Deelbestand Ton Harmsen

Dit is een onderdeel van BruneNieuweWyn1636.html. Klik hier voor het hele document.

n heeft gheen vaste spoor: // ’t Is zoo wel achter, als van voor.
’t Schijnt dat hy God heeft by de voeten.
Men kan ’t gheluck veel beter vinden.
Denck in ’t gheluck, Op pijn en druck.
Der goddeloozen luck, // Dat is der vromen druck,
’t Gheluck gaet mis, Daer deughd niet is.
De kansse keert, Als ’t God begheert.
Die niet en waeght, Niet wegh en draeght.
De boeven hebben dat gheluck, // Zy raecken altijds uyt den druck.
Gheluckich zijn, met wijsheyds schijn, // Is beter als heel wijs te zijn.
Een uyt-komst met gheluck ghemenght, // Een quaed feyt in goed achtingh brenght.
. . . .’t is dobbel druck, // Ghehad te hebben groot gheluck.
Een vrouwe van ’t gheluck bemint, // Die baert wel een dry-maendich kind.
Een blinde man, die niet en ziet, // Wel by gheval een Kraeye schiet.
Die mensche leeft in groot gheluck, // Die wijzer werd door anders druck.
Die naer een gouden waghen staet, // Een naghel crijght daer van te baet.
’t Is wolf gheroepen, met gheluck, // Als ’t schaep gherocht is uyt den druck.
Hy mach wel wezen meest bevreest, // Dien ’t aerds gheluck vleyt alder-meest.
[pag. 127]
Het goed, dat u ’t gheluck toe-zend, // Verzuymt het niet, noch van u wendt.
Niet en werter min ghedraghen, // Als de goed en lecker’ daghen.
Die noyt en was in druck of last, // En staet daerom niet wis of vast.
Die zyn gheluck niet wel en kent, // ’t Is gheen gheluck, dat God hem zendt.
Daer ’t wel gheluckt, is elck bequaem, // Te zijn een Vroe-vrouw in het kraem.
Wanneer het wel gaet, zoo ist goed, // Te raden, met gherust ghemoed.
Had ick ’t gheluck en goeden wind, // Ick waer’ bequaem, en wel ghezind,
Te vaeren met een schotel-kurf, // Door holle waters, om wat turf.
Als God ons vrydt van plaet of klip, // Een stroo-vvisch dient ons voor een schip.
Aen wien ’t gheluck wilt al te wel, // Het hanght hem aen de oor een bel.
’T ghemoet vvert dertel van de mensch, // Wanneer het gaet al nae zyn vvensch.
Ellendigh is die mensch ghestelt, // Die door te veel gheluck versmelt.
In voorspoed denct op teghen-spoed; // In teghenspoed, denck vveer op ’t goed.
[pag. 128]

Ghezangh. Lied. Instrument.
GOede zanghers gheeren drincken, // En niet dan op vreughd en dincken.
Een goede zingher, Een goe’ deur-bringher.
Wanneer de zangher zich verghist, // Hy hoest, waer deur ’tschijnt, dat hy mist.
Noch lied, noch eenigh instrument, // De tand-pijn helpt, of van ons vvent.
Een schoon spel, of een zoet ghezangh, // En wilt niet dueren al te langh.
Zanghers d’een min, d’ander meer, // Lieven ’t lieve natjen zeer.
Musicanten, wie zy zijn, // Minnen zeer de goede wijn.
Als vvel zinghen duert te langh, // Wertmen daer van wers en bangh.
. . . . wel te zinghen, // Kan ons wel vermoedheyd bringhen.
Veeltyds zietmen, die wel zinghen, // Dat zy gheeren glaesjes bringhen.

Wachten, op zijn hoede zijn.
PRyst, wijt beheert, en nae bevriendt.
Wilt met gheen Heeren kerssen eten.
Het vet wilt altijd boven swemmen.
Met uw meester speelt, noch kijft, // Noch aen yemant hoogher wrijft.
[pag. 129]
Ghy zult uw weerd te huys noch vinden.
Doet altijds, als een man behoort, // ’t Velt is gheooght, het bos gheoort.
Het is een zot, die wat begaet, // Daer van hy konde mijden ’t quaed.
Denct vry, dat onder yder steen, // Een scorpioen is groot of kleen.
Ziet toe, in ’t ghene ghy verzint, // Dat ghy uw weerd niet t’huys en vint.
Ick meynde maer een kruys te slaen, // En ziet mijn oogh is uyt-ghegaen.
Ziet toe, dat niet een swarten hond, // Daer tusschen loop’, indien ghy kont.
Dat woord is goed; Weest op u hoed.
Een man gheveynst moet zijn verdacht, // Een vyand, niet verzoent, ghewacht:
En wind, die komt door spleet, of gat, // Ziet dat hy u in d’oor niet vat.
Op zulck een mensche vry wel pass’, // Die maer een boecxken oyt en las.

Straffe. Bestraffen. Berispen.
WIe kan tot bouten alles draeyen, // En van elck land goed koren maeyen.
Hy moet ter ambeeld zyn ghebracht.
Hy heeft een schaef en vijl’ van nood,
Hy heeft zyn les hem vvel ghezonghen.
Hy heeft zijn rugh hem wel ghemeten.
[pag. 130]
Noyt quam in lijden eenigh man, // Of hy en hielp hem zelf daer an.
Het gaet met yemant recht of schuyn, // Elck is een smit van zijn fortuyn.
De lijster kact haer eyghen quaed.
Het lidt dat meest ghezondight heeft, // De straffe meest oock daer aen kleeft.
De balck eerst uyt uw ooghe moet, // Eens anders splinter dan uyt doet.
En oordeelt niet, maer ’t oordeel schort, // Op dat ghy niet gheoordeelt wort:
En met de mate die ghy meet, // Zult ghy daer naer oock zijn besteet.
Bedwinght het rijsjen jonck en teer, // Daer gheen bedwanck is, is gheen eer.
Een boef ont-gaet de straffe wel, // Maer niet het innich hert-ghequel.
Gheen eer duert langh, Als met bedwangh.
Ick zal daer van, met kleyn behaghen, // De taerte in den oven draghen.
Men smijt de Kat, Die lect en vat.
. . . . Gheen quade daed // Blijft on-ghestraft, al valt het laet.
Hy zal dat eytjen moeten pellen.
Hy zal de breuck betalen moeten.
Hy zal de peere moeten schellen.
Die staet int rolleken, // Het kost zijn bolleken.
Een groote schuld, een groote straf, // Men moet daer in niet vvezen laf.
[pag. 131]
Dien God wilt straffen met zijn hand, // Beneemt hy zinnen en verstand.
Veracht des Heeren straffe niet, // Noch flauwt, als ghy zijn roede ziet.
Die Godes straf niet voelt en vint, // Dat is een bastaert, niet een kind.
De straf, die teghenwoordigh is, // En is gheen straf, maer droeffenis:
Maer gheeft daer naer een vrede-vrucht, // Aen hem, die daer door wert ghetucht.
De schuld, of zy is groot of kleyn, // Zy heeft de straffe tot een treyn.
Schuld en straffe van ’t ghewis’, // d’Een zoo oud, als d’ander is.
Het is voor u, en tot u leet, // Dat nu de oven wert gheheet.
Men zuyvert met de wind het graen, // De zond met straf wert uyt ghedaen.
Men want het koren met de wind; // De misdaed wert met straf verdint.
Daer straf’ om leeghe leyt, voor d’oogh, // Daer heft de zond het hooft om hoogh.
Die boone zal, door quaed beduyd, // Ghebroken werden, op mijn huyd.
Die yetwes doen, of dat toe-staen, // Zijn met de selfde schuld ghelaen.
Ghy moet passeren door dien wegh.
[pag. 132]

