheyd niet en doet, // Zijn oudheyd is vol arremoed.
Der ouden raed, Der jonghen daed.
[pag. 255]
Het vvert gheeyscht van oude lien, // Hoe minder vvegh, hoe meer verzien.
Een leuye jonckheyt van een gheck, // Een ouderdom vol van ghebreck.
Hoe minder vvegh, dat noch resteert, // Te meer men wilt, waer van men teert.
Ontsteeckt uw lamp, eer ’t duyster is, // Zoo gaet ghy zeker en ghewis.
Te minder weghs moet zijn ghegaen, // Te meer men wilt op teer-gheld staen.
Hy is ’t ajuyns gheslachte weerd; // Heel grijs van hooft, en groen van steert.
’t Is maer ’t werck van oude gasten, // ’s Weerelds pack te konnen tasten.
De peeren zijn dan alder-best, // Wanneer zy af-gaen, op het lest.
’t Is noodigh langh op d’aerd’ te woelen, // Om wel des weerelds pols te voelen.
De oude honden gaen ghewis, // Zy hooren naer gheen wis, wis, wis.
Om met ghenucht ter jacht te gaen, // ’t Moet zijn met d’ouden hond ghedaen.
De oude kat van Kalleken, // En speelt vry met gheen balleken.
De oude kat en speelt niet meer // Met ’t balleken, ghelijck wel eer.
Men paeyt gheen oude lien met loghen; // Een oude vos wert niet bedroghen.
Een oude rat en is niet mal: // Zy wacht haer vry wel voor de val.
[pag. 256]
Het oude peerd, al schijnt het mat, // Dat helpt den waghen uyt het gat.
De ouderdom, heel grijs bedect, // Voor sausse van de wijsheyd strect.
De oude pot, spreeckt walsch, en kraeckt, // Tot dat hy heel tot scherven raeckt.
In ’t veulen, dat zijn banden breect, // Een aerd van groote hope steect.
Dat ’t veulen in zijn jonckheyt heeft, // Blijft in zijn aerd, zoo langh het leeft.
Men wacht met hope van ghewin, // van ’t kalf een oss’, van ’t ey een hinn’.
Een oude simm’, of oude hond, // En zetten noyt een fraeye mond.

Oud. Nieuw.
EEn oude wonde op-ghekrouwt, // Zy bloet van nieuws, hoe zeer verout.
Wat nieuws verheught, // En ’t hert verjeught.
Wat oud wert, dat vergaet op ’t lest; // De nieuwe bezems vaghen best.
Wat nieuw ontstaet, Wert noyt versmaet.
Al wat is jonck, en nieuw om zien, // Behaeght terstond aen meest de lien.
De oude hond bast niet om niet, // ’t Is hoogh tijd, dat ghy dan uyt-ziet.
Als de oude honden bassen, // ’t Is dan tijd daer op te passen.
[pag. 257]
Ionghe vvulpen, als de dvvazen, // Meenen, dat de oude razen.
Om ’t ey te legghen, ’t jonghe hoen; // Maer ’t oude hoen, om uyt te broen.
De nieuvvigheyd, Elck een verleyt.
De jonghe valck, die eerst uyt-vlieght, // De jaghers hope meest bedrieght.
Van den slagh der oude grijzen, // Mach-men vvel met reden ijzen.
Beraed u met alzulcke lien, // Dien d’ouderdom heeft wel doen zien.

Lof. Prijs.
GEen dingh veroudter eer, // Als lof en weerelds eer.
Eyghen lof, Ydel stof.
Geen praet, die ons maect meerder haet, // Als dat-men van zijn zelven praet.
Noyt zullen wijzen, Haer zelven prijzen.
Wanneerder nieuwe lof ont-staet, // Den ouden lof gheheel vergaet.
Van eyghen lof, Men stijncter of.
Wanneer-men prijst de booze boeven, // Te meer zy voort-gaen in het schroeven.
Prijst niemant licht, Noch haest beticht.
De gunste van het volck te draghen, // Dat is, den wijzen recht mis-haghen.
Wie can aen allen, Altijds ghevallen?
[pag. 258]
Die prijst zijn zelf, en acht zijn eer, // Wert van elck een ghelaeckt te meer.
Wie can behaghen, Aen al zijn maghen?
Die zijn eyghen zelven prijst, // Lof en eere van hem wijst.