Arbeyd. On-rust. Moeyte. Moeyelick. Lichtelick.
DIe niet en werckt en zal niet eten, // Al waer hy noch zoo zeer vermeten.
Die mijdt te meulen, mijdt het meel.
’t Is quaed te slijpen zonder water.
Met vollen mond ist quaed te blazen.
Zijn mond die moet wel zijn ghekloven, // Die over-gaepen zal een oven.
’t Is quaed te swemmen teghen stroom.
Ghedwonghen aerbeyd valt zeer swaer.
Men krijght gheen heunigh zonder gal.
Een hond heeft licht een worst verslonden.
Men zal noyt mercken, dat de honden, // Zeer langh zijn aen een worst ghebonden.
Bedwinght het rijsjen jonck en teer: // Daer gheen bedwangh is, is gheen eer.
Gheen eer duert langh, Dan met bedwangh.
Een boef ont-gaet de straffe wel, // Maer niet het innigh hert-ghequel.
Ick zal daer van, met cleyn behaghen, // De taerte in den oven draghen.
. . . . gheen quade daed, // Blijft onghestraft, al valt het laet.
Slaet handen aen, Roept dan God aen.
De kerssen zijn de voghels zoet, // Maer ’t planten houden zy niet goed.
Hy zal dat eytjen moeten pellen,
Hy zal de breuck betalen moeten.
[pag. 133]
De kat eet wonder gheeren vis, // Maer schouwt het water, daer z’in is.
Help eerst u zelf, zoo helpt u God, // Of anders schijnt het enckel spot.
Gheen zoo beslet, en bezigh man, // Als die de steel hout van de pan.
Bid God, om sterckt’, // Maer zelfs oock werckt.
Wanneer het werck is af-ghemaect, // De spijze dan veel beter smaect.
Wanneer den aerbeyd is ghedaen, // De kost veel zoeter in wilt gaen.
Naer den aerbeyd wert het gheld, // Aen de werck-man aen-getelt.
Die niet dorschen wilt of maelen, // Zal vergheefs zijn eten haelen.
Op aerbeyd, als hy is ghedaen, // Ist goed en zoet te slapen gaen.
’t Gheheughen van gheleden quaed, // Verheught ons herte boven maet.
’t Is een van die veel liever zoecken, // De bier-can, als de wijze boecken.
Den swaeren aerbeyd in de jeughd, // Den ouderdom met rust verheught.
Al is het jaer niet al te goed, // Verliest daerom niet al de moed.
Al doen de duyven vele schaed, // Te zaeyen daerom niet en laet.
Een neerstigh’ hand, en wacker’ spoed, // Dat is tot alle dinghen goed.
[pag. 134]
Indien de kley niet wert ghetreden, // Men zalder noyt gheen pot uyt smeden.
Een mensch en moet niet stille staen, // Maer ste-vast op den ambeeld slaen.
Niet werter met meer moeyt’ geweert, // Als ’t vel en stroopsel van de steert.
Den arbeyd, die-men willigh doet, // En valt niet zuer, maer is ons zoet.
Een knecht is beter noch ghekust, // Als heel te zijn door hem ont-rust.
Men daelt vry lichter naer der aerd, // Als datmen klimt ten hemel-vvaert.
Het daelen gaet vry lichter toe, // Met klimmen wertmen lichter moe’.
Met Gods bystand, Spouwt in de hand.
Den aerbeyd en beswaert ons niet, // Wanneer hy met ghenucht gheschiet.
De aerbeyd, die een yder doet, // Moet gheven, dat hy wert ghevoet.
De werck-man, die zich niet verschoont, // Verdient te wezen wel beloont.
Daer gaeter veel vvel aen de ploegh, // Maer vveynigh’ doen-der moeyt ghenoegh.
Men gaet wel ver, al ismen moe, // Wanneermen maer zijn best en doe.
Niemand die ghebraden duyven, // Vlieghen in de mond te kluyven.
Door grooten last, en moeyt’ vermoeyt, // Door zoet vermaeck, de moeyt geboeyt.
Gheen ghemack, Zonder lack.
[pag. 135]
Dat ghebrade duyven vloghen, // Oyt in yemants mond, ’t is loghen.
Niemand oyt ghebrade vincken, // Konnen in den monde zincken.
By God is alle dingh te koop, // Om aerbeyd, moeyt’, en staegh gheloop.
Het gheen verkreghen is met sweet, // Dat achtmen duer, en meetmen breed.
Dat met aerbeyd is verkreghen, // Houd-men voor een grooten zeghen.
God spijst de voghels al te gaer, // Maer elck end een die vlieghter naer.
Men vondt noyt zulck geen onghemack, // Daer niet oock wat ghemack in-stack.
Gheen on-gherief, Of ’t heeft wat lief.
Die wilt verkrijghen, moet verdueren; // Die wilt bezoeten, moet bezueren.
Gheen goed toe-vloeyt, ’t Is al met moeyt.
Gheen goet is mijn, Of ’t is met pijn.
Gheen vlied vvilt vli’en, Wilt ghy ghedien.
De neerstigheyd, en staghe vlijd, // Wat hard en quastigh is, door-bijt.
Door vlijd door-byt, daer leuheyt kryt.
Gheen spaenders kommen van het hout, // Zoo langh men niet en kapt en hout.
De vos, die uyt zyn hol niet ruymt, // Zyn muyl en wert hem niet bepluymt.
Die de eyers wilt ghenieten, // Moet het kaeck’len niet verdrieten.
Hand aen de ploegh, Zoo ist ghenoegh.
[pag. 136]
De vos, die leuy light in de kuyl, // Gheen jaght en valt hem in de muyl.
De vos, die s’morghens langhe slaept, // Vergheefs naer eenigh wild hy gaept.
Hand aen de ploegh, met blyde moed, // God zal dan voord’ren, wat ghy doet.
Tot Godes hulp, en onderstand, // Is oock van doen een vlytigh’ hand.
Rept uw handen, en uw voeten, // God die zal ’t daer naer verzoeten.
Het is een goede spreuck van ouds: // Vw’ armen stroopt, en zeght, God wouds.
De wolf, die daer blijft in de kuyl, // En loopt gheen schaep oyt in de muyl.
Die ’t vier van doen heeft, en begheert, // Die zouck’ in d’asschen vanden heyrt.
Die gheen eyers heeft te broeyen, // Heeft zich met gheen nest te moeyen.
De Kat die wenscht de vis te smaecken, // Maer vreest haer pooten nat te maecken.
De kat, hoewel zy vis bemint, // In ’t water gheen vermaeck en vint.
Met aerbeyd cryghtmen in ’t ghemeen, // Wat datmen vvilt, zelf vier uyt steen.
Zoo ghy wilt de keerne smaken, // Ghy moet eerst de note kraken.
Gheen heunigh krijghtmen buyten byen, // Gheen roos wert zonder doorn ghezien.
U zelven helpt, zoo helpt u God, // Want anders ist maer schimp en spot.
[pag. 137]
De kerssen zijn voor spreeuwen goed: // Maer ’t planten is haer gans on-zoet.
De spreeuwen gheeren kerssen eten, // Maer van te planten niet en weten.
Den aerbeyd is het zogh en zap, // En moeder vande wetenschap.
Die meel verzoect, om brood te maken, // En moet gheensins de molen laken.
Een kat met handschoens toeghemaect, // En vanght noyt rat; noch muys ghenaect.
Die d’eyers mint, die moet oock lijden, // Dat d’hinnen kaeck’len op haer tijden.
Men vanght niet vvel een baers of snoeck, // En datmen hout een drooghen broeck.
Gheen aerbeyd valt ons svvaer en hert, // Als maer ghewilligh is het hert.
Gheen dingh zoo swaer en wert verzint, // Dat niet den aerbeyd over-wint.
Dien aerbeyd wert niet wel begaen, // Die zonder hope wert ghedaen.
Dat met goe’ wille wert ghedaen, // En can de mensche niet belaen.
Een roos en wert niet licht ghepluckt, // Of haren doren steeckt of druckt.
Hy heeft vry hier, Zijn vaghe-vier.
Onder ’t purpur van een roos, // Schuylt een doren scherp en loos.
[pag. 138]

Recht. Wet.
AL lijt een goede zaeck ghewelt, // Zy wert niet gans ter neer ghevelt.
Die recht doet, die zal vinden recht.
Oude wetten, nieuwe spijzen, // Zal-men voor de beste prijzen.
Vond-men niet gheen diefsche balghen, // Daer en zouden zijn gheen galghen.
Indien-der nerghens dieven waren, // ’t Ghezicht van galghen zoud’ ons varen.
Booze zeden, on-ghehoort, // Brenghen goede wetten voort.
Goede wetten, met goe’ reden, // Zijn ont-staen uyt booze zeden.
Niemant is het recht ont-wassen, // Elck een heefter op te passen.
De meeningh van die gheeft de wet, // Dat is de ziele van ’t ghezet.
Men moet van eenen zack te malen, // Gheen dobbel mael-gheld vvillen halen.
De strengheyd van het hooghste recht, // Dat moet verzacht zijn, en gheslecht.
Zulcken voedssel, zulcken vvennis, // Zulcken schepen, zulcken kennis.
Het uytterst recht, Is zelden recht.
Te strenghe recht, en is gheen recht.
Het recht dat heeft een neus van was, // Elck een maeckt dat het hem wel pass’.
Hoe meerder wetten, Hoe meer beletten.
[pag. 139]
De luyden, die het maecken slecht, // Die hebben in de beurs haer recht.
Het beste recht, In ’t harnas leght.
’t Is quaed, en om te zijn belaen, // Met onverstandigh’ om te gaen.
In de vvaghe, goud of steen, // Loot of zilver, ’t is alleen.
De sterckt’, al is zijn zaecke slecht, // Die heeft altijds ghewonnen ’t recht.
Wanneer de vvaegh haer ampt wel doet, // Noch gout, noch loot zy kennen moet.
Elck een die meent, zijn recht is goed, // Maer ’t eynd daer van bewijs doen moet.
Elcks recht op ’t end, zal zijn bekent.
Al wat ghy wilt dat u gheschije, // Doet dat een ander van uw zije.
Die yemant oordeelt onverhoort, // Al is ’t by weerd, ’t is niet zoo ’t hoort.
Wanneer de luyden, zich verstaen, // Het recht is uyt, ’t is dan ghedaen.
De cracht die bint, Maer ’t recht dat wint.
Het goede recht, Gaet dickwils slecht.
Hy nam het sinte Pieter af, // En ’t zelf aen sinte Paul gaf.
Daer ’t gheweld heeft heerschappy, // Moet het recht staen aen de zy’.
Om wel te richten nae behooren, // Men moet zoo d’een, als d’ander hooren.
De rechter wert zeer wijs vermelt, // Die hoort, en traech zijn oordeel velt.
[pag. 140]
Wel te richten, en beraen, // Hanght gheheel aen ’t wel verstaen.
De rechter niet zeer veel en stuyt, // Die ras en licht een vonnis uyt.
Die wetten stelt, tot volcks behouw, // Dat hys’ eerst zelve onderhouw.
Die voor alle mans ghericht, // Wert gheropen en beticht,
Die heeft, om zijn zelf te hoe’n, // Een goe’ voor-spraeck wel van doen.
Die ’t recht ont-vlucht, Wert recht berucht.

Blind.
ZYt blind, noch dwaes; // Daer light den haes.
Kreupel’ ende blinde lien, // Zalmen altijds achter zien.
De blind’ en wijst niet wel den wegh.

Lasteringhen. Vloecken.
D’Een ezel, van de lasten magher, // Die heet den ander’ zacke-dragher.
Ghy heet my langh oor, tot een spijt, // Daer ghy oock zelfs een ezel zijt.
Om goet te spreken is hy stom; // Om schelden is hy vol en dom.
[pag. 141]
Hy doet meer quaed, die yemand scheld, // Als die hem slaet, en doet gheweld.
De laster-tonghe is gheheel, // Des duyvels quispel en pinceel.
Zoo daer niet waren luysteraers, // Daer waeren oock gheen lasteraers.
Laster, die gans niet en deught, // Is de looghe vande deughd.
Men zou van lasteraers niet hooren, // Zoo daer niet waeren laster-ooren.
Dooden, en die zijn absent, // Wacht, dat ghy-ze niet en schendt.
Spreect altijds wel, met goede schijn, // Van die niet teghenwoordigh zijn.
Naer laster-tonghen niet en vraeght: // Zelfs Iupiter niet elck behaeght.
Een lasteraer, van bitter gheest, // Die bijt ghelijck een wilde beest.
De vleyers, van een zoete gheest, // Die byten als een tamme beest.
Zegh niemant, wat hy is tot spijt, // Zoo zeght oock niemant, wie ghy zijt.
De vos die vaert dan alder-best, // Als hy vervloeckt wert, als een pest.
Een man, die yder een becladt, // En lustigh speelt met ’t tonghe blad.
Hy moet wel wezen klaer en net, // Die teghen een zijn tonghe wet.
. . . . de luysteraers, // Zijn vaders van de lasteraers.
[pag. 142]
De snoode oor de tonghe terght, // En stof tot alle laster verght.
Een steeck die bloet, Min vrees’ aen-doet.
Doet vry een stopssel in de oor, // Op dat zy van gheen laster hoor’.
Een achter-clappers keel of mond, // Een gote, met een vuyle grond.

Overvloed.
GOed maeckt moed, // Vol maeckt dol.
In de gheerst of haver oest, // Zijn de hoenders doof en vvoest.
Elck huys is daer met vlaen ghedeckt, // De muyr met worsten dick ghespeckt.
’t Schijnt dat het daer saucijssen reghent.
Hy meent, dat ’t daer gheschotelt staet.
’t En steect niet op een turf ghevvis, // Alst kermis in de venen is.
Heeft hy veel eyers, zulcken man, // Hij maeckter oock veel doppen van.
Wanneer de oogh maer is vervult, // Zoo is den buyck oock met ghedult.
Den overvloed, De brake doet.
De Koe by ’t hoy, Die heeftet moy.
Een lichte voghel, op een dagh, // Zijn goed nauw over-vlieghen magh.
Die vlees wel heeft, Dien brood men gheeft.
[pag. 143]
Hy heeft wel in de melck te brocken.
Een man ghezeten in het riet, // Maect pijpjens, datmen ’t niet en ziet.
Een goed vier maeckt een reede kock.
Veel te schorssen en te slempen, // Doet onscracht en jeught heel dempen.
Veel tot slempen zich begheven, // Maeckt een kort en zieckigh leven.
Wanneer het graen te gulzigh wast, // ’t Valt neder door zijn eyghen last.
De eene veel te vele heeft, // De ander met te weynigh leeft.
Den overvloed en is noyt goed, // Zy baert een vvalghingh in ’t ghemoed.
De hinne noyt gheen ey en leght, // Als op een ey, ghelijck-men zeght.

Gheloof. Trouwe.
AL gaet het door veel monden om, // ’t En is gheen euangelium.
In een langhen zomer dagh, // Wonder veel men zegghen magh.
De beste luyden vander eerd, // Ghelooven licht, en metter veerd.
Op ’t vvater niet te veel verlaet, // Dat slaept, en altijds stille staet.
Niet al te vast op yemand staet, // Te veel vertrouwen maeckt verraed.
[pag. 144]
Ghelooft maer vvel, zoo hebje vvel.
’k En hope, noch gheloove niet, // Voor dat het eerst mijn ooghe ziet.
Wat ons ooghe merct en ziet, // Dat bedrieght ons’ herte niet.
Betrout u gheld niet aen dien man, // Die d’oogh van d’aerd niet weeren kan.
Op zulcken man u niet verlaet, // Die d’oogh van d’aerde niet en slaet.
Die veel vertrout, die wert bedroghen, // Die veel mis-trout, ’t kan ooc niet doogen.
Den Santen gheen gheloof men gheeft, // Dan alsmen van ’t mirakel beeft.
God die hoed’ en my behouw, // Van de man, die ick vertrouw;
Ick zal zien wel, dat ick schouw // Zulck een, die ick niet vertrouw.
Betrouwt vvel lien, Maer ziet aen wien.
Speelt gheduerigh, zich voor dich, // Want de trouw is misselich.
Die haest vertrouwt, Te laet berouwt.
Daer is geen trouwe meer op eerd’, // Trouw is gheheel en al gheweert.
Daer is gheen trouw, Noch vast ghebouw.
De trouw is uyt de weereld gans, // Daer is gheen trouwe meer althans.
Die licht ghelooft, Wert licht berooft.
Die door beloft wert licht bewoghen, // Die wert zeer licht daer door bedroghen.
Die licht betrouwt, Oock licht berouwt.
[pag. 145]
Een heusche mond, en trouwe hand, // Gaet vry en vranck door al het land.
’t En is niet goed, elck een vertrouwen, // Maer ’t is oock quaed, oock gheen te houwen.
Van goede lieden neemt verband, // Vertrout geen quaed’, al waert met pand.
Vertrouwt de katte gheen ghebraed, // Die ’t speetjen lect, als ’t vlees af-gaet.
Geen mensch vertrout van heel het land, // Dan die daer hayr wascht in de hand.
Vertrout gheen mensch, of dat ont-houdt, // Eet met hem eerst een maetjen zout.
Al te veel op yemand staen, // Doet ’t bedrogh meer groeyen aen.
. . . . te veel vertrouwen, // Heeft menich mensch het hooft doen krouwen.
’t Is zotheyd, datmen trouwe houw, // Aen een, die zelfs niet is ghetrouw. (Zoo spreken de goddelooze.)
Hy gaet met trouw, en goed bescheyt, // Ghelijck de wolf, die at de gheyt.
’t Gheloof zeer wel de ziel ghelijct, // Zy comt noyt weer, daer zy eens wijct,
Hy is te trouw’ en zoete vaer, // Hy waer niet wel een meulenaer.
Aen zulcken man gheen gheld betrouwt, // Die d’oogh van d’aerde niet en houdt.
[pag. 146]

Sorghe, bewaringh.
AL perst u zomtijds wat verdriet, // En eet daerom u herte niet.
Al gaet het zomtijds niet van pas, // Dat daerom gheen grijs hayr en vvas’.
De zorghe steeckt, En ’t herte breeckt.
Dat u verdriet, En zoect het niet.
Ghewis ’t en wert niet wel ghehoedt, // Dat elck end een behaghen moet.
Laet loopen vry, aen alle cant, // Gods vvater over Godes land.
De wolf de kudde licht verstroyt, // Die niet ghehoedt wert, of ghekoyt.
De vvolf en is gheen goeden herder.
. . . . het is een dwaes, // Die aen de kat beveelt de kaes.
Ziet wat ghy doet, of quaed of goed, // En niet wat dat een ander doet.
Die den osse toe-behoort, // Houdt hem vaste by de koord.
Als ’t huys van uw ghebuyre brandt, // Ziet toe, of ’t uw comt oock tot schand.
De mensch, die maer een oogh en heeft, // Bewaer die wel, zoo langh hy leeft.
Als de katte is van huys, // Maect de ratte groot ghedruys.
Daer de katte niet en woont, // Speelt de ratte naer ghewoont.
Goe vriend bewaert u koeytjen wel.
[pag. 147]
Van vrouw, die dickwils wat begheert, // Van knecht, die veel de meester scheert,
Van oude hond die huylt en tiert, // Van peerd dat schopt, en niemant viert,
En van bedriegher, dronckert, zot, // Ziet vry wel toe, want ’t is gheen spot.
Een pond van zorgh, jae heele balen, // Kan niet een once schuld’ betalen.
Kleyne zorghe kan wel spreken, // Groote blijft in ’t herte steken.
Hy honghert in de koud, met leet, // Die niet en werct, wanneer ’t is heet.
De quade hoed, De wolven voedt.
Een goed bewaerder is meer weerd, // Als een die ’t vvint, en weer verteert.
Die elcke veer zoo nauw bekijckt, // Gheen bedd’ en vult, dat yetwes lijckt.
De groote zorghe van u leyt, // Maer niet de vliet en neerstigheydt.
Ont-kleeden, eermen slapen gaet, // Dat is voor-waer gheen wijzen raed.
Dat niemand licht zijn zelf ont-kleed, // Eer hy tot slapen is ghereed.
Goe man, ziet toe, Bewaert u koe.
Op een die swijght wel let en past, // En op een hond, die niet en bast.
[pag. 148]

Hope. Wan-hope. Wachten. Wenschen.
WAnneermen ’t God wilt over-geven, // Zo ist in ’t dood-boec al geschreven.
Wanneer de zieckt’ is hopeloos, // Zoo zijn de drancken noodeloos.
’t Is nu gansch uyt, met onze stand; // De keers is tot de pijp verbrant.
Al is het jaer niet wel ghesleghen, // Men moet daerom niet zijn verleghen.
Wanneer hem yemand hanghen wou, // Gheen boom ghereed wel vinden zou.
Die vvacht, Versmacht.
Die langhe, op een hope, beyt, // Die wert als in een pers gheleyt.
Het langh verwachten, Maect droeve nachten.
’t Komt al te pas, en aen den dagh, // Die maer zijn tijd verwachten magh.
Het gaet te flaeuw, en al te zacht, // Daer d’eene naer den ander wacht.
Die op eens anders schotel wacht, // Eet dickwils zober, en met klacht.
Terwijl de wolf wat beter wacht, // Zoo wert hy oud, en zonder kracht.
Hy wachter naer, met zulck ghemoet, // Ghelijckmen naer zijn Paesch-ey doet.
Mocht ick gheraken uyt dien dans, // Het waer voor my een schoone kans.
Die over-beyd, Zijn herte schreyt.
[pag. 149]
Dat woord is weerd gheen groote schat: // Och of ick dat gheweten had’.
Die maer verwachten kan zijn beurt, // Wat hy verhoopt, noch al ghebeurt.
Gheen zoeter lijden isser niet, // Als hopen en verwachten yet.
Die maer en wacht, ’t komt al te pas, // Dat van gheen schijn te vooren was.
Een mensch gheen zoeter lijden vint, // Als hopen op het gheen hy mint.
De goede hoop’ versterckt het hert, // Dat anders smelt door druck en smert.
De hope is een zoet ellend, // By gheen, als die-ze proeft, bekent.
Een man met droefheyd zeer beswaert, // Die wert door hoop’ alleen bewaert.
Een mensche, die gheen hoop’ en heeft, // En kan niet zegghen, dat hy leeft.
Die op een ydel hope drijft, // Gheduerigh in wan-hope blijft.
De hope voedt, In teghen-spoed.
De hope is het beste goed, // En laetste troost van teghen-spoed.
De hope van een zoete rust, // Maect datmen werct en sweet met lust.
De hoop’ op God gansch zeker staet, // All’ ander dingh on-zeker gaet.
De dood alleen de hope doodt.
Men weet wel, watmen heeft, ghewis, // Maer niet wat dat toe-kommend’ is.
[pag. 150]
. . . . hy is niet wijs, // Die hope coopt, om gheld, of prijs.
. . . . men hoopt zoo lanck, // Alst leven duert, hoe zieck of kranck.
Men hoopt zoo langh, hoe ’t met ons staet, // Zoo langh in ons den azem gaet.
Het wert ons zomtijds t’huys ghebracht, // Daer van men noyt yet heeft ghewacht.
Men moet verdraghen, hoe het gaet, // Op hope van een beter staet.
Hy gaet rondom, van verr’ en by, // Als ’t katjen om den heeten bry.
De wolf die danst en maect een rey, // Rondom de put, al om ’t ghevvey.
Die dickwils hebben wilt te veel, // Krijght niet met alle voor zijn deel.
De acker-luyden allegaer, // Zijn altijds rijck ’t toecommend jaer.
’t Gheschiet niet al, hoe zeer ghebeyt, // Daerm’ op te weyck zijn boontjes leyt.
Die op een dood mans schoenen hoopt, // ’t Is nood dat hy langh barvoets loopt.
En werpt de steel niet naer de byl; // Noch oock den boghe, naer de pyl.
De hoop is goed, en vvel gheduyt, // Wanneer zy uyt verdiensten spruyt.
De wolf op hoop zoo langhe leeft, // Dat hy wert oud, en heel begheeft.
Die nerghens op zijn hope stelt, // Wert oock met gheen wan-hoop ghequelt.
[pag. 151]
De hoop van erghens toe te raken, // Dat is een zorgh van lien die waken.
Te meer de lust vvert uyt ghestelt, // Te meer men daer toe hyght en helt.
Terwyle datmen beter wacht, // Zoo wertmen oud, en ongheacht.
De hoop bedrieght, En dickwils lieght.
Gheen ongheluck, of teghen-spoed, // Dat ons de hope niet verzoet.
Zoo ’t ongheluck my gheeft een schop, // De hope recht my weder op.
Al hebt ghy hope van uw heyl, // Ghebruyckt noch riemen onder ’t zeyl.
Het Paeschen zeer en langh vervvacht, // Wert op een dagh ten eynd ghebracht.
Quaed toe-verlaet, Geen dingh so quaed.
Hy vvint zeer vele, die verliest, // Een ydel hoop’, en vastheyd kiest.