Houwelick.
EEn jonghe vrouw, een oude man // Ghewisse kinders krijghtmer van,
Die al te wel is, neem’ een wijf.
. . . . neemt ghy een wijf, // Ghy krijght een evel op het lijf.
. . . . neemt ghy een man, // Hebt ghy gheluck, ghy raecter van.
Het goed versmelt, en wert verdaen, // Dan is-men met de beest belaen.
Tusschen gheven en beloven, // Moetmen dochters uyt verloven.
Eer dat ghy lust tot trouwen schept, // Een huys om in te woonen, hebt;
En swarte aerde, die ghy bouwt, // Tot u, en uwer onder-houdt.
’t Is quaed te trouwen zijns ghelijck, // En ’t zelve jaer te werden rijck.
Die maer een vrouw en heeft ghehadt, // Een krans verdient van ’t lijdzaem blad:
Maer die de tweed’ heeft onder d’aerd, // Een krans van zotheyd is hy waerd.
[pag. 259]
Wie voor de wijsheyd trouwt een vrouw, // Sterft, eer hy wat ghedijt, met rouw.
De eerste man, die is een vriend; // De tweed’ een man, en wat ghedient;
De derd’, al is het eerst met pijn, // Die wilt volkomen meester zijn.
Die vryen wilt, ’t zy arm of rijck, // Die zie altijds naer zijns ghelijck.
Eens trouwen is noodwendigheyd, // De tweedemael, is malligheyd.
De derdemael is dulligheyd.
Of arm, of rijck, Neemt uws ghelijck.
Een vrouwelooze man is hier, // Ghelijck een keucken zonder vier,
Ghelijck een schip is zonder kiel, // En als een lichaem zonder ziel.
’T ghebeurt wel, datmen onder-trouwt, // En dat-men nochtans niet en houwt.
Neemt uws ghelijck, of minder vrouw, // Wilt ghy zijn heer, en zonder rouw.
Gheen wreeder dingh, als datmen trouwt, // Twee die de liefd’ niet tsamen houdt.
Eer dat ghy trouwt, ziet wat ghy brouwt, // Want ’t is een knoop, die altijdts houdt.
Een vryer met gheen langher baerd, // Als zijn zijn tanden, is niet waerd.
Vroegh ont-bijten, laete trouwen, // Weert den hooft-pijn, mans en vrouwen.
Een man die metter haeste trouwt, // Met moete zich daer naer berouwt.
[pag. 260]
Die trout door liefd’, en gheyl behagen, // Heeft goede nachten, quade daghen.
Wie trouwt ontrent zyn ouden dagh, // Adieu goed leven, zegghen magh.
Het zoet en ’t zuer van ’t houwelijck, // Dat moet ghedeckt zijn trouwelijck.
De meester uyt, het huys is dood: // De vrouwe uyt, den disch is bloot.
Wanneer de meester is ghestorven, // De klopper wert van roest bedorven.
Een zot vvyf, als een dolle tiert, // Indien zy niet en wert gheviert.
Daer de spin-rock ’t sweerd ghebiet, // Daer is niet als groot verdriet.
Het gaet in zulcken huys bekaeyt, // Daer ’t haentjen svvyght, en d’hinne kraeyt.
Roock, gheleeck, en quade wijven, // Konnen mans uyt ’t huys verdryven.
Men vindt veel hoofden mette doecken; // Maer rechte vrouvven zyn te zoecken.

Zieckte. Doctoor. Gezondheyd.
DEn doctor is niet wel daer aen, // Als niemant is met zieckt belaen.
Wanneer de lieden zyn ghezond, // Dan is den doctor kranck terstond.
Den doctors zaeck niet wel en staet, // Wanneer het niemant qualick gaet.
[pag. 261]
Voor Koninck, of een medecijn, // Veel dooden tot een schande zijn.
Byzonder hulp eyscht yder quaed, // Een ander zieckt’, een ander baet.
Wat ziect of kranckheyd, dat ghy hebt, // Hy helpt altyd met een recept.
Men kan niet alle wonden strijcken, // Met eene zalf, en ’t quaed doen wijcken.
All’ ooghen-zalven, diemen ziet, // Ghenezen alle ooghen niet.
Men kan niet elck en alle schoen, // Bequaem aen yders voeten doen.
Het zyn periculeuse zaecken, // Een doctor tot zyn erf te maken,
Den tijd in zieckte moeter zijn, // Dat is de beste medecijn.
Het is een goede medecijn, // Die helper van zijn zelf kan zijn.
Wilt ghy zieckt’ aen ander weeren, // Daer ghy zelve zijt vol zeeren?
Die van de bitter gal is kranck, // Hem past alleen een bitter dranck.
Een zieck’ die wilt on-matigh zijn, // Die maeckt een wreeden medecijn.
Daert my juckt, met veel benouvven, // Daer en durf ick my niet krouwen.
Iongh Chirurgijn, oud medecijn, // De kloeckst’ en beste meesters zijn.
Daer ghelt doctoor, noch medecijn, // Voor ziecten, als zy sterf’lick zijn.
[pag. 262]
Gheen Medecijn, Moet erve zijn.
Gheen ziecke oogh, Het licht ghedoogh’.
Die zijn lijf bewaert gheheel, // Die bewaert een goed kasteel.
Een schurfdigh hooft is haest verzeert.
Laet een jonghen medecijn, // Nimmers uwen doctor zijn.
Blind is yder medecijn, In de ziect’ van flerecijn.
Een jongh doctoor en heeft geen schuld, // Dat hy het kerck-hof maeckt ghebult.
De beste baet, om pest te vveeren, // Is haest te vlien, en spae te keeren.
Wie vraeghter aen een ziecke mond, // Of hy begheert te zijn ghezond?
Wie vraeghter een met ziect’ en pijn, // Of hy begheert ghezond te zijn?
Die on-ghezond is, heeft gans niet; // Maer die ghezond is, al gheniet.
. . . . de fraeyste schoen, // Kan ’t flerecijn niet van ons doen.
Uyt groote zieckt, die traegh vergaet, // Een langh’ ghezondheyt veel ontstaet.
De fraeyste schoen, hoe schoon van schijn, // Bevrydt ons van gheen flerecijn.
Gheen fraey musijck of instrument, // De koorts of tand-pijn van ons went.
Hoe grooten goed ghezondheyd is, // Dat vveetmen uyt de ziect’ ghevvis.
Wanneer het lichaem is verswackt, // De gheest oock lijdt, en neder-zackt.
[pag. 263]
’s Morghens zitten, ’s avonds gaen, // ’s Nachts te ligghen, ’s middaghs staen.
De huyd wert niet zoo haest gheheelt,