God.
GOD komter vele in ’t ghemoed, // Die hem maer geven kond’ een groet.
De mensch wel vvat in ’t hert besluyt, // Maer God die voert het anders uyt.
Wanneer den anghst ons meest verbaest, // Zoo is Gods hulp ons aldernaest.
Niemand, hy zy wijs of zot, // Kan in ’t minste, teghen God.
[pag. 152]
Als God ons meel gheeft met ghemack, // De duyvel sluyt dan toe de zack.
Die God vertrout, Heeft vast ghebout.
Die God heeft aan zijn zijde staen, // Gheen creatuer en zal hem schae’n.
Als God den vvegh ons wijst en leyt, // Gheen dingh ons in de wegh dan leyt.
Die, als hy leeft, zijn God vergheet, // Als hy oock sterft, daer van niet weet.
Als God ons schuldigh is een straf, // Hy neemt ons al ons vvijsheyd af.
Die ons de mond gheschapen heeft, // Is, die ons oock de spijze gheeft.
Hy maect voor God een schoof van stroo.
God weet, waet dat ’t een yder schort; // Hy blijft zijn volck oock niet te kort.
Gheen volck, van wat ghedaent of schijn, // Kan zonder vvet, of gods-dienst zijn.
Hy is berooft van zijn ghezicht, // Die waerheyds stoel betreet zeer licht.
God zendt ’t ghebraet, Daer ’t spit veel gaet.
Den reghen valt, Daer ’t God ghevalt.

Weerdigheyd. Officie. Staet.
AMpt van eeren is een last, // Dat niet alle schouders past.
Het ampt dat moet den man bewijzen; //Het werck dat moet zijn meester prijzen.
[pag. 153]
Die door beleeftheyd zich ghebiet, // Die eyscht ghenoegh, al zeght hy ’t niet.
In ’t Koninckrijck der blinde lien, // Daer zal-men scheel-oogh Koninck zien.
De een Barbier den ander scheert, // d’Een vriendschap die is d’ander weerd.
Zulck een die is wel minst ghewis, // Die alderhooghst gheclommen is.
De ringh, diem’ aen zijn vingher doet, // Te engh, of nauw niet wezen moet.
Niet trotser als een cleyn Compeer, // Wanneer hy wert ghestelt in eer.
Niet trotzer als gheringhe lien, // Als zy haer zelfs in eere zien.
By ghebreck van wijzer heer, // Komt de dvvaze tot de eer.
Zulck een en is niet vast te nommen, // Die al te hooghe is gheklommen.
Men cocht noyt Koninckrijck te dier, // Al vvaer het met het leven schier.
Gheen wijzer apt, of meer ghevreest, // Als die eerst Munninck heeft gheweest.
Abt en convent ten is maer een, // Maer elck een heeft zijn burs verscheen.
Wanneer den abt is tavernier, // Elck munninck magh wel gaen te bier.
Het is veel beter stil ghezeten, // Als op-gheheft en neer-ghesmeten.
’t Is daer al Neefjen en Cozijn, // ’t En magh daer niet als maechschap zijn.
[pag. 154]
Als een gheringh mensch comt tot staet, // Gheen hoovaerdy zoo hoogh en gaet.
De hooghste bergh, het leeghste dal, // De grootste boom, de leeghste val.
Elck een die vlamt, Naer ’t smeerigh ampt.
De paep, by stemmen, wert ghestelt: // De Keyzer, met een puer ghewelt:
De Koninck, naer de oude wet, // Wert van natuer, in ’t rijck ghezet.
Elck een begheerigh, Naer ’t gheen is smeerigh.
Elck een is uyt om eyghen baet, // Gheen ampt, dat daer niet op en staet.
Een groote staet, en veel gheschal, // Maer in de schotel niet met al.
Die maer verandert van zijn staet, // Zijn oude wijs’ terstont vergaet.
By ander’ met die voorslagh gaet, // Ick ben een man oock van de staet.
Een onz’ van staet, een pond van goud, // Dat aen veel lien de kinn’ op houdt.
Fluvveelen buyck, en weynigh brood, // Dat strecken can voor honghers nood.
. . . . gheen minder vriend, // Als die het zelve ampt bedient.
Gheen ampt en vverter min verricht, // Als ’t gheen beveelt de eed en plicht.
Het snootste vercken van het kot, // De beste eyckel is zijn lot.
Om dat de man het ampt is vveerd, // ’t Is d’oorzaeck, dat hy dat ontbeert.
[pag. 155]
Verheft een dwaes tot hooghe staet, // Ghy stelt een aep in schoon scharlaet.
Hoe een narre langher spreect, // Hoe hy meer zijn zotheyd preect.
Gheen hoogher moed, geen trotser hert, // Dan als een knecht een meester wert.
Oock in gheringh en cleyne staet, // Een groote ziel breed vveyden gaet.
Een groote ziel in ruymte weyt, // Oock in een kleyn gheleghentheyt.
Te meer de simme klimt om hoogh, // Te meer haer naectheyd valt in d’oogh.
Te meer de simm’ om hooghe treckt, // Te meer haer naecktheyd wert ontdeckt.
Men kent een man niet eer, // Voor dat hy komt tot eer.
Men kent een man dan alderbest, // Als hy in hoogheyd is gevest.
Men kent noyt vvel een mensches aerd, // Voor dat hy is in groote waerd.
Gheen mensch en werter recht geprezen, // Dan als hy is tot staet gherezen.
Men ziet de mensch dan claer en naect, // Als hy tot hoogheyt is gheraect.
Die een ezel is in daed, // En meent dat hy is een hert,
Dat hy aen de gracht niet gaet, // Daer ter vlughs ghespronghen wert.
Ampten werden vvel ghegheven, // Maer gheen breyn om wel te leven.
[pag. 156]
Ampten werden toe-gheleyt, // Maer gheen wijsheyt of beleyt.
Zoo vvy kenden goet en quaed, // Elck zou prijzen zijnen staet.
Die naer grooter dinghen brandt, // Als kan draghen zijn verstand,
Als hy die al heeft verkreghen, // Staet de zot daer mé verleghen.
Die meer vvilt, als hy can verleesten, // Is in ’t ghetal van domme beesten.
Die nae groote dinghen steeckt, // Daer toe wijsheyt hem ont-breeckt,
Als hy daer toe is gheraeckt, // Wert hy tot een spot ghemaeckt.
Zijt ghy een arend, of een ghier, // Wacht dan, tot dat ick scheyd’ van hier.
’t Is een stoute kraey ghewis, // Die een beest, die levend’ is,
Pickt in ’t lijf, en zitter op, // Tot zy vult haer holle krop.
Indien ghy hebben vvilt mijn erf, // Wacht immers dan, tot dat ick sterf.
Men zal te hoof gheen ezels daghen, // Dan als-er zacken zijn te draghen.
’t Stad-huys, daer magh Cozijn op hopen: // ’t Staet zelden voor een ander open.
Die klimt verr’ boven zijn bereck, // Valt licht om leegh, en breect den neck.
De voghels van de meeste groot, // Zijn veeltijds van haer pluym ont-bloot.
[pag. 157]
Het is een oud’ en wijs verhael, // Tot hoogh gheklim, een leegh ghedael.
Met deughd wert staet en eer ghekocht.
Hoogh ghetrocken, leegh ghehaelt: // Hoogh gheklommen, leegh ghedaelt.
Als-men nu is hoogh gherezen, // Komt een laghe val naer dezen.
De mier krijght vleugels tot haer quaed, // Waer deur zy haest tot niet vergaet,
Ick vvas in corten op-ghetoghen, // Maer oock in corten neer-gheboghen.
Alle zaecken op haer keer: // Groote dinghen vallen neer.
Dat zeer swelt, en wert geperst, // Op het laetst in stucken berst.
Zoo langh een Ioncker, als ick can, // Maer dan weerom een Ambachts-man.
Dat te veel en dicke swelt, // Moet haest bersten met ghewelt.
En vvilt niet staen naer hooghen staet, // Of yets, dat u te boven gaet, (Syr. 3.vers. 22.)
Dat groot is, zonder zijns ghelijcken, // Moet onder zijn ghewicht beswijcken.
Een man, die over ’t zuyvel gaet, // Moet vveten, wat de clocke slaet.
Die zijn deur te hooghe heft, // Zoeckt, dat on-gheval hem treft. (Prov. 17.vers. 19.)
Vlercken vvassen aen de mier, // Maer tot ’tquaed van ’t cleyne dier.

[pag. 158]

Leere. Studie. Wetenschap.
HEt leeren wert niet in-ghedwonghen: // De lust moet wesen in de jonghen.
De schapen dwaelen breet en wijt, // Wanneer zy zijn haer herder quijt.
Dat woord is waer van over-langh, // Gheen aers is goed, // als met bedwangh.
Ionck bestaen, // Oud ghedaen.
Den reuck, die krijght de nieuwe test, // Die blijft haer by, tot op het lest.
Ionck bedacht, Oud betracht.
’t En wert niet licht’lick af-ghekeert, // Het gheen men langhe heeft gheleert.
Die ander leert, zijn zelven leert.
Een zack en wert van zijde niet, // Of ghy daer schoon veel gheld in-giet.
Een man, al is hy hoogh gheleert, // Wert daerom niet voor wijs ghe-eert.
Aen-houden steeds, ghelijck een klis, // De moeder van de wijsheyd is.
. . . . die weynigh kan, // Is dickwils alder-best daer an.
Weynigh weten, of wel niet, // Gheeft den mensch het minst verdriet.
Men dient het hem wel in te schieten, // Of met een trechter in te gieten.
Gheleertheyd, zonder veel verstand, // En is gheen eer, maer liever schand.
’t Kind wilt zijn vader onder-wijzen.
[pag. 159]
Het moet te voor hem zijn gheknouwt, // Of anders hy ’t niet in en houdt.
Leert van de lien, die zijn gheleert, // En d’on-gheleerde zelve leert.
De exter, met een zotte prael, // Wilt strijden met de nachtegael.
Den boer die vvilt den doctor leeren.
Het ey wilt, met een zot fatsoen, // Veel kloecker zijn, als zelf het hoen.
’Ten is gheen schand, te weten niet, // Maer niet te vvillen leeren yet.
Die jaeght en niet en krijght te baet, // Is als die leest, // en niet verstaet.
Om dat de vos te vele wist, // Heeft hy oock vvel zijn steert ghemist.
Hy wert verduft en heel versuft, // Die ’t huys gheduerigh zit en muft.
Gheleerde lien, Verkeerde lien.
De ton, die niet is wel gheschuert, // Het bier daer licht’lijck in verzuert.
De marct leert kramen, En prijs beramen.
Wy moeten, dat wy niet wel zien, // Bevelen aen gheleerde lien.
’t Ghene dat u gaet te boven, // Laet dat zijn van u verschoven.
Gheleerdheyd die moet zijn vol gunst, // En gans niet nijdigh van de kunst.
Onverdroten, Heeft ghenoten.
Wijsheyds en gheleerdheyds deuren, // Zal-men altijds open speuren.
[pag. 160]

Veynzen. Gheveynstheyd.
MEN hoeft geen brillen hem te bien, // Hy kan wel door de vinghers zien.
Die niet can vieren, // Can niet regieren.
Een man verstandigh, en bezint, // Die is by wijlen ziende blint.
Zy slapen niet al, die daer snuyven; // Of die haer ooghen wat verschuyven.
De quaed is nimmermeer zoo quaed, // Dan als hy zich heel goed ghelaet.
Een vremd’ en aenghenomen wijs, // Vergaet en smelt ghelijck een ys.
Noch vis, noch vleesch, Zo is den eesch.
Een mom-ghezicht, Komt haest in ’t licht.
De deughd te veynzen en te spelen, // En is niet om zeer langh te helen.
Stille waters, diepe gronden.
Daer ’t water ravelt, en zeer brant, // Daer is-men aldaernaest het land.
In d’eene hand hy water heeft, // In d’ander vier, en zoo hy leeft.
Hy kust van voor, en krauwt van achter.
Noch vis, noch vlees, noch wit, noch swert, // Ghelijcker nu ghehandelt wert.
’t Zy wyze lien, of vremde ghecken, // Elck een zoeckt zijn ghebreck te decken.
Dat zy uw schijn, Ghelijck uw zijn.
Een vermomde heyligheyd, // Is een dobbel godloosheyd.
[pag. 161]
Zulck een die danst, en drinct en zinght, // Die met veel droefheyd is om-ringht.
Niet al die danssen, zijn verblijt; // Men lacht wel, als het herte krijt.
Een heunigh-tongh, een hert van gal, // Men ziet-se deur-gaens over-al.
’t Is in het glas of spieghel niet, // Het ghene datmen daer in ziet.
Spreect schoon, en dinct wat dat ghy wilt: // Zoo doetmen, alsmen leeft in ’t wild.
Gheveynstheyd niet zeer langh en duert: // Het is een bier, dat haest verzuert.
Zulck een die claeght, als ’t eynden raed, // Die nochtans niet en heeft yet quaed.
De vos bedect zijn langhe steert, // En dan ist, dat hy meest wel deert.
Toont gheen ghelaet, Maer wijst de daed.

Rijckdom.
WAt zullen groot’ en langhe schoen, // Aen kleyn’ en korte voeten doen?
Waer toe zoo veel gheschraept by een, // Daer van zoo cort wy moeten scheen?
Hy is de rijckste, die daer leeft, // Die hem vernoegt, met ’t geen God geeft.
Zoo als hy ’t vind, Zoo oock verslint.
Een rijck man, on-rechtveerdigh man, // Of wel een erfghenaem daer van.
[pag. 162]
Rijck te vverden op een stond, // Kan niet wezen zonder zond.
’t Gheluck, dat maket vremd en bond, // ’t Maect d’een een prins, en d’ander stront.
Hy heeft wat in de melck te brocken.
Het is zaeck meer konincklijck, // Te maken, als te wezen rijck.
Daer hanght vry modder aen zijn kloet.
Die rijck wil werden, moet zijn ziel, // Verpanden, als een looze fiel.
Alle waters van rivieren, // Naer de zee op ’t eynde swieren.
Die heeft, die wert ghegheven meer, // Die niet en heeft, en krijght gheen keer.
Alst is ghecomen, // Ist wegh ghenomen.
Die rijck is, dat hy tweemael eet, // En by zijn zelf, zijn zelf vergheet.
De liefde van den rijckdom wast, // Naer datter veel gheld vvert ghetast.
. . . . ’t staet op de vloer, // Zoo ’t quam, zoo ’t voer.
Een quaed ghewin, Een vloeck heeft in,
t Is van outs zoo op der eerd, // Zoo ghewonnen, zoo verteert.
Men vraeght niet meer, van waer het comt, // Als ’t maer daer is, al waert verdomt.
Het goed gheschraeft met on-ghelijck, // Gheen derde erf wert daer van rijck.
’t Goud dat uyt zee zijn oorspronck nam, // Is heen ghegaen, van daer het quam.
[pag. 163]
Het is een zeer ellendigh woord, // Ick hebb’ ghehadt, maer ’t is nu voort.
Het goed dat qualijck is vercreghen, // Daer by en comt noyt heyl of zeghen.
Van waer het komt, men niet en vraeght, // Maer ’t moeter zijn, hoe ’t zy bejaeght.
Hy woude wel, zoo ’t mogh’lijck was, // Den heunigh hebben met het was.
Groot goed, dat wezen zal van duer, // En komt niet in een kleyne huer.
Gods gunst-ghenood gheen goeden schraept, // En ’t comt hem toe, tervvijl hy slaept.
’t Is beter arm te zijn met eer, // Als rijck te wezen met on-eer.
Het water loopt al in de zee.

Pijne. Droefheyd. Tranen. Onderdruckinghe.
BRand werd genezen met den brand.
Wie hijncter van een anders zeer.
Men moet de smert met smert verdryven.
Daer de pijn is, is de hand.
Wanneer de pijn niet hoogher magh, // Zoo neemt zy af van dagh tot dagh.
Niet isser, dat verdrooght zoo licht, // Als doen de tranen van ’t ghezicht.
Die lichte lacht, Schreyt licht met klacht.
Naer lief, comt leet, In ’t langh of breed.
[pag. 164]
Daer vreughd in huys is, zonder treur, // Daer staet de droefheyd voor de deur.
Zoet ghedroncken, zuer betaelt.
Daer de blijdschap heeft haer end, // Droefheyd strackx daer henen went.
Binnen zinghen, springhen, danssen, // Buyten zijnder droeve kanssen.
Het eynde van de vrolickheyd // Dat is ’t begin van treurigheyd.
Wilt ghy dat ick weenen zal, // Ghy moet weenen eerst voor al.
Ghenoegh hy drinckt, // Dien droefheyd wringht.
Het schreyen, dat en doet gheen baet, // Maer daer moet hulpe zyn en raed.
Zulcken droefheyd die is goed, // Die daer naer ons vreughd aen-doet.
Gheen beter meester van ’t verstand, // Als ongheluck en droeve stand.
Die mensch moet wel ellendigh zijn, // Die noyt en hadde druck of pijn.
. . . . die valt, die licht, // En wert van niemant op-ghericht.
Dat daer gheworpen licht in ’t slijck, // Dat overloopt een yeghelijck.
De hond, die neder is ghesmeten, // Van alle honden wert ghebeten.
Druck en droefheyd onderwijst, // Hoewel dat het niemand prijst.
Een onverlaet, Weet van gheen quaed.
[pag. 165]
Die valt, en raeckt zoo in de klem, // Een yder loopt strackx over hem.
Wanneer de boom is neer-gheslaghen, // Men kapt en raepter, zonder vraghen.
Hoe vromer man, hoe swaerder kruys, // Daer med’ hy wert bezocht te huys.
Die naer Gods Wetten buyght en vraeght, // Het swaerste kruys ghemeen’lijck draeght.
Droefheyd groeyt, en meer verbreyt, // Als zy wert te veel ghevleyt.
Droefheyd alsmen die beschreyt, // Veel te lichter van ons scheyt.
De hand wilt wezen op het zeer, // Al is het lid oock noch zoo teer.
De pijn en droefheyd wert verlicht, // Wanneerm’ een vriend daer van bericht.
Groote pijn, of droeffenis, // Van gheen langhen duer en is.
Gheen pijn of droefheyd oyt zoo swaer, // Die metter tijd niet sterft daer naer.
Hooft-pijn spijs en dranck begheert; // Buyck-pijn wert door wind gheweert.
Hooft-pijn die begheert te eten, // Buyck-pijn wert door wind ghequeten.
Droefheyd en on-reyn begheert, // Twee raeds-heeren niet veel weert.
Een oude droefheyd, langh verleyt, // Met nieuwe tranen niet beschreyt.
De droefheyd die verborghen wert, // Valt uytter-mater zuer en hert.
[pag. 166]
Of de reden, of de tijd, // Slijt de droefheyd, die-men lijdt.
Des erfgenames droef gheklagh, // is, onder mommery, ghelagh.
Met hondert pond melancoly, // Betaeltmen niet een once zy.
Een zoet ghezangh, een goed accoord, // Bindt droefheyd aen een vaste koord.
Zulck een die lacht des morghens wel, // Die ’s avonds weent, met droef ghequel.
Hy heeft, als met een hert versteent, // Aen zijn stijf-moeders graf gheweent.
Hy heeft ajuyn, of loock van doen, // Op dat hy weene met fatsoen.
Die niet verwint, door goed gheduld, // Den rouwe, die zijn hert vervult;
Voorwaer hy zal, met groote pijn, // In langhe druck en droefheyd zijn.
Een hond die pist, een vrouwe schreyt, // Als elck maer wilt, ghelijck men zeyt.
Van droefheyt en van onghenucht, // En raeptmen voordeel, ofte vrucht.

Eere. Eergierigheyd.
DAer ’smorghens eerst de zon op-gaet, // Daer zietmen eerst den dagheraet.
Men ziet de zon meer bidden aen, // In ’t op-gaen, als in ’t nedergaen.
[pag. 167]
Een dienaer van een kleynen heer, // Is zelfs oock Heer, en somtijds meer.
Men zet de stoel daer op de banck.
Het gheld gheeft eere, zey’ de puyt, // En hy ghingh zitten op een duyt.
Eergierigheyd wert nimmers oud, // Maer steeds haer frische jeughd behout.
Veel dinghen eertijds leegh en smal, // Zijn hoogh verheven door den val.
De eer verdienen is meer eer, // Als die ontfanghen, als een heer.
Een man ghequetst van eer-zuchts vlim, // Hy klimt altijds, ghelijck een klim.
Voor oogh, voor eer, voor faem men waect, // Gheen van die wilt oock zijn gheraect.
Die hooghe klimt, of diepe swemt, // Hy vindt zich op het lest beklemt.
Noyt en viel hy van zeer hoogh, // Die noyt veel om hoogh en toogh.
Die maer weynigh is gheklommen, // Kan niet van zeer hooghe kommen.
Die daer loopen lichter vallen, // Als die kruypen langhst de wallen.
Die loopt, veel lichter vallen moet, // Als die daer kruypt op hand en voet.
Hy magh wel vry on-rustigh wezen, // Die al te hooghe is gherezen.
Hooghe klimmers, licht ghewondt; // Diepe swemmers, licht te grond.
Die rijst te hoogh, Zie uyt zijn oogh.
[pag. 168]
Klimmers vallen licht ter aerd; // Swemmers gaen te grondewaert.
Een groot beslagh van eer en goed, // En stilt noyt een ontstelt ghemoed.
Gheen bangh en on-gherustigh hert, // Door grooten treyn ghestilt en wert.
Daer yemant moedigh zit te peerd, // Daer zit de zorgh oock op de steert.
. . . . de laetste man, // Neemt zomtijdts anders eere an.
Groote heeren, Moetmen eeren.

Drincken. dronckenschap.
EEn vollen boer, die daer comt strijcken, // Zal een gheladen waghen wijcken.
Hy heeft de vos het vel ghestroopt.
De wijn komt aen met vremde ganghen, // Hy neemt de voeten eerst ghevanghen.
Groote baezen, Groote glazen.
Groote mannen, Groote kannen.
Drinct wijn, ghelijckm’ een koninck schinct, // Maer als een os, van water drinct.
Niet isser oyt zoo on-ghezond, // Dan alsmen drinckt, en slaept terstond.
. . . . naer rauvve vrucht, // Drinct zuyver vvijn, of ’t wert bezucht.
Hy slacht ten deele Magdaleen, // Hy heeft altijds het glas alleen.
[pag. 169]
Die op pottage, of warm-moes drinct, // Verkrenct zijn maegh’ meer als hy dinct.
Men siet meer oude dronckaerds sweven, // Als oude medecijnen leven.
Wie dwinght de beeste dat zy drinct, // Indien de dorst haer niet en dwinght?
Die ’t drincken is een zoete zaeck, // Den laetsten dronck ist meest vermaeck.
Met wien ghy drinct veel meer bedinct, // Als wat het is, het gheen ghy drinct.
Die ’t goede koopt, die drinck het goed; // Die ’t quaed, het quade drincken moet.
De muyl, daer op de Pape rijd, // En drinct niet dan op haeren tijd,
Die kort en kleyn is van ghestalt, // Een groot glas dickwils wel bevalt.
Een waghen, die wel is ghesmeert, // Rijdt zachter en met meerder veert.
Zulck een gheen rechten dorst en heeft, // Die ’t water haet, dat niemant gheeft.
Een cleyne keel, Drinct zomtijds veel.
Die in zijn lamp heeft licht van doen, // Ghiet oly om het licht te voe’n.
Te meer men drinct, te meer men dorst, // En hoe de dorst wert min gheschorst.
Maeckt nu eens nat, ’t is al ghenoegh, // Ghesponnen op dien eenen boegh.
Dat is: ’t is lang genoeg ge-eten, zonder drincken.
Zijt ghy ghebeten van een hond, // Neemt van het zelve hayr terstond.
[pag. 170]
Altijds droncken, even rond, // Altijds dorr’ en droogh van mond.
Visch op een drooghe poel ghestelt, // Vergaet terstont en heel versmelt.
Een man die veel en dickwils drinct, // Veel dorst, dat hem tot drincken dwinght.
Die dorstigh zijnde gaet te bed, // Staet ’s morghens op ghezond te bet.
Gheen droncke man en scheld’ de wyn, // Want al de faute die is zyn.
Een slemper loopt, met vollen draf, // Naer ’t uytterst’ eynde van het graf.
Een dronckert is van cleyn gheduer, // Want ’t graf dat is zyn nae-ghebuyr.
Die daer berispt een droncken man, // Bestraft een, die niet weet daer van.
Een buyck, die cooct, en ziet van most, // Een schuym van vuyle lusten lost.
Die het al wilt drincken uyt, // Die is in de narre schuyt.
De moezel die moet wezen vul, // Of anders maect zy gheen ghelul.
Daer de wijn gaet in de huyd, // Daer gaet al de wijsheyd uyt.
In een vat vol most of wijn, // Steect veel vreughd, en oock veel pyn.
Daer de wijn gaet in de man, // Gaet de wijsheyd in de kan.
Volle krop, Dolle kop.
Men drinckt wel wijn, In rouw en pijn.
[pag. 171]
Naer langh geslemp, en langh’ geprael, // Zoo wertmen byster ende kael.
Zonder wijn, en zonder brood, // Is de wel-lust koud en dood.
De lulle-pijp gheeft eerst gheluyd, // Wanneer zy vol is tot den tuyt.
Die gheweldigh drinckt, tot straf, // Snyt hem zelf de beenen af.
Een oude leers altyds begheert, // Te wezen vet en wel ghesmeert.
De touw, om in te doen den wijn, // Wilt wel een goe’ saucijsse zijn.
Hy heeft gheen dorst, om wel te weten, // Hy heeft ghezouten vleesch ghe-eten.
Dat wert spots-wijze ghezeyt van dinghen die gheen schijn en hebben.
Al drinckend’ ons de dorst vergaet: // Al levend’ ons het leven laet.

Vreeze, anghst. vlucht.
WAt ist van vechten, en van slaen? // ’t Is goed, met heel huyt slapen gaen,
Hy laet het hol sien van zijn voeten.
En roert het vyer niet met het sweert, // Indien ghy niet wilt zijn ghedeert.
Hy laet zijn lappen moytjens zien.
Men zoud’ hem, zonder veel te waghen, // Wel met een blaes vol erten jaghen.
[pag. 172]
Gheen mensch en can zich zelf ont-loopen.
Beter noch met schand verdreven. // Als met eeren dood ghebleven.
Hy zouct altijds het futssel-boeck.
Daer zal hem, als het moeste honden, // Gheen kar zijn aen zijn aers ghebonden.
Hy zal zeer licht een sluyp-gat vinden.
Een man die vlucht, en vreest zijn huyt, // En luystert niet naer fleuyt of luyt.
Hy vlucht, en laet een anghel steken.
Maeckt u ghelijck een wreede beest, // Ghy wert van yder een ghevreest.
’t Is tijd, de voeten nu te smeeren.
Hy maeckt allarm, en is in last, // Eer dat hy noch wert aen-ghetast.
Zijn hert en ziel, Licht in de hiel.
Die vreese vande wolven heeft, // Dat hy in ’t bosch zich niet begheeft.
Die schuldigh leeft, Zijn mantel beeft.
Die vreest de blaren van het woud, // Dat hy van daer zich zelven houd.
Die vreest en beeft, Noyt wel en leeft.
Die vreeze van de bladers heeft, // Die schouw het bos, zoo langh hy leeft.
Hy is verstelt, Eer dat het ghelt.
’t Is beter eens te ljden pijn, // Als altijds in de vrees te zijn.
Een die vvel leeft, Gheen vrees en heeft.
Die maer een goed ghewis en houdt, // En vreest niet, watmen van hem kout.
[pag. 173]
Die vreest gaet vast, En schouwt veel last.
Ghy steeckt den dooden leeuw mischien, // Die levend’ hem niet dorstet zien.
De bloode hond, Roert meest de mond.
Een hert vertsaeght, dat lichte swicht, // Heeft noyt win-teecken op-ghericht.
Beter met wat schand te vluchten, // Als den dood met eer bezuchten.
De vreeze van een droeve wolck, // Dat is altijds een quade tolck.
Te vreezen, datmen niet can mijden, // Is zottigheyd, niet vvel te lijden.
De vreeze, zonder veel te schae’n, // En kan met liefde niet bestaen.
De schrick en vrees ons meer verstelt, // Als ’t quaed, dat dickwils licht versmelt.
Kom in, en op gheen vrees en past, // De honden zijn ghebonden vast.
Die vrees heeft, van te zijn bemeelt, // Dat hy niet by de molen speelt.
Dat hy ter molen niet en gaet, // Die daer van vreest te zijn beschaedt.
Hy lijct wel een trompetters peerd; // Hy is voor gheen gherucht verveert.
Die vreest voor yder kruyd, of gras, // Niet piss’ in ’t veld, en maeck’ een plas.
Is ’t vvonder, dat hy veeltijds vreest, // Voor wien elck schrict, als voor een beest?
Hy is verbaest, ghelijck een hond, // Diem’ uyt de venster werpt te grond.
[pag. 174]
Wanneer de haes is in ghevaer, // Hy wert de netten niet ghewaer.
Daer zijn meer dingen die ons schricken, // Als die ons leet doen, en verpicken.

Vastigheyd. Zekerheyd. Twijffel. Onzekerheyd. Veranderingh.
HY werpt een veder in de locht, // En volght daer nae de zelve tocht.
Het is een voghel in de locht.
. . . . het is goe vis, // Wanneer hy maer ghevanghen is.
Al wat ter weereld gaet of staet, // Het hanght al aen een zijden draed.
. . . . gheen vaster weer, // Dan als de wind draeyt heen en weer.
Tvvee vossen vanghen in een gat.
Twee hazen vanghen met een sprongh.
Twee mueren met een quispel vvitten.
Hy is noch vlees noch vis, // Ghelijckmen nu veel is.
Ick en ken, met al mijn zinnen, // Noch zijn ganzen, noch zijn hinnen.
Niemand wel bericht en wert, // Of hy wit is, of wel swert.
Hy heeft veel hommels in de kop.
Een ander man, wanneer hy staet, // Een ander man, wanneer hy gaet.
[pag. 175]
Een man die op twee stoelen zit.
Hy blijft gans by zijn woorden vast, // Ghelijck een dief blijft by den bast.
Een gans die vlieght wel over ’t meer, // Maer comt daer naer een gaygack weer.
Heden noch ghezont in ’t leven, // Morghen erghens dood ghebleven.
Heden my, Morghen dy.
Heden, door goe’ gunst verheven, // Morghen heel daer uyt ghedreven.
Beter nu een ey ghevvis, // Als een hinne morghen is.
Heden vriend, en kameraed, // Morghen vyand, twist en haet.
Heden maer te zaem ghetrouwt, // Morghen, jae noch eer, berouwt.
Heden schoon en lustigh bloeyen, // Morghen, heel in tranen vloeyen.
Heden goede çiere maecken, // Morghen onder d’aerd gheraken.
Nu eens blijdschap, dan verdriet, // Heden Koninck, morghen niet.
Nu eens lach, en dan gheween, // Heden groot, en morghen cleen.
Heden kost’lijck, morghen slecht, // Heden meester, morghen knecht.
Heden vooren, morghen achter, // Nu eens meester, dan eens vvachter.
Heden dief, en morghen schout, // Heden heet, en morghen koud.
[pag. 176]
Heden vrede, morghen twist, // Overmorghen vveer gheslist.
Heden yemant zeer behaeght, // Daer-men morghen zeer van klaeght.
Nu eens hert, en dan ghedweegh, // Nu eens hoogh, en dan eens leegh.
Heden ben ick Crediteur, // Morghen weder Debiteur.
Oock als de zot zich vvel bevindt, // Zoo vvert hy anders licht ghezint.
Die by den steert een palingh houdt, // En op een vrouwes woorden bouwt;
Die magh wel zegghen met verdriet, // ’t Is al maer wind, ’k en hebbe niet.
Gheen plaets of staet, Lichtveerdigh laet.
Al wat wy hebben, geld of land, // ’t Was eertijds in eens anders hand.
En ’t zal hier naer oock van ons gaen, // En kommen dan een ander aen.
Een slot, hoe zeker toe-ghedaen, // En can gheen byle teghen staen.
Die erghens wel en zeker staet, // Hy is een zot, zoo hy vergaet.
Men vveet, vvanneer-men vvegh zal gaen; // Maer wie zal yemants weer-comst raen’?
Wie is die weet, en vast ghelooft, // Het gheen hem hanghet over ’t hooft?
Een jonghen enghel, op zijn tijd, // Een ouden duivel wel ghedijt.
Houd vast, en schept, Het geen ghy hebt.
[pag. 177]
Een mus is beter in de hand, // Als op ’t onzeker een faysant.
Nieuwe vryer, nieuwe min, // Nieuwen heere, nieuw ghezin.
Men vint gheen reghel, Met vaste zeghel.
Het is veel beter een houd-daer, // Als twee ghy zult het hebben, vaer.
Verscheydenheyd, Tot vreughde leyt.
Zulck een verwisselt zomtijds yet, // Dat hy beclaeght dan met verdriet.
Veranderingh, Is ’t zoetste dingh.
Vernieuwingh is de koeyen goed, // Verand’ringh is de mensche zoet.
’t Wert eerst ghevest, // Als comt de lest.
Veranderingh van praet en kout, // De menschen in vermaeckingh houdt.
De nieuvve spijs tot sausse streckt, // Die ons den appetijd vervveckt,
Die altijds singht het zelve lied, // ’t Is hem te hooren, maer verdriet.
Als wel zinghen duert te langh, // Wertmen daer van moe en bangh.
Gheen voet zoo vast, en wel besleghen, // Die noyt en viel, of was verleghen.
En hanght u mantel of u rock, // Niet aen een svvacke mantel-stock.
Het is ghewis een groote val, // Van Koninck werden niet met al.
’t Is zonder tvvijffel groote pijn,// Van meester maer een knecht te zijn.
[pag. 178]
De hooghste torens ende wallen, // Zijn onderworpen groote vallen.
Hy heeft vercocht het beeren huyd, // Eer hy ghevvorden vvas te buyt.
Hy heeft bezorght de wiegh te vooren, // Langh eer het kind hem was gheboren.
Die in de hel zijn, zijn on-wis, // Wat datter voor een hemel is.
Hy swemt gherust, en met behoud, // Aen wien men steeds de kin op houdt.
Een goede hond gaet nimmers mis, // Wanneer hy jaeght, hy vanght ghewis.
Gheen reden, die zoo klemt en kleeft, // Die niet haer teghen-spreken heeft.
Patrijs meynt vvel te zijn bevvaert, // Wanneer zy ’t hooft steect in de aerd.
Hy heeft wel van de kat goe’ pand, // Die daer van ’t vel heeft in de hand.
’t Is op tvvee anckers goed te rijden, // Al breect een, dander can ons vryden.
Het is een man van losse grond; // Hy heeft twee tonghen in de mond.
Een man, die aen twee zijden hinct, // Die zoo by d’een, als d’ander stinct.
Het is een rechte weyfelaer; // Ick hadd’ hem hier, ’k verloor hem daer.
Een ander huer hem anders vint, // Hy draeyt en keert, met alle vvind.
Het kruyd of moes bekent al-om, // Dat is alleen my wille-kom.
[pag. 179]
Een kruyd, dat niet en is bekent, // V zelven daer van wacht en spent.
Een voghel in de hand veel eer, // Als zeven in de locht, en meer.
Gheen reghel, die niet zomtijds mist, // Gheen mensch, die zich niet vvel vergist.
Gheen reghel oyt zoo vast en staet, // Daer buyten datmen noyt en gaet.
Die niet en weet, en tvvijffelt niet.
Wanneer-men water giet in wijn, // De wijn en kan gheen wijn meer zijn.

Ouders. Kinders. Op-voedinge.
EEn qualick op-ghetoghen kind, // En is niet beter als een rind.
Rijcke luyden, met veel goed, // Zelden kinders wijs, en goed.
Helden kinders dickwils zijn // Ouders schand’, en groote pijn.
Wie heeft zijn moeder niet bekackt?
Gheen moeder is zoo boos op d’eerd, // Die gheen goe kinders en begheert.
Lieve kinders al te zamen, // Hebben veel’ en zoete namen.
Het kind is wijs, en wis niet blend, // Dat wel en vast zijn vader kent,
Zoo veel stief-moers zijn-der goed, // Alsmen roode ganzen voedt.
[pag. 180]
Het is een dochter boos en bot, // Die met haer eyghen ouders spot.
Die wel bemint, Castijdt zyn kind.
Dat is mijn oom, of wel mijn vaer, // Daer ’t onderhoud my komt van daer.
’t Is beter dat het kindje weent, // Als dat de oud man zucht en steent.
Die een stief-moer heeft te lijden, // Heeft een duyvel aen zijn zijden.
Vyt kinders werden oude lien, // Al can-men ’t alle daegh niet zien.
De boom, daer ghy nu onder zit, // Dat was een rijsken, als een lidt.
Dat een zoet Kalfken is gheweest, // Is nu een stier van elck ghevreest.
Al wat de oude vooren zonghen, // Dat piepen oock daer naer de jonghen.
De groote lieden zijn beminders // Meer van ghenucht, als van haer Kinders.
De kinders wel de zorghe voen, // Maer zomtijts oock wel vreugd aendoen.
Die quyl of snot neemt van myn Kind, // Thoont daer med’, dat hy my bemint.
Die van mijn kind het snot af-licht, // Die kust my in het aen-ghezicht.
Kinders eerst het cruypen leeren, // Eer zy connen gaen met eeren.
Het weder kentmen by de wind; // Den vader kentmen by zijn kind;
Den Heere by zijn huys-ghezind. [pag.181]

Als Kinders stil zyn en belaen, // Dan hebben zy yet quaeds ghedaen.
Wanneer de kinders stille zijn, // ’tGeeft van haer quaed doen groote schijn
Kinders werden mans en vrouwen, // En bequaem om uyt te houvven.
Een goede koe heeft dickwils wel, // Een kalf dat quaed is, en zeer fel.
Een veulen ruygh en onverveert, // Dat maect een cloeck en moedigh peerd.
De jonghe haene kraeyt en zinght, // Ghelijck de oudes stemme klinckt.
Kleyne kinders vverden lien, // Als-men alle daegh can zien.
Kinders, in veel over-vloed, // Zijn der armer lieden goed.
Kinders dickwils doen belet, // Datmen niet kan leven vet.
Overvloed van kinders doet, // Datmen spaerzaem leven moet.
Van wijze ouders, veel men hoort, // Dat zotte kinders komen voort.
Dickwils, uyt een vroom gheslacht, // Werden boeven voort-ghebracht.
Het kind moet dickwils boeten ’t quaed, // Het gheen zijn vaer of moer begaet.
De zoon gelijckt de vader veel, // De dochter volght de moeder heel.
Groot ghetal van vele kinders, // Doet de mildigheyd veel hinders. [pag.182]
’t Ghetal van kinders aen den heyrt, // De noppen van de kleeren weert.
Men moet zijn kinders zoo uyt-houwen, // Datm’ haer niet meer en hoeft te houwen.
Zijn vader quijt, quijt achtbaerheyd; // Zijn moeder quijt, quijt zoetigheyd.
De kinders zijn of hert, of zacht, // Naer dat zy werden op-ghebracht.

Hardneckigh.
DAt laken is niet veel te schatten, // Dat gheen couleur begeert te vatten.
Wy sweven altijds teghen stroom: // Verboden melck dat is ons room.
Wanneer ons yet verboden wert, // ’t Verbod dat hitst veel meer ons hert.
Verbod ghedaen, Elck gaet weer aen.

Begin. Eynde. Vyt-komste.
HEt gheen met wijsheyd was verzint, // Wel dickwils een quaed eynde vint.
Een goed begin, een goed behaghen, // Maer ’t eynde moet den last al draghen.
Een goed begin is niet met al, // Heeft ’t eynde niet een goeden val,
Yets vvel beghonnen, Is half ghevvonnen. [pag.183]
Staet op ’t begin niet al te sterck, // Het eynd’ alleen, dat kroont het werck.
Aen de leste zal-men vveten, // Wie het speck heeft op-gheeten.
Het waeyt zoo langh uyt een ghewest, // Tot dat de reghen valt op ’t lest.
’t Begin van alle dingh is swaer, // Maer ’t wert veel lichter achter naer.
Al wat beghinssel heeft ontfaen, // Dat moet eens tot zijn eynde gaen.
Watter oyt gheboren vvas, // ’t Moet al sterven, traegh of ras.
Daer is niet dier, als d’eerste pint, // De rest zijn zelven zoetjes vint.
Wel aen-ghevallen met den deghen, // Is half ghevochten, en ghesleghen.
’t Begin is wel de helft van ’t heel, // En veeltijds oock het meeste deel.
’t Hooft uyt het kussen op-gherecht, // Is half ghecleet, ghelijckmen zeght.
Den boogh te spannen, helpt niet veel, // Maer in ’t af-schieten light het heel.
Neemt altyds uvven tyd te baet: // Te vroegh is beter, als te laet.
’t Is beter raed in ’t eerst ghezocht, // Als op het eynd daer op ghedocht.
Wanneer de zaeck’ is in ’t begin, // Op raed en baet, by tijds, verzinn’.
Die eerst komt aen den heeten heert, // Die zet zijn pot, waer hy begheert. [pag.184]
’t Fenijn dat deert, Licht in de steert.
Eerst komt, eerst maelt, // Eerst bringht, eerst haelt.
Met quaed begin yet aen te slaen, // Zal zelden met gheluck vergaen.
’t Is alles wel, als ’t eynd’ is wel, // Want ’t eynde maeckt ons dickwils spel.
De eerste fout, Wert licht verdout.
De eerste mis-slagh, diemen doet, // Wert licht verschoont, of wel verzoet.
. . . . die vvel begint, // Oock een gheluckigh eynde vint.
Geen dingh, diens eynd niet wert bekent, // De langhste dagh heeft oock zyn end.
. . . . die vvat begint, // En niet en eyndight, is een kind
Een dingh begonnen, // Moet zijn vol-sponnen.
Gheen dingh bekent, Of ’t heeft zyn end.
Let op uw zaeck, wie dat ghy bent, // En ziet gheduerigh op het end.
Het eynde loont, en ’t vverck bekroont.
Het eynd zal gheven goed berecht, // Wie datter heeft het beste recht.
Van quaed begin, een eynd oock quaed, // Van goet begin, vvat goeds ontstaet.
Het eynd ons leven prijzen magh, // De avond wijst en prijst den dagh.
De eerst van tyd, de eerst van recht; // Die achter comt, die heeft het slecht. [pag.185]
Men zal op ’t eynde zeer wel weten, // Wie dat het speck zal hebben gh’eten.
Of breet, of smal, het eynd is ’t al.
Hy heeft gerockt, en ’t werck begonnen, // Een ander heeft het af-ghesponnen.
. . . . begint met God, // En vvacht dan een gheluckigh slot.
Een zuer begin, dat scherp ons bijt, // Het eynd daer van wel zoet ghedijt.
Hy is van gheest en vvijsheyd net, // Die altijds op het eynde let.
Aen de preuv’ en aen het end, // Wert het goed en deughd bekent.
Ghenucht begint met spel en jock, // En eyndight met krackeel en wrock.
De vorsch zoo langh ghetreden wert, // Tot dat hy quaeckt, en spuyght zijn hert.
Een dingh bestaen, Is half ghedaen.

On-kosten.
HEt is de wensch van goe’ ghezellen, // Geld uyt eens anders beurs te tellen.
Die niet en spint, behout zyn vlas.
Indien ick niet en spin, // Mijn vlas en wert niet min.
Stel u teeringh, Naer u neeringh.
En doetgheen kost, wie dat ghy zijt, // Meer als u winst, en rente lijt. [pag.186]
. . . . het is een man, // Veel vetter als een oly-kan.
Het is veel beter noyt bestaen, // Als yet te laten half ghedaen.
Men zal gheen zack met zijde lappen.
Den draed is beter noyt begonnen, // Wanneer hy niet wert af-ghesponnen.
Die kegh’len wilt, moet zetten op.
Wast niet het vuylste van den reep, // Met zijde loogh’, of spaensche zeep.
Wat werpt ghy vvorsten naer den hond, // Als ghy hem slaen met stocken cont.
Veel verteeren, weynigh winnen, // Doet op ’t laetst den broodzack minnen.
Van grooten treyn, zoo wertmen cleyn.
Weynigh winnen, veel verteeren, // Doet op ’t eynd ons al ont-beeren.
Naer lecker tafel, Een lijn-zaet vvavel.
Die niet en wint, en veel verdoet, // Raeckt haest ten eynde van zijn goet.
Van vette keucken, Een beurs vol kreucken.
’t Gat by de neus veel open doen, // Doet veel lien draghen oude schoen.
Men can zoo licht niet winnen ’t goed, // Ghelijckmen ’t zomtijds licht verdoet.
Die meer verdoet, als lijd zijn goed, // Gaet in den wegh van arremoed.

[pag.187]

Leughen. Bedrogh. Valscheyd.
EEn man, die niet bedrieghen can, // Die zoeck’ het woud, en blijv’ hier van
Het een bedrogh het ander baert.
Met gheld en met bedrogh verzien, // Magh vry gaen alle plaetssen zien.
Een leughen brenghter thiene mé.
Een man, die yemant streelt en stroopt, // En wieroock van het hof verkoopt.
De spieghel lieght, De schijn bedrieght.
Hy smeert wel heunigh by de mond, //Maer dreck daer in, en vuyle strond.
Hy can vry glatte vvoorden slijpen.
Een kramer, die stofféren kan, // En brillen veylt aen alle man.
Hy smeert ons zeem rond-om de mond.
Hy strickt hem ’t net toe over ’t hooft.
’t Is quaed, een ouden vos bedrieghen.
Een sweert met heunigh vet ghesmeert.
Een Iudas zoen, Met valsch fatsoen.
De staeck bedrieght de Wijngaerd wel.
Een man, die komt van verre weghen, // Is met een leughen niet verleghen.
Komt ghy van een verre kust, // Lieght, en zeght al wat u lust.
Die niet een leughen can stofferen, // Moet zich met lieghen niet erneren.
Wijst my een rechte leughenaer, // Ick wijs’ u stracx een dief daer naer. [pag.188]
Die wilt een leugh’naer zijn ghewis, // Moet hebben een goed heughenis.
Yet zegghen datmen heeft ghehoort, // Het is een leughen, op mijn woord.
Yet verhalen uyt ghehoor, // Stellet als een leughen voor.
Dat op een leughen is ghegront, // En staet niet langh, maer valt terstond.
Die zulcken eenen prijzen wou, // Een zeker leughen lieghen zou.
Die zijn gheloof is quijt gheraeckt, // Wat ist, dat hy op d’aerde maeckt?
Als ons ’t gheloof eens is vergaen, // Men raect niet licht daer weder aen.
Een leughenaer wert niet ghelooft, // Al sweert hy, by zijn ziel, of hooft.
Hy lieght en sweert ghelijck een schaker.
Hy lieght ghelijck een tanden-trecker.
Hy heeft dat uyt zijn duym ghezoghen.
Een blaes-balck, die vol leugens steeckt.
Een leughen-kramer van zijn stijl.
Hy slacht de spin, hy treckt en spint, // Wat dat hy in hem zelven vint.
Stoffeert uw leughen, Of ’t zal niet deughen.
Leughens zijn maer enckel leuren, // Hebben zy gheen fraey couleuren.
Leughens moeten hebben schijn, // Zouden zy van weerde zijn.
Een hert op-recht en kan niet lieghen, // Noch yemand in het minst bedrieghen. [pag.189]
Het moet vvel zijn een snoode dief, // Die van een dief steelt zijn gherief.
Die meent een ander uyt te strijcken, // Die zal hem zelven licht verkijcken.
Een man die verre reyzen placht, // Magh lieghen vry, met volle macht.
Die daer met een oogh lonct en wijnckt, // En ziet men d’ander, watter blijnckt:
Ick gaf hem gheen gheloof voorwaer, // Al waer ’t dat hy mijn broeder waer.
Hy zoude, naer zijn valschen aerd, // Wel boomen lieghen uyt der aerd.
’t Is quaed weerom te lieghen in, // Dat uyt gheloghen was met zin.
De leughen is heel dun van vel, // Men can-der deur-zien wonder wel.
Een laecken grof, en on-ghedaen, // Een schoone monster vooren aen.
Gheen exter oyt zoo loos van hert, // Diens nest niet vvelgherooft en vvert.
Die gheen bedrogh en dinckt, // Wert van bedrogh om-ringht.
Kinders, droncke lien, en zotten, // Lieghen nimmers, noch en spotten.
Die nimmermeer en denct op quaed, // Wert haest bedroghen, tot zijn schaed.
Bedrogh, en vorst in winter-tijd, // Altijds met een vuyl eynde slijt.
’t Is quaed te hincken op de straet, // Voor een die zelve kreupel gaet. [pag.190]
Gaet, vraeght dat aen zijn med-ghezel, // Die lieghen can, vry alzoo wel.
Blaes op, ’t en zijn gheen vremde re’en: // De wind die zal-ze draghen heen.
Zoo spreectmen tot een, die dapper lieght.
Hy magh wel lieghen on-beschromt, // Die van een verre reyze comt.
Hy lieght ghelijck de helsche necker, // Of als een snoode tanden-trecker.
Gheen exter oyt zoo loos en fijn, // Die niet en kan bedroghen zijn.
Men can een wijs man eens bedrieghen, // Aen zotten can het nimmers liegen.
Als ghy twee hongher-malen doet. // De derde wel de schade boet.
Twee valsche boeven, Geen maeck’laer hoeven.
Die met bedrogh te wercke gaet, // Bedriegt m’hem oock, ’ten is geen schaed.
Van d’eene zijd’ met zalf hy smeert, // Van d’ander zijd’ hy steect en deert.
Goede woorden, quade daden, // Konnen wijze zelfs verraden.

Faem, naem, gheruchte.
IN de doove stomme-straet, // Werter meest van hem ghepraet.
. . . . gheen goed of gheld, // Zoo veel als een goe’ naeme ghelt.
[pag. 191]
Een goed gerucht, Een groot genucht.
Gheloove ghelt, Meer als reed ghelt.
Het komt al uyt, Wat elck besluyt.
’t Ghemeen gherucht, En is gheen klucht.
’tGerucht des volcks dwaelt meest den tijd // Het streelt het quaed, en ’t goed verbijt.
’t Ghemeen gherucht, Heeft waerheyds lucht.
’t Gherucht, al luyt het dickwils slecht, // Wert veeltijd niet vergheefs ghezeght.
’t Ghemeen ghequeel, Zeght dickwils veel.
’t Gherucht is snel, het keert en draeyt, // En wert haest over al ghezaeyt.
. . . . een goede naem, // Is beter als een zilver kraem.
Men mompelt van een dingh zoo langh, // Tot dat het uyt-breeckt met gheklangh.
Het comt op ’t laetst al aen den dagh, // Dat onder ’t sneeuw verborghen lagh.
Daer wert noyt yet zoo kleyn gesponnen, // Of ’t komt op ’t lest al aen de zonne.
Gheen misdaet werter zoo versteken, // Die op het lest niet uyt zal breken.
Het moet al kommen aen den dagh, // Hoe datmen yet verberghen magh.
De tijd ont-dect al metter tijd, // Wat datmen berght, hoe datmen ’t mijdt.
Het moet al kommen aen het licht, // Wat in de nacht verborghen licht.
Die maer een quaeden naem en heeft, // Is half ghehanghen, als hy leeft.
[pag. 192]
Het moet wel wezen waer en trouw, // Dat elck man zeght, en elcke vrouw.
Het moet vvel hebben zyn bescheyt, // Dat van een yder vvert ghezeyt.
Ghemeenen roep, al ist niet klaer, // Hy heeft ghemeen’lick yet wes waer.
Van niet, dat noyt zich aen en biet, // En kan-men niet wel zegghen yet.
De oogh, de eer, en ’t goed gherucht, // Wilt niet gheraeckt zijn, maer beducht.
Die maer een quaed gheruchte heeft, // Met vreeze van te hanghen leeft.
Die een quaed gheruchte vanghen, // Zijn veel meer dan half ghehanghen.
Die maer een quaed gherucht en heeft, // Met reden van de galghe beeft.
Dat elck een zeght in’t openbaer, // Ist niet altijds, ’t is veeltijds waer.
’t En is gheen Euangelium, // Wat datmen zeght en praet al-om.
Men roept altijds, al gaet het mis, // Een wolf veel grooter, als hy is,
Het goet gheruchte van de straet, // d’Ellendigh alder-eerst verlaet.
Die veel toe-gheeft zijn eyghen lust, // Zijn goede naem wert uyt-gheblust.
Des mensches oogh, zijn naem, zijn eer, // Zyn, om te raecken wonder teer.

[pag. 193]

Hongher.
MEn moet een man, die hongh’righ is, // Niet vele vraghen aen den dis,
Muyzen, zonder veel te meeuvven.
Den hongher, die en kost niet veel, // Maer vele kost een lecker keel.
Gheen scherper mes, Als hongher es.
Veel te kouten wilt niet lucken, // Als de tanden zeer ons jucken.
Gheen kruyd, of loot, Als honghers nood.
De man, die met den hongher vecht, // Verstaet gheen reden, wat-men zeght.
Den hongher maect rauw’ boonen zoet.
De hongher drijft den wolf uyt ’t bos. // En uyt zijn hol den snooden vos.
Den hongher is een goede kock.
De hongher en gheeft noyt ghehoor, // Want ’s mensches buyck is zonder oor.
Den hongher is de beste saus.
Waer toe zoo veel ghesous, ghebrouws, // De hongher is de beste sous.
Een buyck verhonghert heeft gheen ooren.
Natuer die is zeer licht vernoeght, // Hoe luttel datmen haer toe-voeght.
Den hongher die is hart en stout. // Hy drijft de vvolven uyt het vvout.
Den hongher is een practizijn, // Hy leert den mensch vernuftich zijn.
De wijn en ’t brood, Den hongher dood.
[pag. 194]
Een hond met hongher zeer belaen, // En ziet noch steen, noch kleppel aen.
Wat naem oock dat de spyze draegh, // z’ Is lecker voor een graeghe maegh.
Het buyckjen zal gemeen’lijck vragen, // Hoe veel de klocke is gheslaghen.
Een man verhonghert, on-beschromt, // Neemt alles in, wat voor hem comt.
Die hongher heeft, ’t is, eten bringht; // ’t Is al van eten dat hy zinght.
Wanneer de maghe vast en snact, // Een cleyn vertoef haer galle mact.
De buyck, die zeer gheprickelt wert, // Die is een maender heet en hert.
Men moeter vullen buyck en balgh, // Al vvaer een yder boom een galgh.
Hy zoude, om een arme zop, // Deur ’t vier wel loopen met de kop.
Hy heeft een maghe spijcker